Inleiding I think that we’re all mentally ill; those of us outside the asylums only hide it a little better – and maybe not all that much better, after all. We’ve all known people who talk to themselves, people who sometimes squinch their faces into horrible grimaces when they believe no one is watching, people who have some hysterical fear – of snakes, the dark, the tight place, the long drop . . . and, of course, those final worms and grubs that are waiting so patiently underground. When we pay our four or five bucks and seat ourselves at tenth-row center in a theater showing a horror movie, we are daring the nightmare. Why? – Stephen King
Het voorafgaande stuk komt uit een essay van Stephen King een van de meest beroemde regisseur binnen de horror genre. Vooral het laatste woordje Why wekt nieuwsgierigheid op. Waarom confronteren we onze angst? De psycholoog Glenn Walters komt met een interessant gegeven. Het is namelijk zo dat de kosten van het maken van een horror film relatief lager is dan de kosten van een ander genre. Dit maakt duidelijk waarom er nog steeds veel horror films worden gemaakt, dat is geen mysterie. Maar de grote vraag is: Waarom blijven we hier naar kijken? Waarom blijven we toch nog verlangen naar dit genre? Het is echter een vrij brede vraag, om deze vraag goed te kunnen beantwoorden moeten er dus eerst een aantal andere vragen beantwoord worden. Dit werd gedaan met de volgende deelvragen: Welke genres zijn horror gerelateerd? Hoe zit horror in elkaar? En wat wekt de angst op? Hoe reageert ons brein op horror? En welke theorieën zijn hierover? De eerste gedachte op de hoofdvraag was: men doet dit omdat ze een uitlaatklep nodig hebben, maar dit bleek niet alleen het geval te zijn. In het onderzoek zal uitgebreid antwoord worden gegeven op de vraag met behulp van een analyse. De analyse gaat over 8 films binnen het horror genre. Dit zal een exact beeld geven van de angstopwekkende beelden. Dit zal de nodige tijd kosten aangezien er vooraf een uitgebreid onderzoek naar het genre gestart moet worden.
1
Deelvraag 1 Welke genres zijn horror gerelateerd? Het genre horror is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Er zijn voor de opkomst van horror al een aantal andere genres geweest die hebben geleid tot het genre horror. Waaronder het illusionisme, Caligarisme, expressionisme, avant-garde. Na de horror ontstond het surrealisme. Deze beelden kwamen allemaal als een grote shock aan bij het publiek. Voetnoot – boek film begrijpen, Ronald Bergan. Illusionisme Illusionisme een aantal begrippen zijn: animatie, fantasy, special effects en trucofotografie. Bij illusionisme zijn de gefilmde gebeurtenissen gemanipuleerd. Hierbij hebben ze gebruik gemaakt van verschillende cinematografische effecten en montagetechnieken. Sinds het illusionisme kregen ze de mogelijkheid om ‘onmogelijke’ ervaringen op het doek te kunnen laten verschijnen. Uit dit tijdperk blijkt dat er een fascinatie is voor de ontwrichting en ondermijning van wetten, tijd en ruimte. Eerst vertoonde dit genre plotloze illusies, later werden dit verhalen waarbij de personages deelnamen aan de fantasie. Een zeer bekende regisseur uit die tijd is Georges Méliès met zijn verfilming ‘Le voyage dans la Lune’. Le voyage dans la Lune vertoont een onmogelijke wereld, waarin een ruimteschip zich in het oog de maan boort. De maan bestaat uit het hoofd van een man met daarom een maan gemaakt. Le voyage dans la lune: http://www.youtube.com/watch?v=7JDaOOw0MEE Caligarisme Een aantal begrippen zijn: gekunsteldheid, vervorming, droomachtige sfeer en dreiging. Robert Wienis werd met zijn ‘Das Cabinet des Dr. Caligari’ het handelsmerk van de Duitse cinema in de jaren 20. Dit inspireerde tot een aantal griezelfantasieën of ‘schaduwfilms’. Hierbij werd er veel gebruik gemaakt van gestileerde en vervormde decors en kunstmatige belichting. Dit zorgt in een aantal films voor de griezelsfeer. Het verhaal gaat over Caligari een vreemd uitziende kermisklant die Cesare vraagt om vragen te beantwoorden over zijn toekomst. Ondertussen hypnotiseert Caligari Cesare en geeft hem de opdracht om het meisje van de jonge held te ontvoeren en te vermoorden.
