december 2013

Nieuwsbrief van de Historische Vereniging/

december 2013

Cheque voor Historische Vereniging Den Dolder tijdens de Rabo Clubkas Campagne! Historische Vereniging Den Dolder heeft meegedaan aan de Rabo Clubkas Campagne. Tijdens de Rabo Clubkas Campagne kunnen leden van Rabobank Utrechtse Heuvelrug hun stem uitbrengen op verenigingen die zij een warm hart toedragen. Deze stemmen zijn geld waard. Hoe meer stemmen er op een vereniging uitgebracht worden, des te meer geld deze vereniging ontvangt. Dat geld is afkomstig uit het coöperatief dividend van de bank. Doel is hiermee het lokale verenigingsleven te steunen. Dit jaar werd er € 90.000 verdeeld onder de 62 deelnemende clubs. Er werd meer dan 5.000 keer gestemd door de leden van Rabobank Utrechtse Heuvelrug. In totaal is er 151 keer gestemd op Historische Vereniging Den Dolder door de leden van de Rabobank. Dat staat gelijk aan een bedrag van € 2.628,63. De Historische Vereniging Den Dolder bedankt hierbij de Rabobank voor deze mooie cheque die wij in 2014 passend zullen gebruiken!

www.historischeverenigingdendolder.nl

Penningmeester (L) Ruud van der Sar en secretaris (m) Dick van Lier nemen de cheque in ontvangst van bestuursvoorzitter (r) van de Rabobank Migchel Dirksen

www.geheugenvanzeist.nl Bezoek ook eens de website “Geheugen van Zeist” waar u veel informatie kunt vinden van alle erfgoed partners!

De erfgoedinstellingen die samenwerken onder het Geheugen van Zeist zijn: Idea Bibliotheek Zeist, Commissie Open Monumentendag, Culturele vleugel Slot Zeist, Gemeentearchief Zeist, Stichting ’t Gilde Zeist, Historische Vereniging Den Dolder, Museumstichting het Hernhutterhuis, Slot Zeist/Figi, Stichting Oude Algemene Begraafplaats, Zeister Historisch Genootschap, Stichting De Zilver-Kamer.


LEU draagt educatieprojecten over aan Geheugen van Zeist Enkele jaren geleden heeft Landschap Erfgoed Utrecht (LEU) een aantal succesvolle educatieprojecten voor het middelbaar onderwijs ontwikkeld. Vanwege de bezuinigingen heeft de Provincie bepaald dat LEU het voortgezet onderwijs niet meer mag ondersteunen op het gebied van erfgoededucatie. Om de bestaande projecten toch beschikbaar te houden, worden de projecten onder gebracht bij erfgoedinstellingen of scholen. Het Geheugen van Zeist neemt twee van deze projecten onder zijn hoede. De twee projecten die Het Geheugen van Zeist overneemt, betreffen ‘Industrialisatie in Zeist’ en ‘Tweede Wereldoorlog’. De pakketten zijn ontwikkeld voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Het Geheugen neemt de pakketten met veel genoegen over. Men verleent al enige jaren medewerking aan de uitvoer van de educatieprojecten en is daarom blij dat de projecten voor het middelbaar onderwijs behouden blijven. Afgelopen week vond de officiële overdracht plaats. Op het kantoor van het LEU tekende Petra Koek namens het Geheugen van Zeist de overeenkomst waarmee de educatieprojecten officieel eigendom werden van het Geheugen. Scholen die gebruik willen maken van een van de projecten kunnen contact opnemen met het Geheugen van Zeist. Meer informatie zal binnenkort te vinden zijn op www.GeheugenvanZeist.nl

Mieke Heurneman (l) van het LEU en Petra Koek (r) van de Historische Vereniging Den Dolder en Geheugen van Zeist tekenen de overeenkomst


Albert Heijn Sponsoractie Ook met de plaatselijke sponsoractie van Albert Heijn Den Dolder zijn wij natuurlijk blij. Hier ontvingen wij € 76,-- waarvoor onze dank.

