Dialoogdag Maatschappelijke Dienstverlening
Grondrechtenboom Meetjesland
24 april 2009 Beukenhof - Eeklo
Voorwoord Dialoogdag Grondrechtenboom Meetjesland 24 April 2009 Welkom aan alle mensen die actief hebben meegewerkt aan de realisatie van het project ‘Grondrechtenboom Meetjesland’: de mensen van de doelgroep, de professionele medewerkers van de OCMW’s en van andere organisaties en diensten, de mandatarissen, de medewerkers van Samenlevingsopbouw Oost – Vlaanderen en de Provincie. Eveneens welkom aan alle personen die interesse hebben voor dit project en het antwoord op de beleidsvoorstellen komen beluisteren. De OCMW’s, als gemeentelijke sociale diensten hebben reeds een hele weg afgelegd. In een ver verleden waren we gekend als COO’s (Commissies Openbare Onderstand). In die periode werd de hulpverlening al te vaak verengd tot armzalige aalmoezen en hulpverlening in natura: uitdelen van kolen, melk, … Die tijd ligt gelukkig ver achter ons. In 1976, met de fusie van de gemeenten, werd het OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn) in het leven geroepen. Het OCMW heeft een ruimere hulpverleningsopdracht, richt zich naar een grotere doelgroep, naar meer deelterreinen en heeft een andere en positievere klemtoon. De kernopdracht van het OCMW is duidelijk geregeld in de wetgeving. De organieke wet van 8 juli 1976 stelt immers dat elke persoon recht heeft op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Het OCMW evolueerde en nieuwe invalshoeken deden hun intrede. Zo is sinds mei 2004 het decreet lokaal sociaal beleid van toepassing. De lokale besturen, gemeente en OCMW, krijgen een coördinatierol toebedeeld met als doel de dienstverlening voor de inwoners te optimaliseren, te verbeteren. Om dit te kunnen waarmaken worden doelstellingen en acties uitgewerkt en neergeschreven in een beleidsplan. Willen we echter beschikken over een gedragen beleidsplan, dan is het noodzakelijk de burgers te betrekken bij de opmaak en hen inspraak te geven. Een mooie doelstelling, maar geen evidentie! Vragen rijzen: hoe begin je daaraan? Welke methodes gebruik je? Wie zal hiervoor instaan? Wie kan dit blijvend dragen en ondersteunen? Een antwoord kwam op het moment dat Samenlevingsopbouw Oost – Vlaanderen, in samenwerking met de Provincie Oost – Vlaanderen en de Arteveldehogeschool, het initiatief nam om de sociale grondrechten te bevragen bij de maatschappelijk kwetsbare groepen. Het onderzoek met de naam ‘Grondrechtenboom’ werd op de agenda geplaatst van de Welzijnsband Meetjesland, een vereniging van 13 OCMW’s. Na bespreking en verdieping, gingen alle OCMW’s het engagement aan om hun medewerking te verlenen aan het onderzoek. En na de eerste stap kwam de tweede stap: de OCMW’s van het Meetjesland verklaarden zich akkoord om de regionale dialoog verder te zetten en vorm te geven. En zo kwamen er de beleidsvoorstellen die werden geformuleerd door de maatschappelijk kwetsbare groepen. En dan kwam het moeilijkste stuk: een realistisch en haalbaar antwoord formuleren op de beleidsvoorstellen. Ik kan jullie vertellen dat het niet altijd even vlot heeft gelopen. Veel tijd was nodig om mensen binnen onze organisaties warm te maken. Er kwam namelijk een nieuwe aanpak binnengestapt in het OCMW, er moest tijd vrij worden gemaakt, andere taken moesten even aan de kant worden geschoven, …maar er waren ook ‘trekkers’, mensen die het project behartigden en die er alles aan deden om de Grondrechtenboom slaagkansen te bieden. Ik wil dan ook iedereen hartelijk bedanken voor zijn inzet, zijn tijd, zijn bijdrage. Ik hoop dat iedereen op termijn kan zeggen: ‘Het is het waard geweest!’.
2
Nu staan we hier om aan jullie ons antwoord te geven en het toe te lichten. Als dit is gebeurd, kunnen we de weg van de ‘realisaties’ aanvatten. Die weg gaan, samen met jullie, is onze doelstelling. We hopen dan ook dat de weg veel in petto heeft en dat het ook voor jullie een positieve wandeling wordt! Linda Turpyn Secretaris OCMW Sint-Laureins Lid Stuurgroep Grondrechtenboom Meetjesland
3
Leeswijzer Deze brochure is de leidraad voor de Dialoogdag van 24 april 2009 over maatschappelijke dienstverlening in het Meetjesland. De Dialoogdag geeft een stand van zaken van dit beleidsparticipatieproces over een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening. Het project loopt van 2008 tot en met 2011. In 2008 en 2009 lag de focus op het ontwikkelen van deze beleidsvoorstellen. Vanaf 24 april 2009 tot eind 2011 op de realisatie van concrete oplossingen op basis van de beleidsvoorstellen. In het eerste deel beschrijven we het algemeen kader van het project Grondrechtenboom Meetjesland. Waarom is er gekozen voor het thema maatschappelijke dienstverlening. Wie was betrokken en verliep het project tot nog toe? In het tweede deel vind je de antwoorden van de Meetjeslandse OCMW’s op de 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening. De 20 beleidsvoorstellen, ondergebracht in zes strategische doelen, zijn voorzien van een samenvatting, inspirerende voorbeelden van enkele OCMW’’s en een bondig en globaal overzicht van de reacties van de 13 OCMW’s. Als bijlage 1 vind je een opsomming van de 20 beleidsvoorstellen. Voor een uitgebreide beschrijvingen verwijzen we graag door naar de brochure: Grondrechtenboom Meetjesland, Maatschappelijke dienstverlening, 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening, december 2008. In het derde deel beschrijven we waarover de regionale dialoog 2009 – 2011 zal gaan en hoe die wordt aangepakt.
4
Inhoudstafel Voorwoord Programma I.
Algemeen kader Grondrechtenboom Meetjesland
1. 2. 3.
Maatschappelijke dienstverlening een prioriteit 120 inspirerende mensen, 13 OCMW’s en vele partners De opdracht en de taken van het OCMW
II.
De antwoorden van de OCMW’s op de 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening
1. 2. 3. 4. 5.
Het OCMW levert een bijdrage tot de realisatie van het grondrecht wonen Het OCMW levert een bijdrage tot het recht op inkomen Het OCMW realiseert een proactieve dienstverlening Het OCMW levert een bijdrage tot de realisatie van het grondrecht gezondheid Het OCMW levert een bijdrage tot de realisatie van het grondrecht cultuur, sport en vrije tijd
III.
Inhoud en structuur van de regionale dialoog Grondrechtenboom Meetjesland 2009-2011
1.
Maatschappelijk kwetsbare groepen vragen naar structurele dialoog en OCMW’s engageren zich voor de structurele dialoog. Inhoud van de regionale dialoog 2009-2011 Structuur van de regionale dialoog 2009 – 2011
2. 3.
Slotwoord Marleen Van den Bussche, Voorzitter Welzijnsband Meetjesland, Voorzitter OCMW Maldegem Bijlage I 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening
5
Programma 09.30U – 10U: Onthaal en koffie 10u – 10.30u: Situering project • • •
Verwelkoming door Linda Turpyn: ervaring vanuit de Welzijnsband (secretaris OCMW Sint-Laureins en lid van de stuurgroep GRBO Meetjesland) Film Grondrechtenboom Meetjesland, beleidsparticipatieproces Toelichting dialoogdag maatschappelijke dienstverlening door Kathleen Desmyter van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen
10.30u – 12u: Toelichting bij de beleidsvoorstellen gevolgd door de reacties van de OCMW’s 1. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht wonen • OCMW Aalter: Marianne Scheyving (sociale dienst) • OCMW Kaprijke: Griet Martens (sociale dienst) 2. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het recht op inkomen • OCMW Nevele: Kelly De Backer (sociale dienst) • OCMW Knesselare • OCMW Zomergem 3. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht proactieve dienstverlening • OCMW Sint-Laureins: Lieve De Wannemacker (sociale dienst) • OCMW Waarschoot: Hans Baetslé (voorzitter) • OCMW Lovendegem: Conny Martens (sociale dienst) • OCMW Evergem: Caroline Dobbelaere (sociale dienst) 4. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht gezondheid • OCMW Maldegem: Koen Cromheecke (sociale dienst) • OCMW Zelzate: Ruben De Geeter (sociale dienst) 5. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht cultuur, sport en vrije tijd • OCMW Eeklo: Barbara D’huyvetters (coördinator lokaal sociaal beleid) • OCMW Assenede: Geert De Pauw (voorzitter) 12u: Korte pauze (15 min.) 12.15u – 12.45u: De structuur en de inhoud van de regionale dialoog 2009 - 2011 Dit sluit aan bij het voorstel: ‘het OCMW neemt initiatieven om de betrokkenheid en de inspraak van de doelgroepen te verhogen’. De regionale dialoog wordt verder gezet in functie van het uitwerken van concrete oplossingen rond de thema’s cultuur, gezondheid, aanvullende steun van de OCMW’s en proactieve dienstverlening en participatiekansen. Enkele deskundigen reageren • Gezondheid: Werner De Wael, LOGO Meetjesland • Cultuur: Eva Vonck, Demos vzw
6
• •
Aanvullende steun van de OCMW’s en proactieve dienstverlening: Koen Cromheecke, stuurgroep Grondrechtenboom Meetjesland, sociale dienst OCMW Maldegem Participatiekansen.: Marleen Van Den Bussche, voorzitter Welzijnsband Meetjesland, voorzitter OCMW Maldegem
12.45u - …: Broodjeslunch, ontmoeting en feedback
7
I. Algemeen kader 1. Maatschappelijke Dienstverlening een prioriteit 1
Uit de provinciale doelgroepenbevraging Grondrechtenboom 2006 – 2007 blijkt dat de kwaliteit en het aanbod van maatschappelijke dienstverlening één van de prioriteiten is van maatschappelijk kwetsbare groepen. Als antwoord hierop engageren de 13 Meetjeslandse OCMW’S, verenigd in de Welzijnsband, zich om hierover in dialoog te gaan. Dit engagement vormt de aanleiding om een regionale dialoog op te zetten met maatschappelijk kwetsbare groepen in het Meetjesland en OCMW’S over de toegang tot en het aanbod van de maatschappelijke dienstverlening. Deze regionale dialoog draagt bij aan de betrokkenheid van maatschappelijk kwetsbare groepen bij het lokale beleid op het gebied van maatschappelijke dienstverlening. Met dit engagement zijn de OCMW’s het aankomende OCMW-decreet voor, waarbij participatie van de doelgroepen gestimuleerd wordt. Het decreet lokaal sociaal beleid vormt een belangrijke sokkel dat overleg en samenwerking stimuleert tussen OCMW, gemeente, derde actoren en de doelgroepen. De globale doelen van het project Grondrechtenboom Meetjesland zijn: het beter gekend en bekend maken van de problematiek van maatschappelijk kwetsbare groepen, het nemen van maatregelen en initiatieven die participatie van maatschappelijk kwetsbare groepen mogelijk maakt en meer impact van maatschappelijk kwetsbare groepen op het beleid met betrekking tot maatschappelijke dienstverlening.