2
Dit verhaal speelt zich af op een kermisterrein. Het vervormde, geschilderde decor zorgt ervoor dat er een soort van nachtmerrieachtige onwerkelijkheid wordt opgeroepen. De film Caligari wordt ook wel beschouwd als de eerste expressionistische film. Das Cabinet des Dr. Caligari : http://www.youtube.com/watch?v=zMRt0GngAbI Expressionisme Het kan kort omschreven worden in de volgende begrippen: vervorming, fatalisme (je lot staat al vast), freudiaanse psychologie, schuine camerahoeken. In tegenstelling tot het Caligarisme werd het expressionisme op locatie opgenomen. Zo ook de film Nosferatu door F.W. Murnaus. In deze film werd schaduwen gecombineerd met sterk contrasterende belichting en vreemde camerastandpunten, om zo de weergave van de personages extra te benadrukken. Daarmee creëerde hij een van de griezeligste personages uit de geschiedenis van de cinema. Nosferatu: http://www.youtube.com/watch?v=rcyzubFvBsA Het Duits expressionisme is van grote invloed geweest op het horror genre. De expressionistische film Geheimnisse einer Seele in 1926 van G.W. Pabsts was ook van sterke invloed. Het verhaal gaat over een chemicus, genaamd Martin, die na lange tijd een telegram van zijn beste vriend ontvangt. Zijn vriend komt terug uit India en komt hem opzoeken. Ondertussen krijgt Martin een vreselijke nachtmerrie en hij krijgt een fobie voor messen. De film bevat complexe superposities, waarin twee beelden over elkaar heen tegelijkertijd te zien zijn in één beeld, ook wel double exposure genoemd (te zien in onderstaand fragment 4.54). Er zijn ook dreigende beelden van messen te zien. De film is van grote invloed geweest op het werk van Alfred Hitchcock. Dit zie je bijvoorbeeld in het slotscène van de film Psycho waarbij de schedel van de moeder een fractie van een seconde over het gezicht van Norman Bates heen verschijnt (fragment 1.03). Geheimnisse einer Seele : http://www.youtube.com/watch?v=Df1CGxqS1MA Psycho: http://www.youtube.com/watch?v=YxQkZhnC0YQ
Avant-garde (jaren 20’ –jaren 30’) Binnen de cinema gaat het om een groep invloedrijke en radicale filmmakers die al sinds 1918 actief was in Europa. De begrippen die daarbij horen zijn: abstractie, complexe zinspelingen, fragmentarische beelden en niet-lineaire verhalen. Beeldende
3
kunstenaars begonnen zich aangetrokken te voelen tot de film. Ze werden beïnvloed door het expressionisme en het constructivisme, maar lieten het verhalende karakter achterwegen. De avant-gardekunstenaars wilden schilderijen in beweging brengen. Zoals de kunstenaar Walter Ruttman met zijn film Berlin: Die Sinfondie der Groβstadt in 1927. Deze filmt geeft in fragmentarische beelden het leven in de Duitse hoofdstad weer. Er wordt niet gesproken in deze film. De korte beelden vertellen het verhaal. In het onderstaand fragment zie je de reis naar het werk en het werk in de fabriek. Losse beelden van de tram, trein, machines in de fabriek laten zien hoe het leven de van ‘gewone’ werkende man er uit zag, zonder enige tekst. Net als in het expressionisme wordt er gebruik gemaakt van close-ups en schuine camerahoeken. Berlin: Die Sinfonie der Groβstadt: http://www.youtube.com/watch?v=c2RdWFZgs40 Nog een voorbeeld is de film The fall of the house of Usher van Jean Epstein. Hij herschiep de griezelige wereld van Edgar Allen Poe’s verhalen. Er wordt in deze film gebruikt gemaakt van verschillende technieken zoals slowmotion en double exposure (het gebruik van twee verschillende beelden in één beeld). In het onderstaand fragment is er sprake van een double exposure. Je ziet dat de mannen de kist dragen (ook fragmentarisch weergegeven) en tegelijkertijd twee rijtjes kaarsen. Het zijn twee verschillende beelden in één. The fall of the house of Usher: http://www.youtube.com/watch?v=vS_UxOo5tek Surrealisme De Franse dichter André Breton is een van de grondleggers van het surrealisme. In zijn Manifest van het surrealisme pleitte hij voor het volgende: “Verstoken van alle door de rede uitgeoefende macht, vrij van alle moreel engagement”. Het surrealisme werd gezien als puur intuïtief. Kunst is een psychisch automatisme er is sprake van een vrij spel van de geest en het onderbewuste. Jean Cocteau beschreef de cinema als “niet een droom die wordt verteld, maar een die we allen samen dromen”. Er zijn een aantal begrippen die dit genre kort kunnen beschrijven: dromen, erotiek, irrationaliteit, spiegelbeelden en niet-lineair. Een van de zeer beroemde surrealisten binnen de cinema zijn Luis Buñuel en Salvador Dali met de film: Un chien andalou. Buñuel en Dali wilden een film maken over hun eigen dromen. Elke dag maakten ze beelden over de droom die ze de nacht ervoor gedroomd hadden, je zou eerder zeggen dat het nachtmerries waren. Un chien andalou begint met een scène waarin een oog met een scheermes wordt doorgesneden. Alleen al deze scène zorgde voor een enorme ophef binnen de filmindustrie.
