De zelfontplooiing uitgedaagd over generaties en waarden N. Selis
Vertrekpunt : pedagogische ‘struggle’ en onzekerheid
van alle tijden vandaag: lijkt >> ooit ° onbegrip en spanningen jongeren (groot)ouders
maatschappelijke, familiale, culturele factoren: - complexiteit en evolutief karakter van de samenleving - gewijzigde situatie gezinnen - ‘flexibele’ opvoedingsstijl
Botsing waarden- en normenpatronen Opzet: • een analyse maken van de postmoderne waarden- en normenbeleving van jongeren en (groot)ouders en de ‘kloof’ scherp stellen; • wegen zoeken om, voorbij mogelijke wederzijdse ergernis of onverschilligheid, zinvol en goed samen te leven.
(groot)ouders & jongeren < Post-modernisme : INDIVIDUALISTISCHE INVULLING van de ZINGEVING EN DE MORAAL
(utilitair individualisme)
(1)
expressief individualisme
(*)
(2) * R. Bellah
(2) Postmodern expressief individualisme = cultuur van de ‘zelfbeschikking– en ontplooiing’ Ongeremde realisatie van eigen identiteit, visies en projecten op basis van zelfgemaakte keuzes hedonistisch karakter paternalisme ‘empowerment’ PRIVATISERING van de MORAAL (A)
‘ME’ = Millennium Edition: ° jaren 80-90 doorgeslagen eigenwaardegevoel: > zelfingenomenheid (netlogs, blogs, facebook,…)
< NPI-test bij 16.475 studenten 2006: 2/3 scoort boven gemiddelde; 30% meer dan in 1982
• “Narcissism increased just as fast as obesity over the past 25 years, and a study today shows that it is twice that rate since 2002.” (J. Twenge) < National Institutes of Health: 35,000 Americans Narcissistic Personality Disorder (NPD): 3% of people over 65 had ever experienced NPD, compared to nearly 10% of people in their twenties.
• Narcissists believe they are better than
others, lack emotionally warm and caring relationships, constantly seek attention, and treasure material wealth and physical appearance
• “GenMe's is a way of moving through the world
beholden to few social rules and with the unshakable belief that you're important. We simply take it for granted that we should all feel good about ourselves, we are all special, and we all deserve to follow our dreams.” (J. M. Twenge)
• Wie is verantwoordelijk? Boomers en next generation “One of the primary contributors to this culture of the individual is the institutionalized emphasis on self-esteem that began in the 1970s. This emphasis went overboard with GenMe, creating a narcissism, in which individuals are overly focused on themselves and lack empathy for others” (J. M. Twenge)
“De seculiere moraliteit van de Verlichting
heeft in de tweede helft van de twintigste eeuw bewerkstelligd dat ieder ongesanctioneerd zijn eigen god kan kiezen, of dat eenieder zelfs kan denken dat hijzelf god is. Dat is –afgezien van alle nadelen- een ongeëvenaarde westerse prestatie” (7)
(7) H. Boutellier, De veiligheidsutopie. Hedendaags onbehagen en verlangen rond misdaad en straf, Den Haag, 2005
• = sociologisch etiket: feitelijke vaststelling dat individuen netwerkenvormen • Ethisch: # gemeenschap / absolute ‘WIJ’ = neo-individualisme: minder ? maar anders ‘ik’: netwerk van individuen zelfgestuurd: individu eigent zich groep toe vrijblijvend: gering engagement en beperkte duurzaamheid utilitair: ‘wij’ van nuttige ‘vrienden’
Polarisatie:
vorige generatie huidige generatie -
+
"But we reject the belief that America must choose between caring
for the generation that built this country and investing in the generation that will build its future” Barak Obama inauguratiespeech 21/01/2013
Vraag: fundament van deze keuze? ‘jonge’ generatie
‘oude’ generatie
< spontane/subjectieve aanvoelen
objectieve waarden/ principes
EMOTIVISME (B)
PLICHTENETHIEK (deontologie)
° onbegrip en frustraties
= Zwart-wit Realiteit: paradoxaal gedrag: vereniging van tegenstelling ‘jonge’ generatie
‘oude’ generatie
Emotivisme + inzet voor universele doelen
plichtenethiek + ‘voorwaardelijke’ loyauteit
