DEEL 1. EERLIJKER IS BETER John Crombez. loading... JOHN CROMBEZ - 1

DEEL 1

Ctrl Alt Del EERLIJKER IS BETER

· John Crombez

loading.....

JOHN CROMBEZ - 1

2 - Ctrl+Alt+Del Eerlijker is beter

DEEL 1

Ctrl+Alt+Del

EERLIJKER IS BETER - John Crombez loading.....

Dankwoord Ontmoetingen en gesprekken maken een mens rijk. Zo is ook Ctrl+Alt+Del tot stand gekomen. Dit is het resultaat van ideeën die al langer borrelden, maar die pas op papier konden door erover te praten. Ik bedank onder anderen Joris Luyendijk, Joseph Stiglitz, Mario Fleurinck en Jonathan Holslag voor hun tijd, hun visie en opmerkingen. Ik bedank ook ondernemers, academici en experten die binnen hun domein en op hun manier een cruciale bijdrage leverden rond de verschillende denksporen die ik vooropstel. Ook alle militanten, leden en politici van mijn partij, net als collega-politici daarbuiten, dank ik voor hun inspiratie, input en feedback.

Inleiding 7 Hoofdstuk 1 ·

Nieuwe software die mensen vooruit helpt

15

Shift F1 Een nieuw verdienmodel van samenwerken, delen en beleven

17

Shift F2 Een beleid dat ondernemenden sterker maakt

25

Shift F3 De loopbaan van de toekomst en een nieuwe sociale zekerheid

31

Shift F4 Een overheid als partner én gids

39

Hoofdstuk 2 ·

49

Nieuwe software die mensen dient

Shift F5 De stem van mensen opnieuw doorslaggevend maken

51

Shift F6 Een Europa met volledige tewerkstelling als basisprincipe

59

Shift F7 Banken voor mensen

67

Shift F8 Een eerlijke, eenvoudige en efficiënte fiscaliteit

74

Nawoord

79

JOHN CROMBEZ - 5

Eerlijker is beter

Ctrl+Alt+Del

Als burgers moeten we opnieuw de macht in handen nemen om nieuwe economische regels uit te tekenen en een nieuwe sociale zekerheid uit te bouwen. Eerlijke regels, alleen zo wordt onze toekomst beter.


Inleiding Een positief mensbeeld en geloof in mensen is tegenwoordig iets waarvoor gestreden moet worden. Wij willen het altijd beter hebben, ons leven stelselmatig uitbouwen, dromen waarmaken en onze kinderen een betere toekomst bieden. We kunnen dat. Om dat mogelijk te maken, hebben we nieuwe economische en sociale regels nodig waarin we ons vrijuit en zorgeloos bewegen en die ons beschermen en hoop bieden wanneer dat nodig is. Onze toekomst wordt beter wanneer die regels eerlijk zijn. Vanuit die basisgedachte ben ik vertrokken om een alternatief te schrijven voor complexe regels die sommigen overmatig controleren en anderen dan weer niet. Voor regels die velen dreigen te verstikken of de overgrote meerderheid onder ons te weinig kansen bieden. Welke zijn die nieuwe regels die onze economie vorm geven en een antwoord bieden op de dromen, zorgen en noden van de 21ste eeuw? Hoe maken we van de overheid een échte partnerstaat die met eerlijke economische en sociale regels de positieve krachten in de samenleving verbindt richting een betere toekomst? De horizon van ons, politici, reikt in het beste geval tot de volgende verkiezingen, in het slechtste geval tot de actualiteit van morgen. Dit is een uitnodiging om verder te kijken dan morgen of de volgende verkiezingen, een uitnodiging ook om een debat te openen. Een debat dat ik niet alleen wil overlaten aan specialisten en experten, maar graag wil voeren met iedereen die er een mening over heeft en die kwijt wil. Liefst in een open gesprek, begrijpelijk voor iedereen, want uiteindelijk gaat dit over de kern van onze democratie. Dit is alvast een aanzet daartoe en precies om die reden staat er DEEL 1 op de cover. Een DEEL 1 om de strijd te openen, om de strijd aan te gaan. Een DEEL 2 kan er enkel komen na overleg, gedachtewisseling en scherpe meningen over elk thema dat ik aankaart.

JOHN CROMBEZ - 7

De economie loopt vast De toetsencombinatie Ctrl+Alt+Del werd begin jaren tachtig uitgevonden door David Bradley, de Amerikaanse ontwerper van de eerste IBM personal computer. Het resetten, of het opnieuw opstarten van de computer, was nodig omdat programma’s soms vastliepen. Maar niet alleen computers dreigen wel eens vast te lopen. Mijn vaststelling is dat ook de economie is vastgelopen. De voorbije decennia zelfs herhaaldelijk.

In Ctrl+Alt+Del staan Shifts, en ja soms radicale denkpistes, om opnieuw een verdienmodel te maken dat eerlijk en duurzaam is. Vandaag zien we ten volle de gevolgen van het dominante politieke denken van de afgelopen vijfendertig jaar. “Om de economie te doen groeien, moeten in de eerste plaats de rijken daarvan profiteren. Als je hen vrijlaat en zorgt dat zij een groot deel van de koek krijgen, dan creëren ze zo een dynamiek dat de rest van de bevolking er uiteindelijk van zal meegenieten.” Echt? Die gedachte heeft zich doorgezet in daden. De economische vooruitgang kwam en komt hoe langer hoe minder toe aan iedereen die ertoe bijdraagt. De groeiende ongelijkheid neemt schrikbarende proporties aan. Intussen zijn we op een punt beland dat één procent van de wereldbevolking meer dan vijftig procent van de wereldrijkdom bezit. En dat voor het eerst. Het contrast is hallucinant, de gevolgen zijn navenant. De groei stokt. De middenklasse is steeds verder uitgedund


en aan de onderkant van onze samenleving wordt het drummen. Daartegenover is een machtige elite - miljonairs en miljardairs - van multinationale bedrijfsgiganten ontstaan, die wel geprofiteerd heeft van die groei. Dankzij het betere lobbywerk heeft ze bovendien de macht om de politiek te sturen en de economie in haar voordeel te laten (blijven) draaien. Ook in Vlaanderen staan de huishoudens van gezinnen en alleenstaanden onder zware druk. De economie draait, dat wel, maar niet genoeg voor hen. De volgende stap in de riedel kent u ongetwijfeld: omdat er geen geld zou zijn, wordt elke crisis afgewenteld op steeds dezelfde mensen. En dus is matigen en besparen het devies: matigen in de lonen, besparen in ons onderwijs, in onze zorg, in onze pensioenen en op onze arbeidsmarkt. Dan stel ik de vraag: hoezo, er is geen geld? Het tegendeel is waar. Er is net heel veel geld in zo weinig handen dat er geen welvaartsgroei meer uit volgt.

Verdedigen volstaat niet Verontwaardiging of boosheid volstaan niet. Minder regulering, minder belastingen voor de grote spelers en muren af breken om de vrije markt vrij spel te geven was destijds het motto. De belofte was dat die nieuwe vrije markt dan jobs zou creëren en de welvaart eerlijk zou verdelen. Guess what? Die belofte is niet ingelost, de spelregels werden gebroken. De eerlijkheid is helemaal zoek. Daarom is er nood aan nieuwe politieke keuzes voor de steriele pensée unique waarvoor zogezegd geen alternatief bestaat. “Ja, maar zo werkt de economie niet”, zeggen de gevestigde marktmachten en financiële lobby’s dan. Wel, ik ben overtuigd van wel. De tijd is gekomen om, net als Bradley in het begin van de jaren tachtig met zijn IBM computer deed, op Ctrl+Alt+Del te drukken. Niet alleen economisch, maar ook

JOHN CROMBEZ - 9

in het politieke denken. Enkel door de economie weer eerlijker te laten draaien voor iedereen wordt ze beter. Tegen de breed heersende overtuiging dat het niet anders kan, verzet ik mij. Samen moeten we de strijd aangaan. Het post-2008-tijdperk is hét momentum om een aantal zaken die geruisloos het doen en denken zijn binnengeslopen en nu zelfs een normaliteit lijken - fundamenteel te herdenken. De steeds dieper wordende kloof is niet onvermijdelijk, zoals velen durven te denken. Crisissen hoeven niet telkens weer op dezelfde mensen te worden afgewenteld.

Welke welvaart heeft de economie dan gecreëerd, als de vaststelling is dat de bestaansonzekerheid en de stress bij de middenklasse toeneemt, net zoals het percentage mensen dat in armoede leeft?

Daarbij volstaat het niet langer om enkel te verdedigen wat we hebben. Daarom staan in Ctrl+Alt+Del een aantal Shifts en ja, soms radicale denkpistes, om opnieuw een verdienmodel te maken dat duurzaam is. Een economie die ook tijd en kansen weer eerlijk verdeelt; die transparant is en zekerheid biedt; die nieuwe verwachtingen en verzuchtingen van jongeren, gezinnen en ouderen inlost; die de krijtlijnen van een nieuwe sociale zekerheid uittekent; die de druk op werkenden verlicht; die armoede voorkomt en zij die zich onderaan de ladder bevinden weer voldoende kansen biedt om naar boven te klimmen. Kortom, nieuwe economische en sociale regels gestoeld op eerlijkheid, uitgeschreven door een échte partnerstaat die naar mensen luistert.


Zo’n eerlijke en beter draaiende economie - hand in hand met een eerlijk sociaal model - kan als we buiten de bestaande systemen denken. Dat kan ook als we het debat in alle openheid en zonder taboes voeren. Er ligt veel werk op de plank, maar met moed én doorzettingskracht kan het ons lukken. Ons, de samenleving. Samen moeten we nu de strijd aangaan.

Welke toekomst kan zoveel geld in zo weinig handen brengen? Geen. Eerlijker is beter.

Wanneer liep het mis? Hoe is het zover gekomen? Wat is er misgelopen de afgelopen decennia? Het antwoord is eenvoudig: vroeger werden na een crisis economische regels geschreven om de gezamenlijke groei te ondersteunen door iedereen daar deel van te maken. Na de crisis van 1929 en na de Tweede Wereldoorlog waren de fundamenten van decision makers telkens: eerlijke verdeling van de welvaart én fundamentele regels van sociale bescherming voor iedereen. Zo wonnen zowel in de jaren dertig als in de jaren vijftig en zestig niet alleen de armen, maar ook de middenklasse én ja, zelfs de rijken. Dat cruciale principe is begin jaren tachtig vastgelopen. Toen werd langzaam maar zeker de weg ingeslagen naar een samenleving waarin welvaart en welzijn voor het grootste deel van de bevolking moeten sneuvelen voor een zogenaamde betere economie. De gedachte dat om een grotere taart te bakken, ze ongelijker verdeeld mocht zijn, won steeds meer

JOHN CROMBEZ - 11

terrein. Met de oneerlijke verdeling van de welvaart na de bankencrisis van 2008 als absolute dieptepunt van die ingeslagen weg.

Het belangrijkste ingrediënt van politieke verandering is niet alleen een goed hart, maar vooral de overtuiging dat het anders kan. Wel, ik geloof dat het anders kan.

Tegen die paradigmashift hield ons land nochtans lang stand. Zo is de inkomensongelijkheid in België bij de laagste in de wereld en is ze in tegenstelling tot andere landen niet gestegen. Tegelijk was de economische groei de afgelopen vijftien jaar hoger dan in onze buurlanden. Maar nu heeft die paradigmashift zich ook hier genesteld. België heeft zich geschikt naar het mainstream denken dat het niet anders kan, omdat het nodig zou zijn voor onze economie. Dus wordt bespaard op sociale bescherming en sociale investeringen, op ons onderwijs, onze zorg en onze pensioenen. In 2015 werd met de indexsprong op de lonen en pensioenen 2,5 miljard euro bezuinigd, maar ondertussen nam het vermogen van de 3% rijksten in België met maar liefst 78 miljard euro toe. Welke welvaart creëert zo’n economie dan, als de vaststelling is dat de bestaansonzekerheid en de stress bij de middenklasse toeneemt, net zoals het percentage mensen dat in armoede leeft? Welk sociaal model houden we dan uiteindelijk nog over, als het straks alleen nog kan bezwijken onder die niet-aflatende druk? Welke toekomst kan zo veel geld in zo weinig handen brengen?