4
Un chien andalou: http://www.youtube.com/watch?v=HpBI2LPX2Ic Subversief Subversief is een synoniem van gezagsondermijnend gedrag. Met gezagsondermijnend gedrag wordt bedoeld: gedrag dat zich niet houdt aan het huidige gezag. Het is een gedrag dat zich tegen de samenleving richt en dat ook wel eens als revolutionair gezien wordt. Het is geen respect hebben voor het heersende gezag. In de film wordt subversiviteit ook wel genoemd als taboedoorbrekend. Het doorbreken van de standaarden d.m.v. een taboe. Een bekende liefhebber van subversiviteit is Amos Vogel. Amos Vogel was in Amerika een belangrijke filmprogrammeur en filmtheoreticus. Een van zijn bekendste werken is het boek ‘Film as a subversive art’. – voetnoot In de jaren veertig richtte Amos Vogel Cinema 16 op. Hiermee liet hij het Amerikaans publiek kennis maken met subversiviteit. Er was een groot verschil tussen de films die Amos liet zien en die de filmindustrie in Amerika toentertijd liet zien. De commerciële filmindustrie deed het voornamelijk om het publiek te vermaken. Amos daarentegen wilde de mens de film laten waarderen. De films die hij vertoonde kwamen o.a. uit de stroming avant-garde en het expressionisme. “My intention at all times was to subvert audience expectations by showing such diverse and different films on one and the same programme.” Aldus Amos Vogel. De gewone mens was gewend om de dingen te zien in de wijze waarop ze dat gewend zijn, maar dat gebeurde in cinema 16 dus niet. Hier lieten ze films zien op een wijze waarop men dat niet gewend was met schokkende en verontrustende beelden. Volgens Amos zijn de meest interessante films de dingen die je nog nooit van te voren hebt gezien en gepresenteerde op een compleet vernieuwde wijze. Dit is waardoor de meeste mensen geschokt raakten, denkt hij. Volgens Amos is de definitie van subversief: “anything that changes or undermines previous ways of thinking and feeling. Subversive art makes you look at things in a new and very different way. It disrupts, it destroys, and thereby builds up new realities and new truths. I think that’s very wonderful, and very exciting.”
