DEMOGRAFISCHE EN RUIMTELIJKE ANALYSE NIEUW WEST

DEMOGRAFISCHE EN RUIMTELIJKE ANALYSE NIEUW WEST

Julian Jansen Koos van Zanen Femke Migchelbrink Amsterdam, juni 2012 Gemeente Amsterdam Dienst Ruimtelijke Ordening Bezoekadres: Weesperplein 8, 1018 XA Amsterdam Postadres: Postbus 2758, 1000 CT Amsterdam Telefoon: 020 255 1550 Fax: 020 255 1551 E-mail: [email protected] Website: www.amsterdam.nl/dro Telefoon: 020 255 1561 [email protected]

Demografische en ruimtelijke analyse Nieuw West

Gemeente Amsterdam Dienst Ruimtelijke Ordening



Inhoud 1 Aanleiding

5

2 Inleiding

7

3 Nieuw West en Structuurvisie Amsterdam 2040

9

4 Stedelijke Vernieuwing

17

5 Nieuw West en de woningmarkt

23

6 Demografische ontwikkelingen

27

7 Bevolkingssamenstelling en –ontwikkeling in de buurten van Nieuw West 49 8 Samenvatting en conclusies

53

9 Kansen en bedreigingen

55

10 Discussiepunten

57



4



1 Aanleiding Stadsdeel Nieuw West is bezig met de ontwikkeling van een nieuwe Woonvisie voor het stadsdeel. Om deze te kunnen maken heeft het stadsdeel behoefte aan demografische gegevens over het stadsdeel in relatie tot ruimtelijke trends. Stadsdeel Nieuw West heeft de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) van de Gemeente Amsterdam benaderd om deze analyse te maken. In overleg met Stadsdeel Nieuw-West en DRO heeft Onderzoek en Statistiek (O+S) van de gemeente Amsterdam de benodigde gegevens voor deze analyse aan DRO en het Stadsdeel geleverd. DRO heeft vervolgens deze rapportage gemaakt. De gegevens per buurt zijn door O+S verwerkt in een apart deel.

5



6



2 Inleiding Na de fusie van de Stadsdelen Slotervaart, Slotermeer-Geuzenveld en Osdorp is met Stadsdeel Nieuw West één van de grootste stadsdelen van Amsterdam ontstaan. Het Stadsdeel kent ca. 140.000 inwoners en kenmerkt zich vooral door de naoorlogse bouw en heeft voor de het grootste deel de opzet als tuinstad. Belangrijke ruimtelijke elementen zijn verder de zone richting het centrum van Amsterdam met de infrastructuur van Ringweg A10 en de ringspoorlijn en in het midden van het Stadsdeel de Sloterplas. De belangrijkste bevolkingsgroepen in Nieuw West waren in eerste instantie de naoorlogse autochtone Amsterdamse gezinnen. Veel van deze gezinnen en later hun kinderen verlieten in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw uiteindelijk Amsterdam en veel nieuwe gezinnen uit Marokko en Turkije vestigden zich er in de jaren tachtig en negentig in Nieuw West. De bevolkingsontwikkeling van Amsterdam als geheel is de laatste jaren veranderd. De migratie uit deze traditionele herkomstlanden is minder geworden en er komen meer westerse allochtonen en afgestudeerden uit Nederland naar de stad. Deze verandering in het soort migratie is de laatste jaren ook in Nieuw-West te zien. De laatste jaren groeit de bevolking van Amsterdam sterk en de ambities van de stad zijn vastgelegd in de Structuurvisie 2040. Van 2010 tot 2040 moeten er in Amsterdam 70.000 woningen toegevoegd worden. Inmiddels is in Nieuw West vanaf de jaren negentig een omvangrijke stedelijke vernieuwing ingezet. De woningbouwambities van Amsterdam en Nieuw West staan echter op dit moment onder druk van een financiële crisis. Omdat er veel onzeker is over het bouwprogramma in de komende jaren, zijn bevolkingsprognoses op een laag geografisch schaalniveau niet goed bruikbaar om lokaal beleid te voeren. Daarom ligt de nadruk in deze rapportage op de trends en ontwikkelingen die nu en in de laatste jaren zichtbaar zijn en die in de toekomst verwacht kunnen worden. In deze rapportage wordt achtereenvolgens ingegaan op de stedelijke ruimtelijke ontwikkelingen en de Structuurvisie, de stedelijke vernieuwing in Nieuw West, de woningmarkt en de stedelijke demografische ontwikkelingen. Vervolgens wordt uitgebreider ingegaan op de demografische ontwikkelingen in het stadsdeel van de afgelopen 10 jaar en de ruimtelijke trends die daaruit zichtbaar worden.

7



8



3 Nieuw West en Structuurvisie Amsterdam 2040 In februari 2011 heeft de gemeenteraad van Amsterdam de Structuurvisie 2040: ‘Economisch sterk en duurzaam’ vastgesteld. Stadsdeel Nieuw-West speelt een belangrijke rol in dit document. Dit komt vooral door de strategische ligging van het stadsdeel in de Metropoolregio Amsterdam, en door de relatief jonge, steeds beter opgeleide, bevolking. De Structuurvisie is in sterke mate gericht op de rol die Amsterdam zelf kan en moet spelen binnen de in 2008 gevormde Metropoolregio. De kracht van de Metropool Amsterdam zit hem niet alleen in zijn diversiteit aan functies en verschijningsvormen, maar ook in het feit dat de onderdelen in sterke mate hun eigen identiteit hebben behouden: Zandvoort is en blijft onmiskenbaar Zandvoort, terwijl het in metropolitane zin fungeert als een soort ‘Amsterdam aan Zee’. Ook Nieuw West heeft een eigen identiteit binnen de metropool, en naarmate Nieuw West zich verder ontwikkelt krijgen ook de afzonderlijke wijken en buurten steeds meer een eigen kleur en geschiedenis. Paradoxaal genoeg wordt in een globaliserende wereld, een sterke eigen identiteit steeds belangrijker. Amsterdam heeft goede kaarten, wat dit betreft; Nieuw West, daarbinnen, eveneens. De Structuurvisie beoogt richtinggevend en verleidend te zijn bij de stedelijke ontwikkeling. Maar deze ontwikkeling bestaat natuurlijk uit veel meer sectoren en facetten: het onderwijs, de zorg, het milieubeleid enzovoorts. De Structuurvisie heeft ‘slechts’ de ruimtelijke ordening te bieden als instrument. We beseffen maar al te goed dat bijvoorbeeld stedelijke vernieuwing veel meer behelst dan ‘stenen stapelen of verleggen’. In de Structuurvisie heeft maakbaarheid plaatsgemaakt voor dienstbaarheid. De jonge bevolking van Nieuw West gaat een steeds grotere rol spelen in de creatievekenniseconomie, waarvan Amsterdam het meer en meer moet hebben. Kenniseconomie is bij uitstek de economie van mensen, of anders gezegd, het ‘menselijk kapitaal’. Het blijvend aan de stad binden van een ruim en gekwalificeerd arbeidspotentieel vormt dan ook één van de uitdagingen in de Structuurvisie. De beoogde ontwikkelingsopgaven in de visie staan daarom ten dienste van een hoogwaardig en duurzaam stedelijk leefmilieu dat is het milieu waarmee je mensen en bedrijven voor Amsterdam kunt winnen. Kortom: wie de goed opgeleide jeugd heeft, heeft de toekomst; dat biedt perspectief voor Amsterdam, en zeker ook voor Nieuw West. Amsterdam gaat volgens de Structuurvisie verder verdichten en transformeren: de ambitie is om in de periode 2010-2040 70.000 woningen toe te voegen in Amsterdam. Het openbaar-vervoersysteem wordt op metropolitane schaal gebracht. Er wordt geïnvesteerd in de openbare ruimte, het groen het water, vooral ook om de gebruikskwaliteit er van te verbeteren. De stad wordt ingericht op het post-fossiele brandstoftijdperk, via het toepassen van duurzame energiebronnen. Tenslotte heeft Amsterdam de ambitie om

9



gastheer te zijn voor de Olympische Spelen van 2028. In de Structuurvisie is ruimte gereserveerd voor dit internationale evenement.

3.1 Vier grote bewegingen De ontwikkelingsopgaven staan niet op zichzelf, ze worden op sleeptouw genomen door wat in de Structuurvisie ‘de vier grote bewegingen’ worden genoemd. Dit zijn robuuste ruimtelijke trends die kunnen worden waargenomen in grote dele van de stad en zelfs daarbuiten. Stadsdeel Nieuw West draagt bij aan èn profiteert van drie van deze bewegingen: Uitrol centrumgebied De ‘uitrol van het centrumgebied’. Dit is de ruimtelijke trend dat het hoogstedelijke centrumgebied van Amsterdam steeds intensiever gebruikt wordt en dat het zich meer en meer uitbreidt. Bijna alle buurten binnen de Ringweg A10 hebben inmiddels centrumstedelijke trekken. Wonen binnen de Ring is zeer gewild, de parken in het gebied trekken steeds meer publiek, en voor creatieve en kennisbedrijfjes is dit gebied de vestigingsplek bij uitstek. Het verschijnsel heeft inmiddels de Ringweg en het IJ bereikt en lijkt zich voort te zetten buiten deze ‘grenzen’. Voor Nieuw West is deze beweging van eminent belang bij de doorontwikkeling van de zone van Ring A10, ringspoorlijn en aangrenzende wijken. Uit recente cijfers blijkt dat het de goede kant op gaat met bijvoorbeeld de Kolenkitbuurt (stadsdeel West), maar ook met de buurten aan weerszijden van de Burgemeester de Vlugtlaan, tussen ringspoor en Plein ’40-’45. De waarderingscijfers voor de buurten zijn opmerkelijk gestegen (Wonen in Amsterdam 2012). De m2-prijzen voor appartementen zijn er eveneens – althans relatief – omhoog gegaan (DRO, Kadaster).

10



Internationalisering zuidflank Een tweede grote beweging is de ‘internationalisering van de zuidflank’. De zuidflank van Amsterdam is een aaneenschakeling van omvangrijke projecten: de uitbreiding van Schiphol, de ontwikkeling van de Zuidas en de intensivering van de woon- en werkgebieden in Amsterdam-Zuidoost. Katalysator van deze ontwikkelingen is de grote bundel aan infrastructuur (A2, A4, A10-zuid, spoor) waarmee Amsterdam verbonden is met de rest van Nederland, met Europa en, via Schiphol, met de wereld. In rap tempo komen er nieuwe initiatieven bij zoals de ontwikkeling van de corridor tussen Schiphol en de Zuidas en de verdere verstedelijking van Buitenveldert. Het deel van Nieuw West ten zuiden van de Sloterplas komt steeds sterker binnen de invloedssfeer van de zuidflank te liggen, waardoor de ontwikkelingspotenties toenemen. De zuidflank van Nieuw West is met name aantrekkelijk voor kenniswerkers in onder andere de financieel-economische sector. Dit zijn vaak jonge alleenstaanden, maar ook stellen en jonge gezinnen uit Amsterdam, andere delen van Nederland, Europa en de wereld, die internationaal georiënteerd zijn. Met name kenniswerkers uit de opkomende economieën Brazilië, Rusland, India en China zullen hier een aantrekkelijk alternatief vinden voor het binnenstedelijk milieu, maar ook de steeds beter opgeleide huidige jonge bevolking van Nieuw West vindt hier een vertrouwd en ontspannen woonmilieu. Verweving metropolitaan landschap en stad Als derde grote beweging geldt: ‘de verweving van metropolitaan landschap en stad’. Amsterdam wordt omgeven door een zeer divers landschap, het zogenaamde metropolitane landschap. Dit dringt ver de stad in via groen-blauwe scheggen, die de aantrekkingskracht van de stad verhogen, en Amsterdam de mogelijkheid geven om binnen bestaand stedelijk gebied te verdichten en toch leefbaar te blijven. De stad is daarmee sterk afhankelijk van zijn directe omgeving. De opgave is de scheggen groen (en blauw) te houden, toegankelijker te maken en aantrekkelijker voor recreatie. In Nieuw West gaat het daarbij om de Brettenzone, de Tuinen van West, de Sloterplas en de Nieuwe Meer + Oeverlanden. Nieuw West heeft met de Sloterplas en de Tuinen van West een belangrijke troef in handen om de waarde en aantrekkelijkheid van het wonen in Nieuw West te vergroten. Dit kan zich vertalen in een gemiddeld betere sociaaleconomische positie van een gedifferentieerde bevolking. Het percentage gezinnen en kinderen zal in Nieuw West daarmee hoog blijven en dit is belangrijk voor de opbouw van de potentiële beroepsbevolking in Amsterdam en regio.