1
Van oktober 2006 tot en met mei 2007 kwamen in Oost-Vlaanderen 862 mensen bijeen in 87 groepen. Zij gaven hun mening over de toegang tot de sociale grondrechten. Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen en Gent realiseerden dit in een breed netwerk van maatschappelijk kwetsbare groepen, het middenveld en het beleid. Grondrechtenboom, dialoog en netwerken over 10 sociale grondrechten, leverde aanbevelingen op voor een sterk participatief sociaal beleid en inspiratie om op dit spoor door te gaan.
8
2. 120 mensen, 13 OCMW’s en vele partners. Gefaseerde en methodische aanpak De vertrekbasis voor het proces vormen de signalen en voorstellen over maatschappelijke dienstverlening die zijn verzameld tijdens de Oost-Vlaamse doelgroepenbevraging Grondrechtenboom 2006-2007. In een eerste fase gaan 120 mensen uit 15 maatschappelijk kwetsbare groepen in dialoog over het thema. Zij delen ervaringen aan de hand van een variatie op de open space methodiek, waarbij een laagdrempelige aanpak centraal staat. Vanuit die persoonlijke ervaringen formuleren maatschappelijk kwetsbare groepen besluiten en geven zij hun prioriteiten op waarrond ze voorstellen willen ontwikkelen. Deze prioritaire thema’s zijn wonen, inkomen, proactieve dienstverlening, gezondheid, cultuur en participatie. Vervolgens informeert (bezoeken, sprekers …) een delegatie uit deze ruime groep zich over deze prioriteiten en formuleert binnen 6 doelen, 20 concrete beleidsvoorstellen. Tijdens een nieuwe ronde van een 15-tal bijeenkomsten bespreken en bekrachtigen 120 mensen de beleidsvoorstellen. De beleidsvoorstellen worden voorgesteld en besproken op diverse fora met OCMWmandatarissen en –ambtenaren: OCMW-raden, werkgroepen, … Een belangrijk moment is de voorstelling aan de OCMW-raadsleden van het Meetjesland door de doelgroepdelegatie in december 2008. Op 24 april 2009 antwoorden de OCMW’s op de beleidsvoorstellen.
Werving via de doelgroepenmatrix Het project kent een systematische aanpak waarbij 15 maatschappelijk kwetsbare groepen (zoals OCMW- en CAW-cliënten, bewonersgroepen, armenverenigingen, ouderen, maatschappelijk kwetsbare jongenen en nieuwkomers), samen 120 mensen, twee keer bijeen komen om prioriteiten en oplossingen te formuleren. Voor de werving van de doelgroepen werken we samen met diverse sleutelorganisaties. We hechten groot belang aan het bereiken van een ruime en diverse groep. Op basis van een viertal criteria namelijk regionale spreiding, diversiteit, evenwicht landelijke en stedelijke context en evenwicht georganiseerde en niet–georganiseerde groepen gingen 120 mensen uit 15 maatschappelijk kwetsbare groepen in dialoog over het thema maatschappelijke dienstverlening. Door toepassing van de doelgroepenmatrix krijgen diverse maatschappelijk kwetsbare groepen een stem, versterkt door een breed netwerk.
Een breed regionaal netwerk Grondrechtenboom Meetjesland zit ingebed in een breed netwerk van maatschappelijk kwetsbare groepen, OCMW’s, regionale partners en Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen. Allen geven zij de dialoog over de toegang tot maatschappelijke dienstverlening mee vorm. De maatschappelijke kwetsbare groepen voelen zich in hun beleidsparticipatie gesteund door een breed netwerk dat hun problematiek mee op de agenda plaatst. De Welzijnsband organiseert de samenwerking tussen de 13 OCMW’s van het Meetjesland: Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Nevele, SintLaureins, Waarschoot, Zelzate en Zomergem. Dit samenwerkingsverband vormt voor Grondrechtenboom Meetjesland een belangrijke meerwaarde. Voor de werving van de doelgroep engageren zich diverse sleutelorganisaties door zelf een moment mee te organiseren of door hun doelgroep toe te leiden naar een ander moment.
9
Dit hele proces wordt opgevolgd en ondersteund door de stuurgroep Meetjesland, gevormd met vertegenwoordigers van de OCMW’s, Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland en Wijkcentrum De Kring uit Eeklo als erkende Vereniging waar armen het woord nemen. Daarnaast zijn er functionele overleggen van maatschappelijk werkers, secretarissen en betrokken derde actoren. De projectuitvoering gebeurt door Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen. Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen ondersteunt de doelgroepen, begeleid het dialoogproces en geeft de dialoog mee vorm. Het project wordt gerealiseerd met middelen van de Afdeling Welzijn en Samenleving van de Vlaamse Overheid en met steun van het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen plant dit proces verder te ondersteunen tot en met 2011.
10
3. De opdracht en taken van het OCMW In deze brochure geven we geen volledig beeld van de werking van het OCMW. Je vindt er wel de prioriteiten van de maatschappelijk kwetsbare groepen en de reacties van de OCMW’s op hun prioriteiten. Het is belangrijk dit te plaatsen binnen de globale opdracht en de taken van het OCMW. De organieke wet van 1976 verankert het recht op maatschappelijke dienstverlening van elke persoon. OCMW’s werden opgericht om dit recht te verzekeren dat iedereen in staat moet stellen om een leven in menselijke waardigheid te leiden. Daarnaast zijn er ook andere publieke en semiprivate instellingen en organisaties die allerhande vormen van maatschappelijke dienstverlening aanbieden. Deze dienstverlening kan van materiële, sociale, geneeskundige, of psychologische aard zijn. Maatschappelijke dienstverlening is cruciaal voor de kwaliteit van het leven. Het is het laatste vangnet waarin mensen ondersteund worden om hun armoederisico in te perken of uit de armoede weg te geraken. Toch staat het aanbod en de kwaliteit van maatschappelijke dienstverlening onder druk. De wettelijke basis voor het recht op maatschappelijke dienstverlening ligt federaal: de organieke wet van 1976 en de daaruit voortvloeiende wetgeving, met o.a. de belangrijke wet op maatschappelijke integratie in 2002. Het Vlaamse beleidsniveau wint aan belang met regelgeving rond minimumlevering energie, schuldbemiddeling, CAW’s … Het nieuwe OCMW-decreet wil de organisatie van de gemeente en het OCMW maximaal op elkaar afstemmen om de onderlinge samenwerking zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Uiteraard vormt het decreet lokaal sociaal beleid dat samenwerking en overleg stimuleert tussen OCMW, gemeente, derde actoren en de doelgroepen een belangrijke sokkel. Bij de toepassing van de regelgeving beschikken de OCMW’s over een grote handelingsmarge. De OCMW’s beschikken over een grote vorm van autonomie bij het al dan niet toepassen van regelgeving (bv huurwaarborg) en het toekennen van steun (bv aanvullende steun). Het aankomende OCMW-decreet regelt de organisatie van het OCMW met daarin de nodige aandacht voor participatie. Het nieuwe OCMW-decreet voorziet drie verplichtingen met betrekking tot inspraak en participatie: (1) de raad organiseert bij reglement een systeem van klachtenbehandeling en een ombudsfunctie, (2) de raad neemt initiatieven om de betrokkenheid en de inspraak van de burgers of van de doelgroepen te verhogen en (3) inwoners hebben het recht om voorstellen en vragen in te dienen. Deze verplichtingen zijn niet helemaal nieuw. Er wordt participatie gevraagd bij de opmaak en de realisatie van de lokaal sociaal beleidsplan. Bovendien maakt het kwaliteitsdecreet een klachtenprocedure in een RVT of dienstencentrum al langer verplicht. Toch kan het nieuwe decreet bijkomende impulsen geven aan inspraak en participatie in een OCMW. Het Vlaams Plan Armoedebestrijding, het Federaal Plan Armoedebestrijding, het Nationaal Actieplan Sociale Inclusie bevatten eveneens aanknopingspunten en inspiratie om de kwaliteit en aanbod van maatschappelijk dienstverlening te verbeteren. In de praktijk deelt de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) de werking van 2 een OCMW op in wettelijk opgelegde taken, wettelijk voorziene taken en lokaal gekozen taken . Wettelijk opgelegde taken moet elk OCMW doen, onder voorwaarden en op wijze bepaald door wet: Maatschappelijke integratie door aangepaste opleiding en tewerkstelling Leefloon Verlenen van informatie en begeleiding zodat hulpvrager zijn wettelijke rechten en voordelen kan doen gelden 2
Bron VVSG
11
Aansluiten bij ziekenfonds Zorgverzekering Psychosociale begeleiding Maatschappelijke dienstverlening aan vreemdelingen asielzoekers, illegale vreemdelingen en materiële opvang en financiële hulpverlening Hulpverlening inzake energiekosten: LAC (Lokale Adviescommissie) gas, elektriciteit en water, begeleiding en het financieel steunen van mensen met energieschulden (voor subsidie), stookoliepremies Dienstverlening m.b.t. wonen: financieel/administratieve hulpverlening aan daklozen (referentieadres, installatiepremie, dringende steun); bemiddeling bij uithuiszettingen; herhuisvesting campingbewoners Voogdij en materiële bewaring over kinderen Noodplan voor winterhulp Bevorderen van sociale, culturele en sportieve participatie Coördinatie, overleg over individuele en collectieve behoeften Signaalfunctie
Bij de wettelijk voorziene taken bepaalt het OCMW zelf of het de taak opneemt, eventueel samen met partners, maar de uitoefening gebeurt onder voorwaarden en op wijze door wet bepaald: Rusthuis en RVT (woonzorgcentrum) Ziekenhuis Centrum voor kortverblijf Dagverzorgingscentrum Serviceflats of woningcomplexen met dienstverlening (assistentiewoningen) Lokale dienstencentra Diensten aan huis: poetshulp en gezinszorg; thuisverpleging; personenalarmsystemen; samenwerkingsinitiatieven thuiszorg (SIT’s); samenwerkingsinitiatieven eerstelijnsgezondheidszorg (SEL’s); geïntegreerde diensten voor thuisverzorging (GTD’s) Rechtshulp Kinderopvang Schuldhulpverlening: Budgetbegeleiding, budgetbeheer,schuldbemiddeling Bij lokaal gekozen taken tenslotte bepaalt het OCMW zelf of en hoe het de taak opneemt: Verschillend van OCMW tot OCMW Aanvullende financiële steun, verwarmingstoelage, huurwaarborg, ziektekosten, schooljaarbeginpremie, Sinterklaaspremie, … Materiële steun, bv. tweedehandsmeubelen ter beschikking stellen Karweien- en klusjesdienst, sociaal restaurant, boodschappendienst, maaltijdbedeling,… De voorstellen in deze brochure gaan in hoofdzaak over de wettelijk opgelegde taken en over de lokaal gekozen taken.
12
II. De antwoorden van de Meetjeslandse OCMW’s op de 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening In deze brochure geven we een globaal beeld van de antwoorden van de Meetjeslandse OCMW’s en zoomen we in op de 13 OCMW’s voor een inspirerende praktijk. Achtereenvolgens beschrijven we de antwoorden van de OCMW’s op de voorstellen over wonen, inkomen, proactieve dienstverlening, cultuur, sport en vrije tijd en gezondheid. We doen dit volgens een vast stramien. We starten met een bondige samenvatting maatschappelijk kwetsbare groepen.
3
van de voorstellen geformuleerd door de
Vervolgens beschrijven we van twee of drie OCMW’s de antwoorden in detail en geven een bondig globaal overzicht van de reacties van de 13 OCMW’s.
3
: De voorstellen in detail nalezen kan in de brochure Grondrechtenboom Meetjesland, Maatschappelijke Dienstverlening, december 2008..