5
Deelvraag 2 Hoe zit de horror in elkaar? Wat wekt de angst op? Tijdlijn http://horror.about.com/od/horrorthemelists/ss/horrortimeline_9.htm De jaren ’20-’50: In de jaren ‘20 werd de horror beïnvloed door andere genres zoals het Duits Expressionisme. Dit werd mede mogelijk gemaakt door de uitvinding van de film aan het eind van de 19e eeuw. Tussen de jaren ’30-’40 ontstond het fenomeen van monsterfiguren. Dracula, Frankenstein, Weerwolven en zombies kregen hun intrede. Dit leidde tot het Gouden Tijdperk van Universal Studios. Tijdens de jaren ’50 zijn er een aantal gebeurtenissen die de horror een vorm gaf. Bijvoorbeeld de Koude Oorlog zorgde voor de angst voor een invasie. Op het scherm waren gemuteerde monsters te zien die de wereld probeerden te verwoesten. Een van de grootste angsten van de mens in die tijd. De Jaren ‘60: In de jaren 60 kreeg het horror genre een andere wending. In plaats van monsters en invasies kreeg de realiteit meer aandacht. Een goed voorbeeld hiervan is Alfred Hitchcock’s Psycho. Men kon eerder een psychopaat als buurman hebben dan een Alien invasie. Griezel en spanning werden samen in één film geplaatst. De jaren ’70: Meer en meer filmmakers begonnen zich te verdiepen in het horror genre en met name in de special effects. Zo ontstonden de eerste exploitatiefilms. Dat zijn films die vooral gericht zijn op de effect en minder aandacht geven aan het verhaal waar het om gaat. Meestal zaten er taboedoorbrekende onderwerpen in zoals seks, drugs, angst, sensatie, monsters en vernielingen. Eind jaren ’70 begon er een nieuw genre te bloeien namelijk het slasher genre. De ’80: De jaren ’80 is dé periode van het slasher genre. Films als Nightmare on Elmstreet, Prom Night zorgden voor vele gruwelbeelden en de bekendheid van de scream queens. De ’90: Er ontstond een grote waardering voor het genre horror. Dit werd duidelijk nadat The silent of the lambs de academy awards won en Whoopi Goldberg de prijs voor beste vrouwelijke rol kreeg in de film Ghost. Filmmakers begonnen meer geld te investeren in grote horror projecten en zo ontstonden de films als Dracula en Wolf. Het slaher genre kreeg ook weer zijn terugkeer (Scream en I know what you did last summer) en eind ’90 begon de Aziatische horror invloed te krijgen op de Amerikaanse horrorindustrie (Ringu).
6
Tegenwoordig: Heel veel ‘gorigheid’ en een grote nadruk op het bloedvergieten. De makers willen de kijkers bij wijze van spreken, laten wegrennen. De krankzinnigheid van de moordenaars is nog steeds hetzelfde. Alleen zijn de slachtoffers tegenwoordig niet meer zo onschuldig. Verder worden er veel remakes gemaakt en vervolgen (saw, scream). Steeds enger en steeds ‘goorder’. (Cabin in the woods)
Analyse Ik heb uit iedere tijdperk die ik in de tijdlijn heb beschreven een film gekozen. Bij het kijken van deze films heb ik me beziggehouden met een aantal dingen en vragen. Namelijk: wanneer ervaart de persoon horror? Worden er metaforen of symbolen gebruikt? Heeft de film een koppeling tot een historische gebeurtenis? Zo ja, welke? Hoe is de mate van seksualiteit? Wat is de rol van de vrouw in de film? Welke effecten en beelden verhogen het angstgehalte?
Psycho 1960 Regisseur: Alfred Hitchcock Synopsis: Het verhaal speelt zich af in Phoenix, Arizona. De jonge vrouw Marion Crane steelt 40.000 dollar van haar werk om te kunnen trouwen met haar vriend Sam. Tijdens de rit wordt ze achtervolgd door een detective genaamd Arbogast. Maar vanwege een storm strandt ze bij een afgelegen motel. Na de ontmoeting met de hoteleigenaar genaamd Norman Bates, besluit ze een douche te nemen. Tijdens de douche wordt ze vermoord met een mes. Volgens Norman zit zijn moeder hierachter. Na de verdwijning van Marion besluiten Arbogast, Sam en Marions zus Lila haar te zoeken. Arbogast betreed het huis van Norman en wordt vermoord door een vrouwelijk gestalte, waarschijnlijk weer de moeder van Norman. Sam en Lila vinden Norman nogal verdacht en besluiten zelf naar het motel te gaan. Lila treedt het huis binnen terwijl Sam Norman afleidt. Lila moet zich verstoppen en vindt in de kelder het lijk van Normans moeder, die bleek al 10 jaar dood te zijn. Na de aanval op Lila wordt het duidelijk, Norman is de moordenaar. Na de dood van zijn moeder is hij in haar huid gekropen. Wanneer Norman ook maar enige vrouwelijke aandacht kreeg, werd de moeder jaloers en vermoordde daarom Marion. De film eindigt met Norman in de cel. In zijn hoofd voert hij een gesprek met zijn moeder.