Hemelse Schoonheid Russische Ikonen Tot en met 5 januari 2014


Geboorte van Christus, Rusland,19e eeuw Jeruzalemskaja, Rusland, 17e eeuw

Moeder Gods

Ikonen behoren tot de Oosters-orthodoxe Kerk en zijn onderdeel van het kerkelijke en spirituele leven van de gelovigen. Ikonen zijn meestal geschilderd op een houten paneel. Het schilderen ging volgens bepaalde regels om de authenticiteit van de afbeelding te waarborgen. Het schilderen van ikonen is voor de orthodoxe kerk een werk waarvoor Gods zegen wordt gevraagd Het gaat in de regel gepaard met gebed en vasten. Een ikoon wordt in principe niet gesigneerd, omdat men ervan uitgaat dat het Gods hand is die het schilderen begeleidde. Ikonen zijn ontstaan in landen waar het othodoxe geloof beleden wordt, zoals in Griekenland, Rusland, de Balkanlanden en ook Egypte en Ethiopië. De orthodoxie leert dat door een ikoon te eren, door er voor te bidden, de gelovige in verbinding treedt met God. Een gelovige vereert een ikoon door het slaan van een kruis en het maken van buigingen en door de ikoon eventueel te kussen; in de kerk zetten de gelovigen een kaars voor de ikoon op een daarvoor bestemde kaarsenstandaard. Ikonen worden ook wel vensters op de eeuwigheid genoemd, omdat zij als het ware een stukje van de Hemel, een stuk van Gods Koninkrijk laten zien. Een ikoon is in zekere zin een trefpunt van het materiële en het bovenzinnelijke, een medium waardoor de Godheid tot de mensen wordt gebracht. De gelovige kan, door zich in gebed te concentreren op een ikoon, zich voor een moment losmaken van de wereld


en al biddend zich in verbinding stellen met de onzichtbare, hogere wereld, met God en met Zijn heerlijkheid. De Russische ikoon heeft zijn oorsprong in de Byzantijnse traditie, maar al vroeg is de ikonenschilderkunst in Rusland zich op haar eigen manier gaan ontwikkelen. Er ontstonden verscheidene scholen in Rusland met hun eigen stijlkenmerken. Ikonen zijn een spiegel van de spiritualiteit van het Russisch-orthodoxe geloof. Zij vertolken de hoogste geestelijke idealen in vorm en kleur. De ikonen roepen de gelovigen op tot eenheid en tonen de heerlijkheid en de vreugde die de mens in het toekomstige Koninkrijk deelachtig zullen worden. Zoetmulder Ikonen bestaat sinds 1936. Ingrid Zoetmulder is gespecialiseerd in de aan- en verkoop van Oude Ikonen. Daarnaast is zij beëdigd taxateur en adviseert zij musea en instellingen op het gebied van conservering, restauratie en het beheer van ikonencollecties. In het voorjaar van 2009 heeft zij in Slot Zeist reeds eerder een prestigieuze tentoonstelling met ikonen samengesteld die indertijd lovende reacties opriep. Slot Zeist is verheugd dat Ingrid Zoetmulder haar expertise opnieuw wil inzetten om deze schitterende tentoonstelling tot stand te laten komen. Zij zal gedurende de looptijd van deze expositie zelf in Slot Zeist aanwezig zijn om vragen van bezoekers te beantwoorden en hen te wijzen op de schitterende details binnen de Russische Iconografie.

Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag: 11.00 - 17.00 uur e zaterdag, zondag, 2 kerstdag: 13.00 - 17.00 uur e gesloten op maandag, 1 kerstdag, 31 december en 1 januari Toegangsprijzen: Volwassenen: 65+/CJP/MJK/Zeistpas/U-pas: Jeugd t/m 16 jaar: gratis Slot Zeist is rolstoeltoegankelijk.

€ 5,50 (incl. koffie: € 7,25) € 4,50 (incl. koffie: € 6,25)


Het was een prachtig evenement; een tentoonstelling met veel bezoekers Zondag 10 november 2013: Voorzitter Historische Vereniging Den Dolder, Petra Koek, laat wethouder Johan Varkenvisser en zijn vrouw het wandkleed zien dat Den Dolder in 1981 voorstelt. Dit kleed van 4 bij 2 meter is door ijverige moeders van kinderen van de Hazenboschschool gemaakt van lapjes stof.