13
1. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht wonen Samenvatting beleidsvoorstellen maatschappelijk kwetsbare groepen De problematiek van kwaliteitsvol en betaalbaar wonen is groot. Het OCMW kan dit niet alleen oplossen. Toch kan elk OCMW op het vlak van aanbod, ondersteuning en begeleiding enkele maatregelen nemen. Bij het Sociaal Verhuurkantoor Meetjesland (SVK) zijn enkele OCMW’s aangesloten. Het SVK huurt woningen op de private huurmarkt en verhuurt deze aan een betaalbare huurprijs. De maatschappelijk kwetsbare groepen vragen dat elk OCMW zich aansluit bij het SVK en dat het globaal aanbod wordt uitgebreid. In geval van nood is het belangrijk dat elk OCMW over een of meerdere doorgangswoningen beschikt, zodat mensen de tijd hebben om een degelijke en betaalbare woning te zoeken. Voor mensen die op de private huurmarkt moeten huren is een huursubsidie en het uitbetalen van een huurwaarborg een noodzakelijke noodoplossing. Als de banken zich zouden houden aan de wet op de huurwaarborg, zou geen enkel OCMW nog een huurwaarborg moeten betalen. In het kader van het SVK is huurbegeleiding een vereiste waar de huurder begeleid wordt in zijn rechten en plichten. Het voorstel is dit uit te breiden naar alle maatschappelijk kwetsbare groepen.
Inspirerende OCMW’s OCMW AALTER Het OCMW werkte mee aan de oprichting van de Sociaal Verhuurkantoor Meetjesland in een eigen juridische structuur. De jaarlijkse gemeentelijke bijdrage wordt door het OCMW betaald. Het OCMW huurt zelf nog een twintigtal woningen op de private huurmarkt die zij doorverhuren aan hun cliënten. Het OCMW van Aalter is eveneens vragende partij voor een uitbreiding van het aanbod van het Sociaal Verhuurkantoor Meetjesland. In 2008 heeft het OCMW van Aalter zijn eigen patrimonium verkocht aan de maatschappij voor sociale woningen met als doel te komen tot eenzelfde toewijzing en huurprijsberekening. Het OCMW van Aalter engageert zich om een doorgangswoning op te richten op haar grondgebied. De voorbereidende administratieve werkzaamheden zijn opgestart. Het is de bedoeling om in het rechtergedeelte van de bovenverdieping van het ontmoetingscentrum een gemeubileerde doorgangswoning in te richten. Aan mensen met een laag inkomen of met financiële moeilijkheden kent het OCMW een schriftelijke huurwaarborg toe. Hiertoe wordt een schriftelijke overeenkomst gesloten tussen het OCMW, de eigenaar en de cliënt, met de voorwaarde dat persoon het totale bedrag van de huurwaarborg dient op te sparen in een maximum periode van 18 maanden. Binnen het OCMW van Aalter is een richtlijn opgesteld voor het toekennen van een huurtoelage. Deze regelgeving is 'richtinggevend' voor de sociale dienst maar niet bindend voor de beslissing van de OCMW-raad. De richtlijn houdt onder andere rekening met het inkomen, gezinssamenstelling en de huurprijs. De berekening van deze huurtoelage is gebaseerd op deze van de Vlaamse Gemeenschap.
14
Het OCMW werkt nauw samen met de Woonwijzer Meetjesland. Elke dinsdag en woensdag wordt in Aalter een zitdag georganiseerd. Er wordt een woononderzoek uitgevoerd om te zien of de persoon recht heeft op een Vlaamse huursubsidie indien die verhuist naar een nieuwe woning. Daarnaast onderhoudt de Sociale Dienst van het OCMW contacten met andere actoren van de huisvestingsmarkt zoals de maatschappijen voor sociaal wonen en bemiddelt indien nodig. OCMW KAPRIJKE Het OCMW van Kaprijke is aangesloten bij het Sociaal Verhuurkantoor Meetjesland en ze hebben een crisiswoning. Als deze niet vrij is wordt er een oplossing gezocht bij een buurgemeente. De huurwaarborg wordt gegeven op een geblokkeerde rekening, meestal met medeweten van de verhuurder nadat de bankwaarborg werd onderzocht. Een huurtoelage wordt alleen na individueel onderzoek toegekend. Er is geen algemeen reglement. Het OCMW wil een samenwerkingovereenkomst sluiten met de Meetjeslandse Bouwmaatschappij voor Volkswoningen (maatschappij voor sociaal wonen) in het kader van het aanbieden van huurbegeleiding en ondersteuning aan maatschappelijk kwetsbare groepen.
Samenvatting antwoorden van de 13 OCMW’s 10 OCMW’s zijn aangesloten bij het Sociaal Verhuur Kantoor (SVK) Meetjesland, 1 OCMW onderzoekt of ze kunnen aansluiten. De uitbreiding van het aanbod is slechts mogelijk naargelang er woningen in aanmerking komen. Een OCMW gaat daarom samen met de gemeente een campagne voeren bij eigenaars om het SVK- aanbod uit te breiden. Daarnaast bieden 3 OCMW’s enkele huurwoningen aan in eigen beheer. In het kader van het nieuw sociaal huurbesluit heeft een OCMW deze woningen overgedragen aan de Maatschappij voor Sociaal Wonen. Twee OCMW’s vermelden deel te nemen aan het lokaal woonoverleg waar de gemeente, het OCMW, de Maatschappij voor Sociaal Wonen, het Sociaal Verhuurkantoor en partners die met thema wonen bezig zijn deel van uitmaken. Op dit overleg wordt onderzocht hoe het aanbod van sociale koop- en huurwoningen kan worden uitgebreid. 9 OCMW’s hebben een of meerdere doorgangswoningen. 2 OCMW’s onderzoeken de mogelijkheid om er één op te richten. Daarnaast heeft één OCMW samenwerking met een opvangtehuis waar mensen in het weekend terecht kunnen. 1 OCMW zoekt ad hoc-oplossingen wanneer mensen in nood zitten, omdat een vast aanbod van een doorgangswoning ook een vraag zou creëren. De meeste OCMW’s zien een meerwaarde in een regionaal netwerk van doorgangswoningen op te starten, dit werkt kostenbesparend en verhoogt het aanbod. Er zijn echter wettelijke bezwaren. Wanneer een OCMW-cliënt verhuist naar een andere gemeente wordt het OCMW van die gemeente bevoegd. Bepaalde OCMW’s beginnen er daarom liever niet aan, anderen willen de wettelijke drempels wegnemen voor een grensoverschrijdende samenwerking. Er zijn wel informele afspraken tussen OCMW’s. Binnen het systeem van aanvullende steun betalen de meeste OCMW’s een huurwaarborg, in bepaalde gevallen gecombineerd met een huurtoelage. De systemen en voorwaarden verschillen per OCMW. Verschillende OCMW’s overwegen om een huurtoelage in te voeren.
15
4
9 OCMW’s verzorgen de huurbegeleiding via de samenwerking met de Woonwijzer Meetjesland . 1 OCMW werkt niet samen met de Woonwijzer Meetjesland omwille van de kostprijs en de reeds geboden ondersteuning van het gemeentebestuur. Via het lidmaatschap van de Huurdersbond Oost-Vlaanderen kunnen verschillende OCMW’s jaarlijks 5 mensen doorverwijzen naar de Huurdersbond voor advies en assistentie. 5 OCMW’s hebben ook afspraken/contacten met de Maatschappij voor Sociaal Wonen in het kader van huurbegeleiding, inschrijving en doorverwijzing. Daarnaast gebeurt er ook huurbegeleiding binnen de algemene sociale dienstverlening. Twee OCMW’s zullen onderzoeken of er aan de toekenning van een huurtoelage/huurwaarborg een systeem van huurondersteuning en begeleiding kan worden gekoppeld. Een OCMW heeft overleg met relevante partners in het kader van de afstemming van de hulpverlening voor mensen die dreigen uit hun huis te worden gezet. In het kader van de huurbegeleiding heeft 1 OCMW aan dat energie een aandachtspunt is op het vlak van individuele rechten en tussenkomsten als op het vlak van overheidssubsidies. Er zijn weinig reacties op de vraag naar een klusjesdienst: 1 OCMW beschikt over een karwei- en poetsdienst, gekoppeld aan leeftijdscategorieën. 1 OCMW onderzoekt de mogelijkheid tot oprichting van een klusjesdienst – karweidienst in kader van de thuiszorg. Bij 1 OCMW is het om organisatorische redenen afgebouwd. Een OCMW geeft expliciet aan dat ze beleidsvoorbereidend werk verrichten: welke subsidies zijn er verkrijgbaar, welke kavels komen er in aanmerking voor sociale woningen, eigenaar contacteren, samenwerking met de gemeente in het kader van de sociale huisvesting. Dit leidde ondermeer tot 7 bijkomende sociale huurwoningen.
4
Woonwijzer Meetjesland is een afdeling van Steunpunt Opbouwwerk Meetjesland vzw in samenwerking met en met financiële steun van het Vlaamse Gewest, de Provincie Oost-Vlaanderen, Welzijnszorg en de gemeenten / OCMW’s Aalter, Assenede, Eeklo, Kaprijke, Knesselare, Maldegem, Sint-Laureins, Waarschoot en Zomergem
16
2. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het recht op inkomen Samenvatting beleidsvoorstellen maatschappelijk kwetsbare groepen Cruciaal is dat het leefloon minstens gelijk is aan de Europese armoedegrens ligt. Hieronder vind je een overzicht van de Europese armoedegrens voor de verschillende huishoudens. Alleenstaande: Alleenstaande met één kind:
878 euro 1.141 euro
Alleenstaande met twee kinderen:
1.405 euro
Twee volwassenen:
1.317 euro
Gezin met één kind:
1.580 euro
Gezin met twee kinderen:
1.844 euro
Daar tegenover staat dat het leefloon in België voor samenwonenden € 474,37 is, voor alleenstaanden € 711,56 en voor een gezinshoofd € 948,74. De vraag aan de OCMW’s is dan ook om samen met de maatschappelijk kwetsbare groepen te pleiten voor een leefloon dat minstens gelijk is aan de Europese armoedegrens. Als noodzakelijke aanvulling op het leefloon voorziet elk OCMW aanvullende steun. De toekenning verschilt per OCMW en soms per sociaal assistent. Daarom vragen de maatschappelijk kwetsbare groepen dat de OCMW’s de aanvullende steun harmoniseren en transparanter maken. Dit kader biedt een houvast voor hulpverleners en hulpvragers bij het bepalen van de hoogte van de aanvullende financiële steun, maar voorziet tegelijkertijd de mogelijkheid om in te spelen op de individuele omstandigheden van de cliënt. De website www.rechtenverkenner.be bundelt informatie over sociale voordelen en tegemoetkomingen op Federaal, Vlaams, Provinciaal en gemeentelijk niveau. Een regelmatige check van de rechtenverkenner geeft een volledig beeld van de financiële en andere maatregelen waarop de cliënt recht heeft. Tenslotte kunnen verschillende initiatieven de koopkracht van maatschappelijk kwetsbare 5 groepen verhogen zoals bijvoorbeeld een sociale superette, voedselcoöperatieven, LETS , dit is een lokaal ruilsysteem waar een groep van mensen dingen voor elkaar doet zonder daar geld voor te krijgen.
Inspirerende OCMW’s OCMW ZOMERGEM Het OCMW heeft vragen bij de Europese armoedegrens voor gezinnen: € 1844. Het OCMW van Zomergem wil thuisverplegers, bejaardenhelpers, dokters … informeren over het aanbod van het OCMW en over de problematiek van hun cliënteel. Ook de organisaties die in de seniorenraad zetelen willen ze beter informeren. Via de intensieve samenwerking met andere welzijnsorganisaties worden de taken van het OCMW verduidelijkt. Deze sleutelfiguren kunnen zo hun cliënten, patiënten en achterban beter informeren over het OCMW-aanbod.