7
Analyse – Psycho a. De angst en spanning zitten hem voornamelijk in de achtervolging van Marion (16.21) en de moordscènes onder de douche (47.00) en op de trap (1.17.01). b. Metaforen en symbolen: Norman heeft een kamer vol met opgezette dieren. Deze worden tijdens het gesprek met Marion goed in beeld gebracht, dit geeft een soort van griezelig effect. Daarbij verwijst Norman dat zijn moeder net zo ongevaarlijk is als zijn ‘stuffed birds’.(41.20) Op dat moment denk je dat moeder nog leeft, maar blijkt in de kelder te liggen als een opgezet mens à verwijzing naar de stuffed birds. Norman lijkt geobsedeerd door vogels. Alfred Hitchcock heeft hiervoor de volgende verklaring: Birds are odd, unknowable creatures, moving en masse and by instinct. And they are just as likely to fly into their own death as asway from it, singing merrily all the time. c. Er is geen historische gebeurtenis die gerelateerd is. d. Seksualiteit speelt een kleine rol, alleen in de begin scène is er sprake van een ‘ontmoeting’ tussen Sam en Marion. e. De rol van de vrouw: Marion f. Het verhaal speelt zich net als alle andere horror films voornamelijk in het donker af. Vanwege het zwart-wit beeld wordt het licht-donker effect versterkt en kan de film enger maken. Het huis en motel liggen op een afgelegen plaats. Het huis ziet er nog enger uit omdat het vanuit een bepaalde hoek wordt opgenomen (kikvorsperspectief). (33.00) Bij de horror scène onder douche wordt ‘eng’ vanwege het feit dat je de dader niet kunt zien, je ziet alleen het gestalte door de douchegordijn heen wel.(47.00) Je kunt zien dat ze wordt gestoken, maar je weet alleen niet door wie. Het feit dat dit niets te maken heeft met verzonnen monsters maar met de realiteit versterkt ook de angst. Het kan zomaar je buurman zijn.
8
Following a long line of stalker films, Wes Craven’s A Nightmare on Elm Street (1984) epitomizes the formula for teen horror. As children reach adolescence, they become increasingly aware of the social structures in which they must define themselves. Ever toying with the insecurities of culture, horror films have persistently drawn on this kind of pressure. Similar to many stalker films, Craven (1984) has put serious effort into isolating his teen cast (Dika 1987: 90-1). As Vera Dika notes in her formulation of such films, “In opposition to this insular (teen) group is an outgroup of older people…however, these traditional authority figures have lost their power”(Dika 1987: 91). Among the teen population, the inability to find protection from adults and even the police is quite familiar, leaving them particular vulnerable to the film’s anxiety. This attribute is exemplified in A Nightmare on Elm Street (Craven 1984). As Nancy is under attack by the living-nightmare, Freddy Krueger, she calls to the police just outside her window. The officer dimwittedly replies, “Everything is under control”, leaving her helpless and isolated. Nancy’s relationship with her mother has also been reversed from typical roles. One of their conversations has been framed as if Nancy puts her mother to bed (Craven 1984, 01:13:54).
9
Deelvraag 3 Hoe reageert ons brein op horror? En welke theorieën zijn hierover?
De reactie van ons brein Sinds kort wordt de MRI technologie niet alleen door de medische industrie gebruikt, maar ook voor marketing onderzoek. Door het gebruik van deze technologie is men in staat om een 'kijkje' te nemen in het brein van de mens terwijl ze bijvoorbeeld naar een commercial kijken. Mary Carmichael, general editor van de Newsweek op de sectie gezondheid, natuurwetenschap en maatschappij, heeft in 2004 een stuk geschreven over dit onderzoek. Zo onderzocht ze de pepsi challenge. Montague had his subjects take the Pepsi Challenge while he watched their neural activity with a functional MRI machine, which tracks blood flow to different regions of the brain. Without knowing what they were drinking, about half of them said they preferred Pepsi. But once Montague told them which samples were Coke, three-fourths said that drink tasted better, and their brain activity changed too. Coke “lit up” the medial prefrontal cortex — a part of the brain that controls higher thinking. - voetnoot: http://www.mentalfloss.com/blogs/archives/34584#ixzz2FX1WbIT9 In het volgende filmpje zie je het MRI onderzoeker in opdracht van de filmproducer Peter Katz. Hij gebruikt de technologie om een aantal scenes uit de horrorfilm Pop Skull. Hij nam deze scenes mee naar de Mindsign Neuromarketing in San Diego en deze analyseerden de hersenactiviteit tijdens de film. Bij de MRI onderzoek kijken ze naar het Amygdala gedeelte van de hersenen. In dit gedeelte zie je de emotionele activiteit en dan met name angst. Je ziet in het filmpje dat wanneer er angst bij de persoon ontstaat tijdens een spannende scene dat er veel hersenactiviteit is en dat wordt dan rood. Wanneer er sprake is van ontspanning of geen angst wordt het blauw. Zo zie je dat in de eerste scene er sprake is van iets onverwachts. De persoon wordt uit het niets zonder enige voorteken weggesleurd, in het ander beeld zie je dat er op dat moment heel veel hersenactiviteit is, deze scène heeft dus angst gewekt. http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=vPgn-l5rXP8
10
Theoriën Er zijn verschillende theoriën over de aantrekkingskracht van horror films. Sharon Begley (voetnoot: auteur http://www.thedailybeast.com/articles/2011/10/25/why-ourbrains-love-horror-movies-fear-catharsis-a-sense-of-doom.html ) schreef een artikel over de aantrekkingskracht van horror filsm en beschreef hierin een aantal theoriën en opvattingen. Volgens Stuart Fisschoff (voetnoot: professor emeritus of psychology at California State University, Los Angeles, and senior editor of the online Journal of Media Psychology) is de hoofdrede van de aantrekkingskracht tot horror, het beleven van de angst en de spanning. Diep vanbinnen hebben we nog steeds dezelfde angst voor monsters als in onze jeugd. Met horror films kun je die angst weer op een veilige manier herbeleven. We weten dat we binnen een uur of twee zonder ook maar een schrammetje de bioscoop weer uitlopen. Alleen onze harten zullen iets sneller aan het kloppen zijn en daar gaat het nou om bij de angstbeleving. Mensen met een rustige levensstijl zonder avontuur zullen zich aangetrokken voelen tot horror films. Fischoff zegt dat ons zenuwstelsel zo af en toe ook flink aan de gang moet zijn, net als ons spierstelsel die ook regelmatig in beweging moet zijn. John Edward Campbell zegt dat hoe sterker de negatieve gevoelens (angst, bezorgdheid) hoe meer de persoon ervan geniet. Het plezier komt namelijk van de opluchting die daarna komt. Het biedt de mogelijkheid voor een emotionele ontlading en je kunt even ontsnappen uit de werkelijke wereld. Naast de levenstijl draait het ook om persoonlijke factoren. Bijvoorbeeld de een gaat hun angst aanpakken en de ander probeert het zoveel mogelijk te vermijden. Je houdt van horror of helemaal niet. Dan is er ook nog de psychologische factor. Er zijn mensen met een enorm verlangen naar spanning. Ze krijgen van het kijken naar horror films een enorme kick. Het gaat hierbij niet zo zeer omdat ze het leuk vinden om bang te zijn, maar echt om de spanning die ze erbij krijgen. De leeftijdsfactor draait om de behoefte van de intense stimulatie van geluiden, aanrakingen en smaak. Zij houden ervan om risico’s te nemen en zoeken spanningen op. Uit een studie van Stuart Fisschof (voetnoot) (at California State University, Los Angeles)
blijkt dat jongeren meer van horror films houden dan oude personen. Onderzoeken en observaties gaven aan dat de behoefte van de stimulatie van mensen in hun zestiger jaren uitgeput raakt. Ze worden kwetsbaarder en angstiger tegenover de gevaren in realiteit of op het scherm. Toen ze jong waren hadden ze nog de energie en waren ze fitter om deze angsten aan te gaan en de spanning op te zoeken, nu raken ze van streek van het geweld en willen dit het liefst uit de weg gaan. Uit onderzoek is ook gebleken dat ‘oudere’ kijkers meer van spookachtige
11