3.2 Mensen maken de stad Een belangrijke, misschien wel de belangrijkste gedachte achter de ruimtelijke bewegingen in de Structuurvisie, is dat de Amsterdamse metropoolregio een aantrekkelijke regio is en blijft voor mensen om te wonen en te werken. Een stad zonder mensen is immers een spookstad en in de huidige kenniseconomie geldt meer dan ooit dat mensen de stad maken. De ambitie om 70.000 woningen toe te voegen is een noodzaak om mensen te huisvesten. Amsterdam heeft op dit moment een grote aantrekkingskracht op mensen uit het binnenen buitenland. Over het algemeen hebben deze mensen de potentie om een belangrijke

11



bijdrage te leveren aan de economie en de welvaart van de stad. Niet in de laatste plaats gaat het daarbij ook om het talent wat al in de stad woont of geboren is. Nieuw West, met haar jonge bevolkingsopbouw, herbergt een groot deel van dit talent. In ruimtelijke zin beoogt de Structuurvisie deze mensen de plek en de ruimte te geven om zich vrij te bewegen op de woningen arbeidsmarkt in de stad en zich aangetrokken te voelen door het leefklimaat in de stad. De kracht van Amsterdam ligt voor een groot deel in de enorme diversiteit van de bevolking op een klein schaalniveau. In Europa biedt Amsterdam verhoudingsgewijs de meest diverse metropolitane functies per inwoner. Amsterdam heeft de meest diverse metropolitane functies per inwoner (Rosenblatt & Cicile, 2003):

Uitrol Binnenstad: Een jonge en gedifferentieerde bevolkingsopbouw voor de hele stad De beweging uitrol Binnenstad gaat uit van een blijvende groei van de bevolking in een ongedeelde ruimtelijke beweging. De aantrekkingskracht van de stad concentreert zich op dit moment voor een groot deel in het gebied binnen de Ring A10. Door het vergroten van de aantrekkelijkheid en toegankelijkheid van de gebieden die hieraan grenzen en verder, wordt de druk op de Binnenstad verlicht en worden de gebieden buiten de Ring A10 aantrekkelijker en beter verbonden met het gebied binnen de Ring A10. Voor de bevolking van Nieuw west betekent dit ook dat het gebied binnen de Ring A10 beter toegankelijk wordt. Concreet komt dit neer op een differentiatie van de bevolkingsopbouw. In Nieuw West zullen meer autochtonen uit andere delen van Nederland en westerse allochtonen willen en komen wonen, dan nu het geval is: de zogenaamde Nieuwe

12



Stedelingen. Dit zijn volgens de definitie van O+S autochtonen en westerse allochtonen, die zich na hun 18e levensjaar in Amsterdam hebben gevestigd. Zij hebben bewust vanuit een relatief gunstige sociaaleconomische positie voor een leven in de stad gekozen. Dit betekent ook dat er meer jonge alleenstaanden en stellen zonder kinderen in nieuw west zullen komen wonen en dat er op den duur ook meer gezinnen met kinderen van autochtone en westerse herkomst zullen wonen, zoals dat nu in het Oostelijke Havengebied en IJburg te zien is. Doorredenerend betekent dit aan de andere kant, dat het even gemakkelijk moet worden om zich in ruimtelijke zin in de stad te bewegen voor het relatief grote aandeel nietwesterse allochtonen in Nieuw West. Daarmee worden de woon- en werkcarrières gecreëerd, die passen bij een emancipatie naar een even gunstige sociaaleconomische positie. In die zin is een gelijk opgaande beweging ‘Inrol Binnenstad’ denkbaar. Een beweging binnen Nieuw West naar de Ring(spoor)zone en verder richting Centrum van jonge starters uit Nieuw West. De stad houdt daarmee als geheel een jonge, gedifferentieerde bevolkingsopbouw.

3.3 Concrete Structuurvisie-ambities voor Nieuw West Als we inzoomen op het grondgebied van Nieuw West laat de Structuurvisie een groot aantal concrete ruimtelijke opgaven zien. Deels zijn het plannen en projecten welke zijn overgenomen uit voorafgaande structuurplannen of uit andere beleidsdocumenten, voor een ander deel betreft het nieuwe ambities. Stedelijke vernieuwing Met name de zogeheten faseringsbeelden uit de Structuurvisie laten bijzonder veel activiteit zien in Nieuw West. Structuurvisie 2040 houdt immers onverkort vast aan de voortzetting en afronding van de stedelijke-vernieuwingsoperatie die zijn basis heeft in voorafgaande gemeentelijke structuurplannen. In hoeverre de stedelijke vernieuwing niettemin aanpassing behoeft naar vorm en inhoud komt aan de orde in andere hoofdstukken van deze rapportage.

Verstedelijking Ringzone De Ringzone-West, grofweg het gebied tussen Ringweg en Ringspoor, staat in de Structuurvisie aangemerkt als gebied dat verder wordt ontwikkeld als (hoog)stedelijk woon-werkgebied. In feite gebeurt dit al, met ambitieuze projecten als Laan van Spartaan, Kolenkitbuurt, Delflandplein en Lelylaan. In de geest van de Structuurvisie betekenen deze projecten gezamenlijk veel meer dan de som der delen (zie ‘uitrol centrummilieu’). De Ringzone geldt ook als zoekgebied voor hoogbouwinitiatieven. Daarbinnen zijn de ogen extra gericht op het OV-knooppunt Lelylaan. Stadsstraten De ontwikkeling van Nieuw West kan worden bevorderd door de stadsstraten- en pleinen in het gebied een functionele en fysieke impuls te geven. Deze straten zijn de openbare ruimtes waar een groot deel van het publieke leven plaatsvindt. Via de stadsstraat voelt men zich aangetakt bij het stadsgewoel. Met name in de Ringzone liggen er ontwikkelingsmogelijkheden, omdat juist daar het draagvlak toeneemt voor winkels,

13



horeca en andere voorzieningen. Het gaat dan concreet om bijvoorbeeld de Burgemeester de Vlugtlaan of de Jan Evertsenstraat. Kwaliteitsimpuls Osdorpplein Het Osdorpplein behoort samen met Buikslotermeerplein (Noord) en Amsterdamse Poort (Zuidoost) tot de stadsdeelcentra die een kwaliteitsimpuls zullen krijgen teneinde hun rol als hoofdwinkel- en verzorgingscentrum voor hun stadsdeel optimaal te kunnen blijven vervullen. Tuinen van West: nieuwe scheg Naast de Brettenzone en het Amsterdamse Bos-Nieuwe Meer kan de westkant van Amsterdam - en Nieuw West in het bijzonder – zich verheugen op een nieuwe, volwaardige groen-blauwe scheg. Feitelijk gaat het om al bestaande projecten voor Sloterplas, Sloterpark en de Tuinen van West; deze worden door stadsdeel en gemeente verder verfraaid, recreatiever en toegankelijker gemaakt. Op de Structuurvisiekaart worden ze als scheg aan elkaar gekoppeld, teneinde ze een extra meerwaarde te geven. Het gebied rond paviljoen Oostoever is daarnaast aangeduid als ‘metropolitane plek’, waar functies kunnen komen met een bijzondere aantrekkingskracht die het stadsdeel en de stad overstijgen. Westtangent busverbinding Dwars door Nieuw West komt een bustangent te lopen naar het model van de succesvolle zuidtangent. De bustangent verbindt Teleport-Sloterdijk met Schiphol. Tal van belangrijke bestemmingen in Nieuw West, zoals Sportpark Ookmeer en het Osdorpplein, worden hierdoor beter ontsloten met hoogwaardig openbaar vervoer. Regiorail Schiphol-Almere Schiphol wordt met Almere verbonden via een regiorail, die onder meer dwars door de IJmeer zal lopen. Ter hoogte van Nieuw West komt de lijn waarschijnlijk goeddeels te lopen langs het bestaande spoorbaanvak Zuidas-Schiphol. Oostwestlijn De in de structuurvisie voorziene Oostwestlijn van de metro verbindt NS-station Muiderpoort met Schiphol. De metrolijn doet in Nieuw West tenminste NS-station Lelylaan en het Osdorpplein aan. Slotervaart en Osdorp komen daarmee definitief in de Schipholcorridor te liggen (zie ‘internationalisering zuidflank’). Sluiten Ringlijn De Ringlijn om Amsterdam wordt in de toekomst via twee trajecten aangesloten op het Centraal Station. Nu eindigt hij nog bij metrostation Isolatorweg in het Havengebied. De Ringlijn zal eerst worden gesloten via een traject dat ten noorden van het Westerpark en het Haarlemmerplein loopt. Daarna wordt hij ook gesloten via Amsterdam-Noord tot metrostation Van Hasselt, waar men kan overstappen op de Noordzuidlijn richting CS. Het belang van de Ringlijn, die dwars door Nieuw West loopt, zal hierdoor verder toenemen. Het versterkt de OV-knooppunten die op deze lijn liggen.

14



3.4 Strategisch Plan: Fase 1 Op dit moment wordt middels het Strategisch Plan gewerkt aan een uitwerking van de Structuurvisie op de kortere termijn, d.w.z. tot 2020. Fase 1 van het Strategisch Plan, de Verkenningenfase, is in een afrondende fase. Voor Nieuw West komen twee belangrijke investeringslijnen naar voren: Het voortzetten van de Stedelijke vernieuwing, zoals die is aangepast en afgesproken in het kader van de bestuursopdracht stedelijke vernieuwing, en de investeringspotentie die ligt op het snijvlak van de bewegingen uit de Structuurvisie. Deze concentreert zich in Nieuw West vooral in de Ringzone. Hieronder wordt de ‘brede’ Ringzone verstaan, dus de omgeving van de Ring A10 en Ringspoorlijn, inclusief de aangrenzende buurten. Strategisch Plan: locaties op het kruisvlak van Structuurvisie bewegingen:

15



3.5 Conclusie Uit bovenstaande Structuurvisie-ambities blijkt eens te meer de grote relevantie van Nieuw West voor Amsterdam en de Metropool. Wonen en werken in Nieuw West raakt steeds meer verbonden met zijn omgeving. Dat neemt niet weg dat voor Nieuw West nog heel veel ruimte is om de ontwikkeling van het eigen stadsdeel handen en voeten te geven. De Structuurvisie Amsterdam 2040 is nadrukkelijk bedoeld als ondersteuning daarbij – niet in de laatste plaats bij de ontwikkeling van een eigen toekomstvisie. In die toekomstvisie verdient de versterking van de verschillende identiteiten binnen het grondgebied ruime aandacht. Op die manier heeft de Metropool Amsterdam de meeste betekenis voor Nieuw West en draagt het stadsdeel in grote mate bij aan de metropool. Daarbij wordt het ook steeds duidelijker dat elke wijk of buurt zijn eigen ontwikkelingspad en –snelheid kent. Veel ontwikkelpotentie ontstaat bovendien door invloeden van buiten het stadsdeel. Zo zal bijvoorbeeld de Ringzone zich anders ontwikkelen dan Geuzenveld, alleen al omdat het dichter bij het centrum van Amsterdam ligt, en steeds meer onder invloed komt van het uitdijende centrummilieu. Verscheidenheid in ontwikkeling vormt ook steeds vaker een uitgangspunt voor beleids- en planvorming. De uitdaging is om elke wijk op zijn eigen merites en mogelijkheden te beoordelen. Uiteindelijk biedt dat het beste uitzicht op vooruitgang.