Het gehele wandkleed van 4 bij 2 meter, voorstellend Den Dolder van bovenaf. Gemaakt ter ere van het 75 jarig bestaan van de Hazenboschschool. Er wordt nu naar een locatie gezocht waar het wandkleed blijvend kan worden getoond aan het publiek

Petra Koek laat wethouder Johan Varkevisser en zijn vrouw het wandkleed zien


FISCALE FACILITEITEN GOEDE DOELEN (ANBI’S) De overheid treedt onder andere op cultureel gebied financieel gezien steeds verder terug. Fondsenwerving voor goede doelen (stichtingen, verenigingen) wordt daardoor noodzakelijker. Ook in Den Dolder zijn er op dit gebied ontzettend veel mooie initiatieven en doelen. Deze verdienen financiële steun en het is daarom van belang om te weten welke fiscale mogelijkheden er allemaal zijn. Aanmerking, door de Belastingdienst, van het goede doel als ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) geeft toegang tot een groot aantal fiscale faciliteiten. Een ANBI hoeft geen erf- of schenkbelasting te betalen over erfenissen en schenkingen die de ANBI ontvangt. Ten aanzien van overige inkomsten zijn er fiscale faciliteiten voor ANBI’s. Uitkeringen die een ANBI zelf doet in het algemene belang zijn ook vrijgesteld van heffing van schenkbelasting. De uitkeringen volgens de doelstellingen worden dus niet in Nederland belast. Een schenker aan een ANBI kan, afhankelijk van de vorm waarin de gift is gedaan, de gift van de inkomsten- of vennootschapsbelasting aftrekken (uiteraard binnen de daarvoor geldende regels). Het voordeel van schenken aan een ANBI is dus dat u de gift geheel of gedeeltelijk in aftrek kan brengen. De Belastingdienst betaalt dus mee aan uw gift. Door daarbij slim gebruik te maken van het belastingvoordeel, kunt u meer schenken met hetzelfde geld omdat de Belastingdienst na uw aangifte inkomstenbelasting het verschil terugbetaalt. U kunt er dus zelf voor kiezen om het voordeel te houden of te schenken aan de ANBI van de Historische Vereniging Den Dolder. Meer info bij onze penningmeester, telefoon 0657315442.

Boeken beschikbaar voor leden De vereniging beschikt over een bibliotheek van circa 125 cultuur historische boeken met het accent op Den Dolder. Voor geïnteresseerden leden van de vereniging stellen wij onze bibliotheek beschikbaar. Meer info bij Dick van Lier 030-2284505


Villapark Prins Hendrikoord in Den Dolder: ooit gepland, nooit gebouwd. (Door R.P.M. Rhoen)

Waarschijnlijk zijn er niet velen die ooit gehoord hebben van het bouwplan villapark Prins Hendrikoord in Den Dolder. Dit bouwplan uit 1924 was een ontwerp van de bekende tuinen landschapsarchitect Otto (Rudolf Max Ahirn Otto) Schulz (1868-1953). Hij werd geboren te Buckau bij Maagdenburg (Dl.). Zijn diploma behaalde hij aan de Koninklijke Tuinbouwschool te Potsdam. Omstreeks 1894 vestigde hij zich in Nederland. In 1903 werd hij genaturaliseerd. Hij trouwde in 1902 in De Bilt met Anna Groenewegen. Zijn schoonfamilie bezat een grote boomkwekerij in De Bilt, de firma Groenewegen & Co. De ‘Groote Gids van Zeist’ van Kraal uit 1909 zegt over dit bedrijf: ‘Alles wat op boomkwekerij betrekking heeft wordt daar gekweekt, zoowel al ’t benoodigde voor den modernen tuin- of parkaanleg, als de fijnste fruitsoorten voor boomgaarden en vruchttuinen. Buitendien heeft deze goed befaamde inrichting ook op ’t gebied der tuinarchitectuur haar sporen verdiend.’ Maar ook opgaande bomen voor straten en wegen leverde deze firma. De ernaast gelegen firma Blass & Groenewegen (zijn schoonmoeder heette Blass) leverde tuinbouwgereedschappen, hekwerken, plantenkassen enz. Een voorloper van een huidig tuincentrum. In deze familie moet hij zich op zijn vakgebied thuis hebben gevoeld. Schulz en de familie Groenewegen waren ook lid van de Evangelische Broedergemeente, waarvan de liturgie tot aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in het Duits werd gehouden. In de eerste jaren van zijn huwelijk woonde Schulz in Bussum, waar zijn drie kinderen geboren werden. In 1908 vestigde hij zich in De Bilt, waar hij een zelfstandig tuinarchitectenbureau begon. Advertenties die hij in die tijd plaatste waren: ‘Verplanting van zware boomen onder garantie’ – ‘Geeft onderwijs in Tuin-Architectuur’ – ‘Aanleggen en verfraaiïen van tuinen en perken. Prima referentiën’. Zijn eerste woonadres in De Bilt was Prinsenlaan 1 in het Kloosterpark. In 920/1921 verhuisde hij naar de Beethovenlaan 28 in het Oosterpark in Bilthoven. Bekende werken van Schulz of waar hij nauw bij was betrokken van vóór 1924 zijn: het park bij kasteel Prattenburg te Rhenen (1896), het Nimrodpark te Hilversum (1899), het villapark Amersfoortse Berg of Bergkwartier te Amersfoort (1900), het Prins Hendrikpark te Bussum (1900), de rozentuin bij Villa Acacia te Hilversum (1901), de villawijk Kloosterpark te De Bilt, (1902), het villapark Bosch en Duin te Zeist (1902), de omgeving van de nieuw gebouwde stallen op Het Loo (1910), het sportpark Houtrust te Den Haag (1910), het Stationsplantsoen voor de gemeente Woerden (1914), het park bij kasteel Lunenburg te Langbroek (1914), het Oosterpark te Bilthoven (1917) en het gemeenteplantsoen in Bodegraven (1918). Schulz ontwierp het villapark Prins Hendrikoord in opdracht van Gerrit van der Aa (18641937) te Hilversum, assuradeur, sinds 1924 de nieuwe eigenaar van de buitenplaats Prins Hendriksoord aan de Soestdijkerweg.[1] Hij behoorde tot de hoogstaangeslagenen in ’s Rijks directe belastingen. Helaas zijn het plan en de erbij behorende drie tekeningen [1]