Ctrl+Alt+Del, want eerlijker is beter Onze ouders en grootouders zeiden: “Wij willen dat onze kinderen het beter hebben dan wij.” En het is ze gelukt. Waarom zou het de ouders van nu niet meer lukken? Onze uitgangspositie is alvast beter dan begin vorige eeuw, toen kinderarbeid en werkdagen van veertien uur de normaalste zaak van de wereld waren. Precies omdat mensen ook in deze en volgende eeuw recht hebben op dromen, moeten we nu ons economisch en sociaal systeem herdenken. Om ze opnieuw eerlijker te maken, moeten we vastgeroeste regels durven te herschrijven. Niets groots is ooit geboren uit voorzichtige haalbaarheid. Ctrl+Alt+Del is een zoektocht naar antwoorden nadat we die drie toetsen op het klavier van onze economie hebben ingedrukt. Acht Shifts moeten antwoorden bieden op de toenemende ongelijkheid en de vaststelling dat de groei van vermogens onze inkomens meer en meer overtreft. Antwoorden op de vraag hoe de economie ons milieu kan dienen, hoe we ondernemenden versterken. En op welke manier we de toenemende globalisering aanwenden om de organisatie van ons werk en onze tijd positief te beïnvloeden. Antwoorden ook hoe we innovatie en technologische revolutie met de jobs van de toekomst combineren, maar evenzeer hoe nieuwe economische regels de basis vormen voor de welvaartsstaat van de 21ste eeuw. Want nog eens: enkel verdedigen wat is opgebouwd, volstaat niet. Het belangrijkste ingrediënt van politieke verandering is niet alleen een goed hart, maar vooral de overtuiging dat het anders kan. Wel, ik geloof werkelijk dat het anders kan, precies zoals socialisten dat na 1929 en na de Tweede Wereldoorlog geloofden én verwezenlijkten. Eerlijker is beter, dat moet opnieuw het motto worden.

JOHN CROMBEZ - 13


Hoofdstuk 1 Nieuwe software die mensen vooruit helpt

loading.....

JOHN CROMBEZ - 15

Hoe de technologische revolutie en digitale economie laten draaien voor iedereen? Ctrl+Alt+Del

De overheid moet een actieve partner worden die van samenwerken, delen en beleven een eerlijk verdienmodel maakt voor iedereen.


Shift F1 Een nieuw verdienmodel van samenwerken, delen en beleven Inleiding Begin jaren negentig maakte het internet zijn intrede in België. Nu, 25 jaar later, baant de digitale economie zich met luid tromgeroffel een weg. De mogelijkheden lijken eindeloos: van Zalando tot Amazon, via ITunes of Spotify, tot Uber en airbnb. Wat zal het morgen zijn? De razendsnelle technologische omwentelingen hebben een enorme impact op het economische leven. Ze veranderen grondig de manier waarop we aankopen doen, reizen, naar muziek luisteren of ons verplaatsen. Ze halen ook de manier waarop we gewoon zijn te werken, te ondernemen, geld te verdienen of geld uit te geven onderuit. Dat zorgt voor onrust en spanning. Niet alleen bij consumenten die vrezen niet meer mee te kunnen met nieuwe snufjes of mogelijkheden, maar ook bij verschillende sectoren en hun werknemers. Gaan er nog wel jobs zijn straks, als we op die manier voortgaan? De les van vorige technologische revoluties was telkens dezelfde: je houdt nieuwe technologie niet tegen, maar de politiek moet wel regels uitschrijven om ervoor te zorgen dat iedereen van die nieuwe welvaart kan genieten en niet alleen de happy few. Deze shift is een zoektocht naar regels die ervoor zorgen dat jobs en inkomens blijven samengaan met de nieuwe technologie.

JOHN CROMBEZ - 17

Waar Uber écht over gaat In de ‘oude economie’ proberen de grootste bedrijven alle rechten te verzamelen en het geld naar zich toe te trekken. Regels die hun winst beperken, willen ze weg, zelfs als het onrecht daardoor toeneemt. De nieuwe economie biedt de kans om het fundamenteel anders aan te pakken. Nieuwe, kleine, innovatieve ondernemers en hun werknemers dagen de gevestigde marktspelers uit. Als we ook het onderliggende verdienmodel eerlijker maken, wint iedereen en verzoen je de welvaart van de oude economie met de welvaart van de nieuwe. Het verhaal van taxidienst Uber in Brussel vat perfect die zogezegde tweespalt tussen oude en nieuwe economie samen. Voorstanders stellen dat Uber niet alleen een goedkoper alternatief is voor de traditionele taxi’s, maar bovenal gebruiksvriendelijker en eenvoudiger is. Tegenstanders zeggen - even terecht - dat Uber de klassieke taxichauffeurs uit de markt prijst, omdat die wel aan een hele reeks veiligheids- en andere verplichtingen (zoals sociale zekerheidsbijdragen) moeten voldoen. Het lijkt een dovemansgesprek: je bent voor Uber of je bent voor de taxichauffeurs. Nochtans hoeft dat geen dovemansgesprek te zijn, want er zijn enorme raakpunten en gedeelde belangen. Zo moeten Brusselse taxichauffeurs vooraf één van de grote centrales Taxi Verts of Taxi Bleus - betalen om een klant te strikken. Met andere woorden, een taxichauffeur heeft al schuld voor hij (of zij) nog maar 1 km gereden heeft en moet hopen op voldoende klanten om er wat aan over te houden. En dat alleen maar omdat de taxirechten in handen van enkelingen zijn. Uber doet eigenlijk net hetzelfde: alleen fungeert de app als telefooncentrale en strijken een paar jonge gasten in Silicon Valley het geld op.


De analyse is dus gelijkaardig, de conclusie evenzeer: alleen als we de rechten van taxichauffeurs in de breedte écht en fundamenteel versterken - of ze nu via Uber werken of via de traditionele taxi - zetten we een stap vooruit. Alleen als we hen losmaken van het taxipatronaat dat de rechten bezit, kunnen chauffeurs een correct inkomen krijgen. En zo is ook de klant winnaar.

Bij elke technologische revolutie heeft de politiek nieuwe instrumenten gevonden om ervoor te zorgen dat ze de motor werd van hogere welvaart voor iedereen. Dat moet nu opnieuw gebeuren.

Die discussie hoeft trouwens niet altijd door een uitvinding van Silicon Valley aangewakkerd te worden. Er zijn ook voorbeelden van lokale, Vlaamse innovaties die op tegenstand botsen. Zo is er het Limburgse bedrijf Melotte, dat 3D-prints ontwikkelt. De filosofie van Melotte is om meer te maken met minder grondstoffen en energie. Een bedrijfsbezoek leerde mij dat Melotte perfect in staat was om tandprotheses te printen op basis van een scan. Vandaag mailen, morgen prothese? Het kan dus nu al. Zo zouden we een hele resem tussenschakels die veel geld kosten - bestellen in Vlaanderen, fabriceren in China en via shipping terug richting Antwerpen bijvoorbeeld - vermijden. Alleen worden tandartsen, onder druk van de grote marktspelers, verplicht de deur dicht te houden uit vrees voor deze omwenteling. Ze blijven té af hankelijk van de gevestigde marktspelers, die hen zekerheid bieden. Wie kan het hen kwalijk nemen? Ook hier geldt dus hetzelfde principe van de taxiwereld: alleen als

JOHN CROMBEZ - 19

het onderliggende markten verdienmodel eerlijker wordt, en als de marktwerking en -omstandigheden zich aanpassen, wint iedereen. Bij elke technologische revolutie heeft de politiek nieuwe instrumenten gecreëerd om ervoor te zorgen dat nieuwe technologie de motor werd van hogere welvaart voor velen. Dat moet nu opnieuw gebeuren. We zijn er nog lang niet klaar mee, maar het helpt als we de uitdaging nu al scherp stellen.

Wie verdient eraan? Uber en airbnb veranderen de taxi- en de hotelmarkt, terwijl Melotte de markt van de tandprotheses zou kunnen veranderen. Alleen is de steeds terugkerende hoofdvraag: wie verdient eraan? De makers van de apps heel zeker. De mensen ter plaatse ook een beetje: de taxichauffeur, de persoon die een kamer aanbiedt via airbnb of de tandarts die een tandprothese plaatst. Maar soms zijn ‘mensen ter plaatse’ zelfs niet meer nodig. Denk maar aan WhatsApp, dat zorgt voor ‘gratis’ communicatie over internet. Afgelopen met facturen waarin de kost per sms of gesprek in detail vermeld staan. Opnieuw keert dezelfde vraag terug: wie verdient eraan? De uitvinders van WhatsApp heel zeker: die hebben hun app verkocht aan Facebook voor 19 miljard dollar. De werknemers van WhatsApp ook, want alle 55 pikken hun graantje mee van de verkoop. De gebruikers eveneens, want chatten, foto’s en video’s uitwisselen wordt veel goedkoper. De gevolgen laten zich raden: telecomoperatoren moeten zich serieus aanpassen. In de toekomst zullen zij vooral nog data-abonnementen leveren en minder de gesprekken, berichten en diensten. De Europese telecomoperatoren stellen nu samen één miljoen mensen te werk. Niet al die jobs zijn nu bedreigd, maar de vraag is toch hoeveel daarvan over blijft.


Een verdienmodel van samenwerken, delen en beleven Het schrikbeeld voor een digitale economie zonder jobs, geautomatiseerd en gerobotiseerd doemt op. De digitale revolutie dwingt ons om het verdienmodel van de klassieke industrie en dienstensector te herdenken. Een app met 55 werknemers die 900 miljoen klanten van zo goed als gratis telefonie voorziet en een paar uitvinders miljardair maakt, kan geen duurzaam verdienmodel zijn. De overheid speelt een cruciale rol in dat veranderingsproces. Ze moet een creatieve partner worden, willen we de digitale revolutie niet zomaar ondergaan maar er daarentegen een dynamiek van maken die de welvaart voor iedereen verhoogt. Concreet betekent dat: aandeelhouderschap openstellen of bij de overheid houden, bedrijven opsplitsen, concurrentie met lokale spelers organiseren en licenties verkopen. Het zijn maar enkele van de klassieke instrumenten waarmee we er in het verleden voor zorgden dat technologische vooruitgang door enkelen een meerwaarde voor velen werd. We moeten nog leren hoe we de meerwaarde van de digitale revolutie breder delen zodat die terugstroomt naar de lokale economie. Maar de klassieke instrumenten alleen zullen niet volstaan om het markten verdienmodel van de toekomst te creëren. De Amerikaanse econoom Jeremy Rif kin1 en de Belgische cyberfilosoof Michel Bauwens2 denken ver voorbij de klassieke patronen over een nieuwe deeleconomie. Rif kin merkt op dat het in een digitale wereld perfect mogelijk is om kosteloos ‘dingen’ te maken. Koppel informatie-internet aan 3D-printing en bijna gratis hernieuwbare energie, en je

1 Jeremy Rifkin, The zero marginal cost society: The internet of things, the collaborative commons and the eclipse of capitalism, 2014. 2 Michel Bauwens, De wereld redden: met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving, 2013.

JOHN CROMBEZ - 21

krijgt een ‘internet van dingen’. Eén keer een dienst of een product uitgevonden is, kan het daarna ontelbare keren zo goed als kosteloos opnieuw gemaakt worden. Zelfs Zalando en Amazon zijn in zo’n geval niet meer nodig: je print zelf de producten die je digitaal koopt. Kortom, de nieuwe technologie verbindt alles en iedereen zodat we prosument worden, tegelijk consument en producent. De klassieke markteconomie waarbij prijzen worden bepaald door hun uitwisselwaarde wordt verlaten voor een deeleconomie waarin deelwaarde centraal staat. Er ontstaan nieuwe gemene gronden (commons) van samenwerking, waarbij iedereen zich kan bevoorraden van de gemeenschappelijk tot stand gekomen producten en diensten. Michel Bauwens spreekt in dat verband over een peer-topeer-economie: een economie waarbij gelijken waarde creëren door samenwerking. Door het internet kunnen we wereldwijd in kleine gemeenschappen samenwerken rond nieuwe producten en diensten. De artificiële schaarste van de markt wordt verlaten voor een deeleconomie waarin samen complexe producten worden opgebouwd. Het doel is niet dat meer mensen meer dingen hebben, maar wel een nieuw verdienmodel ontwikkelen door samenwerking, beleven en delen. Bauwens geeft het voorbeeld van de auto-industrie: peer-to-peer-groep Wikispeed stelt ons nu al in staat om een auto te ontwerpen, te bouwen en als deelwagen te gebruiken.

Hoe het ‘nieuwe delen en beleven’ beschermen en zekerheid bieden? Dit klinkt allemaal behoorlijk futuristisch, maar toch is dat niet zo ver af. Kijk hoe snel we van CD’s naar digitaal delen van muziek zijn gegaan, en welke invloed dat heeft gehad op onze muziekbeleving en het inkomen van muzikanten.


En bedenk dan dat met 3D-printen bijna elk product meteen toegankelijk is, van voedsel tot medicijnen. De belangrijkste waarde in zo’n samenleving zit in het creatieve proces, in het lokaal maken en in de beleving. De economie van de toekomst is een economie van kleinschaligheid, lokale maakindustrie en het delen van creativiteit. Dat betekent dat we fundamenteel anders moeten kijken naar markt, werk en inkomen. Minder in termen van logistiek en handel, maar dus meer dan vandaag in termen van delen en beleven. De parallel met de situatie van de taxichauffeurs, die er zowel in de oude als in de nieuwe economie bekaaid vanaf komen, is frappant. Net zoals we de taxichauffeurs nieuwe zekerheden moeten bieden, moeten we dat ook doen wanneer mensen hun idee delen met de samenleving, de zogenoemde commons. Een moderne overheid - die partner moet zijn in dat nieuwe delen en beleven - heeft de taak en de verantwoordelijkheid om die creatieve geesten, die lokale makers, te ondersteunen en zekerheid te bieden. Niet alleen de zekerheid om te blijven bestaan en te groeien, maar ook de zekerheid van een degelijk inkomen dat samengaat met een moderne sociale bescherming. Tegen de macht van het grote geld in, als het moet. Die security for the commons bedenken en uittekenen, is cruciaal als we dat model voor de toekomst eerlijk willen maken voor iedereen. In de eerste plaats voor de aanbieder, maar ook voor de gebruiker.