16



4 Stedelijke Vernieuwing De stedelijke Structuurvisie gaat uit van een voortgang van de Stedelijke vernieuwing. Sinds het vaststellen van de Nota Stedelijke Vernieuwing in 1999 is er door stadsdelen, corporaties en andere partners in de stad hard gewerkt aan de stedelijke vernieuwingsgebieden in Amsterdam. En met resultaat. Plannen zijn ontwikkeld, vastgesteld en uitgevoerd of zijn in uitvoering. De gebieden waar voortgang is geboekt laten over het algemeen een positieve trend zien in de buurtwaardering door bewoners. De afgelopen jaren zijn daardoor veel woningen vervangen door nieuwbouw. Ook is veel sociale huur door koop vervangen. Stedelijke vernieuwingsgebieden en Wijkaanpak gebieden:

4.1 Voortgang Stedelijke vernieuwing Nieuw West In stadsdeel Nieuw West wordt volgens opgave in het Meerjaren Ontwikkelingsprogramma ISV III 2010-2014 gewerkt aan 17 vernieuwingsgebieden. Van deze gebieden zijn er drie (bijna) klaar: Zuidwest Kwadrant, Meer en Oever en Geuzenbaan. Er zijn negen zogenaamde transitiegebieden. In deze gebieden is de fysieke vernieuwing gestart, maar treedt er nu vertraging op als gevolg van de economische crisis en het ineenstorten van de woningmarkt. Dit zijn de vernieuwingsgebieden Buurt 5, Geuzenveld Zuid, Buurt Ne9en, Delflandplein/Staalmanpleinbuurt, Overtoomse Veld, Lelylaan, De Punt, Osdorp Midden Noord en de Suha-buurt binnen het Centrumplan Nieuw West. De laatste categorie bevat

17



vernieuwingsplannen waar nog geen fysieke vernieuwing heeft plaats gevonden, maar wel planvorming. Dit zijn Slotermeer Noord, Slotermeer Zuid, Noordoever, Wildeman/Blomwijckerbuurt en de Jacob Geelbuurt (deel van Slotervaart Noord). Periode voor ISV

MOP2

MOP ISV III 2010-2014

Zuidwest Kwadrant

Zuidwest Kwadrant

Zuidwest Kwadrant

De Punt

De Punt

Overtoomseveld

Buurt Ne9en

Osdorp Centrum

Osdorp Centrum

Osdorp Midden Noord

Osdorp Midden Noord

Meer en Oever

Meer en Oever

Overtoomseveld

Overtoomseveld

Delfland/Staalmanplein

Delfland/Staalmanplein

Lelylaan eo

Lelylaan eo

Buurt Ne9en

Buurt Ne9en

Geuzenveld Zuid

Geuzenveld Zuid

Buurt 5

Buurt 5

Geuzenbaan

Noordoever Slotermeer Noord Slotermeer Zuid Bakemabuurt Wildemanbuurt Slotervaart Noord

18



4.2 Richting Parkstad 2015 In 2001 is voor de vernieuwing in de Westelijke Tuinsteden de visie Richting Parkstad 2015 opgesteld. Die is in de loop van de tijd nog aangevuld en herzien. Richting Parkstad 2015 vormt de basis voor de vernieuwingsoperatie in Nieuw West. Doelen Parkstaddeal, Richting Parkstad 2015 Doelstellingen ruimtelijk in Richting Parkstad 2015 Algemeen • Er moet een grote diversiteit aan leefmilieus komen • Met menging van wonen- en werkfuncties op bestaande en nieuwe locaties • De kwaliteit van de groen- en waterstructuur van Parkstad wordt versterkt • De bereikbaarheid wordt verbeterd • De kwaliteit van de openbare ruimte moet fors worden versterkt Er is overeenstemming (met de structuurvisie van DRO) over de volgende punten: • Verdichting en intensivering volgens de voorgestelde leefmilieus, aansluitend op de verdichtingopgave van de A 10 • het Osdorpplein als stedelijk centrum vergelijkbaar met Buikslotermeerplein en Amstelveen • de aanleg van de Westrandweg met 2 afslagen, aan de noord en de westkant tussen de A10 en de A9 • het doortrekken van het ringspoor tot aan het centraal station • op lange termijn de strategische reservering van de zuidrand voor Schiphol gebonden bedrijvigheid aansluitend aan de ontwikkeling van de Zuidas en Zuidoost Daarnaast zijn er nog afspraken gemaakt over parkeren, Sloterplas, bereikbaarheid en milieudoelstellingen. Doelen Wonen in Richting Parkstad 2015 Uitgangspunten over differentiatie van de woningvoorraad zijn beschreven in Richting Parkstad 2015: • Voor zittende bewoners moet wooncarrière in de wijk mogelijk zijn • De vestigingsmogelijkheden voor midden- en hogere inkomensgroepen moet worden verbeterd. • Het aantal inwoners blijft minimaal gelijk. • Bij gedwongen verhuizing zijn de herhuisvestingmogelijkheden binnen de Westelijke Tuinsteden desgewenst gegarandeerd. • De diverse bevolkingssamenstelling is een gegeven bij de vernieuwing. Er zijn ook kwalitatieve doelstellingen geformuleerd: • Apart woonprogramma voor ouderen • Kwalitatief goed en betaalbaar aanbod voor lagere inkomens • Kwalitatief goed aanbod voor midden- en hogere inkomensgroepen • Meer woningen nodig in een goed leefmilieu • Ruime woningen

19



Tabel 1: Afgesproken programma woningvoorraad in Richting Parkstad 2015 uit 2001 Categorie Situatie 2000 Situatie 2015 Sociale huurwoningen van 41.000 (76%) Naar 29.000 (45%) Dure huurwoningen van 5.000 (9%) Naar 10.000 (15%) Koopwoningen van 8.000 (15%) Naar 26.000 (40%) Totaal 54.000 (100%) Naar 65.000 (100%) In stadsdeel Nieuw-West wordt aan veel verschillende stedelijke vernieuwingsgebieden tegelijk gewerkt. Uit ervaring is gebleken dat het ontwikkelen van plannen veel tijd beslag neemt. In overleg met alle betrokken partijen in een buurt moet het plan worden ontwikkeld. Inmiddels zijn er in de uitvoering van de plannen ook grote vertragingen ten gevolge van de kredietcrisis en de tegenvallende verkoop van nieuwbouwwoningen. De woningmarktpositie van Nieuw–West is niet zo goed dat de verkoop toch nog een redelijk tempo door kan gaan. Stadsdeel Nieuw West is een gebied dat juist werkt aan de verbetering van haar woningmarktpositie maar die is nog broos en kan snel weer omslaan. Van drie gebieden kan worden gezegd dat ze vrijwel afgerond zijn: Geuzenbaan, Meer en Oever en Zuidwestkwadrant. In onderstaande tabel is te zien hoe ver het staat met de stedelijke vernieuwing in Nieuw West. Kerncijfers voortgang stedelijke vernieuwing Nieuw-West Gerealiseerd Sloop (aantal woningen) 4.000 Nieuwbouw (aantal woningen)

8.500

Renovatie (aantal woningen)

1.500

Infrastructuur/openbare ruimte Voorzieningen/bedrijvigheid Tijdpad

. oorspronkelijke planning: 2000 – 2015

nog te realiseren 8.000 (67%) 13.500 (61%) 3.000 (67%) nieuwe planning: 2030?

Bron: Jaarboek Nieuw-West 2010 (AFWC 2011) en Evaluatierapport Vernieuwing Westelijke Tuinsteden (2010)

20



4.3 Ten slotte: naar een ‘innovatieve stedelijke vernieuwing’ De Stedelijke Vernieuwing heeft de leefbaarheid in veel buurten vergroot, de woningvoorraad verbeterd en voor gedifferentieerde woonmilieus gezorgd. Dit heeft veel inzet en investeringen gekost. Op dit moment is ongeveer een derde van de voortgang van de Stedelijke vernieuwing bereikt. Door de crisis op de woningmarkt zijn er in 2012 nieuwe afspraken met de corporaties gemaakt, waarbij er voorlopig geen grootschalige nieuwbouw meer gepland is. Een belangrijke doelstelling van de Stedelijke vernieuwing is een gedifferentieerde bevolking en woningvoorraad. In de gebieden waar de stedelijke vernieuwing ver is gevorderd of is afgerond is dit ook te zien. Daarentegen was de gehele bevolkingsontwikkeling van Amsterdam de laatste jaren gedifferentieerd en gunstig gezien inkomens- en leefbaarheidsontwikkelingen. Dit heeft ook invloed gehad op Nieuw West, waarover later meer. Het is zeker dat de Stedelijke vernieuwing positief is geweest, maar het is dus moeilijk te zeggen welk resultaat nu precies aan de Stedelijke vernieuwing valt toe te schrijven. Het is in ieder geval wel zo, dat het in het economisch belang van Nieuw West en Amsterdam is, dat (jong) talent dat van binnen of buiten Amsterdam en Nieuw West op zoek is naar geschikte woonruimte, deze ook redelijk makkelijk kan vinden. Te lage productie als gevolg van de crisis en een vertraging van de Stedelijke vernieuwing is hiervoor niet gunstig. Een ambitie van een gelijkblijvende bevolking past niet bij de kansen die er nu in Amsterdam en Nieuw West liggen en de hoge demografische behoefte in de komende jaren. Een voldoende hoge productie is daarom belangrijk. Wel is het zo dat er nu kansen liggen om de Stedelijke vernieuwing anders vorm te geven, waarbij zowel een aantrekkelijke woonomgeving voor de zittende bewoners, als voor nieuwkomers gecreëerd wordt. Een Stedelijke vernieuwing die ‘af’ is en een ‘nette’ woonomgeving zonder dynamiek creëert, is op den duur ook weer kwetsbaar. Een innovatieve benadering met flexibiliteit in de planvorming is daarom belangrijk. Door te transformeren, tijdig in te spelen op de vraag, particuliere initiatieven te stimuleren, niet teveel sloop/nieuwbouw, gemengde stedelijke milieus en stedenbouw en architectuur op een menselijke maat toe te passen, kan Nieuw West blijven groeien en dynamisch blijven. In het algemeen verandert de woningmarkt immers steeds meer van een aanbod- in een vragersmarkt.

21



22



5 Nieuw West en de woningmarkt 5.1 Aanbod en afzet van marktwoningen in Nieuw-West Bij het aanbod en de afzet van woningen in de koop- en duurdere huursector speelt sterk het binnen-de-ring / buiten-de-ring-sentiment. Dat wordt weerspiegeld door de lagere vierkante meterprijzen die worden gerealiseerd in Nieuw West, Zuidoost en Noord (boven de IJ-oever). Vierkante meterprijzen appartementen Amsterdam in 2010:

Het kan bijna geen verbazing wekken dat ook in Nieuw West de woningmarkt moeilijke tijden doormaakt. Niettemin heeft het stadsdeel in 2011 relatief goede resultaten geboekt. Van de 462 nieuwbouwwoningen die er in 2011 werden aangeboden, zijn er 277 in hetzelfde jaar verkocht/verhuurd. Dat komt neer op 60%, een procentpunt méér dan het Amsterdamse gemiddelde van 59%.

23



Aanbod en afzet nieuwbouwwoningen in de marktsector Amsterdam (huur en koop):

Bron: W-team

Opmerkelijk is dat juist de nieuwbouwappartementen In Nieuw West het beter deden (62% afgezet) dan de nieuwbouweengezinswoningen (59%). Hier zijn verschillende verklaringen voor te bedenken: Een vrij-op-naamprijs van een appartement is doorgaans een stuk lager dan die van een eengezinswoning, zeker in gebieden buiten de ring. In Nieuw West zijn nog behoorlijk wat ruime nieuwbouwappartementen onder de € 300.000 te vinden. Binnen de ring worden deze nauwelijks aangeboden. Die € 300.000 (of de huur-equivalent ervan ) lijkt voor veel huishoudens het absolute maximum dat kan worden opgebracht of gefinancierd. Projecten als Kolenkit en Laan van Spartaan varen zodoende wel bij de combinatie van goede prijs/kwaliteitverhouding en de ligging dicht bij het centrummilieu. In de scriptie ‘De mismatch op de markt van Amsterdamse nieuwbouwwoningen’ van ir. C. Klandermans aan de Amsterdam school of Real Estate uit 2011, wordt met betrekking tot Nieuw West geconcludeerd dat er een mismatch bestaat tussen vraag en aanbod in de marktsector in Nieuw West. Er zijn de afgelopen jaren relatief veel grotere (en duurdere) appartementen aangeboden in Nieuw West, terwijl de vraag naar kleinere, goedkopere (starters) appartementen juist groter was dan het aanbod.