Persoonlijke bedenkingen (A)(1) Cultus van het zelf gevaar sociale onrechtvaardigheid Individuele keuze = enige legitieme bron van waarden en normen
individualistische kortzichtigheid Rechten/lusten MIJ
Plichten/lasten ANDEREN
- Theorie: lasten evenredig verdelen:
iedereen kans om op te komen voor eigen rechten/lusten: inspraak- en overlegorganen; ombudsdiensten, meldpunten, …
- Praktijk: ->>lusten vooral rijke, sterke, welbespraakte individuen
->>lasten meestal arme, zwakkere, minder bespraakte ‘medemens’ ° ‘tweevoudige armoede’
“Wherever modern humans, living outside the narrow social mores of the clan, are allowed to pursue their genetic interests without constraint, they will hurt other people. They will grab other people’s resources, they will dump their waste in other people’s habitats, they will cheat, lie, steal and kill. And if they have power and weapons, no one will be able to stop them except those with more power and better weapons.” * * G. Monbiot, Libertarians are the True Social Parasites, Published in the Guardian 23rd October 2007
Rechtvaardigheid < normerend algemeen belang • “Lokale democratische beslissingsrechten zijn maar
rechtvaardig wanneer ze kunnen worden ingebed in een meer globaal algemeen belang” ( K. Raes, Wij zelven, Kapellen, 2002)
• “The democratic challenge is to mimic the governance
system of the small hominid troop. We need a state that rewards us for cooperating and punishes us for cheating and stealing. Human welfare, just as it was a million years ago, is guaranteed only by mutual scrutiny and regulation.” (G. Monbiot, Libertarians are the True Social Parasites, Published in the Guardian 23rd October 2007)
Uitdaging ‘Re-ligare’: opnieuw ‘samen-leven’ centraal stellen vanuit gemeenschappelijke waarden en afspraken één referentiepunt: gedeeld ‘frame’ = voorwaarde voor de ontwikkeling van een
eigen persoonlijke en unieke identiteit sociaal gedrag
“Ouders moeten een vuurtoren zijn die regelmatige en heldere signalen uitzendt, zodat de kinderen kunnen leren navigeren” (Jesper Juul, gezinstherapeut, in Klasse voor ouders september 2011) “Een moderne samenleving staat voor de opgave de grote mate van pluriformiteit te laten samengaan met voldoende eenheid en gemeenschappelijkheid” (WRR-rapport, Waarden, normen en de last van het gedrag, Amsterdam, 2003)
(2) Cultus van het zelf gevaar individuele ontnuchtering en depressie Egocratie => cultuur van het ‘CLAIMEN’ overtrokken verwachtingen m.b.t. eigen leven en realiteit
“Today's young people have been raised to aim for the stars at a time when it is more difficult than ever there's a huge clash between their expectations and reality. “ (J.M. Twenge, Generation Me: Why Today’s Young Americans Are More Confident,
Assertive, Entitled—and More Miserable—Than Ever Before , Free Press, 2006)
gevaar: frontale botsing bij confrontatie harde leven: °ontnuchtering depressies, cynisme en zelfmoorden
“Dat is wat we krijgen: ongelukkige en angstige dertigers met het narcisme en de hulpeloosheid van een kind” (Paul Verhaeghe (UGent))
“More than any other generation in history, the children of Baby Boomers are disappointed by what they find when they arrive at adulthood. They have more freedom and independence than ever, but also far more depression, anxiety, cynicism, and loneliness.” (J.M. Twenge, Generation Me: Why Today’s Young Americans
Are More Confident, Assertive, Entitled—and More Miserable—Than Ever Before , Free Press, 2006)
Ironie: oorzaak = ‘goede’ bedoeling om kinderen te behoeden voor ongeluk “By protecting our kids from unhappiness as children, we’re depriving them of happiness as adults” (Lori Gottlieb, Amerikaanse psychologe en auteur in ‘How to Land Your Kid in Therapy’ in
Atlantic magazine, juli-augustus 2011)
gebrek aan ‘psychologische immuniteit’ (Dan Kindlon, kinderpsycholoog Harvard)