monsters houden zoals Frankenstein en Dracula. De jeugdige kijkers daarentegen houdt meer van de ongevoelige killer machines zoals Freddy Krueger (Nightmare on Elm street) of Michael Myers (Halloween). Als laatste beschrijft Fisschof de geslachts factoren en de rollen die beiden hierin spelen. Een horror film is namelijk dé activiteit voor een date onder de jongeren. Er wordt gegild, geknepen en armen vastgegrepen. De ander kan hierin de held uithangen en zijn date ‘beschermen’. Fisschof’s studenten hebben een aantal studies gedaan over het gedrag van meisjes tijdens een horrorfilm. Tijdens een date gedragen ze zich heldhaftiger dan wanneer ze met een groepje meisjes gaan kijken. Dit is weer een klassiek geval van overdrijving en de stereotypering van hun gedrag. Glenn Walter (voetnoot psycholoog afgestudeerd aan Kutztown university. Schreef een paper 2004 http://www.calstatela.edu/faculty/sfischo/horrormoviesRev2.htm) zegt dat de horror film een beroep doet op mensen die van voorspelbaarheid houden. Binnen het genre horror zie je toch bepaalde richtlijnen. Het is duidelijk wie de slechterik is, het meisje dat seks heeft met haar vriendje gaat als eerste dood, de maagd blijft meestal over en zo zijn er meerdere richtlijnen die je ook al in mijn vorige deelvraag hebt kunnen zien. Ondanks het slechte verloop lopen de meeste films toch goed, in dit geval dan goed, af. In 2004 schreef Glenn Walter een paper genaamd, understanding the popular appeal of horror cinema. Er zijn veel theorieën die het de aantrekkingskracht tot horrorfilms verklaren, maar er is geen enkele die volledig de verklaring van de populariteit van het genre kan verklaren. In zijn paper beschrijft hij acht theorieën die de aantrekkingskracht proberen te verklaren. De psychoanalyse theorie Deze is gebaseerd op uitspraken van Freud en Jung. Voor Freud was horror een een verzameling de lugubere gedachtes die door het ego worden onderdrukt, maar die wel vaag bekend zijn aan het individu. Oftewel de gedachtes die iemand heeft, maar eigenlijk niet zou mogen hebben volgens de huidige maatschappij. Jung kwam met een aanvulling op deze theorie. Horror is populair vanwege het feit dat het belangrijke archetypes (aangeboren basis ideeën, bijvoorbeeld een moeder) raakt die alle mensen in het onderbewustzijn hebben zitten. De psychoanalyse heeft echter een zwaar minpunt. De theoriën zijn zeer vaag en breed. Hierdoor zijn ze niet goed op een wetenschappelijke manier te testen. Het is dus niet zeker of de theorie op waarheid berust.Aangezien het niet goed is aan te tonen of iemand onderdrukte gedaches bezit over het drinken van bloed (Dracula) of het bezitten van een demon (the exorcist) of dat het überhaupt oerbeelden zijn die rondzwerven in ons aller onderbewuste is er dus geen wetenschappelijk bewijs voor deze theorieën.
12
De Catharsis van Aristoteles. Volgens Aristoteles geeft een dramatisch toneelstuk het publiek de kans om zich te ontdoen van bepaalde negatieve emoties, dit noemde hij catharsis. Feshbach paste deze theorie toe op horror. Volgens de nieuwe theorie zou het kijken van horrorfilms zorgen voor het vrijlaten van opgekropte emoties waardoor mensen dus minder aggressief werden. Uit onderzoek is echter gebleken dat mensen door blootstelling aan aggressief beeldmateriaal juist aggressiever werden. Aggressie werd wel verminderd door humor en erotica.
The excitation transfer theory (de opwindings overdracht theorie) Deze theorie is een variatie op de catharsis theorie. Zillman stelde dat angstaanjagende stimuli (prikkels die men ontvangt in de hersenen) uit films zorgen dat de kijker fysiek reageert op het einde van de film. Hij zal zich beter voelen wanneer het een gesloten plot heeft. Het maakt dus niet uit of de film een happy ending heeft. Maar films als Friday the 13th en Halloween, met respectievelijk 9 en 6 vervolgdelen, zijn niet minder populair dan de films met een gesloten eind zoals Dracula die op het einde sterft. Indien deze theorie waar is, zouden deze films minder populair moeten zijn. Nieuwsgierigheid/fascinatie Carroll denkt dat horrorfilms positieve emoties zoals nieuwsgierigheid en fascinatie bevredigd. De waarde en normen van de normale maatschappij worden doorbroken binnen de horrofilm, ook wel taboedoorbrekend genoemd. Dit kan de kijker aantrekken omdat het buiten hun dagelijkse leven valt, het maakt hun nieuwsgierig naar wat kan gebeuren. Uit onderzoek blijkt echter dat niet alle kijkers zichezelf kunnen identificeren binnen de taboedoorbekende gedachtes, maar wel een positief gevoel krijgen wanneer een hoofdpersoon een sociale norm overtreed, gestraft wordt (meestal met de dood). Een voorbeeld van een taboedoorbrekend persoon is het blonde meisje die veel seks heeft met veel mannen en door dit gestraft wordt met de dood. Sensatie zoekend Volgens Zuckerman speelt sensatie zoekend gedrag een rol bij het waarderen van horrorfilms. Mensen die veel van dit gedrag vertonen worden aangetrokken tot horrorfilms vanwege het hoge sensatiegehalte dat in deze films aanwezig is. Andere onderzoekers waarschuwen er echter voor dat niet alle resultaten uit onderzoeken