24



Aanbod en afzet aantal nieuwbouwappartementen in Stadsdeel Nieuw West in 2011 naar prijsklasse

Bron: W-team

Aanbod en afzet aantal nieuwbouweengezinswoningen in Stadsdeel Nieuw West in 2011 naar prijsklasse

Bron: W-team

25



5.2 Aanbod staat onder druk: kansen en bedreigingen Wat betreft de woningmarkt in Nieuw West is er dus nog wel sprake van een redelijke afzet en een in potentie grote vraag. De andere kant van het verhaal is dat het nieuwbouwaanbod in rap tempo terugloopt. Plannen worden teruggetrokken, uitgesteld of sterk gefaseerd. Dit geld voor geheel Amsterdam, maar zeker ook voor Nieuw West. Voor stad en stadsdeel heeft dit grote gevolgen. Het trekt een grote wissel op de ontwikkeling van de Amsterdamse (kennis)economie die het moet hebben van een continue in- en doorstroom van (gekwalificeerde) mensen – niet in de laatste plaats van het jonge, steeds beter opgeleide arbeidspotentieel in Nieuw West. De bestaande voorraad is kwantitatief en kwalitatief ontoereikend om in deze behoefte te voorzien. Voor het stadsdeel geldt bovendien dat het proces van stedelijke vernieuwing stokt, aangezien de marktsector hierin een grote rol heeft. De trek naar de stad is een wereldwijd fenomeen. Mensen hebben de stad nodig. De vraag naar woningen in Amsterdam is onverminderd hoog. Nieuw West speelt een steeds grotere rol bij het faciliteren van deze vraag. Momenteel worden er tal van mogelijkheden toegepast en uitgeprobeerd om de woningmarkt op gang te houden en te krijgen, òf om op andere wijze de toegankelijkheid van Amsterdam als woonplek te vergroten. En niet zonder resultaat, zeker ook in Nieuw West: De gemeente geeft kavels uit voor zelfbouw, al dan niet collectief; Bouwenveloppen worden in kleinere eenheden geknipt om meer – en nieuwe ontwikkelende partijen een kans te geven en de risico’s te spreiden; Er wordt gekeken naar verdichtingsmogelijkheden; Steeds meer leegstaande kantoren worden omgebouwd tot wooneenheden; Leegstaande kantoren en andere gebouwen worden benut voor tijdelijke functies: wonen maar ook andere, aanvullende functies die het leefklimaat in stad of stadsdeel vergroten; Sloop- en renovatieprojecten worden tijdelijk verhuurd; Er wordt steeds vaker gewacht met slopen; Koopwoningen worden omgezet in huurwoningen; Het aanbod van short-stay-mogelijkheden wordt vergroot; Woningen worden ‘gelabeld’ voor jongeren en studenten; Er worden kleinere woningen gebouwd teneinde de betaalbaarheid te vergroten; Er wordt meer casco gebouwd, eveneens voor de betaalbaarheid; Voor studenten worden huisvestingsmogelijkheden geschapen in oude kantoorgebouwen en in andere vormen, zoals maatschappelijk vastgoed; Bestemmingsplannen worden flexibeler gemaakt om snelle (tijdelijke) ingebruikname van een leegstaand goed als woning mogelijk te maken. Het spreekt voor zich dat al deze maatregelen ook in de toekomst een grote bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van stadsdeel Nieuw West. De demografische ontwikkelingen in Amsterdam en de regio bieden hier voldoende kansen voor.

26



6 Demografische ontwikkelingen De bevolking van Stadsdeel Nieuw West is de afgelopen 12 jaar gegroeid van 116.000 inwoners naar bijna 140.000 inwoners in 2012. In dezelfde periode is Amsterdam gegroeid van 734.000 naar 790.000 inwoners. Samen met Stadsdeel Oost heeft NieuwWest daarmee een behoorlijk aandeel in de bevolkingsgroei van Amsterdam voor haar rekening genomen. Nieuw West heeft over het algemeen een jonge bevolking, het ligt centraal in de Metropoolregio Amsterdam en heeft genoeg ruimte om door te groeien. Hoewel Nieuw west en Amsterdam als geheel een relatief jonge bevolking hebben, krijgen stad en stadsdeel in de toekomst ook te maken met een relatieve en absolute toename van oudere bevolkingsgroepen. Gezien de algehele daling van de potentiële beroepsbevolking in Nederland, is het voor de langere termijn belangrijk om oog te hebben voor de huidige gunstige leeftijdsopbouw van de bevolking. De huidige crisis in de woningmarkt staat dan ook in contrast met de demografische vraag. De bevolkingsprognose van Bureau O+S gaat uit van een groei naar 147.000 inwoners voor Nieuw West in 2030. De huidige demografische ontwikkelingen in Amsterdam en regio en de regionale prognoses van het Primos-model, waar het Ministerie van I&M mee rekent, wijzen er op dat het mogelijk is dat een hogere bevolkingsgroei mogelijk is, mits deze gefaciliteerd wordt door het woningaanbod.

6.1 Demografische ontwikkelingen in Amsterdam en de regio De bevolking van Amsterdam groeit sterker dan voorheen. Er is op dit moment sprake van de hoogste bevolkingsgroei sinds 1947. Tussen 2008 en 2011 kwamen er 43.000 inwoners in Amsterdam bij. Als deze groei zich doorzet, zal Amsterdam al rond 2013 meer dan 800.000 inwoners tellen. De groei van de bevolking bestaat de laatste jaren grofweg voor de helft uit natuurlijke aanwas of geboorteoverschot (geboorte min sterfte), een kwart uit binnenlandse migratie en een kwart uit buitenlandse migratie. Dit betekent dat er meer kinderen worden geboren in de stad en er meer gezinnen in de stad bijkomen door een voortgaande gezinsvorming in de stad. Tegelijkertijd komen er vanuit het binnenen buitenland jongeren naar Amsterdam, meestal voor werk en studie. Het grootse deel van deze jonge mensen komt uit andere Nederlandse universiteitssteden en uit landen met sterke of opkomende economieën. De verschillen in bevolkingsontwikkeling nemen toe in Nederland. Samen met de regio Utrecht is de bevolkingsgroei van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) de hoogste van Nederland. Het groeitempo van de kernstad Amsterdam is de laatste jaren hoger dan dat van de MRA als geheel en neemt op dit moment de helft van de groei van de MRA voor haar rekening. Ook in andere landen in Europa groeien aantrekkelijke steden de laatste jaren harder. Gezien de toekomstige vergrijzing, daling van de beroepsbevolking en bevolkingskrimp in grote delen van Europa en ook Nederland, is de uitgangspositie van Amsterdam op dit vlak gunstig te noemen.

27



Bevolkingsontwikkeling 1995-2010 Amsterdam en Metropoolregio Amsterdam (MRA):

Be volkings groe i

Amsterdam 15.000

10.000

5.000

0

-5.000

-10.000

-15.000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 geboorteoverschot

binnenlandse migratiesaldo

buitenlands migratiesaldo

bevolkingsgroei

Be volkings groe i

MRA 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 -5.000 -10.000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 geboorteoverschot

binnenlandse migratiesaldo

buitenlands migratiesaldo

bevolkingsgroei

Bron: O+S, CBS, Provincie NH

De demografische druk op de Amsterdamse woningmarkt neemt met deze bevolkingsgroei wel toe (zie DRO, Plan Amsterdam nr. 5, 2011). Waar de hoge bevolkingsgroei in Amsterdam in de jaren 2007 en 2008 nog te verklaren was uit de hoge bouwproductie, is dit de laatste jaren niet meer het geval. De bevolkingsgroei van 2010

28



sloeg bijvoorbeeld voor ongeveer de helft neer in de vorming van grotere huishoudens (meer gezinsvorming en inwoning), overige huishoudvormen (groepen) en het met meerdere huishoudens bewonen van een woonruimte. Tegelijkertijd daalt de leegstand en worden meer “niet-woningen” bewoond. De stad werkt daarmee als een spons en neemt meer mensen op dan vanuit de woningbouwproductie te verklaren is. De vraag is echter hoe lang dit kan voortduren en de “spons” verzadigd raakt. De stad als “spons”, bevolkingsgroei 2010 naar woonruimte en huishoudens:

Bron: O+S

6.2 Bevolkingsgroei en woningproductie in Nieuw West Nieuw West heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de bevolkingsgroei van Amsterdam in de afgelopen jaren. Tussen 2008 en 2011 zijn er in Nieuw west 6100 mensen bijgekomen. In dezelfde periode zijn er in Nieuw West meer dan 2800 woningen toegevoegd. Terwijl de gemiddelde woningbezetting in Amsterdam als geheel licht steeg, daalde deze in Nieuw West juist licht van 2,24 naar 2,23. Dit is voor een belangrijk deel het resultaat van de Stedelijke Vernieuwing, waarbij een groter oppervlak en meer woningen voor relatief kleiner wordende huishoudens werden gerealiseerd. Toch is Nieuw West nog steeds het stadsdeel met de hoogste gemiddelde woningbezetting van Amsterdam. Volgens de O+S prognose groeit Nieuw West van ruim 140.000 inwoners nu naar ruim 147.000 inwoners in 2030. De groeipotentie van Nieuw West zou echter groter kunnen zijn als Nieuw West op de stedelijke en regionale woningmarkt een aantrekkelijker woonmilieu vormt, blijkt uit het RIGO rapport ‘Groeipotentie en woningbehoefte in Amsterdam’ uit 2010.

29



6.3 Bevolkings- en huishoudensprognoses in relatie tot woningproductie De laatste bevolkings- en huishoudenprognoses van het CBS en Primos ABF (gebruikt door het Ministerie van I&M), laten een blijvend hoge bevolkingsgroei zien voor Amsterdam en de MRA: • Het CBS berekent voor Amsterdam een groei van 110.000 inwoners tussen 2010 en 2025. • Primos-ABF berekent een groei van 40.000 huishoudens in de periode 2010-2020 en 20.000 huishoudens in de periode 2020-2030. • Tussen 2010 en 2040 komen er volgens de Primos-prognose in Amsterdam 77.000 huishoudens bij. De gehele MRA zal in die periode groeien met 270.000 huishoudens. Uit het recente onderzoek van ABF naar de houdbaarheid van de woningbehoefteprognoses voor de Noordvleugel, blijkt dat deze hoge langetermijnprognoses robuust zijn, ook in perioden van economische crises. De huidige crisis in de bouwproductie vormt op dit moment de voornaamste rem op de groei en de aantrekkelijkheid van Amsterdam, zoals uit bijgaande tabel blijkt: Woningbehoefte en woningproductie in Amsterdam: Woningbehoefte lange Autonome huishoudensgroei: 40.000 woningen 2010-2020 termijn Totale woningbehoefte: 55.000 2010-2020 Dus 4.000 en 5500 gemiddeld per jaar. Realistische Gemiddelde woningproductie afgelopen 10 jaar: 3700 p/j. woningproductie obv Huidig bouwproces en afzet maken dat meer dan 4.000 ervaringscijfers gemiddeld per jaar niet realistisch is. Productie als gevolg 2011: max 2.000 van crisis 2012-2015: max 2500 woningen per jaar 2012-2015 Bron: OGA, ABF

6.4 Kansen voor Amsterdam en Nieuw West Zoals uit de demografische ontwikkelingen blijkt, heeft de Metropoolregio Amsterdam en daarbinnen vooral de kernstad Amsterdam gunstige papieren voor de toekomst. Terwijl grote delen van Nederland op termijn te maken krijgen met krimp, blijft Amsterdam groeien. Dit is met name van belang voor de opbouw van de potentiële beroepsbevolking en het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing. Ook Amsterdam krijgt te maken met een grotere groep oudere bewoners, maar door de jonge leeftijdsopbouw van de bevolking, zijn de gevolgen hiervan veel minder groot dan voor Nederland als geheel. Binnen Amsterdam is Nieuw West één van de jongere stadsdelen, met relatief veel kinderen. Als deze kinderen in de toekomst de mogelijkheden hebben om zich op het gebied van studie, werk en wonen te ontplooien binnen Nieuw West, Amsterdam en de regio, zal er sprake zijn van een verdere natuurlijke aanwas en een blijvende groei. De aantrekkelijkheid van Amsterdam biedt daarmee niet alleen kansen voor Nieuw West zelf, maar Nieuw West is op haar beurt een onmisbaar onderdeel van de Metropoolregio

30



Amsterdam. De groeipotentie van Nieuw West lijkt daarmee hoger te kunnen zijn, dan alleen uit de prognose blijkt. Voor de aantrekkelijkheid van Nieuw West is het echter van belang dat het stadsdeel qua sociaaleconomische positie, leefbaarheid en bevolkingssamenstelling een geïntegreerd onderdeel vormt van de metropoolregio.