5
: Local Exchange and Trading System
17
In het gemeentelijk infoblad informeert het OCMW maandelijks over haar taken en er wordt een folder ontworpen over het Sociaal Huis en het OCMW met informatie over alle rechten. Het OCMW van Zomergem stelt voorop om de aanvullende hulp transparanter te maken via informatieverstrekking. Er is niet gekozen voor het harmoniseren van de aanvullende steun op regionaal niveau, wel wordt er bij nieuwe reglementen en projecten steeds gekeken hoe andere OCMW’s werken (mantelzorgpremie, huursteun,…) In 2009 wordt een duidelijk sociaal tarief voor de buitenschoolse kinderopvang uitgewerkt. Het OCMW van Zomergem is geen voorstander om alle aanvullende steun in schriftelijke steunnormen te gieten, met als reden dat de flexibiliteit zwaar beknot wordt. De wet schrijft bij iedereen een individueel financieel onderzoek voor en niet een reglement. De maatschappelijk assistenten van OCMW Zomergem gebruiken de Rechtenverkenner systematisch. Ze geven ook uitleg over het gebruik aan hun cliënten. Als de kans zich aandient wil het OCMW in de toekomst zeker zelfinitiatieven ondersteunen. Op deze manier wordt de sociale cohesie en het buurtgevoel gestimuleerd en neemt het OCMW niet alle verantwoordelijkheid bij buurtbewoners weg. Dan denken ze aan het promoten van LETS (lokaal ruilsysteem). Het OCMW organiseerde al een gezamenlijke aankoop van stookolie. OCMW KNESSELARE Het OCMW van Knesselare pleit mee voor een leefloon dat boven de Europese armoedegrens ligt. Het OCMW heeft een eigen beleid inzake aanvullende steun. Deze steun kan van financiële, materiële, medische aard zijn. Elk OCMW heeft zijn eigen autonomie en dit zorgt ervoor dat de steunnormen, de aard, de frequentie en de omvang van aanvullende steun verschilt van OCMW tot OCMW. De beslissing over de toekenning van aanvullende steun wordt genomen door de OCMW-raad op advies van het Vast Bureau. OCMW Knesselare streeft ernaar om de aanvullende steun transparanter te maken voor hun cliënten en dit door alles beter op elkaar af te stemmen. Tot nu maakt het OCMW weinig gebruik van de Rechtenverkenner, maar OCMW Knesselare wil ingaan op het voorstel van de maatschappelijk kwetsbare groepen en de Rechtenverkenner inbouwen in de dienstverlening. Het is een handig instrument om efficiënt informatie over sociale voordelen en tegemoetkomingen op federaal, Vlaams, provinciaal en gemeentelijk niveau terug te vinden. De Rechtenverkenner kan nog meer worden bekend gemaakt op de dienst, maar ook naar de burgers toe. Het is belangrijk dat veranderingen worden opgevolgd en de informatie upto-date blijft. Het OCMW van Knesselare werkt samen met vzw De Toevlucht, een voedselbedelingsinitiatief uit Aalter. Zo kunnen hun cliënten een keer per maand een groot voedselpakket ophalen. Het OCMW schrijft attesten uit voor zes maanden en daarna wordt geëvalueerd door de maatschappelijk werker. Er is controle op het effectief ophalen van het pakket.
18
OCMW NEVELE De OCMW-raad van Nevele is van oordeel dat de huidige bedragen van het leefloon te laag zijn om een menswaardig leven te leiden, gelet op de vaststelling dat de meeste leefloners een woning moeten huren op de private huurmarkt waardoor vaak reeds meer dan de helft van hun “ beperkt “ inkomen dient aangewend te worden om de huur te betalen. Het OCMW van Nevele wenst dan ook mee te ijveren voor een hoger leefloon en zal dit doen door ter zake een motie te laten goedkeuren door de OCMW-raad, die op zijn beurt door toedoen van de raadsleden zal overgemaakt worden aan alle politieke fracties die vertegenwoordigd zijn in de federale regering. Er dient echter opgemerkt te worden dat deze actie meer impact zou hebben indien de andere OCMW’s ons voorbeeld zouden volgen. Het OCMW is er zich van bewust zijn dat het instrument van “ de rechtenverkenner “ een meerwaarde kan bieden voor de cliënten en dat momenteel dit instrument nog niet optimaal wordt benut. Het OCMW wil zich engageren om voortaan bij elke intake en op periodieke basis, de rechtenverkenner te doorzoeken en de rechtenverkenner beter bekend te maken bij andere organisaties( o.a. Welzijnsschakels, seniorenverenigingen,… ) en bij de maatschappelijk kwetsbare groepen. Zo plant het OCMW we de volgende maanden een “ rechtenonderzoek “ bij alle tachtigplussers. Het OCMW engageert zich tenslotte om verder zelfinitiatieven te ondersteunen die de koopkracht van maatschappelijk kwetsbare groepen vergroten. Zo werd vorig jaar door de plaatselijke afdeling van Welzijnsschakels een voedselbedeling opgestart in Nevele. Het OCMW ondersteunt dit initiatief zowel logistiek als door het aanleveren van een deel van de voedingsmiddelen. Daar het OCMW er zich bewust is dat de aankoop van kledij ook een aanzienlijk deel van het gezinsbudget kan inpalmen wenst het OCMW in de toekomst, in samenwerking met Welzijnsschakels, een kledingswinkeltje uit te bouwen waar kansarmen kledij kunnen verkrijgen.
19
SAMENVATTING VAN DE ANTWOORDEN VAN DE OCMW’S Alle OCMW’s ondersteunen de vraag naar een hoger leefloon, ook wordt er verwezen naar de VVSG als pleitbezorger. Er is wel een opmerking dat de spanning met de laagste inkomens voldoende groot moet blijven en een vraag over de hoogte van de armoedegrens. Het voorstel om de aanvullende steun te harmoniseren en transparanter te maken roept vragen op. Harmoniseren kan de flexibiliteit beknotten, ook het verschil in middelen tussen de OCMW’s bemoeilijkt dit. De OCMW’s willen hun aanvullende steun transparanter maken en stellen hiervoor verschillende oplossingen voor: informatie-initiatieven, steunbarema’s en specifieke steun hanteren zoals: sociaal tarief buitenschoolse kinderopvang, huurwaarborg, wintersteun, medische kaart, eersteleeftijdsmelk, energietoelage. Binnen het kader van de regionale dialoog 2009-2011 wordt een inventaris opgemaakt van de aanvullende steun van 13 OCMW’s. Zie deel IV. Inhoud en structuur van de regionale dialoog Grondrechtenboom Meetjesland 2009-2011 Het is de taak van het OCMW om iedereen een menswaardig leven te garanderen. Het OCMW kent op basis van een sociaal onderzoek individuele tussenkomsten en toelagen toe om inwoners een minimum leefgeld te garanderen dat hen in staat stelt een menswaardig leven te leiden. Een OCMW geeft aan dat er een onderzoek kan gevoerd worden naar het minimum leefgeld dat je nodig hebt om te overleven. Hoe je dit geld verkrijgt, maakt niet uit. Eén OCMW geeft aan de Rechtenverkenner systematisch te gebruiken en te verduidelijken aan cliënten. 8 OCMW’s gaan akkoord met het voorstel om het systeem meer te gaan gebruiken. Een systematisch gebruik bij de intake roept echter vragen op: haalbaar, tijd nodig, niet gebruiksvriendelijk, zou een checklist niet beter zijn? Er is een algemene vraag naar vorming over het gebruik van de Rechtenverkenner. Meerdere OCMW’s werken samen met en/of ondersteunen een particulier voedselbedelingsinitatief: vzw Wijkcentrum De Kring, vzw De Toevlucht, … Enkele OCMW’s organiseren zelf een voedselbedeling en hebben een sociaal restaurant of denken aan de uitbouw ervan. Enkele OCMW’s zetten vormingsinitiatieven op rond gezonde en goedkope voeding. Eén OCMW organiseerde de gezamenlijke aankoop van stookolieactie en 1 OCMW ziet voordeel bij LETS. Op deze manier wordt de sociale cohesie en het buurtgevoel gestimuleerd en wordt de verantwoordelijkheid ook bij de burger gelegd. 1 OCMW werkt initiatieven uit in functie van het zelfstandig beheren van het budget.
20
3. Het OCMW realiseert een proactieve dienstverlening Samenvatting beleidsvoorstellen maatschappelijk kwetsbare groepen Proactieve dienstverlening betekent dat de overheid zelf potentiële rechthebbenden opspoort en aanspreekt. De sleutel om dit te realiseren ligt bij de Vlaamse en Federale overheid, door het koppelen van verschillende persoonsgegevens. Toch kunnen de OCMW’s enkele initiatieven nemen. Hiertoe zijn enkele beleidsvoorstellen geformuleerd. Op basis van de informatie waar het OCMW over beschikt kunnen de OCMW’s spontaan de maatschappelijke dienstverlening aanbieden waarop een burger recht heeft. Daarnaast kunnen de OCMW’s actief op zoek gaan naar mensen die recht hebben op maatschappelijke dienstverlening. Om te komen tot een proactieve dienstverlening is rekening houden met de ervaringen en dialoog met de rechthebbenden belangrijk, zoals dit dialoogproject Grondrechtenboom en de werkgroep Tot uw dienst van vzw Wijkcentrum de Kring waar een werkgroep van Cliënten nadenken en in dialoog gaan met het OCMW van Eeklo over de aangeboden dienstverlening.
Inspirerende OCMW’s OCMW SINT-LAUREINS Via het gemeentelijk infoblad ‘De Klaroen’ en via het schrijven vanuit het OCMW worden alle inwoners van de gemeente Sint-Laureins op de hoogte gebracht van het actueel OCMW-aanbod. Bijvoorbeeld: het bekendmaken van aanvraag verwarmingstoelage. In 2011 wordt het hulpverleningsaanbod van het OCMW bekend gemaakt aan alle inwoners door middel van een professionele infobrochure. Geschreven informatie alleen volstaat niet. Onder impuls van het OCMW heeft de gemeente Sint-Laureins deelgenomen aan het ouderenbehoeftenonderzoek. Op basis van de resultaten van het onderzoek wordt een stappenplan ontwikkeld. Het is de bedoeling om een gericht antwoord te bieden aan de noden van de ouderen uit de gemeente. Het OCMW zal in de loop van 2009 een haalbaarheidsonderzoek opstarten om systematisch alle senioren te bezoeken van wie de partner overleden is. Vervolgens zal in 2010 gestart worden met het bezoeken van alle OCMW-cliënten. Het LSB-plan voorziet in diverse acties en initiatieven naar alleenstaande ouders. Het LSB-plan voorziet in het streven naar maximale ondersteuning van personen met een vervangingsinkomen. Na een inventarisatie van de mogelijkheden die aan de doelgroep geboden worden zullen acties opgezet worden naar administratieve ondersteuning en preventie. Als projectbeheerder heeft de OCMW-voorzitter als taak de maatschappelijke integratie van kansengroepen in de gemeente te optimaliseren. De sociale dienst staat de voorzitter bij in deze taak door de activiteiten vanuit de grondrechtenboom op te volgen, te ondersteunen en te implementeren in het lokale bestuur. OCMW Sint-Laureins oordeelt dat het voorstel ‘prioriteit geven aan het OMNIO-statuut, de Vlaamse huursubsidie en de sociale maximumprijs gas en elektriciteit’ een bovenlokale aanpak vergt. De sociale dienst van het OCMW zal in 2010 de behoefte naar zitdagen in het Dorpshuis van Watervliet onderzoeken en deze, indien nodig, opstarten. Deze dienstverlening zal aan alle bewoners bekendgemaakt worden.
