Het grootste deel van de behoefte aan sociale zekerheid gaat om het afdekken van de risico’s wegens ziekte of lichamelijk gebrek. In de laatste decennia van de negentiende eeuw wordt geconstateerd dat de bestaande voorzieningen door armenzorg, ziekenfondsen en ziekenkassen niet voldoen. De sociale ziekteverzekering wordt vanaf 1880 in Europa onderdeel van het brede kader van de sociale kwestie. Overheid en ziekenfondsen, artsen en vakbeweging geven in ieder land vorm aan sociale zekerheid, verzekering van ziekterisico’s en gezondheidszorg. De Nederlandse verzorgingsstaat is uniek door zijn private basisverzekering en AWBZ. In dit boek wordt door de bril van de voorziening van het ziekterisico naar de geschiedenis van de verzorgingsstaat gekeken. Sociale verzekering en gezondheidszorg lijken gescheiden domeinen, maar worden verbonden door de verzekering van het risico van ziekte en zorg. De auteurs gaan in op vragen als: wat is de samenhang tussen behoefte aan verzekering, debat, wetgeving en het effect van verzekering van risico’s? Hoe wordt de structuur van zorg beïnvloed door de keuze voor private of publieke regeling van deze verzekeringen? Hoe krijgt de uitvoering van verzekering van zorg en sociale verzekering vorm in samenhang met visies op staat en maatschappelijk middenveld? De wettelijke regelingen voor dekking van het ziekterisico blijken de basis van het Nederlandse sociale zekerheidsbestel. Ideologie, politieke keuzes, belangenbehartiging, machtsverhoudingen en schijnbaar toeval zijn bepalend voor de manier waarop de markt van zorg en zekerheid wordt ingericht en functioneert: een lange geschiedenis met taaie structuren en verrassende wendingen. DEEL 2 IN DE HiZ-REEKS GESCHIEDENIS ZORGVERZEKERINGEN
Inhoud
Inleiding 19 1 Discussies over het bestel van zorg en verzekering 2 De markt van zorg en verzekering 3 Integrale geschiedschrijving van de sociale zekerheid, maar niet van de zorgverzekering 4 Studies over de geschiedenis van de zorgverzekering 5 Zorgstelsels in internationaal vergelijkend historisch perspectief Institutionele benaderingen Sociale ziektekostenverzekeringen als deel van de civil society 6 Aspecten voor de studie naar de markt van zorg en verzekering 7 Zorgverzekeringen en risico’s 8 Wet- en regelgeving als transitiepunten in de ontwikkeling van de sociale zekerheid 9 De verzekering van zorg als onderdeel van de sociale zekerheid 10 De opzet van dit boek 11 Tot slot: dank Noten
1 19 20 21
1
47
Ziekteverzekering volgens Bismarckrecept? (K.P. Companje) 1 De Europese ziekteverzekering in de negentiende eeuw Het Bismarckstelsel Vrijwillige mutuele verzekering in België Vrijwillige verzekering in Nederland 2 Medische zorg rond de eeuwwisseling 3 Artsen, belangenbehartiging en de ziekenfondsverzekering 4 Ziekteverzekering en de sociale kwestie 5 De scheiding van ziekte- en ongevallenverzekering 6 Politieke treurnis over de volgorde van ongevallen- en ziekteverzekering 7 De formatie van het kabinet-Kuyper en de ziekteverzekering 8 Kuypers ziekteverzekering volgens Bismarckrecept 9 Ziekengeld en geneeskundige hulp 10 De ziekenkassen als uitvoeringsorganen 11 Van de ziektewet-Kuyper naar de ziektewet-Veegens 12 Reacties op de ziekteverzekering Ziekenfondsen en verzekeringsagenten Vakbonden en werkgevers