JOHN CROMBEZ - 23

Hoe een nieuwe generatie ‘ondernemenden’ creëren die alle kansen krijgt? Ctrl+Alt+Del

Vlaanderen moet investeren in de eigen kenniseconomie en voluit kiezen voor de eigen maakindustrie. Kmo’s zijn de motor van de verandering.


Shift F2 Een beleid dat ondernemenden sterker maakt Inleiding Er zijn ondernemers, en daarnaast zijn er managers en aandeelhouders. Ondernemers wijzen me vaak en terecht op dat onderscheid. Behalve ondernemers zijn er nog véél meer ondernemenden: mensen die zelf initiatief nemen, klein en lokaal. In de statistieken en rapporten over ons ondernemingsklimaat ontbreken ze vaak, waardoor de indruk wordt gewekt dat competitiviteit en groei niet langer binnen handbereik zijn. Alsof dat de enige criteria zijn om ons ondernemingsklimaat te screenen. De tijd is rijp om de omstandigheden te creëren waarin die ondernemenden alle kansen krijgen, waarin nieuw en vooral duurzaam ondernemerschap het verschil maakt. Als we daarin slagen, is heel veel mogelijk.

Topproducten, met focus op kwaliteit en nabijheid Wanneer je in Europese rapporten snuistert, bots je soms op verrassende conclusies. Zo is er het rapport van de Europese Commissie over kmo’s. In de Europese ranglijst staan de Belgische kmo’s sinds de bankencrisis van 2008 op de vierde plaats voor de creatie van toegevoegde waarde en op de zevende plaats voor de creatie van tewerkstelling. Vierde (!) en zevende (!) op zevenentwintig. Nog andere cijfers bewijzen dat de Belgische kmo’s top zijn in Europa. Hun toegevoegde waarde per werknemer: 68.370 euro. Ter vergelijking: de legendarische Mittelstand in Duitsland levert ‘slechts’ 49.765 euro toegevoegde waarde per

JOHN CROMBEZ - 25

werknemer op. Daar zit goed en slecht nieuws in. Het betekent dat onze kmo’s zeer productief zijn, maar ook dat ze nog te weinig mensen tewerkstellen. In sectoren waar we lokale topkwaliteit hebben gekoppeld aan loonkostenverlaging boeken we uitstekende resultaten, bijvoorbeeld op het vlak van onderzoek. Zo komen er sinds 2009 meer onderzoekers naar ons land dan er weggaan. De tewerkstelling in de Leuvense spin-offs is de voorbije tien jaar vervijfvoudigd en stijgt nog altijd. Dat betekent meteen ook een stijgende vraag naar werkplekken, maar ook naar woonen leerplekken.

De tijd is rijp om de omstandigheden te scheppen waarin alle ondernemenden alle kansen krijgen. Omstandigheden waarin nieuw en vooral duurzaam ondernemerschap gesteund wordt en het verschil maakt.

Dat succesmodel (en -beleid) moeten we ook toepassen op onze kmo’s. Jonathan Holslag noemt het een nieuwe vorm van ‘stedelijke ambachtelijkheid’: topproducten maken in een postindustriële samenleving, met focus op kwaliteit en nabijheid. Een nieuwe kleinschalige maakindustrie ingebed in duurzame steden. De vraag is nu hoe we die omstandigheden voor alle ondernemenden scheppen? Hoe vrijwaren we hun kansen? Hoe vermijden we dat de productie naar China verhuist? Dat er flink wat scheef zit, bewijst deze vaststelling: als de huidige economie toelaat één overnamedeal van een big multinational te financieren met 100 miljard euro,


waarom laat diezelfde economie dan toe dat we amper 200 miljoen euro in één jaar ophalen om starters te steunen? U leest het goed: 100 miljard euro tegenover 200 miljoen euro. Maar wat dan met massaproductie, ondersteunen we die dan niet meer? Iedereen vraagt zich altijd af wat er gebeurt met tewerkstelling als grote bedrijven uit ons land blijven verdwijnen, denk maar aan Ford in Limburg of de textielsector in West-Vlaanderen. Ik weet het, die transitie vergt tijd, maar ik ben ervan overtuigd dat daardoor nieuwe kansen ontstaan: een andere economie en een ander netwerk waarin die paar grote bedrijven vervangen worden door vele kleine. Het is precies uit die vele kleintjes dat, stap na stap, weer grotere bedrijven ontstaan. Dat proces - kleine bedrijven die willen doorgroeien - is in ons land nog onvoldoende sterk en wordt te weinig ondersteund. De overheid moet een actieve partner worden in dat proces en het eerste aanspreekpunt zijn voor die kmo’s. Net zoals die partnerstaat een écht tweede-kansenbeleid moet uitschrijven als het misloopt. Want er is niets ergers dan al die ervaring weg te gooien.

Samen sterker voor kmo’s Om van onze kmo’s een nog krachtigere motor van tewerkstelling te maken, moeten we de loonlasten voor kleine ondernemingen drastisch durven te verlagen. Dat betekent dat we ons fiscaal en regelgevend beleid daarop afstemmen. De economische positie van een kmo vertoont ook meer gelijkenissen met die van werknemers en consumenten dan met die van een grote onderneming. Nochtans worden ze op wetgevend vlak veelal samen behandeld met die grote ondernemingen. Alleen hebben grote ondernemingen ook de middelen om de regels naar hun hand te zetten en marktmacht uit te oefenen. Ik trek daaruit twee conclusies: ten eerste moet

JOHN CROMBEZ - 27

de politiek meer rekening houden met de positie van kmo’s in het maken van regels. Ten tweede moeten de kmo’s zich meer gedragen als consumenten. Wat dat laatste betreft heeft Duitsland, met zijn traditionele Mittelstand, op die nood ingespeeld door zogenaamde Verbundgruppen in te richten. Die groepen bundelen de marktmacht van de Duitse middenstand om grondstoffen en professionele diensten in te kopen. Het zijn dus eigenlijk een soort kmo-coöperatieven die samen groepsaankopen organiseren. In België hebben we ook een wettelijke basis gelegd voor dergelijke werkgeversgroeperingen, maar voorlopig wordt die weinig gebruikt. De toekomst voor de kmo’s en ondernemenden ligt precies in dat coöperatief optreden. Bovendien moeten we evolueren naar regels die het mogelijk maken dat werknemers van een kmo écht mee kunnen nadenken over innovaties binnen hun bedrijf, op die manier de productiviteit verhogen en daar dan ook hun deel van de winst voor krijgen. Alleen zo maken we van werknemers écht ondernemenden. Zulke werknemers zijn er in overvloed. Laten we hun expertise, ervaring en creativiteit dan ook aanboren.

Bouwen aan morgen Eén van de sectoren met de meeste kmo’s is de bouw. Helaas zit die sector al een hele tijd in de hoek waar de klappen vallen. Door de sociale dumping van goedkope arbeiders is eerlijke concurrentie niet langer mogelijk. Jobs gingen verloren, te veel kmo’s gingen op de fles. En daar kwam de crisis nog eens bovenop. Alsof dat niet volstond, zijn nu ook de publieke investeringen aan het dalen. Uit jaarlijkse Europese rapporten blijkt dat kmo’s hun investeringen uitstellen door de zwakke binnenlandse vraag. Door het besparingsbeleid van de regeringen is dat logisch: mensen geven nu eenmaal


minder uit als alles duurder wordt. Daarbovenop zwakt de regering het energietransitiebeleid op lange termijn - denk maar aan isolatie, hernieuwbare energie of duurzame transportinfrastructuur - af.

We moeten nu meer dan ooit voluit kiezen voor tewerkstelling door kmo’s en bijgevolg ons fiscaal en regelgevend beleid daarop afstemmen.

Tot slot is één van de grootste bottlenecks voor kleine en grote bouwprojecten het vergunningstraject. Daar zijn verschillende redenen voor. Soms wordt te weinig of geen rekening gehouden met mensen uit de buurt en houden we hardnekkig vast aan projecten uit het verleden. Oosterweel of Uplace zijn daar pijnlijke voorbeelden van. Te vaak ontbreekt het langetermijndenken en liggen de belangen van bouwpromotoren in de weg van innovatieve infrastructuurconcepten. Even vaak geraakt de overheid verstrikt in tegenstrijdige adviezen en eigen procedures en raakt ze zelf niet meer uit die verkokering. Al tien jaar wordt nu aan de wetgeving gesleuteld. Vlaanderen zou het allemaal beter doen en heeft intussen het beroep tegen vergunningsbeslissingen overgenomen van het federale niveau. Resultaat: nóg meer vertraging. Een échte partnerstaat zorgt daarentegen voor een langetermijnvisie en transparante procedures binnen een duidelijke, korte en afgebakende termijn. Alleen zo bouwen we letterlijk en figuurlijk aan morgen. Voor meer gezondheid in een logistieke regio, bijvoorbeeld door Ringland en de voorstadstram- en treinnetten werkelijk uit te voeren; voor meer onderwijs en onderzoek in een groeiende kenniseconomie; voor meer zorg in een vergrijzende samenleving.

JOHN CROMBEZ - 29

Hoe werk en gezin combineren en welke sociale zekerheid koppelen we daaraan vast? Ctrl+Alt+Del

Een nieuwe sociale zekerheid geeft volle rechten vanaf een 30-urenweek. Ze voorziet in een basisloon, geeft jongeren een rugzak en werkt armoede weg.


Shift F3 De loopbaan van de toekomst en een nieuwe sociale zekerheid Inleiding Een achttienjarige die nu begint te studeren of te werken, gaat ervan uit dat hij of zij vertrokken is voor om en bij de vijftig jaar. Jongvolwassenen hopen in die periode te studeren, een vaste job te hebben en een gezin te stichten. Ze zijn ervan overtuigd dat handenarbeid verdwijnt, dat de dienstensector zal boomen en thuiswerk normaal wordt. Om te genieten van de sociale zekerheid van de toekomst, zeggen jongeren dat ze langer en harder zullen moeten werken voor een lager pensioen. Ze denken ook dat de gezondheidszorg alleen betaalbaar blijft als we het efficiënter aanpakken. Samengevat: jongeren zijn pessimistisch over de samenleving van de toekomst, maar optimistisch voor zichzelf.3 Samen met de technologische revolutie die zich de komende vijftig jaar zal doorzetten (Shift F1), dwingen de bevindingen van jongeren ons om na te denken over onze huidige arbeidsmarktorganisatie en onze sociale zekerheid. Dan heb ik het concreet over hoe we werken, wat we verdienen en hoe we onze tijd bepalen. Het oude model, gestoeld op een groeiend aantal mensen met een diploma hoger onderwijs, collectieve arbeidsmarktregels en een sociale zekerheid afhankelijk van je statuut als werknemer, zelfstandige of ambtenaar was en is een enorm succes. Maar vandaag is onze sociale zekerheid gebaseerd op loopbanen en werkpatronen die dateren van de 20ste eeuw. De huidige statuten, die voor zekerheid en bescherming moeten zorgen, volstaan niet langer om jongeren gerust te stellen.

3 Marc Elchardus, Voorbij het narratief van de neergang, 2015.

JOHN CROMBEZ - 31

Bovendien is de loopbaan zoals we die nu invullen, gevuld met ongezonde stress in een poging om alle eindjes aan elkaar te knopen. Burn-outs en uitval zijn niet toevallig ziektes van deze tijd. Jongeren beseffen dat maar al te goed en willen het anders aanpakken. Maar op hun eentje kunnen ze dat niet. Ook zij hebben nood aan een overheid die hen ondersteunt en begeleidt. Een overheid die écht partner is. Daarom volstaat het niet langer om te verdedigen wat er is. Een nieuwe sociale zekerheid, precies vanuit het oogpunt van die achttienjarige met een volledige loopbaan in de 21ste eeuw, dringt zich op. De behoefte aan en het geloof in werkzekerheid, een beschermende arbeidsmarkt en een sterke sociale verzekering is er nog altijd bij jongeren, net zoals vroeger. Het is nu aan ons, beleidsmakers en politici, om die behoefte in te vullen. Met een nieuw loopbaanmodel kunnen we jongeren opnieuw vertrouwen geven. Met enkele suggesties om de loopbaan van de toekomst én een nieuwe sociale zekerheid uit te tekenen, wil ik dat cruciale debat alvast openen.