21
OCMW-Cliënten zullen uitgenodigd worden om deel te nemen aan de werkgroep ‘tot uw dienst’. Aan OCMW Eeklo kan gevraagd worden om de verkregen informatie te delen met OCMW SintLaureins. OCMW WAARSCHOOT Het OCMW van Waarschoot kent zoveel als mogelijk rechten automatisch toe. Bijvoorbeeld: sociaalpedagogische en sociaal-maatschappelijke premies. Wanneer de gegevens van de Federale Overheidsdiensten Sociale Zekerheid en Financiën zijn gekoppeld in de Kruispuntbank, zouden bepaalde inkomensgroepen kunnen worden aangeschreven. OCMW Waarschoot wacht op een duidelijk kader in functie van de wet op de privacy. De realisatie kan dus pas op lange termijn. In elk geval blijft het OCMW Waarschoot voorstander om de burgers eerst uit te nodigen voor een sociaal onderzoek en dan pas te beslissen of het sociaal recht van toepassing is. Zo is er een groot verschil tussen personen A en B, beiden met 850 euro inkomsten, maar persoon A is eigenaar en hoeft geen huur te betalen, terwijl persoon B een huurprijs van 400 euro per maand moet betalen. Het systeem van brandstoftoelagen en verwarmingspremies is in 2007 bekendgemaakt aan lokale actoren. Dit had als gevolg dat meer gerechtigden contact opnamen met het OCMW. Hier wil het OCMW Waarschoot verder werk van maken. Dit voorstel kan op korte termijn gerealiseerd worden. Een mogelijk alternatief hiervoor zou het werken zijn met een bezoekteam: een delegatie van het OCMW die langs gaat bij een cliënt. De realisatie van Grondrechtenboom Meetjesland op regionaal niveau maakt het haalbaar en het is een goede manier om een beroep te doen op ervaringsdeskundigheid. Het inschakelen van een ervaringsdeskundige op het niveau van een klein OCMW is moeilijk te realiseren, maar dan is er het voordeel om dichter bij de cliënt zelf te staan. De bezoekteams kunnen ook peilen naar ervaringskennis, ook de werkgroep ‘Tot uw dienst’ is hiervoor een goed voorbeeld. OCMW LOVENDEGEM Het OCMW van Lovendegem is van plan om in de toekomst nog meer informatie en dienstverlening spontaan aan te bieden aan de burgers, zonder dat deze burgers hierover een vraag dienen te stellen. Zo is het OCMW Lovendegem van plan om cliënten van de thuiszorgdiensten (poetsdienst, mindermobielencentrale,…) spontaan in te lichten over hun mogelijke rechten op sociale tarieven, uitkeringen, diensten,… Ook bij de cliënten van de sociale dienst zal tijdens het intakegesprek worden nagegaan of zij naast hun vraag naar financiële steun, leefloon , …. ook andere noden en vragen hebben op andere vlakken (bv. huisvestingproblemen, nood aan thuiszorg, uitkeringen, sociale tarieven). Vaak weten de burgers niet waarop zij allemaal recht hebben. Het OCMW Lovendegem wil hierbij extra aandacht besteden aan het al dan niet recht hebben op het OMNIO-statuut van de ziekenfondsen. Indien mensen aan de voorwaarden voldoen (i.v.m. inkomsten en statuut) hebben zij recht op de verhoogde tegemoetkoming van het ziekenfonds (op die manier betalen zij het minimum remgeld voor medicijnen en medische interventies van dokters, kinesisten, ziekenhuisopnames, … ) De ziekenfondsen hebben ons verteld dat ondanks de brieven die zij aan hun leden stuurden, nog veel rechthebbenden dit niet hebben aangevraagd. Wellicht omdat zij de brief niet begrepen of dachten niet in aanmerking te komen. Daarnaast wil het OCMW van Lovendegem ook spontaan hun diensten aanbieden aan bejaarden die geconfronteerd worden met een overlijden. We merken dat veel senioren het naast het
22
verdriet waarmee zij worden geconfronteerd, ook bijzonder moeilijk hebben met de administratieve beslommeringen die bij een overlijden komen kijken. Het OCMW zal een soort stappenplan uitwerken met een checklist wat er allemaal dient te worden geregeld na een overlijden. Het OCMW denkt eraan om bij de aangifte van een overlijden op het gemeentehuis een folder of brief mee te geven voor de nabestaanden waarbij we als OCMW – Sociaal Huis hun diensten aanbieden. Het OCMW zal deze vorm van proactieve dienstverlening vanaf 2010 aanbieden. In 2009 zal het OCMW onderzoeken wat hiertoe de beste manier is en zal het OCMW haar licht opsteken bij OCMW’s die reeds dergelijke dienstverlening aanbieden. OCMW EVERGEM Het OCMW streeft in zijn rol als dienstverlener om klantvriendelijker, efficiënter en effectiever te werk te gaan. Het OCMW van Evergem formuleert hiervoor 3 acties: afstemmen van de hulpverlening op de noden in de gemeente, vereenvoudigen van de hulpverlening en het creëren van zorgnetwerken Afstemmen van de hulpverlening op de noden in de gemeente Een OCMW levert veel diensten. Het evalueren en het terugkijken naar wat gevraagd wordt, wie vraagt en hoe geholpen wordt, is cruciaal in het leveren van kwaliteitswerk. Een dergelijke werkwijze houdt de hulpverlening ook afgestemd op de hulpvrager. Zo wordt oa jaarlijks bekeken wie de leefloongerechtigden zijn om op basis daarvan proactief te zoeken naar oplossingen en een aangepaste begeleiding en hulpverlening te voorzien. Bijvoorbeeld in geval van een stijgende vraag naar wintersteun en stookoliepremie worden zitdagen georganiseerd voor energieproblemen, energieaudits, woningdetectie. Het OCMW van Evergem tast de noden af aan de hand van analyse van het beschikbare cijfermateriaal, het zoeken van tendensen in de gesprekken met cliënten en de signalen van andere hulpinstanties, vrijwilligers en de sociale omgeving van de burgers. In de huidige dienstverlening denkt het OCMW nog te veel vanuit wat het OCMW zelf kan bieden en te weinig vanuit wat nodig is en hoe we daarin toegevoegde waarde kunnen bieden. Het OCMW wil loskomen uit dit aanbodgericht denken en meer behoeftegestuurd gaan werken. Dat betekent dat de dienstverlening uitgaat van de behoeften van de burgers. Vereenvoudigen van de hulpverlening en voortdurend communiceren over dienstverlening Vanaf 2008 bouwen gemeente en OCMW het Sociaal Huis Evergem uit. Er wordt gestart met digitale sociale loketten eind 2009. Het baliepersoneel zal vanaf 2009 opgeleid worden om via het Sociaal Huis de burger over sociale zaken correct te informeren of door te verwijzen. Het OCMW wil voor alle (hulp)vragen aangaande sociale grondrechten, een eerstelijnsopvang organiseren in de vorm van een uniek loket. De volledige eerstelijnsdienstverlening werd hiervoor in kaart gebracht en zal door ervaren en opgeleide loketmedewerkers opgevangen, geholpen en indien nodig doorverwezen worden. Het OCMW verwerkte een 60-tal hulpverleningsvormen in digitale fiches. Daarnaast ontwikkelt het OCMW folders en publiceert rond sociale thema’s in het gemeentelijk infoblad (Bruggrave). Ook worden er themawerkgroepen opgestart. Creëren van zorgnetwerken OCMW’s zijn zeker niet de enige hulpverlener. OCMW’s hebben ook niet alle hulpvormen in huis. Netwerken uitbouwen en samen zorg- en begeleidingsplannen op maat uitbouwen en ondersteunen geeft maximale slaagkansen en optimale professionele hulp.
23
Het OCMW heeft een regisseursrol: het OCMW kan onmogelijk alle welzijnstaken op zich nemen, dit zou een ontkenning zijn van de deskundigheid van vele anderen. Partnership door netwerken, het marktaanbod opvolgen, efficiëntie en effectiviteit in het welzijnsveld sturen en de middelen beter beheren door overlapping en dubbele werking te vermijden. SAMENVATTING VAN DE ANTWOORDEN VAN DE 13 OCMW’S In het kader van de privacy pleiten enkel OCMW’s voor enige omzichtigheid met het raadplegen van de Federale Kruispuntbank en in elk geval moet het wettelijk kader nog gecreëerd worden. Een OCMW pleit ervoor om sowieso een gesprek te hebben vooraleer voordelen toe te kennen. Een OCMW sluit automatisch een hospitalisatieverzekering af voor alle leefloonrechthebbenden en cliënten schuldbemiddeling. Twee OCMW’s contacteren alle partners die met een overlijden worden geconfronteerd in functie van een rechtenonderzoek. Veel OCMW’s maken hun aanbod bekend via infobladen, folders, sociale kaart op website, … of plannen dit te doen ter bekendmaking van de dienstverlening. Twee OCMW’s geven aan dat ze een proactief rechtenonderzoek doen bij elke bezoeker van het Sociaal Huis en 1 doet dit tweejaarlijks bij de gebruikers van de poetsdienst en de 65-plusgebruikers van de dienstencheques. Er is bijna algemene instemming om zeker na te gaan of hun cliënten recht hebben op het OMNIO-statuut, de huursubsidie en de sociale maximumprijs voor gas en elektriciteit. Meer algemeen wordt er ook verwezen naar het investeren in de kwaliteit van de dienstverlening. In functie van het actief op zoek gaan naar rechthebbenden op maatschappelijke dienstverlening doen enkele OCMW’s voorstellen. Nauwere banden sluiten met andere organisaties om meer mensen te bereiken, een OCMW overweegt het samenstellen van bezoekteams van vrijwilligers. Een OCMW plant een jaarlijks huisbezoek aan alle senioren en OCMW-cliënten. Enkele OCMW’s willen ook laagdrempelige ontmoetingsmomenten organiseren om zo nieuwe mensen te bereiken als middel om informatie door te geven. Een OCMW wil inspelen op het zorgnetwerk. Enkele OCMW’s geven aan enkel op vraag te werken en een OCMW stelt dat het niet de taak is van het OCMW om actief mensen te gaan zoeken. Een OCMW gaat onderzoeken of de inzet van een ervaringsdeskundige haalbaar is. De anderen hebben vragen met betrekking tot: haalbaarheid, nut, betaalbaar. Anderen zijn geen voorstander. Er worden andere manieren voorgesteld/aangegeven om ervaringsdeskundigheid een plaats te geven. Kleine OCMW’s staan dichter bij de cliënt zelf. Het project Grondrechtenboom vinden OCMW’s ook een goede manier om ervaringsdeskundigheid in de werking te brengen. De lokale adviesraden worden gevraagd om ervaringsdeskundigen op te nemen of zijn reeds opgenomen. De werkgroep ‘Tot uw dienst’ van Wijkcentrum De Kring wordt door de meeste OCMW’s beschouwd als een zinvol initiatief dat inspirerend werken kan werken. 1 OCMW geeft aan dat ze hierover informatie zullen inwinnen. 1 OCMW wil graag cliënten uitnodigen om aan deze werkgroep deel te nemen en/of de verkregen informatie door te geven. Een ander OCMW geeft aan dat de tijd ontbreekt om zoiets op te starten maar dat ze hierover toch inlichtingen willen. Een ander OCMW wil dit voorstel eerder vertalen in: het OCMW evalueert de eigen dienstverlening. Het OCMW wil in de toekomst gericht en periodiek een onderzoek bij de klantengebruikers over de toeleiding naar de dienstverlening en de tevredenheid over deze dienstverlening. Het OCMW wil ook een suggestie- en ideeënbox plaatsen.