22 23 23 28 30 31 32 33 35 39 41
47 47 50 52 55 56 59 62 63 65 67 70 71 74 77 77 78
8
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
Apothekers en artsen De scheiding van ziekengeld en geneeskundige zorg Ziekteverzekering volgens Bismarckrecept; evaluatie Noten
80 82 83 86
2 Het effect van de invoering van de Ongevallenwet 1901 op de gezondheidszorg (D. Rigter) 1 De achtergronden 2 De wordingsgeschiedenis van de Ongevallenwet 3 Artsen en de discussie over de Ongevallenwet 4 Voorwaarden en tarieven van de Rijksverzekeringsbank en de reacties daarop 5 De effecten van de Ongevallenwet op de gezondheidszorg 6 Het tekort van de Rijksverzekeringsbank 7 De OW onder Aalberse 8 De Fabrieksartsenwetswijziging 1928 9 Conclusies Noten
97
117 123 130 135 138 149
3
173
13
Ziektekostenverzekeringen en wettelijk geregelde arbeidsverhoudingen tot 1941 (K.P. Companje en R.A.A. Vonk) 1 Sociale mobiliteit, medische zorg en ziektekostenverzekeringen in 1900 2 De Wet op het Arbeidscontract 3 Inwonend dienstpersoneel, belangenbehartiging en politiek 4 Art. 1638ij B.W.: behoorlijke verpleging en geneeskundige zorg 5 Zorgverzekering van inwonend dienstpersoneel in het politieke debat 6 De betekenis van artikel 1638ij voor het dienstpersoneel 7 De gevolgen voor de markt van zorg en verzekering 8 Artikel 1638ij en de ziektekostenverzekering 9 De artsen en artikel 1638ij 10 De ziektekostenverzekering voor de middenstand 11 Feilen en kwaliteiten van de ziektekostenverzekering 12 Ziekenhuisverpleging en ziektekostenverzekeringen 13 Ziekenhuisverpleging en ziektekostenverzekeraars 14 De NMG en de ziektekostenverzekering 15 Artsen, tarieven en ziektekostenverzekeraars 16 Artsen, ziektekostenverzekeringen, rechtsvormen en een eigen polis 17 Ziektekostenverzekeringen in internationaal perspectief 18 Ziektekostenverzekeringen en wettelijk geregelde arbeidsverhoudingen; evaluatie
98 101 107 111
173 175 176 178 179 181 183 185 186 188 189 194 196 198 201 205 208 211
INHOUD
Noten
215
4 Ziekenzorg en ziekengeld gescheiden verzekeringen, 1908-1940 225 (K.P. Companje) 1 De Europese ziekteverzekering tot 1940; de Duitse verplichte 225 ziekteverzekering Fondsen en artsen 227 Verzekerden, werkgevers, overheid en medische zorg 229 2 De Europese verplichte verzekering; de Engelse pensioen- en 230 ziekteverzekering Problemen met de artsen 232 3 De Europese vrijwillige ziekteverzekering; het Belgische 234 mutuele systeem Het Belgische mutuele systeem als gezondheidszorgverzekering 235 4 De Europese vrijwillige ziekteverzekering; Denemarken 238 5 Ziekteverzekering, ziekengeld en medische zorg 239 6 Te verzekeren zorg 243 Huisartsen en specialisten 243 Geneesmiddelen 246 Verloskundige hulp 248 Tandheelkundige zorg 250 Ziekenhuisverpleging 251 Tuberculosezorg en sanatoriumverpleging 254 Wijkverpleging en kruiswerk 256 7 Zorg, artsen en ziekteverzekering 257 8 De NMG en de ontwikkeling van haar ziekenfondsbeleid 259 9 De NMG en haar keuze voor een private ziekenfondsverzekering 262 10 Talma en zijn sociale wetgeving 263 Talma’s plannen voor ziekteverzekering 266 Talma’s motieven voor scheiding van de ziekteverzekeringen 268 11 Scheiding van ziekteverzekeringen: zin voor realiteit? 