Gezin en werk combineren Voor de meeste jongeren zijn werk en gezin de twee topprioriteiten in het leven. Het grootste deel ziet in werk een vorm van zelfontplooiing, een kleinere groep ziet werk enkel als een manier om inkomen te verwerven. Waarover ze het wel roerend eens zijn, is dat ze werk en gezin willen combineren. Die twee wisselen elkaar af op hun lijstje met topprioriteiten. Maar als ze moeten kiezen, staat het gezin bovenaan. Een nieuwe sociale zekerheid uitdenken, betekent dat we de combinatie werk-gezin niet alleen mogelijk maken, maar centraal moeten stellen in onze werkorganisatie en loopbaanontwikkeling. Daarom wisselt de loopbaan van de toekomst periodes van veel werk af met periodes van minder of geen


werk. Die periodes kunnen ontstaan uit een keuze (tijd voor het gezin bijvoorbeeld) of een gebrek aan keuze (ziekte of werkloosheid). Nu hebben we voor al die periodes een wirwar van vervangingsinkomens, waar niemand nog wijs uit geraakt. Elk met een minimumuitkering, een maximumuitkering of een gradatie aan formules ertussen, afhankelijk van de reden waarom iemand niet werkt, gebaseerd op loon en gewerkte jaren. In vele situaties liggen minima en maxima dan nog eens behoorlijk dicht bij elkaar. Vanuit het perspectief van een achttienjarige rijst de vraag of de reden voor niet-werken en de daaruit volgende verschillende, complexe formules nog zo relevant zijn. Transparantie en eenvoud moeten de boodschap zijn. En waarom zou in de nieuwe sociale zekerheid het vervangingsinkomen voor een korte werkonderbreking om gezinsredenen veel lager zijn dan voor langdurige werkloosheid?

Een nieuwe sociale zekerheid op basis van drie principes Als we de nieuwe sociale zekerheid transparanter, eenvoudiger, kwalitatiever en eerlijker willen maken, moeten we het debat over de fundamentele principes van onze sociale zekerheid opnieuw voeren. Concreet denk ik aan drie principes4 om dat debat te openen: 1. We verzekeren alle periodes van niet-werken op dezelfde manier. Dat betekent dat we voor zij die niet (kunnen) werken een basisloon voorzien dat beschermt tegen armoede. Daar koppelen we één belangrijke voorwaarde aan vast: werkbereidheid.

4 Ik heb het hier niet over het pensioen, ook al kunnen bepaalde principes daar ook gelden. Ik heb het ook niet over de kinderbijslag, maar dus enkel over de inkomensvervangende uitkeringen tijdens de loopbaan.

JOHN CROMBEZ - 33

2. In plaats van af te bouwen van de huidige norm van 45 jaar en 38 uur per week werken, bouwen we op van een basisrecht: een werkweek van 30 uur en een loopbaan van 42 jaar. Gestoeld op dat 100 procent basisrecht werken we meer of minder in functie van levenskeuzes of -fases. Wie meer presteert dan die basisloopbaan (42 jaar, 30 uur/week), verdient extra geld en/of extra tijd tijdens de loopbaan. Statuten (zelfstandige-werknemer-ambtenaar) verdwijnen op termijn. 3. Van je achttiende tot je drieëntwintigste bestaat het concept niet-werken niet: je studeert, je werkt, je doet ervaring op of je loopt stage. Voor die vijf jaar garandeert de overheid je een basisloon. Een rugzak om aan het leven te beginnen dus. Ongeacht of je nu student, werknemer of zelfstandige bent. Ook hier opnieuw: statuten verdwijnen.

In plaats van af te bouwen van de huidige norm van 45 jaar en 38 uur per week werken, bouwen we op van een basisrecht: een werkweek van 30 uur en een loopbaan van 42 jaar.

Het basisloon beschermt tegen armoede en is geïndividualiseerd. We koppelen het los van de reden waarom iemand niet werkt. Het onderscheid tussen ouders die voor een zwaar ziek kind zorgen, kort- of langdurig werklozen, chronisch zieken, meewerkende echtgeno(o)t(e), samenwonenden of alleenstaanden, werknemers of zelfstandigen die een time-out willen, is irrelevant. Ik denk dat we die schotten moeten weghalen om een nieuwe sociale zekerheid op poten te zetten waarop jongeren


vertrouwen, een sociale zekerheid die beschermt tegen armoede en waarin meer werken ook beloond wordt. Zodat jongeren opnieuw vertrouwen hebben dat er over vijftig jaar nog altijd een deftig pensioen en een uitstekende gezondheidszorg zal zijn. Ook voor hen. Uiteraard roept zo’n fundamenteel nieuw systeem een hele reeks vragen op, maar het is hoog tijd dat we het debat openen én voeren. Ik wil komaf maken met discussies in de marge, waarbij telkens weer kleine aanpassingen gebeuren aan het huidige systeem. Die vragen concreet beantwoorden, kan alleen na grondig overleg. Zo zeg ik bijvoorbeeld niet dat iedereen 30 uur móét werken, noch dat iedereen máár 30 uur mág werken. Ik geef hier alleen aan dat de 30-urenweek een basisgarantie levert. Meer werken levert meer op: in tijd, bescherming of in geld. Hoeveel meer, voor welke periodes, met welke rechten, moeten we in breed sociaal overleg uitwerken.

Werkzekerheid en werkbereidheid De voorwaarde van werkbereidheid is cruciaal om van een basisloon te genieten in periodes van niet-werken. Om de simpele reden dat niet-werken wanneer je kunt werken geen gedrag is dat je universeel kunt maken in een welvaartsstaat. Die is immers gebouwd op werk, inzet voor de samenleving én collectief gedrag. Dat mogen we niet loslaten, integendeel. Hoe bewijs je werkbereidheid? We moeten de regels van werkbereidheid opnieuw herdenken. Binnen welke periodes en welke voorwaarden stellen we die vast? Als iemand een job zoekt, dan kan werkbereidheid bewezen worden door in te gaan op aanbod van job, opleiding of maatschappelijk werk. Als iemand kiest voor een time-out na een periode van veel en intensief werken, dan kan werkbereidheid bewezen worden door de terugkeer naar de job na de time-out.

JOHN CROMBEZ - 35

En om van werkbereidheid écht een troef te maken, moeten we breder denken dan de klassieke begeleidings-, controle- en sanctioneringsmechanismen die we nu kennen. In een economie met 1,3 miljoen niet-werkenden en tachtigduizend vacatures is het vreemd om alle verantwoordelijkheid bij de werkzoekende te leggen en te denken dat een diploma, cv of sollicitatietraining volstaan. Daarom moeten we de competenties van de werknemer/werkzoekende als uitgangspunt nemen, de mogelijkheden op het vlak van jobs en maatschappelijke inzet preciezer bepalen en zinvol werk veel breder definiëren. Het spreekt voor zich dat werkbereidheid alleen ingelost wordt door werkzekerheid. Of eenvoudiger gesteld: er moeten voldoende jobs voorhanden zijn. Om de garantie van werkzekerheid hard te maken, geef ik in Shift F6 aan waarom volledige tewerkstelling als basisprincipe opnieuw centraal moet staan in het economische beleid van een overheid. Dat vergt een actiever optreden om de arbeidsmarkt te beschermen en een bredere definitie van zinvol werk voor de samenleving. Werkbereidheid vragen en werkzekerheid bieden, het zijn communicerende vaten.

Het is betaalbaar Het is niet de bedoeling om de huidige systemen met verworven rechten af te schaffen, wel om de sociale zekerheid voor toekomstige generaties op een nieuw spoor te zetten. Door een nieuwe, meer ontspannen loopbaan te schetsen, werkbereidheid en werkzekerheid te herdenken en rechten over lange termijn te verzekeren kan er een nieuwe dynamiek ontstaan. Het wordt meer en meer duidelijk dat hogere productiviteit voortvloeit uit een betere arbeidsmarktorganisatie, niet door de prestatiedruk op te drijven.


Is het betaalbaar? Als we goed plannen wel. We zouden een norm kunnen vastleggen die bepaalt dat de uitgaven voor onze sociale zekerheid niet meer dan dertig procent van het BBP mogen bedragen. Op die manier creëren we meteen zekerheid over de langetermijnkost. Nu trekt de overheid voor het hele stelsel aan vervangingsinkomens (met uitzondering van pensioenen) vierenhalf procent van het BBP uit. Een basisloon voor een heel jaar voor alle niet-werkenden kost minder. Wie dertig uur of meer werkt, bouwt uiteraard extra rechten op: tijdens de loopbaan in geld of in tijd of voor later, voor zijn of haar pensioen. Nu werken we gemiddeld dertig uur per week over alle loopbanen, maar is het werk slecht verdeeld. Een betere verdeling kan ook voor een betere dynamiek zorgen.

Een 30-urenweek als basis voor je loopbaan en pensioen. Meer werken levert meer op: in tijd of in geld.

Ik ben ervan overtuigd dat deze principes voor de loopbaan van de toekomst en een nieuwe sociale zekerheid de combinatie van een flexibele arbeidsorganisatie met een goeie bescherming én een werkbaar leven mogelijk maken. Een 30-urenweek als basis voor je loopbaan en pensioen; een basisloon dat beschermt tegen armoede wanneer je niet werkt; meer inkomen en tijd voor wie meer werkt; flexibel gebruik van extra’s tijdens een carrière of erna én een sociale zekerheid die niet meer dan dertig procent van het BBP kost. Dat zijn de ingrediënten voor loopbanen die werk en gezin combineren én een sociale zekerheid waarin jongeren kunnen vertrouwen. Ook over vijftig jaar.

JOHN CROMBEZ - 37

Hoe maken we samen een overheid die weer de weg toont en stimuleert? Ctrl+Alt+Del

De overheid wordt een échte partner. Ze durft weer regels te maken om kleine, creatieve en lokale ondernemenden alle kansen te geven.


Shift F4 Een overheid als partner én gids Inleiding Angela Merkels gelief koosde uitspraak is dat wij in de Europese Unie - met zeven procent van de wereldbevolking - vijfentwintig procent van de wereldrijkdom produceren en vijftig procent van de sociale uitgaven voor onze rekening nemen. De Duitse bondskanselier vindt dat dat niet langer kan, omdat het niet houdbaar is. Het huidige mainstream denken in Europa is dat we boven onze stand leven. Niet zozeer ecologisch, maar sociaal-economisch. Zo worden we zogezegd bedreigd door de snelle groei van landen die lange tijd zeer arm waren en nu aan een inhaalbeweging bezig zijn. Zo wordt de betere verdeling van onze nog steeds veel hogere welvaart als onhaalbaar bestempeld omdat in de opkomende landen de ongelijkheid vele keren groter is. En zo wordt het overheidsbeslag een probleem omdat minder ontwikkelde landen een veel lager overheidsbeslag hebben. Ik denk daarentegen dat je iets geweldigs doet als je dát kunt: een model maken dat met zeven procent van de bevolking vijfentwintig procent van de rijkdom produceert en via sociale uitgaven zorgt dat iedereen er in deelt. Het betekent ook dat het beter leven is in Europa dan op eender welke andere plaats in de wereld. Het betekent dat we er in geslaagd zijn om door betere verdeling de welvaartsgroei te verbreden en te versterken. Het betekent dat onze overheden er beter dan gelijk waar ook in slagen om people, planet and profit te verzoenen.

JOHN CROMBEZ - 39

Micklethwait versus Mazzucato In zijn boek The Fourth Revolution vindt de voormalige hoofdredacteur van The Economist, John Micklethwait, de huidige traditionele welvaartsstaten te groot, te traag en te democratisch om de concurrentie aan te kunnen met eerder autocratische, besluitvaardige opkomende landen. Als onze ondernemers en beleidsmakers terugkomen van een missie in China hoor je steeds vaker hoe de dynamiek van die nieuwe wereld afsteekt tegenover het oude en vermoeide Europa. Micklethwait borduurt voort op die gedachte en pleit daarom voor een kleinere staat die sociale zekerheids- en onderwijsprogramma’s uitbesteedt aan de altijd efficiëntere private sector. Anders gezegd: meer privé, meer experten en technocraten, minder overheidsdiensten, minder democratie. Een heel ander geluid horen we in de Ondernemende staat van de Italiaanse econome Mariana Mazzucato5. Mazzucato maakt duidelijk dat een overheid veel meer doet dan het corrigeren van markt alleen. Zo investeert ze volop in onderzoek en ontwikkeling. De vruchten daarvan vinden we terug in bijna alle grote commerciële innovaties. Denk maar aan de iPhone: zowat elk stukje ervan is ontwikkeld door onderzoekers die op de loonlijst van de overheid stonden.6 De vraag moet gesteld of de iPhone er wel was geweest zonder overheidsinvestering. Het probleem is dat diezelfde overheid daarna langs de kassa vergeet te passeren, benadrukt Mazzucato. Ze eist haar aandeel niet op. Beide stellingen zie je ook in de praktijk bij ons.

5 Mariana Mazzucato, The Entrepreneurial State, 2013. 6 Rutger Bregman: Maak kennis met de grootste uitvinder aller tijden, 2015.