24
Een tweetal OCMW’s geven aan dat binnen het kader van het nieuw OCMW-decreet een klachtenprocedure zullen uitwerken. Een ander OCMW bekijkt dit voorstel eerder vanuit de professionele invalshoek en niet vanuit de maatschappelijk kwetsbare groepen. De medewerkers moeten continue gesensibiliseerd worden wat betreft de missie en het uitvoeren hiervan.
25
4. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht gezondheid Samenvatting beleidsvoorstellen maatschappelijk kwetsbare groepen Er zijn voorstellen om de eerstelijnszorg betaalbaar te maken en dat de OCMW’s meer preventieve initiatieven nemen. In bepaalde steden zijn er wijkgezondheidscentra waar doktersbezoek gratis is. Een aanlokkelijk idee dat ook in het landelijke Meetjesland zou moeten kunnen. We vragen dat OCMW’s de lokale artsen motiveren om de derdebetalersregeling toe te passen. Tenslotte kunnen de OCMW’s een rol spelen in preventieve gezondheidszorgacties.
Inspirerende OCMW’s OCMW ZELZATE Het OCMW van Zelzate heeft geen medische kaart. Er wordt wel via de aanvullende steun in bepaalde situaties tussengekomen in de medicatiekosten. Dit wordt individueel bekeken. Zowel in Home Bloemebos als in het lokaal dienstencentrum worden informatiesessies gegeven over gezondheid. De doelgroep is hier de bevolking van Zelzate. Ook in het OCMW-blad De Maardrager wordt op regelmatige basis geïnformeerd over gezondheid. OCMW MALDEGEM Het OCMW van Maldegem wil de voorstellen over gezondheid eerder vertalen in: het OCMW ondersteunt en promoot preventieve acties ter voorkoming van gezondheidsrisico's. Het aanbod van hun sociale superette breiden ze uit met fruit en groenten. Al dan niet in samenwerking met lokale verenigingen organiseert het OCMW vormende activiteiten rond gezonde sportoefeningen, gezonde voeding, … Het OCMW versterkt de samenwerking met LOGO Meetjesland. Het OCMW gaat nauwer samenwerken met de gemeentelijke sportdienst en de deelname van hun cliënten aan sportactiviteiten promoten en vergemakkelijken. Het voorstel over het wijkgezondheidscentrum wil OCMW Maldegem eerder vertalen in: het OCMW draagt bij tot het garanderen van een betaalbare basisgezondheidszorg. Het OCMW handhaaft en evalueert haar systeem inzake toekenning van medische steun. Het OCMW ijvert samen met de andere OCMW’s en verenigingen die de belangen van maatschappelijk kwetsbare groepen verdedigt voor een gratis basisgezondheidszorg en een veralgemeende toepassing van de derdebetalersregeling binnen de eerstelijnszorg. Een oplossing voor hoge medicatiekosten is het terugdringen van het gebruik. Daarom denkt het OCMW eraan om cliënten te bevragen, beweging en gezonde voeding te stimuleren en netwerkoverleg op te starten met o.a. dokters, hulpverleners, .... "
26
SAMENVATTING VAN DE ANTWOORDEN VAN DE OCMW’S De meerwaarde van een wijkgezondheidscentrum wordt door de meeste OCMW’s erkend, maar is in de huidige vorm niet realistisch in de landelijke context. Enkele vinden de gezondheidszorg via de klassieke huisarts toegankelijk genoeg of stellen zich vragen of het OCMW wel een rol heeft te spelen bij de oprichting van een wijkgezondheidscentrum. Moet het OCMW niet meer inzetten op preventie: activiteiten gericht op beweging, gezonde voeding …? Het OCMW kan wel pleitbezorger zijn voor gratis basisgezondheidszorg. Een wijkgezondheidscentrum zou eventueel realiseerbaar zijn binnen een regionaal verhaal. Rond het sensibiliseren van artsen over het derdebetalerssysteem zien verschillende OCMW’s wel mogelijkheden. Twee OCMW’s hebben een actie: informatie aan eerstelijnswerkers, waarbij ook huisartsen worden gesensibiliseerd rond het maatschappelijk aspect van de cliënten. Een ander OCMW plant een gelijkaardige actie. Een OCMW zal haar huisartsen aanschrijven en in kaart brengen wie de derdebetalersregeling toepast. Een ander zal een procedure uitwerken om de derdebetalersregeling kenbaar te maken bij de huisartsen uit de gemeente. Een OCMW vraagt of huisartsen verplicht kunnen worden terwijl een ander dit toch delicaat vindt om artsen dit op te leggen. Een OCMW heeft in afspraak met de huisarts een systeem uitgewerkt waarbij de huisarts de getuigschriften medische verstrekking van cliënten in budgetbeheer opstuurt naar het OCMW. Dan wordt er gewacht op het geld van het ziekenfonds, vervolgens wordt de dokter betaald en de cliënt betaalt enkel het remgeld. Een ander alternatief kan zijn dat de huisartsen voor het OCMW - cliënteel tegen terugbetalingstarief zouden werken. Kunnen andere organisaties ook een rol spelen bij het sensibiliseren rond het derdebetalerssysteem: ziekenfondsen, welzijnszorg, de huisartsenvereniging? Het voorstel om de medische kaart veralgemeend in te voeren kent weinig bijval. Een OCMW heeft er een, een ander zal het onderzoeken. Een tegenargument is dat een medische kaart de consumptie bevordert. De andere betalen de kosten terug binnen de aanvullende steun, waarbij de reglementering en uitbetaling per OCMW verschilt. Een nauw contact met apothekers wordt als meerwaarde aangegeven. De meeste OCMW’s verwijzen naar LOGO Meetjesland als belangrijke regionale partner voor initiatieven in het kader van preventie en vorming. Enkele OCMW’s nemen zelf initiatieven, meestal gericht op gezonde voeding (vorming terbeschikking stellen). Een OCMW geeft aan dat zij duidelijke informatie geeft rond allerlei gezondheidsmaatregelen door het verspreiden van brochures en het mondeling meedelen aan de cliënten. Anderen zien gezondheid als taak voor de gemeentebesturen, de huisartsen en de ziekenfondsen. Ook het lokaal Dienstencentrum kan dit als opdracht opnemen.
27
5. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht cultuur, sport en vrije tijd Samenvatting beleidsvoorstellen maatschappelijk kwetsbare groepen Rond dit thema formuleren de maatschappelijke groepen voorstellen een vrijetijdspas en de digitale Kloof: Een Meetjeslandse vrijetijdspas ontwikkelen en implementeren: een combinatie van lage tarieven en een laagdrempelig aanbod als toeleiding. OCMW’s leveren een inspanning om de digitale kloof te dichten.
Inspirerende OCMW’s OCMW EEKLO Het OCMW van Eeklo geeft Wijkcentrum De Kring financiële ondersteuning voor het verder ontwikkelen en bestendigen van een laagdrempelig vrijetijdsaanbod. Dit gaat ondermeer om een kinderatelier, crea-cursussen, ontspannings- en ontmoetingsactiviteiten, vormingscursussenvormingsgroepen enz. In samenwerking met diverse lokale partners realiseert het OCMW mee een kansenpas tegen de zomer (uiterlijk najaar) van 2009. In het kader van het Lokaal Sociaal Beleidsplan werden hiervoor de middelen voorzien. Tenslotte levert het OCMW van Eeklo inspanningen om de digitale kloof te dichten. Bij de verhuis van het Sociaal Huis Eeklo (korte termijn) en de nieuwbouw van het OCMW van Eeklo (lange termijn) wordt ruimte gemaakt voor een publiek toegankelijke computer met internetverbinding. Er wordt tevens nagedacht om laagdrempelige begeleiding te voorzien. OCMW ASSENEDE Het OCMW Assenede heeft een samenwerking met het Steunpunt Vakantie Participatie (dienst toerisme Vlaanderen). Dit steunpunt wil mensen, die omwille van financiële beperkingen niet op vakantie of daguitstap kunnen gaan, hier ook toegang tot geven. In het kader van de socio-culturele participatie heeft het OCMW een reglement opgemaakt dat bepaalt onder welke voorwaarden men een tussenkomst kan verkrijgen voor de deelname aan socio-culturele activiteiten: schoolkosten – zeeklas – plattelandsklas, lidmaatschap jeugd- of sportverenigingen, lidmaatschap culturele verenigingen/academie, tussenkomst voor deelname aan sportieve- of culturele activiteiten, vakantiekampen. Het OCMW heeft een samenwerking met Creatief Begeleidingscentrum Krekenland. Hier volgt een greep uit het aanbod voorjaar 2009: cursus assertiviteit, multiculturele eetavond met muziek, koken met een beperkt budget, lotgenotengroep voor (ex-) psychiatrische patiënten. Een Meetjeslands vrijetijdspas kan alleen nuttig zijn voor Assenede als niet alle activiteiten gecentraliseerd zijn in de grotere steden/gemeenten. Er is namelijk een probleem van mobiliteit. Het OCMW kan de verplaatsingskosten vergoeden doch dit vraagt dikwijls voor de doelgroep een zodanige organisatie dat ze vlug van de uitstap afzien. Het OCMW wil constructief meewerken aan een Meetjeslands systeem als het genoeg geografisch gespreid is.
28
Wij organiseren computerlessen voor beginners. Tijdens de kantooruren hebben de leerlingen de kans om te oefenen in de lokalen. In de toekomst worden onze lescomputers aangesloten op internet zodat ook dit medium dichter bij de doelgroep kan gebracht worden. In de gemeentelijke bibliotheek is er mogelijkheid tot gebruik van computers en internet. De uitbouw van ons dienstencentrum voor bejaarden dat onder meer instaat voor een waaier van socio-culturele activiteiten. Het provinciebestuur subsidieert een onderzoek naar eenzaamheid bij bejaarden dat het OCMW voert in samenwerking met GOOL (Grensoverschrijdend openbaar Lichaam) Aan Z.
29
SAMENVATTING VAN DE ANTWOORDEN VAN DE OCMW’S 2 OCMW’s werken een cheque uit. Vele OCMW’s zien mogelijkheden in een Meetjeslandse vrijetijdspas. En nog beter zou zijn mocht de vrijetijdspas er voor iedereen zijn, die aan een goedkoop tarief/gratis aan maatschappelijk kwetsbare groepen kan worden aangeboden. Andere OCMW’s zien meer mogelijkheden in een regionale samenwerking in functie van toeleiding. Deze kansenpas mag niet stigmatiserend werken door bijvoorbeeld alleen de maatschappelijk kwetsbare groepen deze pas te geven. Momenteel biedt een OCMW speelbonnen voor kinderopvang aan en is er samenwerking tussen verscheidene jeugd– en vrijetijdsorganisaties om het aanbod toegankelijker te maken. Een OCMW ontwikkelt samen met de lokale scholen een onderwijscheque. Alle OCMW’s beschikken over middelen socio-culturele participatie. Een OCMW bevraagt jaarlijks over de besteding van deze middelen. Een OCMW ziet meer mogelijkheden in het inbouwen van sociale clausules in gemeentelijke initiatieven. De toegankelijkheid van internet bevorderen de meeste OCMW’s via de promotie van openbare computerruimtes (bibliotheek). Enkele onderzoeken of het OCMW zelf een aanbod kan verzorgen (digitale computerruimte, Net-o-maat). Een OCMW richt een leslokaal in en maakt werk van een initiatie voor haar klanten in de digitale wereld. Met als reden om de stap kleiner te maken naar het reguliere vormingsaanbod. Een aantal OCMW’s geven aan dat de middelen voor socioculturele participatie kunnen aangewend worden ter ondersteuning voor de aankoop van een computer.