270 12 Talma en de NMG 271 13 De scheiding van de ziekteverzekering in het politiek debat 273 De advisering 273 De Tweede Kamerbehandeling 275 De beslissing in de Tweede Kamer 277 14 Talma’s sociale wetgeving 1911-1913 279 15 De laatste weerstand: de Ziektewetplannen van Treub 280 16 Het ziekenfondsbeleid van de NMG en de Ziektewet, 1911-1914 282 Beperkte oppositie 285 17 Ziekenfondsen, de wettelijke ziekteverzekering en de NMG 286 18 Onderlinge ziekenfondsen onder druk 288 19 Plaatselijk ziekenfondsbestel op privaatrechtelijke grondslag; 290 collectieve contracten 20 Ziekenfondsrecht en het overeenkomstenstelsel in het 292 interbellum
9
10
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
21 22 23
24
5
De Rotterdamse ziekenfondsovereenkomst; medewerkers en de Controle-Commissie Het overeenkomstenstelsel; praktijk en uitwerking Plaatselijk en regionaal ziekenfondsbestel op privaatrechtelijke grondslag: de Maatschappijfondsen De eerste oprichtingen, 1914-1917 Oprichting van Maatschappijfondsen: vernieuwing, nieuw of niets Statuten en reglementen; financiële degelijkheid en algemene vergaderingen Over besturen De geneeskundig-pharmaceutische commissies De Maatschappijfondsbesturen en de NMG-leiding Verzekerden, welstandsgrenzen en contributies Geneeskundige verzorging, premiedruk en specialistische hulp Deelnemers en niet-deelnemers Onderscheid tussen huisartsen en specialisten Over apothekers en farmaceutische hulp De Maatschappijfondsen in concurrentie met de onderlinge fondsen Maatschappijfondsen en gemeenschappelijke belangenbehartiging; initiatieven en frustraties Ziekenzorg en ziekengeld gescheiden verzekeringen; evaluatie Noten
Wettelijke verzekering tegen het risico van ouderdom en invaliditeit na 1900: de Invaliditeits- en Ouderdomswet 1919 (H. Vink) 1 De lange en moeizame weg van de totstandkoming van de Invaliditeits- en Ouderdomswet: een dure wet op de pof gekocht Dageraad Ouverture Eerste intermezzo Onvoltooide finale Tweede intermezzo Finale Slotakkoorden 2 Verstrekkingen krachtens de Invaliditeits- en Ouderdomswet 1919 Aalmoes Zegening De financiering van sanatoriumbouw: rijksgarantie of -subsidie? 3 De Invaliditeits- en Ouderdomswet na 1940 Nieuwe dageraad
293 297 299 300 302 304 306 307 308 309 313 315 316 317 319 322 325 330 351
352 352 357 359 360 365 366 368 369 369 375 380 381 381
INHOUD
4
Hernieuwde dageraad Conclusies Noten
6 ‘Ontwerp der wet regelende de ziekenverzorging’, of de spanning tussen overheidsfinanciën en volksgezondheid, 1918-1941 (K.P. Companje en D. Rigter) 1 Confessionele regeringsmacht in het interbellum 2 De eerste maanden van het kabinet-Ruijs 3 Aalberse en de Talmawetten 4 Aalberse als minister van ‘sociale zaken’ en volksgezondheid 5 Arbeids- en sociale verzekeringswetgeving vanaf 1918 6 Onverwijlde invoering van de Ziektewet met vertraging 7 Voornemens tot de wettelijke regeling van ziekenzorg 8 Voorwerk door de commissie-Koolen 9 Het rapport van de commissie-Koolen 10 ‘Ontwerp van wet tot regeling der ziekenverzorging’ 11 Reacties op de ziekenverzorgingswet-Aalberse: vrijwillige of verplichte verzekering? 