“Kids who always have problems solved for them believe that they don’t know how to solve problems. And they’re right—they don’t.” (Jean Twenge, a professor of psychology at San Diego State University)
Doorprikken cultus van het zelf i.f.v weerbaarheid # > Ik = < Ik I have learned to seek my happiness by limiting my desires, rather than in attempting to satisfy them” (J.S. Mill)
“In de context van relatie en huwelijk zijn er twee dingen nodig: de verwachtingen moeten naar omlaag en de inspanningen naar omhoog… wie onmiddellijk alles voor zichzelf wil blijft beter weg uit het huwelijk” (Alfons Vansteenwegen in De Morgen, woensdag 4 december 2013 n.a.v. het grote gezinsrapport DM)
“Nog te veel jonge paren zien het huwelijk als een
‘geluksmachine’ waarin partners als het ware vanzelf met elkaar rekening houden. Ze zouden beter beseffen dat een samenleefrelatie sporadisch niet veel meer is dan een ‘samenwerkend genootschap’ om te overleven” (Alfons Vansteenwegen in De Morgen, woensdag 4 december 2013)
Implicaties voor opvoeding en school: grenzen aan kindgerichtheid: competentie omgaan grenzen/beperkingen “More than self-esteem, coming from praise rather than earned accomplishment, perseverance, resiliency, and reality-testing are much better predictors of life fulfillment and success “ (Jean Twenge)
(B) EMOTIVISME = verraderlijk en gevaarlijk 1) formele tolerantie gebrek aan inhoudelijke reflectie: ‘unprincipled morality’ (Z. Bauman) / sfeer van de ‘straatverlichting’ (H. Van Veghel) : ethiek gereduceerd tot psychologie ‘oppervlakte-cultuur’: “..en wat is er dan eenvoudiger en voor de hand liggender dan om de basale wensen, die we tenslotte allemaal hebben, als fundamenteel te beschouwen?” (G.M. van Asperen, Het bedachte leven, Beschouwingen over maatschappij, zingeving en ethiek, Boom-Amsterdam, 1993)
2) relativisme: ethiek op losse schroeven ‘liquid society’ (Z. Bauman) : “There is to live”
(J. M. Twenge):
no single right way
van iedere keuze wordt ook de keerzijde als
legitiem erkend : ‘anything goes’
moreel vacuüm: moeheid, onzekerheid en angst “…aan de andere kant zijn er talloze individuen die zelf mogen
kiezen, maar velen weten niet wat. Het onbegrensde zelf wordt bevangen door duizeling, geconfronteerd met de schier eindeloze mogelijkheden tot levensvoering.” (G.M. van Asperen, Het bedachte leven, Beschouwingen over maatschappij, zingeving en ethiek, Boom-Amsterdam, 1993)
gevaar: einde redelijke communicatie einde democratie alles rechtvaardigen
Naar een leefbare samen-leving Individualisme: overschatting plaats van individu in het geheel ‘sociale constitutie van het individu’
“point of view of the universe”
(H. Sidgwicks)
‘PLICHTEN’ t.o.v. ‘het geheel’ > individuele gevoelens ~ objectieve principes(a) # extern opgelegd = vanuit eigen overtuiging opgelegde sociale
(a) ethiek
> individuele gevoelens ~ objectieve, universele waarden en principes ~ rede
“…ordening van wensen veronderstelt immers een voorstelling over wat blijvend van waarde is en daar zitten de meesten van ons met de handen in het haar. Wat we nodig hebben is een visie waarin we aan onszelf en aan elkaar duidelijk maken wat duurzaam van waarde is.” (G.M. van Asperen, Het bedachte leven, Beschouwingen over maatschappij, zingeving en ethiek, Boom-Amsterdam, 1993)
“Tonight we proved once more that the true strength of our nation comes not from the might of our arms or the scale of our wealth, but from the enduring power of our ideals” Barack Obama, November 4th, 2008, Chicago
(b) plicht # extern opgelegd
= ‘echte’ vrijheid # doen en laten wat je wil “Als wij horen zeggen dat vrijheid betekent
dat wij kunnen doen wat wij willen, kan zo'n idee alleen maar worden beschouwd als complete onrijpheid van denken, want het bevat zelfs geen spoor van de volkomen vrije wil, van recht, van ethisch leven…” (Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Grundlinien der Philosophie des Rechts § 15)