6.5 Bedreigingen: Druk op de woningmarkt en de dreigende stagnatie van de ‘roltrap’ De woningmarkt van de regio Amsterdam kan worden gekenmerkt als een zogenaamde ‘roltrap’. Zowel de buitenlandse als Nederlandse instromers in Amsterdam zijn meestal tussen de 18 en 35 jaar en staan veelal aan het begin van hun woon- en werkloopbaan. Indien de stad hen de gelegenheid biedt zich te ontwikkelen, kunnen zij na het opbouwen van economisch en sociaal kapitaal en het vormen van een gezin nieuwe stappen in hun wooncarrière maken, vaak naar een ruimere en rustiger woonomgeving. Zij maken dan weer plaats voor nieuwe instromers onder aan de roltrap. Deze zijn wederom aangewezen op goedkope ingangen in de stad en daarna op voldoende doorstroommogelijkheden. Hoewel demografische ontwikkelingen voor een groot deel autonoom zijn, zoals de toekomstige vergrijzing en daling van de beroepsbevolking en selectieve migratie naar steden en stedelijke economieën, kunnen de gevolgen voor de bevolkingssamenstelling versterkt of verzwakt worden door ruimtelijke ingrepen, met name wat betreft woningbouw en woningmarkt, maar ook door investeringen in infrastructuur, groen en openbare ruimte. Het lijkt er echter op dat de woningmarkt de ‘roltrap’ op dit moment niet meer kan faciliteren. Dit kan gevolgen hebben voor de stedelijke en regionale bevolkingssamenstelling en leiden tot sociaal-ruimtelijke processen van uitsortering. Degenen met het minste sociaaleconomische kapitaal zullen daarbij de minste mogelijkheden hebben. Grotere verschillen in inkomensontwikkeling Door de hoge druk op een relatief klein deel van de stad, kunnen er dus grotere verschillen in bevolkingssamenstelling ontstaan. Ruimtelijke concentraties van eenzijdig samengestelde bevolkingsgroepen worden over het algemeen als onwenselijk gezien, zeker als deze een gelijkaardige sociaaleconomische positie hebben. Bij een lage sociaaleconomische concentratie kan het moeilijker worden voor mensen om zich te emanciperen en te integreren in een hogere sociaaleconomische positie. Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw hebben zich in Nieuw West relatief veel lager opgeleide nietwesterse allochtone gezinnen gevestigd, met name vanwege het aanbod van goedkope grote woningen. Met de Stedelijke Vernieuwing wordt geprobeerd meer differentiatie te verkrijgen, zowel in woningaanbod, als in bevolkingssamenstelling. Ten dele is dit gelukt en samen met de aanpak op sociaal gebied, leefbaarheid, voorzieningen, openbare ruimte en veiligheid heeft dit tot gevolg gehad dat de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van Nieuw West is verbeterd. Relatief gezien zijn andere delen van de stad er echter harder op vooruit gegaan, met name de laatste jaren. Zoals uit de demografische ontwikkelingen blijkt, is dit voor een groot deel het gevolg van de instroom van mensen uit een relatief goede sociaaleconomische positie in het gebied binnen de Ring A10. Herkomst als sociaaleconomische indicator De beste indicator voor de sociaaleconomische positie van mensen is het opleidingsniveau van de ouders. In de statistieken zijn opleidingsniveau en inkomen

31



echter maar beperkt beschikbaar. Wel is de herkomst beschikbaar en deze geeft vaak een gemiddelde indicatie van de sociaaleconomische positie van de bevolkingsgroep als geheel. Op dit moment zijn de meeste mensen van niet-westerse herkomst lager opgeleid of hebben lager opgeleide ouders. De meeste vestigers in Amsterdam van autochtone en westerse herkomst hebben een hogere opleiding of hoger opgeleide ouders. Uiteraard is dit geen statisch beeld. Het opleidingsniveau van niet-westers allochtonen stijgt gestaag en er komt steeds meer diversiteit in de bevolkingsgroepen. Zo komen er steeds meer kennismigranten uit niet-westerse landen, zoals Brazilië, India en China. Tegelijkertijd bevindt een deel van de groep westerse migranten uit Midden- en Oost-Europa zich in een lage sociaaleconomische positie, terwijl zij in het algemeen een goede opleiding hebben. Op dit moment geldt echter nog steeds dat niet-westerse allochtonen gemiddeld genomen een lagere sociaaleconomische positie hebben. Ruimtelijk gezien duidt een concentratie van deze groep op een relatief lager sociaaleconomisch milieu, terwijl een concentratie Nieuwe stedelingen, d.w.z. autochtone en westers allochtone volwassen instromers in Amsterdam, duidt op een hoger sociaaleconomisch milieu. Het aandeel niet-westerse allochtonen is tussen 2005 en 2010 grofweg afgenomen in het gebied binnen de Ring A10 en toegenomen buiten de Ring A10. Deels is dit te verklaren vanuit een hoge natuurlijke aanwas van de groep niet-westerse allochtonen. Voor een groot deel is dit echter het gevolg van de hoge instroom van autochtonen en westerse allochtonen in het gebied binnen de ring A10, zoals blijkt uit de concentratie Nieuwe Stedelingen in de stad. Aan de ene kant is het ruimtelijk gezien wenselijk om samenhang en integratie van verschillende woonmilieus na te streven, aan de andere kant is het belangrijk de eigen aantrekkingskracht te behouden en deze integratie te laten plaatsvinden vanuit de ontwikkeling van de eigen kracht en identiteit. Aantrekkingskracht op verschillende bevolkingsgroepen en het vermogen deze vast te houden en wooncarrières te bieden zorgen weer voor latere natuurlijke aanwas en een bepaalde positie van een gebied. Migratiestromen zijn dus voor een groot deel bepalend voor de sociaaleconomische positie en de ruimtelijke ontwikkeling van verschillende delen van Amsterdam en dus ook voor Nieuw West.

32



Aandeel en toe- en afname niet-westerse allochtonen per buurt (O+S, 2011):

Aandeel niet-westerse allochtonen 2010 35% en meer minder dan 35% afname (2005-2010) toename (2005-2010)

Aandeel ‘Nieuwe stedelingen’ per buurt (O+S, 2012):

Aandeel nieuwe stedelingen per buurt: 2011 50% 40% 30% 30%

of meer tot 50% tot 40% of minder

33



6.6 Migratie van en naar Nieuw West Voor de analyse van migratiestromen van en naar Nieuw West is gekeken naar de periode 2008-2011. In deze periode kende Amsterdam een recordgroei van de bevolking en dit laat aan de ene kant goed zien welke delen van de stad het aantrekkelijkst waren en aan de andere kant hoe de bevolking zich beweegt onder hoge demografische druk. Eén ding valt duidelijk op: tussen Stadsdeel Nieuw West en West bestaat een sterk verband in migratie. Er is een grote stroom van mensen die verhuizen van West naar Nieuw West. Daarnaast komen nog redelijk wat mensen per saldo uit Zuid en het buitenland. Naar de rest van Nederland vertrekken iets minder mensen dan zich hier vestigen. Het vertrek uit stadsdeel is per saldo het grootst naar stadsdeel Oost. In het algemeen verhuizen er meer niet-westerse allochtonen naar Nieuw West dan dat er vertrekken. Dit is vooral het geval vanuit het stadsdeel West. Een hele andere opvallende trend is de hoge instroom van autochtonen en westerse allochtonen vanuit het buitenland in Nieuw West. Nieuw West lijkt daarmee op dit gebied zeker een te vervullen in de internationale aantrekkingskracht van de Metropoolregio Amsterdam.

34



Vestiging en vertrek Nieuw West vanuit/naar elders over de periode 2008-2010: autochtonen niet-westerse en westerse allochtonen allochtonen herkomst/bestemming

vestiging

vertrek

saldo

saldo saldo

Slotervaart Zuid

3202

3282

-80

39

-119

Slotervaart Noord

3212

2853

359

107

252

Slotermeer Oost

2145

1843

302

231

71

Slotermeer West

1965

2148

-183

-64

-119

Geuzenveld

4558

3717

841

134

707

Nieuw-West Midden

1912

2426

-514

-65

-449

Osdorp West

3143

3956

-813

-424

-389

De Aker

1387

1315

72

70

2

Sloten en nieuw Sloten

1410

1394

16

-28

44

sd A: Centrum

1521

1743

-222

-170

-51

32

23

9

8

1

7695

5035

2660

824

1836

sd K: Zuid

3191

2655

536

261

275

sd M: Oost

2344

2839

-495

-341

-154

sd N: Noord

1826

1773

53

80

-27

sd T: Zuidoost

1642

1680

-38

-7

-31

overig Nederland

13644

13587

57

-55

112

buitenland

11618

10515

1103

780

327

totaal

66447

62784

3663

1380

2288

sd B: Westpoort sd E: West

Bron: O&S, 2012

35



De relatie tussen West en Nieuw West: aantrekkingskracht of ‘verdringing’? Verhoudingsgewijs verhuizen meer niet-westerse allochtonen van West naar Nieuw West dan autochtonen en westerse allochtonen. Het is niet duidelijk te zeggen of dit het gevolg is van een afname van de mogelijkheden voor niet-westerse allochtonen om door te stromen naar het gebied binnen de Ring A10, of juist van een toegenomen aantrekkingskracht van Nieuw West. Dit vergt nader onderzoek naar individuele verhuisketens. Wel zijn er de laatste jaren duidelijke ingrepen geweest op de woningmarkt, die waarschijnlijk van invloed zijn geweest, zoals de verkoop van veel corporatiewoningen en de Stedelijke Vernieuwing. Nieuw West heeft meer grotere woningen dan West en met de Stedelijke Vernieuwing zijn veel goede, ruime woningen toegevoegd. Het is mogelijk dat de verhuisketens die hierdoor teweeg zijn gebracht meer niet-westerse allochtone huishoudens van West naar Nieuw West hebben gebracht. Gemiddeld zijn niet-westers allochtone huishoudens op dit moment nog groter dan autochtone of westers allochtone huishoudens. De aantrekkingskracht van Nieuw West is dan op deze groep simpelweg groter dan op autochtone en niet-westers allochtone huishoudens. Een beweging van de ‘Uitrol Binnenstad’ uit de Structuurvisie zou Nieuw West dan in de toekomst aantrekkelijker moeten maken voor meerdere groepen huishoudens. Dit is echter een langzaam proces, een kwestie van ‘milde’ gentrification, zoals wordt beschreven in de Plan Amsterdam ‘Groei en krimp, demografie als motor’(DRO, Plan Amsterdam nr. 5, 2011). Tegelijkertijd zijn er ook in Stadsdeel West corporatiewoningen verkocht. Niet-westerse allochtonen wonen vaker in een corporatiewoning en in veel gevallen is een woning die na vertrek is achtergelaten in West nadien in de verkoop gegaan. Het is daarmee mogelijk dat de markt voor nieuwe niet-westerse allochtone huishoudens in West kleiner is geworden. Dit komt dan omdat kapitaalkrachtiger autochtone en westers allochtone huishoudens meer kansen hebben op de koopmarkt bij een hogere druk op de woningmarkt in West. Er zou dan niet zozeer sprake zijn van ‘verdringing’ op de woningmarkt, maar van ‘vervanging’ van soorten bewoners. Het O+S rapport ‘Woonwensen van (allochtone) jongeren in Amsterdam’ (O+S, 2012) laat zien, dat nietwesters allochtone jongeren relatief vaker bij hun ouders en in een corporatiewoning wonen, vaker willen huren, maar net zo lief in Amsterdam willen wonen en een bijna net zo lief een woning binnen de Ring A10 willen betrekken, als andere groepen jongeren. Het is de vraag in hoeverre zij minder kansen hebben om deze voorkeur te verwezenlijken.