Micklethwait duidt op een oud zeer: de (in)efficiëntie van de overheidsorganisatie. Overheidsdiensten staan niet alleen bovenaan het lijstje van aantal werknemers, maar ook bovenaan in termen van ‘omzet’, gemeten aan de hoeveelheid geld die door hun handen gaat. Alleen mist het schijnbaar de efficiëntie van de privé. En uiteraard, er zijn grote problemen. Zo hebben de grote IT-programma’s bij het gerecht gefaald, met alle gevolgen van dien. De Europese Commissie ziet de gebrekkige justitie in ons land zelfs als één van de grootste bedreigingen voor de toekomst van onze kmo’s. De Vlaamse overheid heeft onder het motto ‘wat we zelf doen, doen we beter’ dan weer een moloch van tachtig departementen en agentschappen gecreëerd, die elk hun micro-proces hebben geoptimaliseerd. Maar samen krijgen ze nauwelijks iets gedaan. Tien jaar sleutelen aan vergunningsprocedures heeft dat proces niet vlotter gemaakt of meer rechtszekerheid gebracht. Dat zeer heb ik in Shift F2 benadrukt. Maar Mazzucato’s ondernemende overheid bestaat ook bij ons. Zo is ‘het nieuwe werken’ van de voorzitter van de overheidsdienst Sociale Zekerheid, Frank Van Massenhove, duchtig overgenomen door de privé. Helemaal gratis, en met de glimlach erbij. Een ander voorbeeld is de e-ID-kaart die de overheid ontwikkelde. Banken en verzekeraars gebruiken de e-ID gretig als vlotte sleutel tot identificatie. Maar rendement voor de geleverde investering van de overheid? Nul.

De overheid van de toekomst is een partnerstaat Eén van de grote mythes achter het denken in termen van overheidsbeslag is dat elk van die euro’s door de overheid zelf wordt uitgegeven. In werkelijkheid besteedt de overheid slechts dertig procent van haar middelen zelf en wordt zeventig procent uitbesteed. Zo worden de twee grootste sociale diensten van het land - gezondheidszorg en onderwijs - niet

JOHN CROMBEZ - 41

zozeer geleverd door de overheid, maar zijn ze wel sterk gereguleerd en zonder winstbejag. Leerkrachten worden door de overheid betaald, maar scholen hebben een inrichtende macht om zelf hun koers te bepalen. Dokters kunnen vrijuit hun beroep uitoefenen, maar het zijn de mutualiteiten die tegemoetkomen in de consultatie van de patiënt. Precies in die formule (of mix) zit het model voor de toekomst: de overheid als partnerstaat. Een overheid als financierder van en investeerder in private, coöperatieve, sociale initiatieven die niet voor winst werken.

De overheid als gids die bindende doelstellingen formuleert op lange termijn. Verder dan één legislatuur. Daar moeten we dringend werk van maken. Voor een duurzame economie, voor ons milieu en voor welvaart die eerlijk verdeeld wordt.

Daar zijn twee dingen voor nodig. Eén: een eenvoudig model van toezicht en benchmarking om efficiëntie te meten. Er is geen reden waarom een non-profit, coöperatieve structuur minder efficiënte dienstverlening zou kunnen leveren. Concurrentie tussen meerdere gelijkaardige initiatieven helpt om iedereen scherp te houden. De reactie op de verzuiling was lang om diensten bij de overheid te centraliseren. Dat is verkeerd: we moeten net die gezonde concurrentie houden en de weg plaveien voor wat ik noem ‘post-verzuiling’. Dat staat niet gelijk aan privatisering, maar wel aan democratisering. Met de gebruiker-consument als eindwinnaar.


En dat brengt me bij twee: een democratische, transparante manier van beslissen onder leden, coöperanten of belanghebbenden. Het bestuur van de non-profit is net als het bedrijfsleven een beetje een ons-kent-ons-wereldje. Daar moeten we van af. Het bestuur moet meer een weerspiegeling zijn van de huidige Vlaamse samenleving. Op die manier maakt de overheid een switch en neemt ze plaats in een écht participatiemodel. Een overheid die kleine of lokale ideeën en initiatieven oppikt en ondersteunt. Niet als excuus om te besparen, maar daarentegen om de maatschappelijke relevantie breed uit te dragen en finaal effectiever te maken. Een overheid als broeikas om de markt eerlijker te maken met de consument als winnaar.

Big data = small government We leven in een wereld van big data. Grote bedrijven zoals Facebook verzamelen onze gegevens en bewerken die om winsten te maximaliseren en kosten te reduceren. Al jaren, zonder veel tegenwind. Maar als diezelfde doelstellingen winsten maximaal maken, kosten minimaal houden - uit de mond van de overheid komen, raken we verkrampt. Dan vrezen we zelfs die overheid. Big data zijn nochtans een essentieel instrument in tijden van terreurdreiging, sociale en fiscale fraude. Ze zorgen voor rechtszekerheid en gaan misbruik tegen. Denk maar aan financiële fraude bestrijden, fiscale aangiftes automatiseren, financiële transacties bijhouden of controles op sociale zekerheidsstatus in een ander land vergemakkelijken. Kortom, big data zijn noodzakelijk voor een slankere en meer performante overheid die een sterke partner is voor veiligheid en tegen misbruik. Bovendien zou de overheid veel geld besparen als het meer data bijhield, gebruikte, en met elkaar verbond. Geld dat ze dan weer kan investeren in haar kerntaken en waar de nood hoog is in een samenleving, zoals zorg en onderwijs.

JOHN CROMBEZ - 43

De typische slogans over verlies aan privacy verlammen het debat. Databanken moeten geen data tonen aan andere mensen. Ze zijn er, met geëncrypteerde gegevens, om zoekmachines op los te laten. De overheid moet correct zijn in gebruik, de toegang beperkt. Maar hoe meer data, hoe beter en efficiënter de overheid wordt. Er is wel één nadeel: het werkt écht. De waarheid zal een aantal Europeanen - die bijvoorbeeld de fiscale regels omzeilen - dus een koude douche bezorgen.

De overheid als dirigent Eén van de diepste overtuigingen van links is dat maatschappelijke problemen niet opgelost raken door een elkvoor-zich-strategie, maar door samen te werken en samen te beslissen. Dat is zo voor de aanpak van klimaatverandering, wereldhandel, migratie of ontwikkeling. Geert Noels beschrijft in zijn boek Econoshock7 zes economische schokken die ons leven zullen veranderen: gereguleerd kapitalisme, demografie, de groei die verschuift naar het oosten, ICT, milieu en het einde van de fossiele brandstoffen. Willen we elk van die schokken tot een goed einde brengen, dan is er coördinatie, samenwerking en leiderschap nodig. Als we een globalisering 2.0 willen realiseren die compatibel is met onze klimaat- en ontwikkelingsdoelstellingen, moeten we serieuze stappen zetten om het Europese handelsbeleid grondig om te gooien. Weg van het dogma dat meer handel en minder regulering altijd beter is. Als we de nieuwe gedecentraliseerde, hernieuwbare energie-infrastructuur willen realiseren, dan moeten we de miljarden die daarmee gepaard

7 Geert Noels, Econoshock, 2010.


gaan, heroriënteren op dat langetermijndoel. Helaas zijn we het met de snelle opeenvolging van crisissen en de 24/7 nieuwscyclus afgeleerd om op lange termijn te plannen. Sinds de jaren tachtig zijn we vergeten om ons daadwerkelijk te binden op lange termijn, om concrete doelstellingen en perspectieven vast te pinnen die over tientallen jaren heen kijken. Bij elke nieuwe regeerperiode worden telkens ambities geformuleerd en mooie teksten geschreven, dat wel, maar dwingend zijn ze niet. Ondanks rapporten in overvloed, ontbreekt een stabiele politieke consensus om onze economie en onze gemeenschap op lange termijn te heroriënteren. Een overheid als gids in dat proces op lange termijn, met bindende doelstellingen. Daar moeten we dringend werk van maken.

JOHN CROMBEZ - 45


Hoofdstuk 2 Nieuwe software die mensen dient

loading.....

JOHN CROMBEZ - 49

Hoe de almacht van multinationals en hun economische wetten doorbreken? Ctrl+Alt+Del

Een nieuwe politieke tegenbeweging herstelt de democratie. Een democratie waarin de mensen opnieuw deel zijn van de welvaart die ze zelf creëren.


Shift F5 De stem van mensen opnieuw doorslaggevend maken Inleiding De Europese gedachte hield de belofte in dat het allemaal anders zou worden. Makkelijker en eenvoudiger, in de eerste plaats voor de Europeanen zelf. Gemeenschappelijke wetgeving, afschaffing van grenscontroles, een open handelszone en een gemeenschappelijke munt zouden bijdragen tot verregaande democratisering. Iedereen gelijke kansen, hoe klein of hoe groot een idee ook was en in welke vorm ze tot uiting kwam, dat was de teneur van de nieuwe markt. De komst van het internet was daarbij een extra troef. Kortom, voor elk initiatief zou ruimte zijn, voor elke beweging een plaats. De startstreep voor grote bedrijven zou er voortaan ook liggen voor micro-ondernemingen. De machtsverhoudingen zouden voorgoed veranderen met maar één doel: lagere prijzen, meer levenskwaliteit en meer welvaart voor iedereen. Nu, begin 2016, zien we dat dat niet is gelukt. De geloofsbelijdenis van de liberale kerk heeft niet gewerkt en is uiteindelijk zelfs op bedrog uitgedraaid. Minder regels en meer vrije markt hebben niet tot betere jobs, kwaliteitsvollere diensten en producten en lagere prijzen geleid, met de burger-werknemer-consument als winnaar. Neen, de nieuwe markt heeft die belofte niet waargemaakt. De Europese Unie is daar niet in geslaagd. Meer nog, vandaag zien we hoe de macht - met de daarbij horende rechten en lobby’s - meer geconcentreerd is dan ooit tevoren. Dan heb ik het niet enkel over de banken- of energiesector. Ook de voedings- en speelgoedindustrie of de auto-industrie zijn in hetzelfde bedje ziek. Die marktmachten stellen

JOHN CROMBEZ - 51

zich buiten de wet en raken er elke keer opnieuw mee weg. Tot het ene schandaal na het andere de voorpagina’s van de kranten siert: grootbanken die hun goesting doen met een crisis tot gevolg, dieselgate of sjoemelen met rood vlees of vis. Mensen worden dagelijks - en ik gebruik met opzet dit woord - belazerd. Het doet mij denken aan de jaren negentig, toen bijna niemand zich vragen stelde bij belastingontwijking of frauduleus gedrag van grote vermogens. Die stilzwijgende aanvaarding is intussen bijgesteld en de strijd is opgevoerd, ook al ligt er nog veel werk op de plank. Net als toen is er ook nu een kentering mogelijk als het gaat om die machtsverhoudingen te doorbreken. De vraag is hoe we dat best doen? Hoe krijg je duizenden kleine initiatieven - die geen beroep kunnen doen op een leger lobbyisten dat multinationals wél hebben - vertaald in de parlementen?

Democratie in de eurozone herstellen De eurozonecrisis, de bankencrisis, de economische crisis. Ze hebben gemeen dat ze de democratie in Europa uitdagen. En dan heb ik het niet eens over het populisme dat overal in Europa de kop opsteekt, ook bij ons. Populisme is voor mij eerder de reactie op de onderliggende crisis van de democratie, met name dat we de zeggenschap over de toekomst van onze eigen samenleving verliezen. Of erger nog: de hoop op die zeggenschap. We lijken gevangen te zitten in regels, regels die we blijkbaar niet meer kunnen veranderen. Meer nog dan een probleem van structuren is dat een probleem van een establishment dat potdoof blijft voor democratische signalen. De Britse columnist Owen Jones8 schreef daar een boeiend boek over: het establishment van bedrijfsleven, politiek en media is een ons-kent-ons verhaal waar verkiezingen nog nauwelijks vat op hebben. 8 Owen Jones, The Establishment: And How They Get Away With It, 2014.


Neem de Griekse crisis en de eurozone. Het klopt dat - in tegenstelling tot Spanje, Portugal en Ierland - de Griekse overheid boven haar stand heeft geleefd en te grote schulden heeft gemaakt. Maar de remedie die de eurozone Griekenland verplichtte te slikken, is erger gebleken dan de kwaal: de staatsschuld is pas echt geëxplodeerd toen de Grieken de trojka-besparingen zijn beginnen te implementeren. Toen pas is hun economie écht gekelderd. Tot drie keer toe hebben de Grieken via democratische weg aangegeven dat het bezuinigingsbeleid niet werkte. De enige reactie van het eurozone-establishment: “Het spijt ons, jullie moeten de regels naleven.”

Populisme is voor mij eerder de reactie op de onderliggende crisis van de democratie, met name dat we de zeggenschap over de toekomst van onze eigen samenleving verliezen. Of erger nog: de hoop op die zeggenschap.