12 Het Unificatierapport als maatschappelijk alternatief voor de ziekenverzorgingswet 13 Reacties op de ziekenverzorgingswet-Aalberse: het kruiswerk 14 Reacties op de ziekenverzorgingswet-Aalberse: ziekenhuisverpleging, huisartsen en specialisten 15 Van ziekenverzorgingswet naar ziekenfondswet: de eerste Aalbersevariant 16 Van ziekenverzorgingswet naar ziekenfondswet: de tweede en derde Aalbersevarianten 17 Ziektewet, medische controle en het profylaxefonds 18 Erkenning van de ziekenhuisverplegingsverzekering en ziekenfondswetgeving 19 Ziekenverzorgingswetgeving; noodzaak tot de vierde Aalbersevariant 20 Van ziekenfondswet naar ziekenverzorgingswet: de vierde en vijfde Aalbersevariant 21 Reacties op de Slingenbergvoorstellen; ziektekostenverzekeraars, kruiswerk en ziekenhuizen 22 Reacties op de Slingenbergvoorstellen: ziekenfondsen, vakbeweging en ziekenhuisverplegingsverenigingen 23 De spanning tussen overheidsfinanciën en volksgezondheid; evaluatie Noten
385 386 390 399
399 401 402 404 408 412 415 416 418 420 425 427 431 433 436 438 442 445 447 450 452 455 459 464
11
12
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
7 Het Ziekenfondsenbesluit en de gevolgen voor de verzekering van zorg, 1940-1986 (K.P. Companje) 1 Politieke verantwoordelijkheid na mei 1940 2 Het ministerie van Sociale Zaken, het Duits bestuur en de afdeling Volksgezondheid 3 Groeiende samenwerking tussen fondsen, zorgaanbieders en overheid 4 De aanloop tot het Ziekenfondsenbesluit 5 De vorming van het Ziekenfondsenbesluit 6 Het Ziekenfondsenbesluit; de Raad van Bijstand, ziekenfondsen en de Commissaris 7 De rechtspersoonlijkheid van ziekenfondsen en Krankenkassen 8 Toezicht op Krankenkassen en ziekenfondsen, 1941-1949 9 Ziekenfondsen en hun organisaties, 1945-1955 10 Van COZ naar GOZ en VNZ, 1955-1977 11 Het Ziekenfondsenbesluit; rechtsgrond en premiestelling 12 Het Ziekenfondsenbesluit; de premie-inning 13 De aanvullende verzekering op de verplichte verzekering 14 Vrijwillige verzekering en bejaardenverzekering naast de verplichte verzekering 15 De publiekrechtelijke ziektekostenverzekeringen 16 Het Ziekenfondsenbesluit en de gevolgen voor de ziektekostenverzekering 17 De ontwikkeling van de ziektekostenverzekering vanaf 1945; variatie aan verzekeraars 18 Ziektekostenverzekeringen en solidariteit 19 Het Ziekenfondsenbesluit en de gevolgen voor de verzekering van zorg; evaluatie Noten 8 ‘Revalidatie vóór rente’. Medische zorg en de WAO (L. van Bergen) 1 De achtergrond van de revalidatiegedachte 2 Nadruk op revalidatie 3 Heel de mens en revalidatie 4 Medische achtergrond van de revalidatiegedachte 5 Meer medische bemoeienis 6 De Gemeenschappelijke Medische Dienst 7 Veldkamp en de revalidatie 8 Niet Veldkamp, niet de wet, maar de uitvoering Noten
477
477 478 480 482 484 488 490 492 495 497 499 502 504 507 511 513 516 519 522 525 537 539 541 542 545 548 549 550 554 556
INHOUD
