De rol van de psycholoog Prof. dr. Geert Crombez
[email protected]
Chronisch VermoeidheidsSyndroom
Fukuda et al., 1994
Natuurlijk verloop Costs
80%
26% 17%
7 days
4 weeks
Based on Spitzer et al. (1987)
7 weeks
13%
12 weeks
8%
6 months
Patiënt met chronische (onverklaarde) klachten Doctorshopping Medicatiegebruik Functionele beperkingen Relatieproblemen
Angst Depressie Agressie Piekeren Catastroferen
Herhaald falen van de patiënt om een oplossing te vinden voor het (vermoeidheids)probleem Herhaald falen van de hulpverlener om een oplossing te vinden voor het (vermoeidheids)probleem
Organisch vs Psychogeen We weten niet alles over het lichaam We weten niet wat psychogeen is Diagnose is niet indicatief voor behandeling
Perceptie en interpretatie van lichamelijke sensaties Diagnose en niet-succesvolle behandeling Frustratie Doctor shopping Invasieve testen en therapie Suggestie van “Psychogeen” Meer symptomen, ziekte-gedrag en hulpvraag Verhoogde psychische distress
“If you have to prove you’re ill You can not improve”
Sociale omgeving en onbegrip Gerda heeft sedert jaren last van ernstige vermoeidheid en pijn. Zij heeft tevens slaapproblemen, en wellicht verklaart dit haar prikkelbaarheid. Zij piekert voortdurend over wat er van haar zal worden in de toekomst. Enkel als ze met haar hobby bezig is, heeft zij minder last. Zij vertelt dit niet graag aan anderen omdat zij bang is dat ze zullen zeggen dat haar klachten ingebeeld zijn.
Van Biomedisch naar Biopsychosociaal model Personality Genetics
Disuse Doctor Shopping
Socioeconomic status
Disease
Coping
Illness Stress Catastrophizing
Depression
Jobsatisfaction
Disability
Social Support Avoidance
Van Biomedisch naar Biopsychosociaal model Faciliterend Psychosociale kwetsbaarheid Overactieve leefstijl Perfectionisme ….
Initierend Somatische factoren Virus Stressvolle gebeurtenissen Fysieke en psychische belasting
Onderhoudend Fysieke Inactiviteit Lage eigeneffectiviteit Angst voor vermoeidheid Passieve houding
Vrees vermijdingsmodel Kwetsuur? Disuse Hinder Depressie
Herstel
Vermijdingsgedrag Hypervigilantie Pijn
Volharden
Vrees voor beweging, letsel Inspanning,… Geen vrees Catastroferen
Vlaeyen et al., 1995
Model van onderhoudende factoren Moeheid
Self-efficacy
Somatische attributie
Lichamelijke activiteit
Beperkingen
Focus op symptomen
(Vercoulen et al., 1998)
Disease
Disability
Illness
Cognitieve-gedragstherapie Doelstellingen: Verbeteren van functioneren ondanks vermoeidheid (herstel?)
Anamnese Componenten Psycho-educatie: vermoeidheid, slaap, medicatie Cognitieve technieken: Ziekte-opvattingen; coping en hervalpreventie Graded activity: systematisch opvoeren van activiteiten met persoonlijke doelen voor ogen. Waarden & concretiseren in specifieke doelstellingen Hoe bereiken? Belemmerend en helpend Problem solving; geleidelijk naar doel toewerken
Relaxatie en aandachtsmanagement
Graded Activity einddoel
80 70 60 50 40 30 20 10 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 25
ma di woe do ...
basislijn
stapsgewijze opbouw
Waarom werkt CBT? Verminderde negatieve opvattingen over somatische klacht Niet noodzakelijk “gehandicapt” door vermoeidheid
Verminderde passiviteit tav somatische klacht Verhoging van gevoel van controle over leven Vermeerdering van activiteitenniveau en functionele activiteiten
Verhoogde betrokkenheid in zelfmanagement Doseren van activiteit
Loslaten van onbereikbare doelen, vinden van haalbare en waardevolle doelen
Verdere bevindingen Werkt ook bij behandeling van andere klachten: fibromyalgie, aspecifieke rugpijn, kanker,… Evidence-based: Werkt bij sommigen, maar niet allemaal Bij sommigen (ook/eerst) andere problemen aanpakken (comorbiditeit) Motivatie Juridische/legale verwikkelingen Depressie & Angst
Maatwerk
Natuurlijk verloop van klachten 80%
26% 17%
7 days
4 weeks
Based on Spitzer et al. (1987)
7 weeks
13%
12 weeks
8%
6 months
Secundaire preventie van dysfunctie: huisartspraktijk Dagen werkverzuim
25 20 15 10 5 0
3
6
9
12
15
18
Tx as usual Early activitation
21
24 (Fordyce)
Wat artsdoen? zelf doen? Wat kan dekan artsdezelf
(idem voor andere hulpverleners)
Neem klachten van patiënt au serieux Geruststellen, informatie geven en advies geven Ziekte-opvatting: “Wat denk je zelf dat aan de basis ligt van vermoeidheid?” Zorgen: “Het is niet ongewoon dat mensen zich zorgen maken….” Werk: “Denk je dat je problemen hebt om te werken”
Stimuleer actief blijven (ook werk), ondanks vermoeidheid Psychoeducatie: vermoeidheid, slaaphygiëne Biopsychosociaal model of gevolgen-model?
Rol van de psycholoog: Secundaire preventie van chronic disability Vroege interventie (3-6) na doorverwijzing huisarts (ernstige of gecompliceerde vermoeidheid) Anamnese Werken vanuit “gevolgenmodel” Vertrouwd met medische problematiek en psychotherapeutische expertise
Setting Geestelijke gezondheidszorg? Huisartspraktijk,…
Goede afstemming tussen behandelaars
Minimale interventie op eerste lijn
Slotbemerkingen Van biomedisch naar biopsychosociaal model Psychologie en gevolgenmodel Verbeteren van functioneren ondanks klacht Aanpak van verergerende factoren
Bemerkingen Verwijzing Communicatie tussen huisarts, kinesitherapie en psycholoog