Wat als de regels fout zijn? Hoe verander je dan op democratische manier het huidige Europese beleid? Duidelijk niet via nationale verkiezingen. Europese verkiezingen dan? Ook niet, want het Europees Parlement heeft niks te zeggen over de eurozone. Conclusie: vandaag kun je de regels niet veranderen, tenzij een grotere crisis dreigt zoals het voortbestaan van de eurozone zelf. Op deze manier kunnen we niet verder. Als we de spelregels ongemoeid laten, stevenen we recht op een dilemma af: ofwel kiezen we voor een gemeenschappelijke munt ofwel

JOHN CROMBEZ - 53

voor onze democratie. Omdat het geloof in onze instellingen cruciaal is, is de enige uitweg het herstel van de democratie in de eurozone. Om daartoe te komen moeten we fiscale verdragen - door Duitsland afgedwongen tijdens de Europese schuldencrisis - opnieuw onderhandelen en de macht van technocraten, die niet verkozen zijn, aan banden leggen.

Europese beweging tegen het financieel establishment Een ander mooi voorbeeld van het ‘establishment in actie’, is het beleid in de nasleep van het bankendebacle. Terwijl de eurozone verscheurd is over Griekenland, Spanje en Portugal blijven de echte schuldigen van de eurozone-crisis ongemoeid. Zo namen de overheden de private bankenschuld van vooral Franse en Duitse banken over. Diezelfde banken vinden nu dat die overheden te veel schulden hebben. Wat doen regeringen dan? Besparen. Niet bij de banken, wel bij de mensen. In het hoofdstuk over de banken (Shift F7) benadruk ik waarom grootbanken vandaag nog altijd niet gecontroleerd worden zoals het zou moeten. Hun schroom om beleidsmakers te beïnvloeden is zelfs weer helemaal weg. Zowel op Belgisch als op Europees niveau knappen de ministers van Financiën het werk voor de grootbanken op. De voorbeelden zijn legio. Kiezers in eurozonelanden worden gewaarschuwd - zelfs bang gemaakt - om in deze tijden vooral geen linkse avonturen aan te gaan; belastingparadijzen worden niet te fel en in één keer aangepakt; een financiële transactietaks wordt tegengehouden; de scherpe kanten van de nieuwe bankenregulering worden afgevijld; massa’s geld wordt verdiend door lucratieve privatiseringsoperaties op te zetten; fiscale concurrentie wordt aangemoedigd waardoor de vennootschapsbelasting in de Europese Unie tot het laagste peil ooit is gezakt.


Het is zelfs zo ver gekomen dat Europa intussen een belastingparadijs is voor Amerikaanse multinationals. U leest het goed. Amerikaanse bedrijven verplaatsten hun hoofdzetel naar de Europese Unie om te ontsnappen aan de hogere vennootschapsbelasting in de VS. Lang was het argument van de EU dat lidstaten alleen de globale economische machten niet de baas kunnen. Wel, nu blijkt dat de EU zelf de vluchthaven wordt voor die globale economische machten.

Een politieke tegenbeweging is nodig die niet alleen onze welvaartsstaat beschermt, maar ook aanpast aan de noden en dromen van de 21ste eeuw.

Wat als nationalisten en conservatieven de welvaartsstaat écht zouden beschermen? Een politieke tegenbeweging is nodig die - over alle bestuursniveaus heen - onze Europese welvaartsstaat beschermt en meer nog, aanpast aan de noden en dromen van de 21ste eeuw. De ironie in het huidige Europa is dat nationalisten en conservatieven dan wel de politieke energie vinden om de eigen soevereiniteit te versterken maar diezelfde energie missen - of weigeren te vinden - om onze welvaartsstaat te beschermen, laat staan opnieuw uit te denken. Dan heb ik het over de strijd tegen sociale en fiscale dumping, over het geld van superrijken binnen de EU houden in plaats van de routes naar belastingparadijzen open te laten, of over handelsverdragen tegenhouden die onze sociaaleconomische soevereiniteit tegenover multinationals inperken. Als we een sociaal-economische gemeenschap willen vormen,

JOHN CROMBEZ - 55

dan moeten we dringend enkele fundamentele regels durven te herschrijven om mensen opnieuw te doen geloven in de kracht van Europa en haar instellingen. Daarvoor is het nodig dat we alle linkse, groene en progressieve formaties samenbrengen rond één agenda voor Europa. Niet zozeer voor de Europese instellingen maar voor de Europese economie, de werknemers en de ondernemenden.


JOHN CROMBEZ - 57

Hoe maken we weer een Europa van de mensen in plaats van de cijfers?

Ctrl+Alt+Del

Volledige tewerkstelling is een recht. Europese minimumlonen en sociale standaarden een doel.


Shift F6 Een Europa met volledige tewerkstelling als basisprincipe Inleiding Na de Tweede Wereldoorlog was de consensus dat monetair en fiscaal beleid moesten dienen om prijzen stabiel te houden en te streven naar volledige tewerkstelling. De centrale bank van de VS heeft zelfs expliciet die dubbele opdracht. Dit om politiek extremisme te vermijden. De jaren dertig waren immers leerrijk geweest. De oliecrisis in de jaren zeventig en de toenemende inflatie - gecombineerd met recessie - wijzigden die consensus. Centrale banken moesten zich voortaan focussen op prijsstabiliteit. Dat is nu ook de enige doelstelling van de veel jongere Europese Centrale Bank (ECB): zorgen dat prijzen in Europa stabiel blijven. Tewerkstelling daarentegen, is de verantwoordelijkheid van de overheid. Nu zijn er tijdens de economische crisis van de voorbije jaren twee vreemde zaken gebeurd. Ten eerste was er het antwoord van de Europese Centrale Bank op die crisis. Hoewel het haar bevoegdheid niet is, deed de ECB meer dan wie ook om de economie weer aan de praat te krijgen. Dat deed ze met een extreem stimulerend monetair beleid, zelfs tot en met het drukken van geld om de schuld van de banken over te kopen. Het resultaat was teleurstellend. De banken waren dan wel blij, maar de verhoopte jobs bleven uit. Ten tweede gingen de regeringen van de eurozone - wél verantwoordelijk voor tewerkstelling - onder druk van Duitsland en de financiële markten snel over tot een bezuinigingsbeleid. Dat had dramatische gevolgen voor de werkgelegenheid. Het lijkt

JOHN CROMBEZ - 59

alsof de enige doelstelling van de eurozoneregeringen prijsstabiliteit van de overheidsobligaties was. Samengevat: de geloofwaardigheid van de financiële markten is belangrijker dan jobs op korte termijn. Het is mijn overtuiging dat we het Europees economisch beleid moeten bijsturen en volledige tewerkstelling opnieuw als doelstelling moeten formuleren. Dat betekent dat overheden het beleid niet alleen actief sturen in de richting van jobcreatie en tewerkstelling, maar ook dat ze jobvernietigende concurrentie op lonen en vennootschapsbelastingen tussen Europese landen tegengaan. Het is aan de politiek om volledige tewerkstelling weer te laten primeren op de geloofwaardigheid van de markt en het is aan de politiek om dat basisprincipe in het Europees economisch bestuur te verankeren. Dat houdt Europese sociale standaarden, minder dogma’s en bovenál investeren in. En pas als we dat doen, kunnen we op een duurzame manier schulden af bouwen.

Mario Draghi, last man standing Duitsland en de EU-instellingen waren het roerend eens: werkloosheid is het gevolg van te sterk gereglementeerde arbeidsmarkten en een gebrek aan competitiviteit. De oplossing? Structurele hervormingen. Het ging zelfs zo ver dat Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank, de regeringen van de eurozone moest smeken om ook voor een stimulerend beleid te zorgen. Als sommigen moeten saneren, moeten anderen dat compenseren zodat de eurozone als geheel niet in het rood gaat, vond hij. Draghi viseerde overduidelijk Duitsland. Dat land boekt al jaren overschotten, terwijl andere landen in de eurozone hun


uitgaven moeten beperken. Daardoor zakt de economie telkens opnieuw in, waardoor Draghi nog meer geld moet drukken om een neerwaartse spiraal te vermijden. De gevolgen zijn dramatisch: de werkloosheid is op het hoogste niveau sinds de invoering van de euro, de overheidsschuld is drastisch toegenomen en de economie zal tientallen jaren nodig hebben om te herstellen van de crisisjaren. Precies het omgekeerde dus van wat Duitsland - en ook andere landen, waaronder België - beoogden: jobs, jobs en nog eens jobs. Dat beleid heeft dus niet gewerkt.

Europese socialisten moeten de crisis in de eurozone aangrijpen om de agenda om te gooien: volledige tewerkstelling als basisprincipe, Europese sociale standaarden en bovenal investeren.

Falend bezuinigingsrecept: geen extra jobs en schuld nam toe Het gekke is dat ondanks het bezuinigingsbeleid de schuld in de eurozone is toegenomen. Voor elk procent dat bezuinigd werd, nam de schuld met 1,7 procent toe. Je leest het goed: de schuld steeg nog meer. Harde besparingsmaatregelen doen niet alleen de groei inzakken, maar zorgen ook voor prijzen die niet stabiel zijn. En omdat prijzen telkens weer dreigen te stijgen, stellen gezinnen en ondernemingen hun uitgaven uit en is de vicieuze cirkel rond. Alleen bezuinigen en besparen om de schuld te doen dalen, werkt niet. Waarom er dan aan vasthouden?

JOHN CROMBEZ - 61

De eurozone als geheel heeft nu overschot op de handelsbalans, wat wil zeggen dat de eurozone meer uitvoert dan invoert. Zo wordt ze dan wel rijker, maar door te veel sparen en te weinig uit te geven creëer je geen volwaardige jobs. Meer zelfs, een race to the bottom is het enige gevolg. Behalve sociale dumping in West-Europa en sociale drama’s in Zuid-Europa, zit gidsland Duitsland zelf opgezadeld met een hele generatie werkende armen. En met welk doel uiteindelijk? De winsten op peil te houden. Zelfs Pierre Huylenbroeck, ex-hoofdredacteur van De Tijd en oprichter van het beleggersblad Mister Market Magazine, verbaasde zich daarover na de bankencrisis. Voor de bedrijfswereld is alles mogelijk, als je ten minste niet raakt aan de beurskoersen, de winsten en de dividenden, liet hij optekenen. Het mooiste voorbeeld van die race to the bottom is Spanje, het paradepaardje van de structurele hervormers. Ondanks een laag overheidsbeslag en alle maatregelen om de arbeidsmarkt te dereguleren, blijft de werkloosheid onveranderd op recordhoogte en stijgt de schuld nog altijd. Alleen door een enorme sociale kost heeft Spanje zijn competitiviteit nu een beetje hersteld, maar voor de rest leverde dat besparingsbeleid nauwelijks iets op. En al zeker geen jobs. Terwijl Barack Obama de ene infografiek na de andere de wereld instuurt met nieuwe laagterecords van zijn werkloosheidcijfers, blijft Europa dus in het moeras ploeteren.

Wat moet er dan wel gebeuren? Europese socialisten moeten de crisis van de eurozone aangrijpen om de agenda om te gooien. De conservatief-liberale koers van de eurocraten is duidelijk mislukt. Zoals eerder gezegd, moeten de prioriteiten anders: volledige tewerkstelling als basisprincipe (ook nationaal), minder dogma’s, Europese sociale standaarden en bovenal investeren. Alleen op die manier kunnen we op een duurzame manier schulden af bouwen.


Sinds de oprichting van de Europese Centrale Bank is er discussie of volledige tewerkstelling geen tweede deel van haar mandaat moet zijn, naast prijsstabiliteit. Dat is inderdaad een goed idee. Maar nog belangrijker is om die doelstelling te verankeren in het Europees economisch bestuur. Pas dan zullen nationale overheden actiever ingrijpen in tijden van crisis; pas dan zullen hervormingsplannen die de eigen tewerkstelling vergroten ten koste van die van buurlanden - door competitieve loondalingen of sociale dumping - worden tegengehouden; pas dan zullen we een échte paradigmashift creëren, waarbij de overheid een soort employer of last resort wordt. Want als een werkzoekende alle inspanningen levert om aan de slag te gaan maar nergens aan bod komt, is het dan niet meer dan normaal dat de overheid die rol vervult?