In Zeist wordt de schrijfwijze Prins Hendriksoord aangehouden.


Het bruggetje bij Prins Hendrikoord. In de jaren vijftig was er op Prins Hendrikoord een protestants-christelijk herstellingsoord gevestigd. In de jaren zestig is de tweede verdieping geplaatst, waardoor het gebouw wat hoekig aandoet en een karakteristiek dak ontbreekt

uit 1924 verloren gegaan. De enige informatiebronnen zijn een kaart behorende bij de wegenlegger van 1925 en een ambtelijk advies uit 1924. Aan de hand van deze stukken krijgt men wel een beeld van het plan. Het villapark bestond uit twee deelparken: het Prinsenpark en het Duivenpark. Op de kaart behorende bij de wegenlegger van de gemeente Zeist van 1925 staat Duivendorp ingetekend, maar dat is een omissie. De gemeentearchitect heeft het in zijn advies van 27 oktober 1924 over het Duivenpark. Met Duivendorp werd namelijk het woningcomplex van de woningbouwverenging Het Duivendorp aan de Pleineslaan aangeduid. Het villapark Prins Hendrikoord werd begrensd door de Pleineslaan, de gemeentegrens met De Bilt, de Prinsenlaan en de Dolderseweg. Het gebied maakte deel uit van de buitenplaats Prins Hendriksoord. In het plan zou het villapark doorsneden worden door een weg die op de wegenlegger onder nummer 101a beschreven wordt als: ‘Weg van Dolderscheweg in noordwestelijke richting tot de grens der gemeente De Bilt.’ Op de ‘Kaart van Zeist en omstreken’ van circa 1930 wordt deze weg in de gemeente De Bilt aangeduid als de Oude Amersfoortseweg. Een zandweg met een breedte van drie meter en een lengte van 762 meter. De bovengenoemde Prinsenlaan gaat in de gemeente De Bilt over in de Verhulstlaan. Althans op de topografische kaart van circa 1930. Van het ontwerp van het villapark staan nog zes wegen met stippellijnen ingetekend op de kaart behorende bij de wegenlegger. Het Prinsenpark was ruimer van opzet dan het Duivenpark. Het stratenplan