9 Verzekering van zorg 1943-2007: gezondheidszorg of sociale zekerheid? (K.P. Companje) 1 De eerste discussies over vervanging van het Ziekenfondsenbesluit: verplichte of vrijwillige wettelijke ziekenfondsverzekering? 2 Ziekenfondsenfondsenbesluit of volksverzekering? 3 Ziekenfondswetgeving en financiering van de vrijwillige verzekering 4 Veldkamp en zijn gedachtegoed over sociale zekerheid en verzekering van zorg 5 De Ziekenfondswet aanvaard 6 De wettelijke verzekering van lichte en zware medische risico’s 7 Verzekering van gezondheidszorg en structuurfilosofieën 8 De Structuurnota als ideologie voor een sturingsmodel 9 Drietrapsraketten en verzekeringsclassificaties 10 Meer markt, minder overheid, 1986-1993 11 Zorgvernieuwingsideologie tijdens Paars-II; Vraag aan bod 12 Vraagsturing en het zorgaanbod; de wachtlijsten 13 Vraagsturing, marktwerking en toezicht 14 Vraagsturing in het eerste compartiment De uitvoeringsorganisatie De toewijzing Over producten, functies en zzp’en AWBZ en WMO 15 Vraagsturing en financiering; bezuinigingen, aanvullende verzekeringen en de basisverzekering 16 Basisverzekering, collectiviteiten en solidariteit 17 De Zorgverzekeringswet: het succes van Hoogervorst 18 Sociale verzekering en zorgverzekering; convergentie in uitvoering 19 Verzekering van zorg 1943-2007: gezondheidszorg of sociale zekerheid? Noten 10 Het Ziekenfondsenbesluit en de verstrekking van zorg (K.P. Companje) 1 Het Ziekenfondsenbesluit; geneeskundige zorg als verstrekking 2 Verstrekkingen volgens het Tweede Uitvoeringsbesluit; huisartsenzorg en specialistische hulp 3 Het overeenkomstenstelsel en de relatie huisartsen-ziekenfondsen vanaf 1946 4 Huisartsen en ziekenfondsen opnieuw in conflict over tarieven, 1965-1967 5 Maatschappelijke aanpassingen in het huisartsenberoep; vestigingsbeleid en tarieven, 1971-1985
559
559
563 565 566 569 572 577 581 584 587 591 592 594 595 595 596 598 599 601 604 605 609 612 617 629 629 633 636 638 640
13
14
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16
Ziekenfondsen, huisartsen en de gevolgen van Dekker 1987-1994 Huisartsenzorg als onderdeel van de stelselwijziging gezondheidszorg, 1994-2006 De eerste specialistenovereenkomst: eindelijk een rechtvaardig tariefstelsel? De ontwikkeling van de specialistische tarieven, 1955-1984 Oplopende spanningen; LSV-conflict en de nasleep, 1986-1996 Verstrekkingen volgens het Tweede Uitvoeringsbesluit Verloskundige hulp Kunst-, hulp-, en geneesmiddelen Tandheelkundige hulp ‘Uitwendige geneeswijzen’ Sanatoriumverpleging en revalidatiezorg Ziekenhuiszorg 1941-1960 Tariefregulering voor ziekenhuiszorg, 1941-1960 Tariefregulering voor ziekenhuiszorg, 1960-1974 Ziekenhuiszorg en kostenbeheersing, 1974-1987 Ziekenhuiszorg en de stelselwijziging volgens de Dekkerideologie, 1987-2006 Het Ziekenfondsenbesluit en de verstrekking van zorg; evaluatie Noten
11 De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Debatten en ontwikkelingen tot 1987 (A.H.M. Kerkhoff en W.P.M. Dols) 1 Een drieluik als leidraad 2 De opzet van deze bijdrage 3 Voor de Tweede Wereldoorlog De eerste stappen in de richting van een AWBZ De staatscommissie inzake onvolwaardige arbeidskrachten Conclusie 4 De eerste jaren na de oorlog (1940-1960) Naar een betere toekomst Nederland herrijst Overheid en sociale zekerheid De verzekering tegen ziektekosten Samenvattend 5 G.M.J. Veldkamp: realisatie en consolidatie (1961-1968) De sociale zekerheid groeit Problemen met de ziektekostenverzekering Een krachtpatser aan het werk Veldkamps opvattingen over sociale zekerheid
642 643 647 649 651 654 654 656 659 664 670 672 678 682 684 688 692 695 709