Weg met dogma’s Om dat werkelijk mogelijk te maken, moet Europa dringend af van een aantal dogma’s. Een voorbeeld: Griekenland werd verplicht de winkels op zondag open te houden om de economie weer te doen draaien - iets wat ze in Duitsland ook niet doen - maar moest tegelijk ook een wet tegen belastingontwijking van multinationals afvoeren. Zo voerde Syriza een bronbelasting in om te vermijden dat groot kapitaal het land zou verlaten. Wel, onder druk van de Europese technocratie moest Syriza haar staart intrekken. De trojka eist dus dat Griekenland op een deftige manier belastingen int, maar voor grote kapitalen is dat dan weer een brug te ver. Begrijpe wie begrijpen kan. We moeten opnieuw naar een Europa dat betere lonen en levensstandaarden mogelijk maakt, in plaats van een Europa waar sociale en fiscale dumping alle vrijheid krijgt. Dat betekent dat elke lidstaat een minimumloon nodig heeft, zodat er

JOHN CROMBEZ - 63

op prijs en niet langer op levenstandaard wordt geconcurreerd. De Europese Unie moet lidstaten ook actief helpen om hun begrotingen aan te zuiveren, bijvoorbeeld door minima op te leggen voor vennootschaps- en vermogensbelastingen, in plaats van hen te verplichten om koudweg te bezuinigen terwijl het grote geld Europa rondreist op zoek naar de laagste belasting. Begrotingsregels moeten ook ruimte laten voor investeringen in onderwijs- en gezondheidsinfrastructuur, in klimaat en innovatie, in kinderen en jongeren. Dat kan wel degelijk als we financiële meerwaarden - gecreëerd door de Europese Centrale Bank die de schuld van de banken afkocht - afromen en herinvesteren in de reële economie. Dat kan ook, als we de onderinvestering en onderconsumptie waarmee Duitsland de groei in de eurozone al jaren tegenhoudt eindelijk een halt toeroepen. Tot slot is er de schuld. Ook die moeten we af bouwen. Maar niet hard en abrupt zoals nu, met dramatische gevolgen in Zuid-Europa. Een trage, volgehouden inspanning daarentegen werkt beter en doet de schuldgraad zelfs sneller dalen. Net zoals Jean-Luc Dehaene in de jaren negentig deed om ons land in de eurozone te loodsen. Tot die conclusie kwam ook het Internationaal Monetair Fonds in zijn World Economic Outlook van 2012. In het hoofdstuk ‘The good, the bad and the ugly’ komt de schuldaf bouw van de voorbije honderd jaar aan bod. Guess what? De meest groeivriendelijke schuldaf bouw was precies de trage, zekere aanpak van België in de jaren negentig. Als we dat principe vertalen naar de eurozone, wil dat zeggen dat we die schuldaf bouw ook samen - Europees dus - bekijken: als een land meer inspanningen moet doen omdat zijn schuld te hoog is, dan andere wat minder.


JOHN CROMBEZ - 65

Hoe de spaarder opnieuw greep geven op de banken? Ctrl+Alt+Del

Kleine, veilige en transparante banken met deugdelijke producten ten dienste van een duurzame economie.


Shift F7 Banken voor mensen Inleiding Een nieuwe economie vereist nieuwe, eerlijke banken. Het lijkt intussen een eeuwigheid geleden, maar we dragen nog altijd de gevolgen van de bankencrisis van 2008. Eén van de onthutsende vaststellingen is hoe weinig er sindsdien veranderd is. De Nederlandse journalist en antropoloog Joris Luyendijk bracht aan het licht hoe meer en meer bankiers opnieuw in hun oude doen en laten vervallen: “De bankensector is immuun voor ontmaskering” en “Veel meer mensen moeten weten hoe gevaarlijk dat is”. Luyendijk zei dat niet in volle bankencrisis. Neen, hij zei dat in 2015. Hoe kan het ook anders? Aan de amorele zucht naar woekerwinst lijkt weer weinig risico verbonden. Want eens binnen is dat risico voor de aandeelhouder, de spaarder en uiteindelijk de belastingbetaler. Daarom moeten we ons opnieuw vragen stellen over de toekomst van banken. Zijn ze vandaag fundamenteel veiliger? Hebben we alle lessen getrokken uit de bankencrisis? Hoe kan een samenleving zich bevrijden van een lobby die telkens weer haar slag thuishaalt ten nadele van diezelfde samenleving, of het nu de spaarder, de belastingbetaler of kleine(re) banken zijn?

Monkeys can fall from trees Om antwoorden te vinden op die vragen, neem ik u graag mee terug in de tijd. In de nasleep van de bankencrisis ging de discussie al heel snel over structuren. Experten schreven een reeks indrukwekkende rapporten en onder impuls van de bankenunie kwam er een grondige hervorming van het

JOHN CROMBEZ - 67

Europese bankentoezicht. Ook in België werden met de ‘bankenwet’ nieuwe regels uitgeschreven om een nieuw debacle te vermijden. Klinkt goed, alleen is de realiteit in 2016 anders. Ja, er zijn nu meer mensen die over de schouders meekijken en er is minder kans dat de belastingbetaler moet opdraaien voor een bank die in de fout gaat. Maar ondanks een leger van 2.000 toezichthouders - de Europese Centrale Bank én nationale toezichthouders samen - om de negentig grootste Europese banken scherp in de gaten te houden, is het risico allerminst gedaald. Laat staan definitief geweken. Also monkeys can fall from trees. Bottom line is dat de bankiers en de aard van de financiële producten niet wezenlijk veranderd zijn. Net zoals voor 2008 verkopen banken producten en diensten die te complex zijn om veilig te zijn. Net zoals toen nemen bankiers ook nu weer te veel risico uit persoonlijk winstbejag. En net zoals toen brengen ze op die manier banken in gevaar die te groot zijn om failliet te (laten) gaan. Zelfs in de strenge Belgische bankenwet is zo’n scenario niet uitgesloten. Ja maar, er is toch wél een wezenlijk verschil, argumenteert de bankensector dan. Door de nieuwe bankenwet draagt niet langer de belastingbetaler het risico, maar wel de spaarder. Seriously? Zijn dat dan niet grotendeels dezelfde mensen en organisaties? Denken we nu echt dat de bankiers verantwoordelijker zullen zijn als ze het risico op spaarders in plaats van de belastingbetaler afwentelen? Kortom, de nieuwe regels zijn verdienstelijk. Maar beschermen ze ons tegen een nieuwe bankencrisis? Pompen de banken meer centen in de reële economie? Komt het geld eindelijk terecht bij jonge ondernemers, zelfstandigen en kmo’s? Staat de bankensector nu écht volledig ten dienste van mens en economie? Het antwoord is helaas en opnieuw neen.


Banken moeten spaarders garanderen, niet omgekeerd Eigenlijk lijkt de bankensector stilaan op de Europese energiesector. De producten worden een beetje gereguleerd en de concurrentie wordt een beetje gemanaged door toezichthouders. Alle goeie intenties van eerlijke marktwerking voor consumenten, duurzaamheid en veiligheid worden opgeofferd om niet aan de macht van de grote Europese spelers te raken. Het is tijd om die logica om te draaien en de vraag te stellen welke garantie banken aan spaarders bieden.

Het is hoog tijd dat de politiek zich vrijmaakt van het financiële lobbywerk. Politici moeten nu tonen dat ze het menen, als ze duurzame economische groei vooropstellen.

De verantwoordelijkheid moet eerst en vooral bij de bankiers zelf liggen. Zij moeten volledige transparantie bieden over de risico’s van financiële producten en de kosten die ze aanrekenen. Zij moeten zich deugdelijk gedragen en duidelijker gestraft worden indien dat niet zo is. Tot slot mogen zij geen producten op de markt brengen die te complex zijn voor een gemiddelde consument. Onze ervaringen in de energiesector leren dat je de macht van gevestigde spelers kunt breken als consument en overheid ze samen onder druk zetten. Er is nog een lange weg te gaan, laten we er dus aan beginnen. Over de bankiers nog dit: acht jaar na de bankencrisis is het opvallend dat in België en de EU geen enkele bankbestuurder

JOHN CROMBEZ - 69

uit die tijd gestraft is. Het kleine IJsland en de grote VS daarentegen aarzelden niet om de schuldigen te straffen. Gezien de ernst van de feiten zou je verwachten dat ook bij ons recht geschiedt. Niets van dat alles. Net zoals grote fraudeurs al te vaak de dans blijven ontspringen, lijken normale rechtsregels niet van toepassing op financiële delinquenten. Nochtans is zowel in Europa als in de VS een kader gemaakt om schuldigen aan te pakken. Over de plas is dat kader effectief uitgewerkt. Bij ons niet. Sterker nog, in Zwitserland kreeg de klokkenluider van de megafraude bij HSBC zelf een jarenlange celstraf. Het is de omgekeerde wereld.

Bankiers moeten weer beseffen dat ze met geld van anderen bezig zijn We moeten de vraag durven te stellen wat de meerwaarde is van grote banken die beweren alles te doen voor iedereen, maar finaal vooral voor hun eigen winst werken. Een voormalig CEO van één van de grote Amerikaanse banken gaf toe dat het zogenoemde universele bankieren tot weinig meerwaarde en vooral tot meer risico leidt. Daarom pleit ik voor een terugkeer naar het oude, trage, conservatieve bankieren. Naar de tijd toen bankiers nog beseften dat ze met het geld van iemand anders bezig waren: transparantie, eenvoud in de producten en deugdelijke bankiers. In die noodzakelijke terugkeer naar eenvoud en transparantie splitsen we best de verzekeraars opnieuw van de banken. Die fusies zijn voor beide immers desastreus gebleken. Alleen gezonde en eerlijke concurrentie tussen een veelvoud van kleinere, veilige spaarbanken dient de samenleving. In het verlengde daarvan kunnen grote, commerciële banken - met activiteiten die verder reiken dan de landsgrenzen - grotere bedrijven blijven financieren, maar dan wel met risicokapitaal en niet langer met het spaargeld van mensen. Twee aparte potten dus.


Ervoor zorgen dat gezinnen niet langer opdraaien voor schade die banken kunnen veroorzaken, zal tijd vergen. Daarom nog eens: reden te meer om er nu werk van te maken.

Banken inzetten voor een economisch duurzame toekomst In de tweede helft van 2015 pompte de Europese Centrale Bank 430 miljard euro in de financiële sector om de schuld van banken over te kopen. Zo zouden grootbanken opnieuw vlotter geld uitlenen en de economie een duurzame boost geven. Het effect is teleurstellend en de duurzaamheid zoek. Het is hoog tijd dat de politiek zich vrijmaakt van dat financiële lobbywerk. Beleidsmakers moeten nu durven in te gaan tegen gevestigde financiële machten en tonen dat ze het menen, als ze duurzame economische groei vooropstellen. In Europa denken we te gemakkelijk dat financieel gelobby het voorrecht is van Wall Street ten aanzien van de Amerikaanse politiek. We vergissen ons: ook bij ons reikt de invloedssfeer van de grote banken tot ver in de Europese politiek, net zoals die van de energiereuzen. Het gaat zelfs zo ver dat sommige toezichthouders beweren dat we minder en grotere banken nodig hebben. Het is de wereld op zijn kop. De vraag naar kleine en veilige banken is er wel degelijk: bij spaarders, zelfstandigen én kleine ondernemingen. Als we het in de Europese Unie menen met het Europese herstel, dan is vrijheid blijheid voor banken niet langer een optie. Het kan anders, dat is mijn overtuiging. En niet alleen de mijne. Als we eerst kleine en daarna grote stappen zetten, is een radicaal ander bankenlandschap écht mogelijk. Dat betekent een nóg sterkere controle op de eenvoud en transparantie van producten. Dat betekent ook strengere straffen

JOHN CROMBEZ - 71

voor ondeugdelijke bankiers. Daarna kunnen we delen van de huidige grootbanken apart inkapselen (los van verzekeringen), zodat we ze makkelijker kunnen afscheiden als het misloopt. Om uiteindelijk in een laatste fase naar meerdere, kleinere, duurzame basisbanken te gaan. De financiële grootbankenlobby zal ongetwijfeld zeggen: “Zo werkt het niet, dat is slecht voor de concurrentie!”. De mokerslag die zij echter zelf aan de economie toebrachten (en nu weer dreigen uit te delen) én de miljarden staatsschuld waarmee ze de samenleving opzadelden, zou hen nochtans nederig moeten maken. Bangmakerij en luid roepen is vaak de beproefde tactiek van iemand zonder argumenten.


Hoe zorgen we ervoor dat iedereen eerlijk belastingen betaalt en bijdraagt naar vermogen? Ctrl+Alt+Del

Er is geen enkele goede reden om inkomen uit arbeid meer te belasten dan inkomen uit vermogen. Een euro is een euro.

JOHN CROMBEZ - 73

Shift F8 Een eerlijke, eenvoudige en efficiënte fiscaliteit Inleiding Het is mijn overtuiging dat de meeste burgers en ondernemingen best bereid zijn om hun deel bij te dragen op voorwaarde dat de overheid daar efficiënt mee omgaat en dat iedereen bijdraagt volgens zijn of haar draagkracht/inkomen. Vandaag is niet voldoende aan die voorwaarden voldaan. Dat ondergraaft de bereidheid om mee te betalen voor publieke diensten en sociale zekerheid. Bovendien is het fiscaal systeem te complex en te weinig transparant, wat het wantrouwen tegenover belastingen alleen groter maakt. De complexiteit draagt tenslotte ook bij tot de hoge kost om belastingen te innen en tot de fraudegevoeligheid van het systeem. Willen we die tendens definitief ombuigen, dan is een nieuwe en moderne fiscaliteit, die rechtvaardig én efficiënt is, broodnodig. Om tot een belastingsysteem te komen dat eenvoudig én transparant is. Een belastingsysteem dat bovendien economische groei stimuleert én de kloof tussen arm en rijk kleiner maakt. Kortom, een belastingsysteem aangepast aan de noden en zorgen van de 21ste eeuw. Een taxshift die naam waardig.