36



6.7 Migratie van en naar wijken in Nieuw West Tussen de verschillende wijken van Nieuw West bestaan aanzienlijke verschillen in migratiebewegingen. De buurtindeling van O+S gaat uit van buurtcombinaties, maar hier is gebruik gemaakt van de wijkindeling van het Stadsdeel Nieuw West in negen wijken: Slotervaart Zuid, Slotervaart Noord, Slotermeer Oost, Slotermeer West, Geuzenveld, Nieuw-West Midden, Osdorp West, De Aker en Sloten en Nieuw-Sloten.

Wijkindeling Stadsdeel Nieuw-West en buurtindeling O+S:

37



Slotervaart Zuid: grote aantrekkingskracht op meerdere bevolkingsgroepen Net als voor geheel Nieuw West zijn er per saldo meer niet-westerse allochtonen vanuit Stadsdeel West naar Slotervaart Zuid gekomen dan autochtonen en westerse allochtonen. Toch is er ook bij deze groepen een positief saldo te zien. Vanuit Stadsdeel Zuid zijn er zelfs meer gekomen. Dit geldt ook voor andere delen van Nederland en het buitenland wat duidt op een positieve aantrekkingskracht van Slotervaart Zuid en verbeterde positie op de woningmarkt in de Metropoolregio in de periode 2008-2011. Binnen Nieuw West zijn er vooral veel niet-westerse allochtonen per saldo vanuit Slotervaart Noord gekomen. Waarschijnlijk hebben de Stedelijke vernieuwing en de bouw van het Andreas ensemble aan deze ontwikkelingen bijgedragen. Vestiging en vertrek Slotervaart Zuid vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Slotervaart Zuid vestiging

vertrek

saldo autochtonen niet-westerse en westerse allochtonen allochtonen saldo saldo

herkomst/bestemming Slotervaart Zuid

1643

1643

0

0

0

Slotervaart Noord

573

428

145

14

131

Slotermeer Oost

165

130

35

20

15

Slotermeer West

74

91

-17

0

-17

Geuzenveld

186

133

53

22

31

Nieuw-West Midden

160

193

-33

21

-54

Osdorp West

198

266

-68

-60

-8

De Aker

101

107

-6

-1

-5

Sloten en Nieuw-Sloten

182

211

-29

-55

26

sd A: Centrum

264

202

62

26

36

3

3

0

0

0

sd E: West

1093

622

471

118

353

sd K: Zuid

722

481

241

169

72

sd M: Oost

404

370

34

-1

35

sd N: Noord

227

226

1

12

-11

sd B: Westpoort

sd T: Zuidoost overig Nederland buitenland totaal

213

217

-4

7

-11

2093

1636

457

366

91

2054

1912

142

0

229

10355

8871

1484

0

887

38



Slotervaart Noord: Instroom vanuit andere delen van Nederland Slotervaart Noord heeft naar verhouding meer inwoners naar andere delen van Nieuw West zien vertrekken dan er kwamen, vooral naar Slotervaart Zuid. Dit werd goedgemaakt door wederom instroom uit Stadsdeel West, maar ook door een hoge instroom van autochtonen en westerse allochtonen uit andere delen van Nederland. Vestiging en vertrek Slotervaart Noord vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Slotervaart Noord vestiging

vertrek

saldo

autochtonen niet-westerse en westerse allochtonen allochtonen saldo saldo


428

573

-145

-14

-131

Slotervaart Noord

1320

1320

0

0

0

Slotermeer Oost

226

191

35

13

22

Slotermeer West

114

108

6

-2

8

Geuzenveld

255

255

0

-34

34

Nieuw-West Midden

138

257

-119

-36

-83

Osdorp West

197

307

-110

-51

-59

De Aker

84

88

-4

6

-10


91

113

-22

11

-33

228

285

-57

-41

-16

sd A: Centrum sd B: Westpoort

5

1

4

4

0

sd E: West

1399

850

549

207

342

sd K: Zuid

497

460

37

13

24

sd M: Oost

378

493

-115

-85

-30

sd N: Noord

238

258

-20

-3

-17

sd T: Zuidoost

245

217

28

18

10

overig Nederland

2114

1964

150

261

-111

buitenland

1395

1439

-44

5

-48

totaal

9352

9179

173

272

-98

39



Slotermeer Oost: Iets meer vertrek naar andere delen van Nieuw West Per saldo zijn er in geheel Slotermeer Oost geen hele grote veranderingen te zien. Er is een licht vertrekoverschot naar andere delen van Nieuw West. Er komen wel meer mensen vanuit Stadsdeel West. Over de gehele linie vertrekken er per saldo iets meer autochtonen en westers allochtonen dan niet-westers allochtonen. Vestiging en vertrek Slotermeer Oost vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Slotermeer Oost vestiging

vertrek

saldo



130

165

-35

-20

-15

Slotervaart Noord

191

226

-35

-13

-22

Slotermeer Oost

500

500

0

0

0

Slotermeer West

235

366

-131

-59

-72

Geuzenveld

450

323

127

-20

147

94

190

-96

-43

-53

158

253

-95

-48

-47

De Aker

53

60

-7

-7

0


32

62

-30

-21

-9

185

221

-36

-42

6

Nieuw-West Midden Osdorp West


3

2

1

0

1

sd E: West

963

693

270

79

191

sd K: Zuid

261

311

-50

-54

4

sd M: Oost

246

312

-66

-38

-28

sd N: Noord

171

211

-40

-20

-20

sd T: Zuidoost

196

258

-62

-29

-33

overig Nederland

1451

1401

50

12

38

buitenland

1492

1392

100

78

23

totaal

6811

6946

-135

-245

111

40



Slotermeer West: instroom vanuit Geuzenveld en Slotermeer Oost Slotermeer West zag per saldo vooral mensen komen uit Slotermeer Oost, Geuzenveld en uit Stadsdeel West. Het betrof hier meer niet-westerse allochtonen dan autochtonen en westerse allochtonen. De meeste mensen vertrokken per saldo naar Stadsdeel Oost. Vestiging en vertrek Slotermeer West vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Slotermeer West vestiging

vertrek

saldo



91

74

17

0

17

Slotervaart Noord

108

114

-6

2

-8

Slotermeer Oost

366

235

131

59

72

Slotermeer West

782

782

0

0

0

Geuzenveld

478

328

150

25

125

Nieuw-West Midden

65

111

-46

-10

-36

187

220

-33

2

-35

De Aker

42

58

-16

-2

-14


29

43

-14

-12

-2

sd A: Centrum

91

98

-7

-7

0

Osdorp West

sd B: Westpoort

5

2

3

4

-1

sd E: West

663

472

191

45

146

sd K: Zuid

108

120

-12

-9

-3

sd M: Oost

134

237

-103

-37

-66

sd N: Noord

173

191

-18

16

-34

sd T: Zuidoost

104

123

-19

-8

-11

overig Nederland

714

722

-8

-10

2

buitenland

742

665

77

23

54

4882

4595

287

81

206

totaal

41



Geuzenveld: Veel vertrek naar andere delen van Nieuw West Vanuit Geuzenveld vertrokken per saldo relatief veel mensen naar andere delen van Nieuw West, vooral in de jaren 2008 en 2009. Het vertreksaldo was het hoogst onder nietwesterse allochtonen. Er was alleen een noemenswaardig positief saldo van nietwesterse allochtonen uit Stadsdeel West. Lichte vestigingsoverschotten van autochtonen en westerse allochtonen waren er vanuit de wijken Slotervaart Noord, Slotermeer Oost, Stadsdeel Noord en het buitenland. Vestiging en vertrek Geuzenveld vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Geuzenveld vestiging

vertrek

saldo



133

186

-53

-22

Slotervaart Noord

255

255

0

34

-34

Slotermeer Oost

323

450

-127

20

-147 -125

Slotermeer West

-31

328

478

-150

-25

2075

2075

0

0

0

Nieuw-West Midden

158

434

-276

-66

-210

Osdorp West

Geuzenveld

319

471

-152

-29

-123

De Aker

71

129

-58

-17

-41


55

80

-25

-29

4

184

390

-206

-74

-131

8

9

-1

-2

1

sd E: West

1056

892

164

-38

202

sd K: Zuid

351

363

-12

-9

-3

sd M: Oost

377

529

-152

-54

-98

sd N: Noord

343

321

22

34

-12


sd T: Zuidoost

269

252

17

0

17

overig Nederland

1852

2012

-160

-78

-82

Buitenland

1254

1296

-42

57

-99

Totaal

9411

10622

-1211

-298

-912

42



Nieuw-West Midden: Veel instroom uit andere delen van Nieuw West, vooral Geuzenveld Er kwamen per saldo veel relatief veel niet-westerse allochtonen naar Nieuw-West midden, vooral uit Geuzenveld, maar ook uit andere delen van Nieuw West, Stadsdeel West en overig Nederland. Bij de autochtonen en westerse allochtonen waren over het algemeen ook positieve saldi te zien, zij het minder hoog. Alleen naar Osdorp West vertrokken meer mensen uit deze bevolkingsgroepen dan er kwamen. Vestiging en vertrek Nieuw-West Midden vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Nieuw-West Midden vestiging

vertrek

saldo



193

160

33

-21

54

Slotervaart Noord

257

138

119

36

83

Slotermeer Oost

190

94

96

43

53

Slotermeer West

111

65

46

10

36

Geuzenveld

434

158

276

66

210

Nieuw-West Midden

554

554

0

0

0

Osdorp West

402

468

-66

-84

18

De Aker

158

164

-6

3

-9


127

111

16

12

4

sd A: Centrum

153

151

2

-6

8

0

1

-1

0

-1

sd E: West

695

401

294

84

210

sd K: Zuid

282

198

84

43

41

sd M: Oost

219

225

-6

-17

11

sd N: Noord

188

158

30

6

24

sd T: Zuidoost

157

154

3

-5

8

1520

1356

164

42

122

sd B: Westpoort

overig Nederland buitenland totaal

989

907

82

78

5

6629

5463

1166

290

877

43



Osdorp West: Over de gehele linie veel instroom Osdorp West heeft veel mensen aangetrokken uit bijna alle delen van Nieuw West, Amsterdam, overig Nederland en het buitenland. Er kwamen ongeveer even veel nietwesters allochtonen als autochtonen en westers allochtonen. Osdorp West is in staat gebleken deze groepen ook uit andere delen van Nederland en het buitenland aan te trekken en daarmee bij te dragen aan de aantrekkingskracht van Amsterdam. Vestiging en vertrek Osdorp West vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Osdorp West vestiging

vertrek

saldo



266

198

68

60

8

Slotervaart Noord

307

197

110

51

59

Slotermeer Oost

253

158

95

48

47

Slotermeer West

220

187

33

-2

35

Geuzenveld

471

319

152

29

123 -18

Nieuw-West Midden

468

402

66

84

1328

1328

0

0

0

De Aker

404

226

178

87

91


239

128

111

67

44

sd A: Centrum

270

203

67

16

51

5

2

3

2

1

sd E: West

1083

585

498

228

270

sd K: Zuid

508

354

154

64

90

sd M: Oost

382

372

10

-20

30

sd N: Noord

295

255

40

8

32

sd T: Zuidoost

286

264

22

13

9

2172

1740

432

239

193

1548

1376

172

119

54

10505

8294

2211

1093

1119

Osdorp West

sd B: Westpoort

overig Nederland buitenland totaal

44



De Aker: Veel vertrek autochtonen naar andere delen van Nederland In totaal kwamen er minder mensen in De Aker wonen dan er vertrokken. Dit negatieve saldo werd bijna in zijn geheel veroorzaakt door het vertrek van autochtonen en westers allochtonen naar andere delen van Nederland. Het zou kunnen dat De Aker daarmee onderdeel vormt van een klassieke roltrapbeweging en voortgaande suburbanisatie. Vestiging en vertrek De Aker vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: De Aker vestiging