709 711 713 713 714 716 716 716 717 719 720 721 721 721 722 723 725
INHOUD
6
7
8
9
De herziening van het Ziekenfondsenbesluit De strijd om een bijzondere verplichte verzekering Veldkamp en de AWBZ: adviezen Veldkamp en de AWBZ: Wassenaar Veldkamp en de AWBZ: de parlementaire behandeling van de wet Veldkamp en de AWBZ: de laatste ronde Veldkamp en de AWBZ: de finale bespreking van het voorstel Veldkamp en de AWBZ: in de Eerste Kamer De uiteindelijke AWBZ Beschouwing De periode na de totstandkoming van de AWBZ Het kabinet-De Jong: uitwerking van de plannen Het kabinet-De Jong: nieuwe verstrekkingen Biesheuvel I en II: de buikriem moet aan Biesheuvel I en II: beleid in de gezondheidszorg Biesheuvel I en II: activiteiten op AWBZ-gebied Conclusie Het meest progressieve kabinet ooit (1973-1977) Herstructurering Het kabinet-Den Uyl en de gezondheidszorg De Structuurnota De financiering van de zorg en de verzekering tegen ziektekosten Hendriks en de AWBZ Conclusie De kabinetten-Van Agt (1977-1982) Een andere koers De gezondheidszorg De verzekering tegen ziektekosten Nieuwe verstrekkingen: het kruiswerk Nieuwe verstrekkingen: de GGZ in de AWBZ Conclusie Van der Reijden en de WTZ (1982-1986) Het beleid van het kabinet-Lubbers I De staatssecretaris aan het werk: raketgedachten De staatssecretaris aan het werk: een pact met de duivel De kleine stelselwijziging tot de WTZ: een handige strategie De kleine stelselwijziging tot de WTZ: het voorstel De kleine stelselwijziging tot de WTZ: in het Parlement De andere twee wetten Na de WTZ De Romeinse notitie Beschouwing
727 728 729 730 731 736 737 741 741 742 745 745 747 747 747 748 748 749 749 749 750 751 752 752 753 753 754 754 755 758 759 760 760 762 763 764 765 766 768 768 769 770
15
16
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
10
11
De marktgedachte wint veld Onder Lubbers verder De commissie-Dekker De inhoud van het advies Reacties op Dekker De regering aan zet Brinkman in actie Conclusie Beschouwing over de ontwikkelingen en debatten tot 1987 Het handelen van de overheid De Wet als onderdeel van het drieluik De Wet als onderdeel van de voorzieningen in de zich ontwikkelende verzorgingsstaat Noten
12 De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Debatten en ontwikkelingen vanaf 1987 (W.P.M. Dols en A.H.M. Kerkhoff) 1 Kabinet-Lubbers III (1989-1994). Staatssecretaris Simons Het plan-Simons 1989 Stelselwijziging Tweede Fase 1991 Het plan stokt 1991 Onderzoek besluitvorming volksgezondheid 1994 Beschouwing 2 Kabinet-Kok I (1994-1998). Minister Borst en staatssecretaris Terpstra Regeerakkoord 1994 Medezeggenschap, klachtrecht en behandelovereenkomst 1995 Drie compartimenten 1995 Modernisering ouderenzorg 1995 Kostenbeheersing 1995 Persoonsgebonden Budget 1995 Afschaffing budgettering verzekeraars AWBZ 1995 Onafhankelijke indicatiestelling 1996 Kwaliteit van zorg 1996 Intrekking Wet Voorzieningen Gezondheidszorg 1996 Overgangswet bejaardenoorden 1996 Jaaroverzicht Zorg 1996 Langdurige thuiszorg in de AWBZ 1996 Opheffing adviescircuit 1997 Visie op toezicht 1997 Schipperen met de thuiszorg 1997 Aanwijzing van verbindingskantoren 1997 Koppelingswet 1998
771 771 772 772 773 775 776 777 778 778 780 780 784 795
