www.thomasmore.be/bibliotheek
Module 1 Welke soorten informatiebronnen zijn er?
Gebaseerd op de tutorials informatievaardigheden van Bibliotheek Letteren - K.U.Leuven
Module 1 • In deze module maak je kennis met de verschillende soorten wetenschappelijke informatiebronnen en leer je ook wanneer je deze types best (niet) gebruikt
Illustratie: Stefan Verwey http://eamelje.net/2005/01/05/boekenplankje/
Illustratie: Nate Beeler (The Columbus Dispatch) http://www.dispatch.com/content/cartoons/20 10/09/29/stahler_20100929.html
Inhoud • Inleiding • Welke soorten informatiebronnen zijn er? – – – – – –
Catalogi Tijdschriften Eindwerken Databanken Naslagwerken Zoekmachines
• Welke bron gebruik je wanneer? • Samenvatting
Inleiding • We zijn voortdurend op zoek naar informatie in ons dagelijks leven: – we lezen kranten en tijdschriften – we kijken naar het nieuws of een documentaire – we zoeken treinregelingen of iemands contactgegevens op –…
• Meestal hebben we dan voldoende aan Google of Wikipedia
Inleiding • Google is omwille van zijn gebruiksvriendelijkheid terecht enorm populair, ook bij onderzoekers en studenten
Maar er is een maar...
Google maakt miljarden webpagina’s opzoekbaar. Dat is natuurlijk best veel, maar om een goede paper of een goed eindwerk te schrijven, moet je op zoek naar ALLE relevante informatie die nodig is voor je paper of eindwerk.
Inleiding • Bij het maken van een paper of eindwerk moet je verschillende bronnen naast elkaar zetten en, vooral, wetenschappelijke en/of professionele informatie raadplegen (zie Module 4: Hoe betrouwbaar is de gevonden informatie?)
• De kwaliteit van je werkstuk, en de punten die je krijgt, wordt grotendeels bepaald door hoe goed je de relevantie van je gevonden bronnen kunt inschatten (zie Module 4: Hoe betrouwbaar is de gevonden informatie?)
Inleiding • Als je enkel op Google zou vertrouwen, mis je essentiële informatie: – Hoewel je gigantisch veel zoekresultaten krijgt, geven zoekmachines maar toegang tot een beperkt deel van het internet – Ook de kwaliteit van Google-zoekresultaten is niet gegarandeerd
– Bovendien spelen bij zoekmachines ook niet-inhoudelijke factoren mee bij het rangschikken van de zoekresultaten: • commerciële (hoe meer gesponsord, hoe hoger je ranking) • statistische (hoe meer aangeklikt, hoe hoger je ranking) • nationalistische (hoe gevaarlijker voor de nationale veiligheid, hoe lager je ranking)
– Ten slotte vind je ook heel wat informatie in de collecties van onze bibliotheken die niet vrij toegankelijk via het internet raadpleegbaar is
Inleiding Internetzoekmachines: voor- en nadelen Voordelen Gebruiksvriendelijk Snelle resultaten
Nadelen Niet alle relevante informatie is online beschikbaar Informatie is niet gecontroleerd op kwaliteit en betrouwbaarheid Onoverzichtelijk aantal vaak irrelevante zoekresultaten Niet-inhoudelijke (commerciële, statistische, nationalistische) argumenten bepalen mee de ranking van de zoekresultaten
Inleiding • Wikipedia is een online encyclopedie waarin iedereen vrij informatie kan toevoegen. De informatie is meestal actueel. Toch kan je Wikipedia niet blindelings vertrouwen…
Inleiding • Je kan niet weten of de auteurs expert zijn in het onderwerp waarover ze schrijven • Bovendien kan je er niet op vertrouwen dat alle onderwerpen goed gedocumenteerd zijn, vooral de ‘kleinere’ onderwerpen – Soms vind je onderaan wel een literatuurlijst met bronnen, maar het is vaak ook niet duidelijk waar de auteurs hun informatie hebben gevonden
Inleiding • Google en Wikipedia zijn natuurlijk gemakkelijk. Je kan ‘s avonds laat vanuit je comfortabele zetel met enkele muiskliks soms heel recente informatie over je onderwerp terugvinden. • Maar toch...
Bibliotheken zijn al lang niet meer de enige plaatsen waar je informatie kan vinden, maar toch behouden ze een aantal voordelen t.o.v. Google en Wikipedia
Inleiding • Als een boek terechtkomt in een wetenschappelijke bibliotheek, kan je dat vergelijken met een soort kwaliteitslabel: – De informatie is vooraf geselecteerd, staat (meestal) per onderwerp keurig geordend in de rekken en blijft beschikbaar
• Een groot aantal wetenschappelijke informatie uit databanken en elektronische tijdschriften is bovendien niet vrij via internet raadpleegbaar. De bibliotheek geeft je wel toegang tot zulke bronnen.