vertrek

saldo



107

101

6

1

5

Slotervaart Noord

88

84

4

-6

10

Slotermeer Oost

60

53

7

7

0

Slotermeer West

58

42

16

2

14 41

Geuzenveld

129

71

58

17

Nieuw-West Midden

164

158

6

-3

9

Osdorp West

226

404

-178

-87

-91

De Aker

362

362

0

0

0


121

112

9

-1

10

56

66

-10

-23

13


0

1

-1

-1

0

sd E: West

359

241

118

36

82

sd K: Zuid

175

144

31

-1

32

sd M: Oost

119

141

-22

-23

1

sd N: Noord

98

79

19

25

-6

sd T: Zuidoost

96

122

-26

-8

-18

overig Nederland

867

1362

-495

-509

14

buitenland

696

623

73

79

-6

3781

4166

-385

-495

110

totaal

45



Sloten en Nieuw-Sloten: Vertrek naar overig Nederland, instroom uit het buitenland Net als in De Aker, vertrekken er vanuit Sloten en Nieuw-Sloten meer mensen naar overig Nederland dan er binnen komen. Vooral autochtonen en westers allochtonen, maar er vertrekken per saldo ook veel niet-westerse allochtonen. Dit wordt echter goedgemaakt door de instroom uit het buitenland. Een deel van deze groep wordt gevormd door mensen uit de opkomende economieën van de zogenaamde BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China). Vestiging en vertrek Sloten/Nieuw-Sloten vanuit/naar elders over de periode 2008-2011: Sloten en Nieuw-Sloten vestiging

vertrek

saldo



211

182

29

55

-26

Slotervaart Noord

113

91

22

-11

33

Slotermeer Oost

62

32

30

21

9

Slotermeer West

43

29

14

12

2

Geuzenveld

80

55

25

29

-4

111

127

-16

-12

-4

Osdorp West

128

239

-111

-67

-44

De Aker

112

121

-9

1

-10


534

534

0

0

0

90

127

-37

-19

-18

3

2

1

1

0

sd E: West

384

279

105

65

40

sd K: Zuid

287

224

63

45

18

sd M: Oost

85

160

-75

-66

-9

sd N: Noord

93

74

19

2

17

Nieuw-West Midden


sd T: Zuidoost

76

73

3

5

-2

861

1394

-533

-378

-155

buitenland

1448

905

543

112

431

totaal

4721

4648

73

-205

278

overig Nederland

46



6.8 Conclusies • Nieuw West trekt vooral mensen uit Stadsdeel West. De groep niet-westerse allochtonen is hierbij oververtegenwoordigd. Of dit komt doordat Nieuw West minder aantrekkelijk is voor andere groepen bewoners of doordat Stadsdeel West minder toegankelijk wordt voor minder kapitaalkrachtige starters van nietwesterse herkomst uit Nieuw West is onduidelijk en vergt nader onderzoek. • Er zijn in de periode 2008-2011 meer mensen uit andere delen van Nederland en uit het buitenland naar Nieuw West gekomen dan er vertrokken. Voor een groot deel waren dit autochtonen en westerse allochtonen. Dit betekent dat Stadsdeel Nieuw West een belangrijke bijdrage levert aan de grote aantrekkingskracht van Amsterdam in de laatste jaren. Hierin hebben waarschijnlijk o.a. de Stedelijke Vernieuwing en de (tijdelijke) studentenhuisvesting een rol in gespeeld. Er bestaan aanzienlijke verschillen tussen de verschillende wijken in Nieuw West: • Vooral Slotervaart en Osdorp West hebben veel verschillende bewoners aangetrokken. Waarschijnlijk heeft de Stedelijke Vernieuwing hier een rol in gespeeld. • Geuzenveld en Slotermeer West zagen juist mensen vertrekken naar andere delen van Nieuw West of kenden een eenzijdige instroom. • Slotermeer Oost kent per saldo minder dynamiek, maar is gezien de ligging tegen de Ring A10 en met het centrum van Plein ‘40-‘45 in potentie een dynamisch gebied. • Over het algemeen hadden de wijken in Nieuw West de laatste jaren een grotere aantrekkingskracht op vestigers uit het buitenland en andere delen van Nederland en voor het grootste deel waren dit autochtonen en westerse allochtonen. • Uitzonderingen hierop waren De Aker en Sloten en Nieuw Sloten. De Aker en Sloten en Nieuw Sloten vormen schakels in de roltrap van suburbanisatie, van waaruit meer autochtone huishoudens naar andere gemeenten in Nederland vertrekken dan er komen, vaak in de regio, zoals Haarlem, Amstelveen en Haarlemmermeer. • Vanuit Sloten en Nieuw Sloten vertrekken ook niet-westerse allochtonen naar andere delen van Nederland, maar komen er meer mensen uit het buitenland binnen. Voor een deel zijn dit mensen uit de opkomende economieën van de zogenaamde BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China).

47



48



7 Bevolkingssamenstelling en – ontwikkeling in de buurten van Nieuw West Migratie vormt slechts één onderdeel van de zogenaamde demografische componenten migratie, geboorte en sterfte. Het is wel een belangrijk onderdeel, omdat het iets zegt over de bewegingen die mensen maken en daarmee over de aantrekkelijkheid van een bepaald gebied en in hoeverre ruimtelijke ingrepen daaraan kunnen bijdragen. Mensen migreren over het algemeen op relatief jonge leeftijd en als ze ergens blijven, zorgt dit op haar beurt weer voor een hogere natuurlijke aanwas, het geboorte- min sterftecijfer. De bevolkingsontwikkeling als geheel, in relatie tot de woningvoorraad, wordt bekeken in een aparte buurtenatlas, die onderdeel vormt van deze rapportage. Hieronder de belangrijkste bevindingen. • Stadsdeel Nieuw West kent naar verhouding veel kinderen en gezinnen. Vooral in buurten waar veel nieuwbouw heeft plaatsgevonden, is het aantal kinderen toegenomen. Het gaat dan om het Oosten van het stadsdeel en rondom het centrum van Osdorp. Opvallend is de toename van aandeel grote gezinnen in delen van Slotermeer en Geuzenveld waar naar verhouding weinig grote en eengezinswoningen zijn. • Het aandeel jongeren van 18 tot 35 jaar is gegroeid in Nieuw West, vooral rond de buurten Overtoomse Veld, Slotermeer Zuid en buurten rond Plein ’40-’45 en De Vlugtlaan en rond het centrum van Osdorp. In De Aker en het dorp Sloten is het aandeel jongeren afgenomen. • Ouderen van 55+ en 75+ bevinden zich vooral in het gebied rond de Sloterplas. In Slotermeer en Slotervaart neemt het aandeel af. In De Aker en Sloten neemt het toe. • Hoge percentages alleenstaanden zijn vooral te vinden in Slotervaart Zuid. In de omgeving van Lelylaan neemt zowel het aantal jongeren als paren zonder kinderen toe. • In het algemeen neemt het aandeel autochtonen in Nieuw West af en het aandeel niet-westers allochtonen toe. Hoge aandelen autochtonen zijn te vinden bij het Rembrandtpark en De Aker en (Nieuw)-Sloten. Rond het Adreasensemble nam het aantal autochtonen toe.

49



• Het aandeel westerse allochtonen ligt hoger aan de zuidoostkant van het stadsdeel, Meer en Oever en Eendrachtspark. Het aandeel Midden- en Oost-Europeanen is gelijk aan het Amsterdams gemiddelde. De hogere aandelen zijn verspreid over het stadsdeel maar relatief minder in het Westen. De hoogste groei is te zien bij het Rembrandtpark. Ook in het gebied tegen de Haagseweg bevinden zich concentraties en groei van beide groepen. • Het aandeel Nieuwe stedelingen, autochtonen en westerse allochtonen die na hun e 18 naar Amsterdam zijn gekomen, ligt hoog rond het Rembrandtpark, Koningin Wilhelminaplein, Andreasterrein en Delflandpleinbuurt Oost. In de laatste buurt groeit het aandeel ook, net als in de buurten rond het Plein ’40-’45 en De Vlugtlaan, rond het centrum van Osdorp en tegen de Haagseweg (zie kaart). De aandelen liggen wel onder die van het stedelijk gemiddelde. Toename Nieuwe stedelingen, 2000-2012:

• De woningvoorraad is ten opzichte van 2000 gegroeid met ruim 4000 woningen. In De Aker Oost, Zuid-westkwadant Osdorp Noord en het Andreasterrein is de woningvoorraad het sterkst toegenomen. • Dertig procent van de woningvoorraad is een koopwoning. De koopwoningen zijn vooral te vinden in De Aker en Nieuw-Sloten. Daarnaast zijn er aan de Oostoever van de Sloterplas en in het Eendrachtspark veel koopwoningen. De toename van de koopvoorraad is vooral te vinden in de vernieuwingsgebieden: in grote delen van Geuzenveld, Osdorp-Midden en de Punt en in Overtoomse Veld Noord (zie kaart). Met de stedelijke vernieuwing is het aandeel corporatiewoningen afgenomen van 63% in 2005 naar 56% in 2011.

50



Ontwikkeling koopwoningen, 2005-2012:

Toenam e eigenaar 2005 - 2011 (procentpunten) 20 of m eer 10 - 20 5 - 10 0- 5 m inder dan 0

• Sinds 2000 is het aandeel grote woningen gegroeid. De groei van de voorraad grote woningen is te vinden in dezelfde buurten als waar de koopvoorraad toenam: in grote delen van Geuzenveld, Osdorp-Midden en de Punt en in Overtoomse Veld Noord. Daarnaast zijn er relatief meer grote woningen gekomen in Meer en Oever en in de Delflandpleinbuurt West. Buurten met weinig grote woningen zijn vooral te vinden in Slotermeer en in enkele buurtjes verspreid over Osdorp en Slotervaart. Het aandeel eengezinswoningen is in de afgelopen periode van 2000 tot 2012 stabiel gebleven op 26%. • De gemiddelde WOZ-waarde van woningen steeg over de periode 2005-2011 met 14%. Vooral Slotermeer valt op, waar de stijging in grote delen meer dan 20% bedroeg. • De O+S-prognoses op basis van de natuurlijke bevolkingsontwikkeling en de geplande nieuwbouw gaan uit van een toename van 10.000 inwoners tot 2025. Het totaal aantal inwoners komt dan op 148.000 uit. Vooral Slotervaart, Overtoomse Veld en Westlandgracht zullen nog sterk groeien. De nieuwbouwplannen die met een grote waarschijnlijkheid doorgaan, zijn door O+S opgenomen in de prognoses. De verwachte groei blijft uiteraard nog steeds afhankelijk van het doorgaan van deze plannen.