13
significant waren. Verder waarschuwen ze dat sensatie zoekend gedrag niet als hoofdbepaler kan worden gebruikt indien men wenst te weten welke mensen horror kijken, dit is nog van vele andere sociale factoren afhankelijk (zoals welke films vrienden kijken). Dispositional alignment (gerechtvaardigde straf) Geweld in films wordt als positief ervaren wanneer deze is gericht op mensen die het volgens de kijker verdienen. Zoals de twee jongens in scream die de moeder van Sidney hebben vermoord en uiteindelijk zelf werden gedood. Dit komt bij de kijker over als een rechtvaardige straf en zal hem een goed gevoel geven. Maar wanneer er volgens de kijker een onschuldig iemand wordt vermoord zal dit direct leiden tot negatieve gevoelens. Zoals in de film the exorcist wanneer pater Merrin dood wordt aangetroffen door priester Karras. Deze theorie geeft overigens niet aan wat de aantrekkingskracht van horrorfilms is, maar welke soorten geweld door de kijker worden geaccepteerd in een horrorfilm. Sociaal tonen van de rollen van het geslacht Uit onderzoek van Zillman, Weaver, Mundorf en Aust blijkt dat jongens een horrorfilm als positief ervaren wanneer hun vrouwelijke gezelschap tekenen vertoond van angst. Meisjes ervaren een horrorfilm als positief wanneer het mannelijke gezelschap gedrag vertoond alsof men controle heeft over de situatie. In deze context vertonen adolescenten dan ook al de sociaal geaccepteerde rollen van het geslacht. Deze theorie verklaard echter niet waarom sommigen horrorfilms liever alleen kijken. Zorgen uit de maatschappij Volgens Stephen King zijn horrorfilms te zien als een barometer. Deze barometer geeft aan welke onderwerpen ervoor zorgen dat de maatschappij zich zorgen maakt. Angst voor de totalitaire staat bracht in 1930 de film Frankenstein voort. Angst voor radioactieve straling bracht in de jaren ’50 de alom bekende gemuteerde monsters voort (denk aan The Blob). De oorlog in Vietnam gaf aanzet tot een nieuw soort zombie zoals vertoond in Night of the Living Dead. Na de affaire Watergate wantrouwde men autoriteiten, wat tot uiting kwam in films zoals de in 1981 verschenen film Nightmare on Elm street . Iets recenter had men de angst voor seriemoordenaars, wat onder andere in 1991 naar voren kwam in de film Silence of the Lambs. Men moet echter niet vergeten dat hoewel sociale angsten een grote rol spelen bij het onderwerp van de film, vele angsten die in de films voorkomen zijn cross-cultureel (ze komen in meerdere culturen voor). Men kan dus ook niet aan de hand van een film bepalen welke angsten in een enkele cultuur voorkwamen.
14
Samenvatting en Conclusie Hoofdlijnen van de samenvatting/conclusie
Samenvatting 1. Horrogeralteerde genre à aanleiding tot een vd grootste films Psycho 2. Welke beelden à er zit een bepaald patroon in horror films à 3. Verschillende theorieën over aantrekkingskracht.
Conclusie Er zit een duidelijk patroon in de horrorfilm zelf, maar bij de aantrekkingskracht is er geen duidelijk patroon waarom. Er zijn verschillende theorieën maar deze kunnen tegelijkertijd weer niet wetenschappelijk bewezen worden.
15
Bronnenlijst
Literatuur: http://www.calstatela.edu/faculty/sfischo/horrormoviesRev2.htm http://www.mentalfloss.com/blogs/archives/34584#ixzz2FX1WbIT9 http://www.thedailybeast.com/articles/2011/10/25/why-our-brains-love-horror-moviesfear-catharsis-a-sense-of-doom.html http://horror.about.com/od/horrorthemelists/ss/horrortimeline_9.htm boek film begrijpen, Ronald Bergan. ‘Film as a subversive art’ – Amos Vogel
Films : -
Nosferatu 1922
-
Dracula 1931
-
Psycho 160
-
The exorcist 1973
-
Halloween 1978
-
Nightmare on Elmstreet 1984
-
Scream 1996
-
The cabin in the woods 2012
16