30
III. Inhoud en structuur van de regionale dialoog Grondrechtenboom Meetjesland 2009-2011 1. Maatschappelijk kwetsbare groepen vragen naar structurele dialoog en OCMW’s engageren zich voor de structurele dialoog. Het voorstel ste
Als 20 voorstel formuleerden de maatschappelijk kwetsbare groepen om op regionaal niveau de randvoorwaarden re realiseren voor een structurele dialoog met maatschappelijk kwetsbare groepen. Beleidsparticipatie kan en biedt een duidelijke meerwaarde! Het leidt tot een beter en democratischer beleid, dat nauwer aansluit bij de noden en behoeften van de mensen met minder behartigde belangen. Bovendien werkt het participatieproces versterkend voor de deelnemers. De wervings- en dialoogmethodes bestaan en zijn beschikbaar. Overheden en organisaties die kiezen voor beleidsparticipatie dienen hiervoor de nodige tijd en middelen vrij te maken. Beleidsparticipatie is geen vrijblijvende keuze. Wil beleidsparticipatie succesvol zijn dan moet het ernstig genomen worden. Beleidsparticipatie moet gaan over thema’s die groepen aanbelangen, het moet duidelijk zijn wat er met de inbreng gebeurt en het participatieproces moet bijdragen tot concrete oplossingen voor reële problemen. Beleidsparticipatie zit ook bij voorkeur ingebed in een lange termijnstrategie. Het Project Grondrechtenboom Meetjesland werkten we net als in 2006 succesvol met een doelgroepenmatrix en een gesystematiseerde bevragings– en verwerkingsmethode. De meerwaarde van deze aanpak zit in een brede, laagdrempelige en productgerichte aanpak. We stellen voor om deze aanpak op een structurele manier in te bedden in de werking van de Welzijnsband Meetjesland vanaf april 2009.
Het engagement De 13 OCMW’s en Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen engageerden zich om Grondrechtenboom Meetjesland 2009-2011 verder te zetten op regionaal niveau en hiertoe zijn 4 thema’s afgesproken: • aanvullende steun, • proactieve dienstverlening, • gezondheid en • cultuur, sport en ontspanning.
Het doel Doel is om vanuit de beleidsvoorstellen te komen tot concrete oplossingen die bijdragen aan een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening. We beschrijven eerst de structuur van de regionale dialoog en daarna de 4 thema’s waarvoor de OCMW’s zich engageerden.
31
2. Inhoud van de regionale dialoog 2009-2011 De Meetjeslandse OCMW’s engageerden zich om rond 4 thema’s de regionale dialoog verder te zetten. • Aanvullende steun • Proactieve dienstverlening • Gezondheid • Cultuur, sport en ontspanning Hieronder vind je een inhoudelijke beschrijving van deze thema’s. Ze zijn het resultaat van de beleidsvoorstellen van de maatschappelijk kwetsbare groepen, de reacties van de OCMW’s en de bespreking op de Stuurgroep. Over deze thema’s zullen de OCMW’s, maatschappelijk kwetsbare groepen en andere partners in dialoog gaan in functie van de realisatie van concrete realisaties.
Aanvullende steun Over de aanvullende steun beslissen OCMW’s autonoom. Dit kan gaan financiële steun, verwarmingstoelage, huurwaarborg, ziektekosten, schooljaarbeginpremie, Sinterklaaspremie, … De maatschappelijk kwetsbare groepen pleiten ervoor om de aanvullende steun te harmoniseren en transparanter te maken. Dit is ook één van de aanbevelingen uit een onderzoek van het 6 Centrum voor Sociaal Beleid van de Universiteit Antwerpen . In hun reacties benadrukken de OCMW’s echter het belang van hun autonomie om te kunnen inspelen op individuele omstandigheden en om lokale beleidskeuzes te kunnen maken. Een direct engagement tot het harmoniseren van de aanvullende steun is niet haalbaar. De OCMW’s engageerden zich wel om mee een globaal overzicht te maken van de aanvullende steun van de 13 OCMW’s. Ook de maatschappelijk kwetsbare groepen kunnen meewerken aan de opmaak van deze inventaris. Met deze inventaris zullen we beschikken over een volledig overzicht van de aanvullende steun van de 13 OCMW’s. Deze inventaris vormt de basis voor een gesprek met de 13 OCMW’s en de maatschappelijk kwetsbare groepen. Kan de aanvullende steun transparanter worden gemaakt? Is het mogelijk om te komen om de aanvullende steun van de verschillende OCMW’s meer op elkaar af te stemmen. Kunnen er enkele gemeenschappelijke steunnormen worden afgesproken?
Proactieve dienstverlening Welke initiatieven kunnen de OCMW’s nemen om potentiële rechthebbenden op maatschappelijke dienstverlening zelf op te sporen en te benaderen. Met andere woorden: hoe kunnen OCMW’s hun maatschappelijke dienstverlening pro-actiever maken? Wat kunnen de OCMW’s zelf doen en welke aanbevelingen kunnen we doen aan andere organisaties en andere beleidsniveaus?
6
: Van Mechelen N. en Bogaerts K., Aanvullende financiële steun in de Vlaamse OCMW’s, Centrum voor Sociaal Beleid, universiteit Antwerpen, juni 2008 32
OCMW’s kunnen van elkaar en van hun (potentiële) cliënten veel leren hoe ze hun dienstverlening pro-actiever kunnen maken. Een interessant thema om op regionaal niveau op te nemen.
Gezondheid Een betaalbare en preventieve gezondheidszorg is een prioriteit van de maatschappelijk kwetsbare groepen. Gezondheid is voor de meeste OCMW’s geen klassiek thema. Daarom wordt bekeken op regionaal niveau welke rol OCMW’s kunnen spelen bij de realisatie van een toegankelijke en preventieve gezondheidszorg voor maatschappelijk kwetsbare groepen. Welke preventieve gezondheidszorginitiatieven kunnen OCMW’s nemen: gezonde voeding, beweging, informatie, aanbod ... Wat belet maatschappelijk kwetsbare groepen om gezond te blijven? Wat hebben ze nodig om gezond te blijven? In enkele steden kunnen mensen gratis naar de dokter dan de wijkgezondheidscentra. Wanneer een patiënt zich inschrijft in een wijkgezondheidscentrum verbindt die zich om op het centrum beroep te doen voor huisartsgeneeskunde, kinesitherapie en thuisverpleegkunde. In ruil ontvangt het wijkgezondheidscentrum een vast maandbedrag, waardoor ze deze basisgezondheidszorg gratis kunnen aanbieden aan hun patiënten. De huidige regelgeving maakt dat dit systeem niet haalbaar is in kleine steden en gemeenten. We bekijken wat nodig is om dit systeem wel haalbaar te maken in deze steden en gemeenten. Belangrijk hierin is dat het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO) Meetjesland, de zorgaanbieders, en gemeentebesturen worden betrokken in de dialoog tussen maatschappelijk kwetsbare groepen en de OCMW’s.
Cultuur, sport en vrije tijd De maatschappelijk kwetsbare groepen stellen voor om een Meetjeslands Vrijetijdspas te ontwikkelen, waarmee maatschappelijk kwetsbare groepen aan verminderde prijzen kunnen deelnemen aan culturele, sport en vrijetijdsactiviteiten. Komen tot een gemeenschappelijk vrijetijdspas is niet vanzelfsprekend. Het voorstel is daarom om vooral te focussen op de toeleiding van maatschappelijke kwetsbare groepen en het wegwerken van drempels. Hoe kunnen we maatschappelijk kwetsbare groepen toeleiden? Hoe kunnen we verenigingen motiveren inspanningen te leveren om maatschappelijk kwetsbare groepen toe te leiden? Welke rol kunnen OCMW’s op zich nemen om mensen toe te leiden? Belangrijk hierin is dat de Meetjeslandse cultuur- sport- en jeugddiensten, -clubs, -verenigingen, COMEET (Cultuur Overleg Meetjesland), gemeentebesturen hierin worden betrokken. Op Vlaams niveau heeft Demos vzw de opdracht om samenwerkingsverbanden en netwerken waarin verschillende partners een inspanning leveren om de participatie van mensen in armoede mogelijk te maken. Dit maakt van Demos een belangrijke partner.
33
3. Structuur van de regionale dialoog Het kader voor het overleg over de thema’s vormt de regionale dialoogstructuur die we de voorbije jaren ontwikkelden. Er is een overlegstructuur van de maatschappelijk kwetsbare groepen, van de OCMW’s en op regelmatige basis worden er dialoogmomenten georganiseerd.
De Maatschappelijk kwetsbare groepen EEN RUIME EN DIVERSE GROEP 2 keer per jaar komen een 15-tal maatschappelijk kwetsbare groepen samen zoals OCMW- en CAW-cliënten, bewonersgroepen, armenverenigingen, ouderen, maatschappelijk kwetsbare jongenen, nieuwkomers … We hechten hierbij een groot belang aan het bereiken van een ruime en diverse groep. We hanteren hiervoor een viertal criteria namelijk regionale spreiding, diversiteit, evenwicht landelijke en stedelijke context en evenwicht georganiseerde en niet– georganiseerde groepen. Op deze wijze kan een grote groep mensen op een aangename en makkelijke manier zijn zeg doen. Op deze bijeenkomsten gaan we methodisch tewerk. Deze aanpak vormt het kader om prioriteiten te bepalen, ideeën af te toetsen, voorstellen te bekrachtigen, terug te koppelen en draagvlak te creëren Voor de werving van de doelgroepen werken we samen met divers sleutelorganisaties DE WERKGROEP Uit de ruime en divers groep wordt een werkgroep samengesteld die maandelijks samenkomt. Deze groep is nauw betrokken bij het hele project en treedt in overleg met de OCMW’s. Dit is een open werkgroep waarbij steeds nieuwe mensen kunnen aansluiten. DIVERSE BIJEENKOMSTEN In functie van het bereik van een grote en diverse groep mensen organiseren we indien andere bijeenkomsten, naast de vaste structuur.
De OCMW’s WELZIJNSBAND MEETJESLAND De Welzijnsband organiseert de samenwerking tussen de 13 OCMW’s van het Meetjesland: Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Nevele, SintLaureins, Waarschoot, Zelzate en Zomergem. Deze vereniging van 13 OCMW’s vormt het kader HET OVERLEG VAN SOCIALE DIENSTEN Binnen het kader van de Welzijnsband is er het overleg van de Hoofdmaatschappelijk Werkers. Deze groep is vanuit de Welzijnsband aangeduid als aanspreekpunt voor het project Grondrechtenboom Meetjesland. STUURGROEP Er is een stuurgroep gevormd met vertegenwoordigers van de OCMW’s, Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland en Wijkcentrum De Kring als erkende Vereniging waar armen het woord nemen. De stuurgroep volgt het project van dichtbij op en geeft de nodige ondersteuning.