51



52



8 Samenvatting en conclusies • In de Amsterdamse Structuurvisie 2040 ligt Nieuw-West binnen drie bewegingen: Uitrol Binnenstad, Internationalisering Zuidflank en Verweving metropolitaan landschap en stad. Amsterdam en Nieuw West worden daardoor aantrekkelijker, zodat een duurzaam economische groei mogelijk is. Een gedifferentieerde en jonge bevolkingsopbouw is hiervoor noodzakelijk. Daarom heeft Amsterdam de ambitie om 70.000 woningen toe te voegen tot 2040. • De Uitrol Binnenstad gaat uit van een blijvende groei van de bevolking en een uitbreiding van het hoogstedelijke gemengde centrummilieu over de Ring A10. Dit komt neer op een differentiatie van de bevolkingsopbouw. Bij gebrek aan sociaaleconomische indicatoren voor de bevolkingsopbouw, wordt in de statistieken gebruik gemaakt van de huidige samenhang met herkomst. • Er is een lichte vorm van Uitrol Binnenstad zichtbaar, maar niet overal langs de Ring A10. Aan de hand van de bevolkingsontwikkeling, zoals de toename van de aandelen jongeren en Nieuwe stedelingen, is dit vooral zichtbaar in Slotervaart Zuid, Rembrandtpark en Overtoomse Veld. • In Slotervaart Noord bij de Sloterplas en in delen van Slotermeer Oost is deze bevolkingsontwikkeling minder zichtbaar. In Slotermeer Oost zijn wel de vierkante meterprijzen van de appartementen gestegen, net als de gemiddelde WOZwaarde. Dit duidt op een toenemende aantrekkingskracht, die kenmerkend is voor de uitrolgebieden, maar is nu nog niet te zien in de bevolkingscijfers. • Naast de lichte vormen van Uitrol Binnenstad, zijn er vergelijkbare ontwikkelingen zichtbaar in de buurten rond Plein ’40-45 en het centrum van Osdorp. Dit betekent dat de centra in Nieuw West zelf een eigen aantrekkingskracht en jonge dynamiek hebben. • Rond Plein ’40-’45 is dit een erg prille ontwikkeling en minder manifest dan rond het Osdorpplein. Het gaat vooral om delen van Buurt 5, maar niet op Plein ’40-’45 zelf. De potentie van het plein en de Burgemeester de Vlugtlaan richting Bos en Lommer is echter zeker aanwezig, gezien deze ontwikkeling. • Nieuw West is een stadsdeel met een relatief jonge bevolking. De dominante trend in Nieuw-West is een toename van het hoge aandeel niet-westerse allochtonen en een afname van het aandeel autochtonen. Dit komt vooral door de jongere bevolkingsopbouw van de groep niet-westerse allochtonen en wordt versterkt door de bovengemiddelde instroom van niet-westerse allochtonen in Nieuw-West vanuit Stadsdeel West.

53



• De meeste mensen, die naar Nieuw-West komen, zijn niet-westerse allochtonen uit Stadsdeel West. De precieze oorzaken hiervoor vergen nader onderzoek. • Vanuit andere delen van Nederland en het buitenland komen juist meer autochtonen en westerse allochtonen naar Nieuw West. In die zin doet Nieuw West mee met de aantrekkingskracht van Amsterdam op deze groepen in de laatste jaren. • Waarschijnlijk door de Stedelijke Vernieuwing en de vestiging van studenten in (al dan niet tijdelijke) woonvormen, kreeg en krijgt het stadsdeel meer dynamiek. • In buurten in Slotermeer en Geuzenveld neemt het aandeel grote gezinnen toe, terwijl er nog weinig Stedelijke Vernieuwing heeft plaatsgevonden en er relatief weinig grote woningen en eengezinswoningen zijn. Deze gezinnen hebben waarschijnlijk behoefte aan een grotere (eengezins-)woning, maar kunnen die binnen de huidige private en sociale woningmarkt niet vinden. • De buurten De Aker en Sloten en Nieuw Sloten wijken af van de rest van NieuwWest, omdat ze meer koopwoningen en autochtone inwoners tellen. De bevolking wordt hier echter langzamerhand ouder. Tegelijkertijd vertrekken er meer autochtonen dan er komen wonen. In Sloten en Nieuw Sloten is veel instroom vanuit andere delen van Nederland en het buitenland. • De jonge vestigers in Amsterdam en de inwonende starters zijn voor een groot deel aangewezen op goedkope en middeldure huurwoningen in de vrije sector. In de huidige situatie op de woningmarkt bestaat hier een tekort aan. • De afzet van nieuwbouwwoningen op de vrije markt in Nieuw West lag in 2011 net iets boven het Amsterdamse gemiddelde met 60%. Nieuwbouwappartementen deden het beter dan eengezinswoningen. Vooral projecten met de juiste prijs/kwaliteit verhouding op de goede plek zetten het beste af. Dit is vaak een kwestie van maatwerk. • De vraag naar woonruimte blijft in Amsterdam en Nieuw West hoog. Vooral starters op de woningmarkt en gezinnen, die willen doorstromen, hebben het moeilijk. Het aanbod van geschikte woningen stagneert echter in de huidige marktomstandigheden. Bij het ontwikkelen van alternatieven op de woningmarkt spelen betaalbaarheid en toegankelijkheid een grote rol. • De Stedelijke Vernieuwing heeft met veel inzet geleid tot een differentiatie in bevolkingsopbouw en woningvoorraad in vooral Slotervaart en Osdorp West. • De algemene migratietendens naar Amsterdam is echter zo sterk, dat de onmiskenbare positieve effecten van de Stedelijke Vernieuwing niet gemakkelijk volledig te onderscheiden zijn van de algehele positieve trend in Amsterdam van de laatste jaren.

54



9 Kansen en bedreigingen 9.1 Kansen: • De grootste kansen voor Nieuw-West liggen in de toename van de belangstelling van bredere groepen bewoners voor het Stadsdeel. Het stadsdeel doet mee met de grote aantrekkingskracht van Amsterdam van de laatste jaren. • Kansen op de woningmarkt van Nieuw-West liggen in de brede Ring(spoor)zone (incl. aangrenzende buurten in Slotervaart en Slotermeer Oost): o

Dit geldt vooral voor startersappartementen in het (vrije) middenhuursegment. Deze moeten toegankelijk zin voor zowel de instroom van buiten Nieuw West, als voor de starters vanuit het stadsdeel zelf: betaalbare, toegankelijke starterswoningen, deels door transformatie.

o

Met deze startersappartementen in de brede Ringzone, kan zowel de ‘Uitrol Binnenstad’ als een ‘Inrol Binnenstad’, vanuit het eigen stadsdeel gefaciliteerd worden. Een interessant gebied, waar Nieuw West en West elkaar ontmoeten,

• Kansen liggen ook in de stadsdeelcentra: starterswoningen, ouderenwoningen, compleet voorzieningenaanbod, goede verbindingen, aantrekkelijke openbare ruimte, verblijfswaarde, hoogwaardige horeca, festivals, relatie Sloterplas et cetera: o

In de brede Ringzone en de stadsdeelcentra liggen ook veel kansen voor de bijbehorende stedelijke voorzieningen. Hier horen ook stedenbouwkundige en architectonische voorwaarden bij, die een aantrekkelijk (hoog)stedelijk gemengd milieu mogelijk maken, zoals aantrekkelijke stadsstraten. Zo leent de Burgemeester de Vlugtlaan zich voor een transformatie naar een verdichte stadsstraat, zonder het bestaande stedenbouwkundige weefsel al te veel aan te tasten (bv. door het bebouwen van de koppen van de strokenbouw)

• Kansen liggen in een voortdurend innovatieve benadering van de Stedelijke Vernieuwing. Dit past bij de ruimtelijke en demografische ontwikkelingen van de stad en regio. De bevolkingsdynamiek van Amsterdam is gunstig, mits deze voldoende gefaciliteerd wordt. Een hoge productie is daarbij van belang, maar ook de flexibiliteit om plannen aan te passen, te transformeren, tijdig in te spelen op de vraag, particuliere initiatieven te stimuleren en niet teveel sloop/nieuwbouw toe te passen. Hierdoor kan Nieuw-West in de toekomst groeien en dynamisch blijven.

55



• Kansen liggen in kleine projecten in verschillende buurten, die kunnen zorgen voor doorstroming van gezinnen. Hier kan zelfbouw een grote rol in spelen, al dan niet in collectieve vorm en in samenwerking met corporaties. Met name in Geuzenveld en Slotermeer kan dit voor krap behuisde gezinnen uitkomst bieden. • Kansen liggen in het verhogen van de groeipotentie van Nieuw West als woonmilieu door een aantrekkelijk imago te creëren: een interessante ‘breeding ground’, waar verschillende mensen zich toe aangetrokken voelen om de stap over de Ring te maken.

9.2 Bedreigingen: • Bedreigingen liggen vooral in het temperen van de ambities voor Nieuw-West, waarmee de Stad en het Stadsdeel zich in de eigen vingers zou snijden. Een gelijkblijvende bevolking als doelstelling voor 2015, zoals verwoord in de nieuwe afspraken over Stedelijke Vernieuwing, lijkt bijvoorbeeld niet in overeenstemming met de potentie van het stadsdeel en betekent in feite stagnatie op de woningmarkt. • Bedreigingen liggen in het verwarren van de korte termijn - de huidige marktuitval, de ‘effectieve’ vraag naar koopwoningen en de financieringsproblematiek - met de lange termijn – de hoge zekere en robuuste demografische vraag naar woningen. Hierdoor dreigt deze vraag niet gefaciliteerd te worden en het woningaanbod verkleind en niet afgestemd te worden op de behoefte van mensen. Daardoor lopen de stad en Nieuw West veel talent mis, voor wie geen wooncarrière in de stad mogelijk is. • Wanneer grote gezinnen structureel te klein behuisd zijn, kan dat tot sociaal ongewenste situaties leiden. Vooral in Slotermeer en Geuzenveld zijn er op dit moment te weinig mogelijkheden om de huisvestingssituatie te verbeteren. • De Aker en Sloten en Nieuw-Sloten verouderen langzaam maar zeker. Bedreigingen liggen in het niet tijdig inspelen van beleid op deze lange-termijntrend. • Een introverte blik op het wonen in het Stadsdeel kan er toe leiden dat er toe leiden dat gunstige ontwikkelingen buiten het stadsdeel geen kans krijgen in Nieuw West, waarmee de bestaande bevolking geen dienst wordt bewezen.

56



• 10 Discussiepunten Wat kan het onderzoeksmateriaal in dit document nu betekenen voor het woonbeleid in Nieuw West? Een eerste vraag is of Nieuw West wel als een eenzijdig geheel of woonmilieu gezien kan worden. Nieuw West wordt steeds meer gefragmenteerd in buurten met een eigen identiteit. Dat is een goed teken: het kenmerkt de zich ontwikkelende stad. Zoals de Dapperbuurt afwijkt van de Oosterparkbuurt, in de mental map van de Amsterdammer, zo zullen ook de verschillende buurten in Nieuw West steeds scherpere eigen beelden genereren. Het (blijven) duiden van Nieuw West in algemeenheden doet het stadsdeel, de bevolking, de werkelijkheid geen recht. Het beleidsalternatief is de specifieke identiteit van een buurt tot uitgangspunt nemen voor een woonbeleid op maat. Een tweede vraag is in hoeverre het Stadsdeel nog meer dan nu kan profiteren van haar steeds sterker wordende rol in de regionale en stedelijke economie, via haar strategische ligging en jonge bevolkingsopbouw. Het faciliteren van zowel de instroom van buiten het stadsdeel, als de startersvraag van de jongeren in Nieuw West, spelen hierbij een cruciale rol. Uit onderzoek blijkt dat de voorkeuren van deze groepen niet zoveel verschillen. Een derde vraag is hoe het spanningsveld overbrugd kan worden tussen de monofunctionele stad, zoals die is ontworpen op basis van Amsterdams Uitbreidingsplan (AUP) uit 1934, en de behoefte aan dynamiek en flexibiliteit, die de huidige tijd kenmerkt, niet in de laatste plaats met betrekking tot het woon- en leefmilieu. De Tuinstad moet zich in dit opzicht kunnen blijven vernieuwen zonder haar karakter te verliezen. Het toevoegen van stedelijkheid op de juiste plek en in de juiste mate verhoogt de aantrekkingskracht van Nieuw West. Een methode van ‘acupunctuur’, behoud en transformatie in plaats van grootschalige sloop en nieuwbouw, een fijnmazige mix van wonen en voorzieningen, architectuur en stedenbouw met een menselijke maat, het creëren van stadsstraten e.d., in evenwicht en met respect voor de generieke opzet van de Tuinstad. In deze optiek is de huidige aanpak, waarbij steeds vaker wordt gewacht met sloop, een nuttige, zeker wanneer er tijdelijke functies mee worden gefaciliteerd, waaronder het wonen. Het transformeren van talrijke leegstaande kantoren en niet-woongebouwen in woongebouwen, al dan niet in combinatie met voorzieningen, is een belangrijke bijdrage aan de stedelijke ontwikkeling. Strikt genomen komen de belangen van Stadsdeel Nieuw West, Amsterdam en de Metropoolregio in sterke mate met elkaar overeen. Dit biedt alle ingrediënten voor een gedeeld inzicht vanuit een brede blik. Hopelijk biedt deze analyse hieraan een extra bijdrage.

57

DEMOGRAFISCHE EN RUIMTELIJKE ANALYSE NIEUW WEST

Recommend Documents