Eerlijker Ons belastingsysteem regelt de gezamenlijke rekening van onze samenleving. Het spreekt voor zich dat iédereen daarin eerlijk bijdraagt. De bron van het inkomen, uit werk of uit vermogen, mag van geen tel zijn. Een euro is een euro. Dat principe wordt in het huidig belastingsysteem niet gerespecteerd. Iemand die vooral inkomen uit vermogen haalt, betaalt minder belasting


dan iemand die vooral inkomen krijgt of geld verdient door te werken. Dat blijkt ontegensprekelijk uit de statistieken van de OESO. “België is uitzonderlijk. Je belast kapitaal te weinig en je overbelast arbeid. Dat moet je dus herzien”. Het is een quote van de grote baas van de studiedienst belastingen van de OESO. De belasting op werk kunnen we verlagen met minstens tien procent door de belastingbasis in de personenbelasting te verbreden. Zo houden werknemers en zelfstandigen meer netto-inkomen over uit werk. Die verbreding is mogelijk door alle inkomens te integreren in de personenbelasting. Zonder onderscheid te maken naargelang de bron van dat inkomen of de manier waarop dat inkomen wordt uitbetaald. Inkomen is inkomen, een euro is een euro. De nieuwe brede basis laat toe de belastingvrije som en de tariefstructuur aantrekkelijker te maken. De belastingvrije som ligt idealiter op dezelfde hoogte als het onbelast basisloon (Shift F4). De integratie van alle inkomens in de personenbelasting maakt ook dat alle inkomsten progressief worden belast. Daarmee kunnen we ook een einde maken aan de huidige vlaktaksen op vermogensinkomsten. Zo zorgen we voor een echte bijdrage van grote vermogens en wordt de ongelijkheid tussen inkomsten teruggedrongen. Verder is het niet meer dan normaal dat loon wordt uitbetaald in centen en niet in (salaris)wagens en andere voordelen. Daarmee zorgen we voor meer vrijheid om het loon te besteden en tegelijk voor minder files en milieuproblemen zoals luchtvervuiling. Doordat deze hervormingen gebeuren binnen een globaal kader en met het oog op een belastingverlaging van tien procent mag dit geen inkomensverlies betekenen voor de mensen die vandaag met een salariswagen rijden. Door de uitbreiding van het belastbaar inkomen met het inkomen uit vermogen zal de toekenning van sociale steunmaatregelen eindelijk getoetst worden aan het werkelijke inkomen en niet meer alleen aan het inkomen uit arbeid, zoals vandaag

JOHN CROMBEZ - 75

het geval is. Dat maakt de toekenning van sociale tegemoetkomingen rechtvaardiger.

Eenvoudiger Voor bijna één miljoen Belgen is de belastingaangifte te ingewikkeld om zelf te doorgronden. Ze doen vaak een beroep op de administratie om hun aangifte in te vullen en staan daarvoor soms uren in de rij. Anderen doen een beroep op een boekhouder. Het grootste deel worstelt zich zelf door wat door velen als de meest ergerlijke klus van het jaar wordt beschouwd. Het aantal codes op de belastingaangifte bedraagt intussen 772. De meeste mensen gebruiken slechts een handvol van die codes die je helaas in de grote hoop moet terugvinden én nog juist moet invullen ook. Daarom een pleidooi voor transparante en eenvoudige belastingen.

De belasting op werk kunnen we verlagen met minstens 10 procent door alle inkomens te integreren in de personenbelasting.

De personenbelasting kunnen we sterk vereenvoudigen door fiscale aftrekken, ingevoerd als aanmoediging voor bepaalde beleidskeuzes, af te schaffen of te vervangen door een rechtstreekse korting op factuur. Zo kun je bijvoorbeeld beter de prijs van dienstencheques verlagen in plaats van een hoge prijs te vragen en er daarna een fiscale aftrek aan te koppelen. Hetzelfde geldt voor kinderopvang. Waarom de prijs van kinderopvang zelf niet verlagen met 150 euro per maand in plaats van daarna en soms te laat - een aftrekpost te voorzien. Je hoeft geen twee jaar te wachten om je geld terug te krijgen. Tenslotte is het ook


rechtvaardiger. Alleenstaande ouders en gezinnen hebben soms onvoldoende inkomen om van de aftrek voor kinderopvang te kunnen genieten, terwijl net zij er het meest belang bij hebben.

Efficiënter Tot nu toe hebben belastingplichtigen de keuze om werkelijke kosten te bewijzen of om te kiezen voor een forfait. Intussen kiest 97 procent van de werknemers voor dat forfait. Dat betekent ook dat een hele administratieve molen van beheer en controle in stand gehouden wordt voor een kleine minderheid. Door forfaits te verhogen en voor iedereen toe te passen, kan een belangrijke administratieve vereenvoudiging gerealiseerd worden. Zowel voor de belastingplichtigen als voor de administratie. Dit is overigens geen unicum. In verschillende landen is de aftrek van beroepskosten uitsluitend forfaitair. Dat is bijvoorbeeld het geval in Nederland, Japan en Canada.

Automatisering moet er op termijn voor zorgen dat alle werknemers, zelfstandigen en kmo’s een eenvoudige én vooraf ingevulde aangifte ontvangen.

Bovendien moet alle informatie, nodig om de belastingen te berekenen, automatisch aangeleverd worden door derden (werkgever, banken, andere administraties). Daardoor daalt de fraudegevoeligheid drastisch en is een controle achteraf in de meeste gevallen zelfs overbodig. Onderzoek in Denemarken heeft aangetoond dat het fraudeniveau voor automatisch aangeleverde inkomens immers verwaarloosbaar is. Het is een systeem dat fraude vermijdt.

JOHN CROMBEZ - 77

De automatisering samen met een doorgedreven vereenvoudiging moet er op termijn voor zorgen dat alle werknemers, zelfstandigen en kmo’s een eenvoudige én vooraf ingevulde aangifte ontvangen. Als ze akkoord gaan met het voorstel, is de belasting definitief en ziet de administratie af van een latere fiscale controle. Indien de belastingplichtige niet akkoord is met het voorstel, dan dient hij/zij zelf een aangifte in. Dat komt zowel de rechtvaardigheid als de efficiëntie ten goede. Zo maken we van de fiscus een echte dienstverlener voor alle alleenstaanden, gezinnen, zelfstandigen en kmo’s. Controles kunnen dan helemaal gericht worden op de grote spelers, de grote bedragen en dus op de grote fraude. Een vast deel van de opbrengst van de fraudebestrijding wordt ingezet om de belasting op werk verder te verlagen.


Nawoord “I got a feeling I just can’t shake, I got a feeling that just won’t go away, You’ve gotta just keep on pushing, keep on pushing, Push the sky away”

Bovenstaande passage komt uit “Push the Sky Away”, een nummer van de Australische zanger Nick Cave en zijn Bad Seeds. Op een vroege zondagochtend, tijdens een uitzending op Radio 1, maakte schrijfster Saskia De Coster mij attent op de tekst. Voor mij vatten de woorden van Cave het opzet van deze oefening samen: als we willen, kunnen we de hemel optillen. Ik schreef het al eerder: verontwaardiging of boosheid volstaan niet. Verdedigen wat er is evenmin. Met Ctrl+Alt+ Del en de bijhorende Shifts zet ik ideeën op papier om de vastgeroeste regels van onze economie te herschrijven. Door onze economie weer eerlijk te maken, zal ze niet alleen beter draaien, maar tekenen we ook de sociale zekerheid van de toekomst uit. Ik vraag de lezer dan ook met aandrang om dit als een uitnodiging te beschouwen. Niet alleen een uitnodiging tot debat, participatie en overleg, maar ook een uitnodiging om de strijd aan te gaan. Er is wel degelijk een alternatief en we kunnen de zaken zoals ze nu lopen wel degelijk veranderen. Precies daarom is dit een start, een DEEL 1. Een DEEL 2 kan er enkel komen na dat noodzakelijke debat.

JOHN CROMBEZ - 79

We hoeven niet te wachten tot 2030 Waarom zou de generatie die de crisis veroorzaakte, ze ook oplossen? Het is een vraag die Rutger Bregman stelt. In één adem voegt hij eraan toe dat we misschien moeten wachten tot een volgende generatie - geboren na 2008 - aan de macht komt. Misschien kan alleen dat leiden tot een vernieuwende democratie en een moedige staat die niet alleen tegenwicht bieden voor huidige regels die niet werken, maar die regels ook durven te herschrijven. Misschien moeten we dus geduld uitoefenen tot pakweg 2030 of 2040? Wel, ik wil niet wachten.

Als we willen, kunnen we de hemel optillen.

Ik ben geboren op 19 september 1973, toen de oliecrisis uitbrak. En 35 was ik in 2008, toen de banken crashten. Hoewel ik die net zoals zovelen niet veroorzaakte, ontslaat mij dat niet van de verantwoordelijkheid om ze mee op te lossen. Maar daar stopt het niet. Mijn overtuiging is dat je met enkel kortetermijnoplossingen geen duurzame en eerlijke economie op lange termijn bouwt, net zomin als een sociale zekerheid die de tand des tijds doorstaat. Door vorige crisissen is de sociale af braak volop aan de gang, terwijl volgende crisissen al om de hoek loeren. Is het niet door de technologische ontwikkelingen met alle gevolgen van dien voor onze arbeidsmarkt, dan is het door onze sociale zekerheid die niet langer aangepast is aan de noden en uitdagingen van deze eeuw.


Is het niet door de concentratie van macht en het daaruit voortvloeiende deficit van de democratie, dan is het door een fiscaliteit die te oneerlijk blijft. Is het niet door een banken- en lobbylandschap waar alleen eigen winsten en beurskoersen van tel zijn, dan is het door belastingparadijzen waarheen fraudegeld zich nog altijd een weg baant. Is het niet door de macht van de cijfers en begrotingsfetisjen, dan is het door ondernemenden die op ongelijke voet behandeld worden. Is het niet door een overheid die langs de zijlijn blijft staan en weigert een échte partnerstaat te worden van een nieuwe samenleving, dan is het door een vrije markt die niet werkt voor iedereen, maar intussen wel alles meegraait wat op haar weg ligt.

Omdat het eerlijker moet Wat stelt de macht van de politiek nog voor tegenover de geglobaliseerde macht van economische spelers? Wel, dit verhaal gaat over de verschillende manieren waarop we volgens mij die macht wél kunnen doorbreken om de taart te doen groeien, net doordat we ze eerlijker verdelen. Vandaag is maatschappelijk engagement niet langer ons alleenrecht. En gelukkig maar. Steeds meer mensen proberen op een positieve manier de wereld rondom hen te veranderen. In een poging om de dingen samen beter te maken. Mensen ondernemen zelf en wachten niet langer op een overheid of de politiek om in te grijpen. Er is met andere woorden een nieuw politiek momentum en dus hoeven we helemaal niet te wachten tot 2030.

JOHN CROMBEZ - 81

Precies daarom hebben we met sp.a “Jij maakt Morgen” opgezet. Want als je als politieke partij maatschappelijk engagement hoog in het vaandel draagt, dan is je eerste en belangrijkste taak dat engagement versterken en ondersteunen. Dan maakt het niet uit of je nu Stiglitz, Atkinson, Pikkety, Mazzucato, Delphine, Nour, Mo of Fatima heet. Alleen de inspiratie en de ideeën zijn dan van tel. Om mensen te overtuigen dat hun mening én stem er wél toe doen en om te tonen dat het wel degelijk wat oplevert energie te steken in hun dromen. Daarom Ctrl+Alt+Del en Shift F1 tot Shift F8, Voor een toekomst waarin we ongelijkheid terugdringen, Voor een toekomst waarin iedereen deelhouder is van een duurzame welvaart, Voor een toekomst waarin sociale bescherming én economische groei wél hand in hand gaan, Voor een toekomst die eerlijker moet zijn. Want eerlijker is beter.


COLOFON januari 2016 v.u. Alain André Grasmarkt 105 b37 1000 Brussel vormgeving: sp.a grafische dienst backcover foto: reporters #jijmaaktmorgen @johncrombez facebook.com/john.crombez www.s-p-a.be

De voorbije 35 jaar hebben mensen hard gewerkt en er te weinig voor teruggekregen. Om ervoor te zorgen dat ze krijgen waar ze recht op hebben, moeten ze weer meester worden van hun eigen leven. Dat betekent dat ze de macht in handen moeten hebben om nieuwe economische regels uit te tekenen en een nieuwe sociale zekerheid uit te bouwen. Eerlijke regels, want alleen zo maken we samen de toekomst waarin iedereen deelhouder is van een duurzame welvaart. - John Crombez -


DEEL 1. EERLIJKER IS BETER John Crombez. loading... JOHN CROMBEZ - 1

Recommend Documents