van het Duivenpark was meer verdicht. Op 7 oktober 1924 zond Schulz zijn ontwerp van het wegenplan naar de gemeente Zeist met het verzoek het op te nemen in het uitbreidingsplan van 1909. Op 28 oktober informeerde hij al bij de gemeentearchitect hoe het stond met het ‘Plan Prins Hendrikoord’. Burgemeester en wethouders stuurden het plan om advies naar de gemeentearchitect. Deze was positief in zijn oordeel. Hij adviseerde wel de geprojecteerde weg A te verleggen en over de weg “101a” (Oude Amersfoortseweg, gemeente De Bilt), door hem een bospad genoemd, te laten lopen. Vervolgens zei hij dat vanaf de gemeentegrens (binnen de gemeente De Bilt) de weg naar het noorden moest worden omgebogen om een directe aansluiting te krijgen op de Vuurseweg. Dat hield voor de gemeente Zeist namelijk een kortere verbinding met Hilversum in. De gemeentearchitect merkte weg A aan als een hoofdverkeersweg en vond dat hij een breedte van achttien meter moest krijgen. In zijn advies spreekt de gemeentearchitect over een 24 meter brede weg B, maar het is onduidelijk waar die weg geprojecteerd was. Voor de andere wegen hield hij een minimum breedte van twaalf meter aan. In verband met het bebouwingsplan moest de Dolderseweg verbreed worden tot 24 meter. De gemeentearchitect ging ervan uit dat de bestaande beplanting gehandhaafd bleef. In hun vergadering van 3 december 1924 gingen burgemeester en wethouders akkoord met het plan van Schulz en gaven aan de gemeentearchitect opdracht een wijziging van het uitbreidingsplan te ontwerpen. Wat daarna met het plan voor het villapark gebeurd is, is niet meer te achterhalen in de archieven. Heeft de opdrachtgever zijn opdracht ingetrokken? Een voorstel tot wijziging van het uitbreidingsplan heeft de gemeenteraad in ieder geval nooit bereikt. Op de wegenlegger van 1942 wordt het gebied van het villapark Prins Hendrikoord wel nog tot de bebouwde kom gerekend.

De verbrede brug bij de Embranchementsweg-hoek Biltseweg nabij Prins Hendriksoord omstreeks 1930. In vroeger eeuwen stond ongeveer op deze plek een hofstede/herberg met de naam Den Dolder

De expansie van Den Dolder in noordwestelijke richting is niet gerealiseerd. Nu vormt de gemeentegrens De Bilt ter hoogte van Bilthoven-Noord tevens de grens van de bebouwing van Den Dolder ten noorden van de Pleineslaan.


Bronnen Archief van de gemeente Zeist, 1906-1945, inv.nr. 2006, Legger der wegen, 1925; Gemeentearchief Zeist. Archief van de dienst Gemeentewerken van Zeist, dossiernr. 492, Prinsenpark; GAZ. V.A.M. van der Burg en C.E.G. ten Houte de Lange, De Hoogstaangeslagenen in ’s Rijks directe belastingen, 1848-1917, Zeist / Rotterdam 2004. Kaart van Zeist en omstreken. Schaal 1:20.000. Uitgave De Branding, De Bilt [1930]. Kraal’s nieuwe groote gids van Zeist, Zeist [1909] blz. 93-94, 194-195 en 207-208.

Aanwinst voor de Historische Vereniging Den Dolder Remia tafelmes Tijdens de tentoonstelling op 9 en 10 november kregen we een Remia mes van de heer W. Brandt. We zijn daar zeer verguld mee, ook al omdat aan het mes is te zien dat het veel is gebruikt en het dus van goede kwaliteit is. Dit soort messen werd door Remia begin jaren 70 tegen inlevering van Pasteurmerken en bijbetaling uitgegeven, zie de foto uit de catalogus van 1972-73. Het heft van de messen was gemaakt van presswood, dat wil zeggen houtvezels die met kunststof aan elkaar waren gekit. Dat dat (na veertig jaar) nog altijd functioneert is een bewijs dat dit een goede methode was. De vele keren afwasmachine hebben er wel voor gezorgd dat het heft er niet meer “als nieuw” uit ziet. 1. 2. 3.

close-up van de betreffende catalogus 1972-73 (Knipsel) het mes (9773) close-up van het lemmet met Remia roestvrij (9777)


Nog geen lid van de Historische Vereniging ? Op onze website vindt u het aanmeldformulier. De contributie bedraagt slechts €15,-- per jaar. Drie keer per jaar verschijnt onze Ledenbrief waarin praktische zaken over het verenigingsleven worden meegedeeld aan de leden zoals info over vergaderingen, nieuwe aanwinsten en bijzondere activiteiten. De ledenbrief wordt verspreid tezamen met de uitgave van de Dolderse Kroniek.

Het bestuur van de Historische Vereniging Den Dolder wenst u fijne feestdagen en een gezond 2014.


december 2013

Recommend Documents