796 796 798 801 802 802 803 804 804 805 808 809 809 810 811 812 813 813 816 816 818 818 818 819 820
INHOUD
3
4
Visie op marktwerking 1998 Beschouwing Beschouwing: strijdperk Beschouwing: kostenbeheersing Beschouwing: patiëntenrechten Beschouwing: verstatelijking Beschouwing: verzekering en verzekerde Kabinet-Kok II (1998-2002). Minister Borst en staatssecretaris Vliegenthart Regeerakkoord Polderen met het zorgveld 1998 Reorganisatie uitvoeringsorganen 1999 Versterking regresrecht AWBZ en ZFW 1999 Zicht op zorg 1999 Maximering reserves ziekenfondsen 2000 Recht op verzekerde zorg 2000 Bejaardenzorg als AWBZ aanspraak 2000 Zorgkantoren onderzocht 2000 Kritiek op de informatiestromen 2000 Actieplan Zorg Verzekerd 2000 Redelijke termijn voor wachtlijsten 2000 College Toezicht Zorgverzekeringen 2000 Van beleidsvoorbereiding tot beleidsverantwoording 2000 Territorialiteit versus personaliteit 2000 Robuust RIO’s 2000 Ontvoogding van de AWBZ 2001 Wetsvoorstel exploitatie van zorginstellingen 2001 Wonen met zorg 2001 Vraag aan bod 2001 De uitvoering van het PGB 2001 Verzekering of voorziening 2001 Het verkeerde bed 2001 Dak- en thuislozen 2001 Palliatieve zorg en hospices 2002 Paars kijkt vooruit 2002 Beschouwing Beschouwing: strijdperk Beschouwing: kostenbeheersing Beschouwing: verzekering en verzekerde Beschouwing: staat en stelsel Kabinetten-Balkenende I en II (2002-2006). Minister Bomhoff en staatssecretaris Ross-van Dorp. Minister Hoogervorst en staatssecretaris Ross-van Dorp Regeerakkoord Balkenende I 2002 De remmen los 2002
820 821 821 822 822 823 824 825 825 826 826 827 828 829 830 831 831 832 833 834 835 837 838 838 840 841 841 842 843 844 844 845 846 848 849 849 851 853 855 857
858 859
17
18
TUSSEN VOLKSVERZEKERING EN VRIJE MARKT
Exploderende zorguitgaven 2003 Implementatie modernisering AWBZ 2003 Regeerakkoord Balkenende II 2003 Principiële keuzen 2003 Scheiding zorg en genezing 2003 Voorstel Zorgverzekeringswet 2004 Beschouwing Beschouwing: strijdperk Beschouwing: kostenbeheersing Beschouwing: verzekering en verzekerde Beschouwing: staat en stelsel Epiloog Vertrouwen opgezegd Dubbelrol van de overheid Ambigue bestuursstrategie Informatiemacht Conclusie Noten 13 Verzekering van zorg op het snijvlak van sociale verzekering en gezondheidszorg 1 Het Bismarckconcept en de verzekering van zorg, sociale zekerheid en gezondheidszorg 1880-1908 2 Het Talmamodel en verzekering van zorg, sociale verzekering en gezondheidszorg 1907-1941 3 Het Talmamodel en structuur en financiering van zorg 4 Het Ziekenfondsenbesluit: veranderende verhoudingen en veranderende structuren 5 Preventie, revalidatie en reïntegratie als snijvlak tussen sociale zekerheid, zorg en zorgverzekering 6 Sturingsmodellen, overheid, maatschappelijk middenveld en de Nederlandse burger 7 Tussen volksverzekering en vrije markt. Verzekering van zorg op het snijvlak van sociale verzekering en gezondheidszorg; slot
In de tekst genoemde ministers en staatssecretarissen, ministeries en kabinetten, verantwoordelijk voor wetgeving voor verzekering van gezondheidszorg Literatuur Tabellen Afkortingen Over de auteurs
859 860 861 862 863 864 864 865 866 867 869 871 871 872 873 874 875 876 881 881 884 888 892 894 896 899
901
905 931 933 937