De dialoog 34
REGELMATIG OVERLEG Op regelmatige basis is er dialoog tussen de OCMW’s en de maatschappelijk kwetsbare groepen. Dit gebeurt op diverse wijze. Het eerste aanspreekpunt vormt het overleg van Sociale Diensten. Afhankelijk van het thema is er daarnaast overleg en dialoog met de OCMWvoorzitters, secretarissen… JAARLIJKSE DIALOOGDAG Op een jaarlijkse dialoogdag waarop alle betrokken OCMW’s en maatschappelijk kwetsbare groepen op aanwezig zijn wordt een stand van zaken gegeven en de plannen voor het komende jaar.
35
Slotwoord: En wat brengt ons de toekomst? Als we verder willen spreken over armoedebestrijding en over grondrechten dan zal dit ongetwijfeld veel coördinatie en overleg vergen. Voor wat de OCMW ’s betreft is Welzijnsband misschien wel de instantie bij uitstek om dit overleg verder vorm te geven. Welzijnsband Meetjesland is een vereniging hoofdstuk XII van de dertien Meetjeslandse OCMW’s met als doelstelling gemeenschappelijke projecten en diensten te organiseren. Momenteel bestaat de gemeenschappelijke samenwerking uit het samenwerken rond schuldbemiddeling en juridisch advies, collectieve schuldenregeling, veiligheidsconsultatie kruispuntbank sociale zekerheid en archiefbeheer. Sinds vorig jaar hebben we ook een samenwerking met de groep audio rond interne audit. Op regelmatige tijdstippen komen de secretarissen samen en eind vorig jaar hebben we geprobeerd om zowel secretarissen als voorzitters samen te brengen en rond bepaalde actuele thema’s. Wij hebben binnen de OCMW’s via Welzijnsband mogelijks de perfecte structuur om over de gemeentegrenzen heen overleg te plegen, maar de manier van participatief werken, zoals dit gebeurd is bij het opstarten van het project ‘Grondrechtenboom’, was voor de Meetjeslandse OCMW’s een nieuw gegeven. Wij hebben in tegenstelling tot de gemeenten en dan denk ik hier aan het streekplatform, Resoc, geen traditie van overleg, niet onder elkaar en ook niet in samenwerking met de ervaringsdeskundigen. Nochtans is dialoog meer dan nodig willen we een inzicht krijgen in elkaars werking en in de leefwereld van de anderen. We zullen dus, willen we in het vervolgtraject slagen en ingaan op de vraag van de ervaringsdeskundigen om de steunreglementen en de werking eenvormiger te maken, moeten proberen om een blijvende structuur op te zetten. Deze zou kunnen bestaan uit een overleg op niveau sociale diensten van de OCMW’s van Welzijnband, waarbij de maatschappelijk werkers elkaar ontmoeten, naar elkaar luisteren en in dialoog gaan. Door te luisteren naar elkaar groeien de mogelijkheden om de werkingen beter op elkaar af te stemmen, dit in het belang van de cliënten. Wat ik als voorzitter, en ik hoop dat ik hier spreek in naam van de collega voorzitters en raadsleden, vooral wil onthouden voor het vervolgtraject is het feit dat wij als beleidsmensen ons zwak moeten gaan opstellen. We moeten afstappen van het idee dat “wij” voor “hen” iets moeten gaan doen. Het komt er vooral op aan om samen vorm te geven aan het beleid. In de opstartfase hebben we de maatschappelijk kwetsbare groepen rond maatschappelijke dienstverlening het woord gegeven, daaruit kwamen een aantal beleidsvoorstellen. Willen we het project grondrechtenboom verder zetten dan zal het van het allergrootste belang zijn dat de maatschappelijk kwetsbare groepen, de ervaringsdeskundigen ook structureel bij het beleid betrokken worden. De vraag naar “rechten” omvat fundamenteel de vraag naar participatie in de beleidsontwikkeling. Misschien moeten we naar de toekomst toe de maatregelen, steunreglementen en concepten die wij ontwikkelen om de armoedeproblematiek aan te pakken eerst toetsen aan de ervaring van de kwetsbare groepen , moeten we als beleidsmensen van de Meetjeslandse OCMW’s inzien dat het noodzakelijk is om onze reglementen zoveel als mogelijk op elkaar af te stemmen, afspraken te maken tussen de verschillende OCMW’s zodat cliënten die verhuizen van de ene gemeente naar de andere weten op welke dienstverlening zij in hun nieuwe gemeente kunnen beroep doen. Hier moeten we er vooral zorg voor dragen dat de continuïteit van de dienstverlening verzekerd wordt. Een voorbeeld hiervan zijn personen die bij het ene OCMW in budgetbeheer zijn en bij verhuis bij een ander OCMW op de wachtlijst komen te staan. Zoiets zou naar de toekomst toe moeten vermeden worden want in de periode dat die personen op een wachtlijst komen te staan, kunnen de inspanningen die de vorige jaren gebeurd zijn op korte periode volledig teniet gedaan worden. Niet onlogisch, want als maatschappelijk kwetsbare groepen die niet of onvoldoende hun centen kunnen beheren plots terug over hun volledige loon kunnen beschikken, is het niet ondenkbaar en ook niet onlogisch dat ze plots gekke uitgaven doen. Dit is zeer menselijk. Daarom is naast het coachen van de sociaal zwakkeren in de ene sociale dienst, de nazorg en de onmiddellijke verder zetting in een andere sociale dienst meer dan wenselijk.
36
Ik denk niet dat het nodig is om in ieder OCMW exact dezelfde dienstverlening aan te bieden, dit zou alleen maar een afzwakking betekenen van de individuele benadering van steunaanvragen en het is juist die individuele benadering die het mogelijk maakt om iedere cliënt recht te geven op een eigen traject vanuit zijn unieke leefwereld. Het is onze plicht om mensen daarin te begeleiden en de mogelijkheden en randvoorwaarden te creëren om dat traject vorm te geven. Wij zijn ons echter ook goed van bewust dat we vaak in onze goede wil of voornemens beperkt worden door wetten en decreten waar wij als plaatselijk bestuur en ook als overkoepeld bestuur van Welzijnsband te weinig of geen impact op hebben. De eerste stappen zijn gezet. Ik hoop samen met jullie het vervolgtraject verder vorm te kunnen geven. Voordurend luisteren, de vragen en verhalen van de ervaringsdeskundigen ernstig nemen en grensoverschrijdend werken zal de sleutel zijn om onze eigen werking rond armoedebeleid bij te schaven en de toegang tot de sociale grondrechten te garanderen voor eenieder uit de samenleving. Van den Bussche Marleen Voorzitter Welzijnsband Meetjesland Voorzitter OCMW Maldegem
37
Bijlage I 20 beleidsvoorstellen voor een kwalitiesvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening. Hieronder de opsomming van 20 beleidsvoorstellen die voortvloeien uit het dialoogproces met de maatschappelijk kwetsbare groepen, opgedeeld in 6 grote doelen. De volledige beschrijving vind je in: Grondrechtenboom Meetjesland, Maatschappelijke dienstverlening, 20 beleidsvoorstellen voor een kwaliteitsvol en ruim aanbod van maatschappelijke dienstverlening, december 2008.
1. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht wonen. • •
• •
Voorstel 1: Elk OCMW sluit zich aan bij een sociaal verhuurkantoor en het SVK-aanbod wordt verder uitgebreid. Voorstel 2: Elk OCMW beschikt over tenminste één doorgangswoning. Een samenwerkingverband tussen verschillende gemeentes verhoogt de beschikbaarheid en verlaagt het kostenplaatje. Voorstel 3: Elk OCMW past de regeling voor het uitbetalen van de huurwaarborg toe en de huurtoelage vormt een vast onderdeel van de aanvullende steun van de OCMW’s. Voorstel 4: Elk OCMW garandeert een aanbod van huurbegeleiding en ondersteuning voor maatschappelijk kwetsbare groepen.
2. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het recht op inkomen. • •
•
•
Voorstel 5: Samen met de maatschappelijk kwetsbare groepen en diverse actoren pleiten de OCMW’s mee voor een leefloon dat boven de Europese armoedegrens ligt. Voorstel 6: De aanvullende steun van de OCMW’s harmoniseren en transparanter maken. Dit kader biedt een houvast voor hulpverleners en hulpvragers bij het bepalen van de hoogte van de aanvullende financiële steun, maar voorziet tegelijkertijd de mogelijkheid om in te spelen op de individuele omstandigheden van de cliënt. Voorstel 7: Bij elke intake en op periodieke basis, via het persoonlijk profiel van de cliënt, de rechtenverkenner doorzoeken en de rechtenverkenner beter bekend maken bij organisaties en maatschappelijk kwetsbare groepen. Voorstel 8: Ondersteunen van zelfinitiatieven die de koopkracht van maatschappelijk kwetsbare groepen vergroten.
3. Het OCMW realiseert een proactieve dienstverlening. • • • • •
Voorstel 9: Op basis van de beschikbare informatie bieden OCMW’s spontaan de maatschappelijke dienstverlening aan waarop een burger recht heeft. Voorstel 10: Prioriteit geven aan het OMNIO-statuut, de Vlaamse huursubsidie en de sociale maximumprijs gas en elektriciteit. Voorstel 11: De OCMW’s gaan actief op zoek naar mensen die recht hebben op maatschappelijke dienstverlening binnen het kader van een zorgnetwerk. Voorstel 12: Inschakelen van ervaringsdeskundigen. Voorstel 13: ‘Tot uw dienst’ als voorbeeld van dialoog over informatie en aanbod.
4. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht gezondheid. • • •
Voorstel 14: De mogelijkheid wordt onderzocht om een wijkgezondheidscentrum op te starten. Voorstel 15: De OCMW’s motiveren de lokale artsen om de derdebetalersregeling toe te passen en maken hen bewust rond de armoedeproblematiek. Voorstel 16: Algemene invoering van de farmaceutische kaart.
38
•
Voorstel 17: De OCMW’s engageren zich er toe om duidelijke informatie te geven over gezondheidsmaatregelen en vormingen rond gezondheidszorg op te zetten en/of te ondersteunen.
5. Het OCMW levert een bijdrage aan de realisatie van het grondrecht cultuur, sport en vrije tijd. • •
Voorstel 18: Een Meetjeslands vrijetijdspas ontwikkelen en implementeren: een combinatie van lage tarieven en een laagdrempelig aanbod als toeleiding. Voorstel 19: De OCMW’s leveren een inspanning om de digitale kloof te dichten.
6. Het OCMW neemt initiatieven om de betrokkenheid en de inspraak van de doelgroepen te verhogen. •
Voorstel 20: In de schoot van de Welzijnsband de randvoorwaarden te realiseren voor een structurele dialoog met maatschappelijk kwetsbare groepen.
39
Grondrechtenboom Meetjesland is een project van Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen met middelen van de Afdeling Welzijn en Samenleving van de Vlaamse Overheid en met steun van het Provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Het project wordt gerealiseerd in nauwe samenwerking met Welzijnsband Meetjesland. Een regionale stuurgroep volgt het project van dichtbij op en geeft de nodige ondersteuning. Samenstelling: Linda Turpyn (OCMW-secretaris Sint-Laureins) en Koen Cromheecke (hoofd sociale dienst OCMW Maldegem), Mark Arnaut (Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland) Jan Matthys (Wijkcentrum De Kring, Vereniging waar armen het woord nemen), Lien Vermeulen en Steven Rommel (Opbouwwerker en beleidsmedewerker Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen) Teksten: Lien Vermeulen en Steven Rommel Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen – Sint Jacobsnieuwstraat 50 – 9000 Gent – 09-265 84 70 –
[email protected] - www.samenlevingsopbouw.be
Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw Sint-Jacobsnieuwstraat 50 9000 Gent T: 09 265 84 70 F: 09 265 84 79 www.samenlevingsopbouw.be