= ‘auto - nomos’ zelf
-
vanuit eigen overtuiging (<‘ratio’) opgelegd
wet(geving) sociale verantwoordelijkheden
VRIJHEID ≈ VERANTWOORDELIJKHEID
“The new golden rule requires that the tension between one preferences and one social commitments be reduced by increasing the realm of duties one affirms as social responsibilities - not the realm of duties that are forcibly imposed but the realm of responsibilities one believes one should discharge and that one believes one is fairly called upon to assume.” (A. Etzioni, The New Golden Rule: Community and Morality in a Democratic Society, New York, 1996)
Algemeen belang dat wortelt in rationaliteit en vrijheid: “a matter of belief rather than force”
(A. Etzioni)
"Ik ben nu op een punt gekomen, dat ik kort kan aangeven, waaruit het wezen van de crisis van onze tijd bestaat. Het gaat om de relatie tussen het individu en de maatschappij. De mens is zich van zijn afhankelijkheid van de maatschappij meer dan ooit bewust geworden. Maar hij/zij beleeft deze afhankelijkheid niet als iets positiefs, als een organische binding, als een beschermende kracht, maar veeleer als een bedreiging van zijn natuurlijke rechten, ja zelfs van zijn economische existentie. Bovendien is zijn positie in de maatschappij van dien aard, dat de in hem aanwezige egoïstische neigingen voortdurend worden gestimuleerd, terwijl zijn sociale drijfveren, die van natuur uit zwakker ontwikkeld zijn, steeds verder ontaarden. Alle mensen, welke hun positie in de maatschappij ook is, lijden onder dit degeneratieproces. Onbewust van hun eigen egoisme, voelen zij zich onzeker, vereenzaamd en van hun kinderlijke, simpele en ongecompliceerde levensvreugde beroofd. De mens kan echter in zijn zo korte en onzekere leven alleen dan een zin vinden, wanneer hij/zij zich dienstbaar maakt aan de samenleving“ (1) (1) Albert Einstein, Waarom socialisme?, in Monthly Review, mei 1949
“Om de wereld weer beleefbaar te maken heeft de westerse mens nood aan 2 waarden: nederigheid en verbondenheid
“Van een betweterige samenleving opnieuw naar een zoekende samenleving” (Eddy Van Tilt in Tertio 29 maart 2006)
Uitdaging
‘zwijgen uit angst’ normatieve inzet: lef om d.m.v. reflectie respectvol te confronteren met principes en waarden en te appelleren aan elkaars sociale verantwoordelijkheid “Sommige plichten berusten op het feit dat er andere
wezens op aarde zijn wier omstandigheden wij kunnen verbeteren” (William Ross) “Dat … de mens geheel onbaatzuchtig zijn plicht moet doen, en zijn verlangen naar geluk volledig buiten zijn plichtsbesef moet laten om het geheel zuiver te houden: daarvan is hij zich met de grootste helderheid bewust; en wanneer hij gelooft dat niet te zijn, dan kan dat, voor zover dat in zijn vermogen ligt, van hem geëist worden…” (I. Kant)
“So let us summon a new spirit ... of
service and responsibility where each of us resolves to pitch in and work harder and look after not only ourselves, but each other. Let us remember that if this financial crisis taught us anything, it’s that we cannot have a thriving Wall Street while Main Street suffers – in this country, we rise or fall as one nation; as one people.” Barack Obama, November 4th, 2008, Chicago
The Higher Education community needs to pursue opportunities to broaden our students’ vision. The culture of the self must be challenged by the culture of community. One of our highest priorities among our students should be to offer the opportunity to live and serve in community, pursue common goals, and discover the value of putting the needs of another ahead of one’s own needs.” (J.M. Twenge, Generation Me: Why Today’s Young Americans Are More Confident,
Assertive, Entitled—and More Miserable—Than Ever Before , Free Press, 2006)