Inleiding Bibliotheken: voor- en nadelen Voordelen De wetenschappelijke waarde ervan wordt vooraf beoordeeld De collectie wordt gestructureerd per onderwerp aangeboden De informatie blijft zeker beschikbaar De bibliotheek biedt toegang tot niet-vrij toegankelijke ebronnen, die je met je hogeschoolaccount ook thuis kan raadplegen
Nadelen Je moet je verplaatsen naar de bibliotheek om een boek uit te lenen De bibliotheek is niet altijd open De informatie is niet altijd actueel of geactualiseerd
Inleiding Conclusie • De bibliotheek en het internet hebben elk hun eigen voor- en nadelen en vullen elkaar perfect aan: – Internetzoekmachines/Wikipedia zijn zeker een belangrijke informatiebron, maar ze zijn alleen niet de beste plaats om te starten met je onderzoek – We raden je aan om je literatuuronderzoek te starten in de bibliotheek. Naast het aanbod van gedrukte informatie krijg je via ons opzoeksysteem Limo ook toegang tot een groot deel van onze digitale bibliotheekbronnen.
Soorten informatiebronnen 1. Catalogi • Definitie – Met een catalogus kan je de beschrijving (bibliografische referentie) en vindplaats van boeken, titels van tijdschriften en audiovisuele materialen (cd’s, dvd’s, enz.) opzoeken in de bibliotheek – OPGELET! Een catalogus bevat meestal géén titels van artikels uit papieren tijdschriften, enkel titels van de tijdschriften zelf
Soorten informatiebronnen 1. Catalogi • Opmerking: – Het opzoeksysteem van onze bibliotheken is Limo – LIMO is véél meer dan een klassieke catalogus: • je kan zowel thuis als op school zoeken naar boeken, tijdschriften, cd’s en dvd’s uit de bibliotheekrekken, zoals in klassieke catalogi • je krijgt echter ook zoekresultaten van een heleboel elektronische boeken en artikels uit databanken • Meer informatie over LIMO vind je in Module 5: Hoe informatiebronnen zoeken met LIMO?
Soorten informatiebronnen 1. Catalogi • Voorbeelden Voorbeeld
Doelgroep
LIMO
Thomas More en andere leden van de Associatie K.U.-Leuven
NCC (Nederlandse Centrale Catalogus)
Nederland
Worldcat
Wereld
Soorten informatiebronnen 2. Tijdschriften • Definitie – Tijdschriften verschijnen periodiek (bv. wekelijks, maandelijks, jaarlijks) en bevatten korte, specifieke studies over onderwerpen binnen een bepaald vakgebied – Ze zijn daarom vaak actueler dan (hand)boeken – De studies die in tijdschriften gepubliceerd worden, kunnen verschillende vormen aannemen: • • • •
artikels: grondige studies van een onderwerp of een deelaspect ervan recensies: besprekingen van boeken (monografieën, naslagwerken, ...) congresverslagen ...
Soorten informatiebronnen 2. Tijdschriften • Types – Meer informatie over soorten tijdschriften, vind je in Module 4: Hoe betrouwbaar is de gevonden informatie?
Soorten informatiebronnen 3. Eindwerken • Definitie – Studenten moeten een eindwerk (bachelor- of masterproef) schrijven om hun diploma te behalen – Deze werkstukken worden begeleid door docenten die gespecialiseerd zijn in het vakgebied van het eindwerk – De eindwerken van onze afgestudeerden zijn te vinden op http://eindwerk.thomasmore.be
Soorten informatiebronnen 4. Databanken • Definitie – Een wetenschappelijke databank bevat de beschrijving van voornamelijk tijdschriftartikels, al dan niet voorzien van een link naar de elektronische versie
Soorten informatiebronnen 4. Databanken • Types – Bibliografische databanken: bevatten beschrijvingen van tijdschriftartikels binnen een bepaald vakgebied (bv. gezondheidszorg), al dan niet aangevuld met een korte inhoud van de artikels. Sommige bibliografische databanken geven wel een link naar de elektronische versie elders op het internet. – Full text databanken: bevatten niet alleen de beschrijving van tijdschriftartikels, maar ook de volledige elektronische versie. Vaak is de full text zelf ook volledig doorzoekbaar. Meestal bevat een full text databank de tijdschriften van één bepaalde uitgever (bv. Elsevier) en van verschillende wetenschappelijke vakgebieden. – Citatiedatabanken: bevatten niet alleen de beschrijving van tijdschriftartikels, maar ook de referentielijst. Een referentielijst is een opsomming van alle publicaties die de auteur geraadpleegd heeft bij het schrijven van zijn/haar artikel. Daarmee kan je nagaan of een bepaald artikel opgenomen werd in de referentielijst van andere artikels.
Soorten informatiebronnen 4. Databanken • Voorbeelden (voor toegang en meer info: zie website) Voorbeeld
Type
EBSCO (o.a. Academic Search Premier, Business Source Elite, ERIC, Greenfile, Cinahl, enz.)
Bibliografische en gedeeltelijk full text databank
Web of Science
Bibliografische en citatiedatabank
PubMed
Bibliografische databank, met soms een link naar de full text elders op het internet
Web of Science
Full text databank van uitgever Elsevier
Soorten informatiebronnen 4. Databanken • Opgelet: – In Limo is een deel van de databanken ook doorzoekbaar! – Meer informatie over LIMO vind je in Module 5: Hoe informatiebronnen zoeken met LIMO?
Soorten informatiebronnen 5. Naslagwerken • Definitie – Een naslagwerk bevat een hele reeks korte bijdragen over een woord/persoon/begrip/vakgebied, meestal (alfabetisch) geordend per lemma, onderwerp of sleutelwoord
Soorten informatiebronnen 5. Naslagwerken • Types – Woordenboeken: behandelen woorden – Encyclopedieën: behandelen personen en begrippen – Losbladige werken: publicaties die voortdurend aangevuld worden met het oog op de actualiteit – Vakspecifieke, digitale naslagwerken: behandelen vakspecifieke onderwerpen en worden voortdurend aangevuld met het oog op de actualiteit (bevatten artikels, regelgeving, wetten, jaarverslagen, nieuwsbrieven… ) – Krantenarchieven: geven toegang tot oude en recente krantenartikels
Soorten informatiebronnen 5. Naslagwerken • Voorbeelden (voor toegang en meer info: zie website) Voorbeeld
Type
Wikipedia
Online encyclopedie
Van Dale Woordenboeken
Woordenboek
Jur@
Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (rechtspraktijk)
Warenwetgeving
Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (wetten en besluiten i.v.m. voeding)
Sentral
Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (veiligheid, arbeidsgeneeskunde en milieu)
Gopress
Archief van Vlaamse en Nederlandse kranten en tijdschriften
Soorten informatiebronnen 6. Zoekmachines • Definitie – Een zoekmachine maakt (publiekelijk toegankelijke) pagina’s op het internet opzoekbaar
Soorten informatiebronnen 6. Zoekmachines • Types – Algemene zoekmachines: maken verschillende soorten webpagina’s opzoekbaar (bv. Google, Bing, Yahoo, ...) – Gespecialiseerde zoekmachines: maken webpagina’s met wetenschappelijke inhoud opzoekbaar (bv. Google Scholar, …).
Soorten informatiebronnen 6. Zoekmachines • Voorbeelden Voorbeeld
Type
Google
Algemene zoekmachine
Google Scholar
Gespecialiseerde zoekmachine
Samenvatting • Wanneer je als student in het hoger onderwijs de opdracht krijgt om te zoeken naar “wetenschappelijke” informatie, heb je de keuze uit verschillende informatiebronnen. We sommen de belangrijkste soorten wetenschappelijke bronnen voor je op.
Samenvatting 1. Soorten informatiebronnen Catalogi
Met behulp van catalogi kan je boeken en tijdschriften terugvinden, maar niet artikels die in papieren tijdschriften staan. Ze zijn dus vooral geschikt om boeken over je onderwerp terug te vinden. Voor elektronische tijdschriftartikels moet je databanken gebruiken.*
Tijdschriften
Tijdschriften verschijnen periodiek en bevatten korte, specifieke studies over onderwerpen binnen een bepaald vakgebied. Deze studies zijn heel actueel.
Eindwerken
Studenten moeten een eindwerk schrijven om hun diploma te behalen. Deze werkstukken worden begeleid door docenten die gespecialiseerd zijn in het vakgebied van het eindwerk.
Databanken
Met behulp van databanken kan je artikels terugvinden uit wetenschappelijke tijdschriften, congresbundels, enz. Zij vormen je belangrijkste bondgenoot in je zoektocht naar wetenschappelijke publicaties.
Naslagwerken
Door het gebruiken van naslagwerken krijg je een goed idee van de belangrijkste zoektermen die verband houden met je onderwerp. In eerste instantie raadpleeg je best een aantal algemene en/of gespecialiseerde naslagwerken.
Zoekmachines
Het is zeker niet verkeerd om zoekmachines op het internet te gebruiken, maar wees je ervan bewust dat je met dergelijke zoekmachines nooit alle informatie kan terugvinden. Je moet daarnaast ook andere types informatiebronnen gebruiken die even noodzakelijk zijn om alle relevante informatie over je onderwerp op te zoeken.
* Ons opzoeksysteem LIMO laat je toe materialen uit de bibliotheekrekken én een deel van onze elektronische bronnen (ook online artikels) tegelijkertijd op te zoeken (zie Module 5)
Samenvatting 2. Wanneer gebruik je welke informatiebron? Fase I: ik zoek basisinformatie en geschikte zoektermen Naslagwerken Catalogi/Limo Databanken Zoekmachines
Fase II: ik zoek wetenschappelijke publicaties over mijn onderwerp
