De wijk 10x zo goed Kennislab voor Urbanisme april 2014
Zo maken we de wijk 10x zo goed ‘Maak de wijk 10x zo goed.’ Met die schijnbaar onmogelijke opdracht gingen de studenten uit het Kennislab voor Urbanisme in Amersfoort op 1 februari 2014 aan de slag. Schijnbaar onmogelijk, want wie dit ‘trenddocument’ leest, vindt het opeens heel gemakkelijk. We hoeven, als urbanisten, het werk van de studenten alleen nog maar uit te voeren. Ik ben dan ook heel blij met dit resultaat en trots op de studenten die dit hebben geproduceerd. We leven momenteel in een tijd waarin de manier waarop de stad wordt gebruikt drastisch verandert. Kort samengevat: internet bereikt de stad. We zijn altijd en overal met iedereen en alles verbonden. We zijn een internet of people in een internet of things. Het verschil tussen een online en een offline wereld bestaat niet meer. Daar doen we allemaal aan mee: als we onze mail checken bij een koffiebar, als we via een OV-app onze reisplannen, als we couchsurfen, online winkelen of met vrienden ergens afspreken via whatsapp. Dit is een van de grootste veranderingen sinds de industriële revolutie en de eerste effecten worden langzaam zichtbaar. Maar de voorbeelden die ik hierboven noem, klinken over een paar jaar volledig achterhaald. In dit trenddocument is daarom niet naar de effecten van vandaag gezocht, maar naar megatrends. Die zijn door de studenten benoemd als constante verbondenheid, flexibilisering en bewustwording. De trends zijn tot een formule samengevat, SMART genaamd, en losgelaten op alle functies, onderdelen, behoeften en doelgroepen die een wijk kent. Zo leest u wat SMART wonen is of de SMART-effecten zijn voor de doelgroep kinderen. En juist die uitwerking maakt dit boekje zo interessant. Want er wordt genoeg gefilosofeerd over de toekomst, hier is het concreet gemaakt. En daar gaan de studenten nu mee aan de slag. En u kunt natuurlijk meedoen. Door uw feedback te geven of samen met de studenten een van de uitwerkingen concreet te maken. Zo maken we de wijk 10x zo goed. Jan-Willem Wesselink Hoofdlaborant Kennislab voor Urbanisme
2
Inhoudsopgave 1. Inleiding
pagina 4
2. Smart
pagina 5
2.1. Constante verbondenheid
pagina 5
2.2. Flexibilisering
pagina 6
2.3. Bewustwording
pagina 7
2.4. De SMART-formule
pagina 7
3. Wat is de huidige wijk?
pagina 8
3.1. Functies van de wijk
pagina 8
3.2. Onderdelen van de wijk
pagina 9
3.3. Doelgroepen
pagina 9
3.4. Behoeftes in de wijk
pagina 10
3.5. Stromen door de wijk
pagina 11
4. Huidige wijk x SMART-formule = wijk van de toekomst
pagina 12
5. Interessante mismatches
pagina 22
6. Colofon
pagina 23
3
1. Inleiding De hoofdvraag van het Kennislab voor Urbanisme Amersfoort is: hoe maak je de wijk 10x zo goed? In dit trenddocument hebben wij als Kennislaboranten voor een andere benadering gekozen om de huidige wijk 10x beter te maken. De eerder gekozen trends waren in onze ogen en in die van de partners niet allesomvattend genoeg. We hadden aan de hand van uitgebreide zoektochten en brainstormsessies drie trends gedefinieerd die volgens ons de wijk drastisch zouden gaan veranderen. Hierbij zijn we echter voorbij gegaan aan de behoeftes die de wijk voor haar inwoners vervuld. Om deze reden hebben we besloten om een stap terug te zetten en anders te werk te gaan. Bij deze nieuwe benadering staat de gebruiker van de wijk, de bewoner, centraal. Daarbij zijn we tot de conclusie gekomen dat er slechts één trend is die de mens aanzienlijk beïnvloedt en dit de komende jaren ook zal blijven doen: het internet. Het internet en andere technologische ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat we vandaag de dag constant met onze vrienden, familie en collega’s in contact staan. Daarnaast beschikken we over real-time data, waardoor we op de hoogte kunnen blijven van alles wat zich in de wereld afspeelt. Afgezien van het feit dat onze leefomgeving hierdoor groter wordt, heeft deze constante verbondenheid er ook voor gezorgd dat we als mens veel bewuster van onze omgeving zijn geworden. We zijn bewuster van onze directe omgeving, want als we overal met elkaar verbonden kunnen zijn, wat doet de plaats waar je op dat moment bent er dan nog toe? Dit betekent dat de directe omgeving een specifieke (andere) rol moet gaan vervullen. Om contact met elkaar te hebben hoeven we niet meer aanwezig te zijn op één plaats. Dus wellicht vervuld onze directe omgeving nu wel een behoefte welke hoger in de piramide van Maslow ligt dan het faciliteren van contact. Daarnaast zijn we in staat om de gevolgen van ons eigen gedrag te zien, en dat aan anderen wereldwijd te laten zien. Onze leefomgeving is niet meer datgene wat we live kunnen zien, maar is uitgebreid met alle plaatsen waarmee we in contact staan. Over het gebruik van nieuwe technologieën en internet om het stedelijke leven efficiënter en groener in te richten is al veel geschreven onder de noemer SMART-city. Dit kan echter ook worden toegepast op het lagere schaalniveau van de wijk. Wij zien mogelijkheden om door middel van de SMART-formule de wijk 10x beter te maken. Maar wat is SMART precies? Een eenduidige definitie lijkt te ontbreken en daarom is een duidelijke omschrijving van dit begrip opgesteld. Om een heldere structuur aan te houden en niet aan de fundamentele behoeftes in de wijk voorbij te gaan, hebben we besloten om de huidige wijk gefaseerd te ontleden en te kijken wat de functies van een wijk zijn, hoe de gebouwde omgeving van een wijk er in detail uitziet, welke bevolkingsgroepen/ doelgroepen van de wijk gebruik maken en tot slot wat de behoeftes van deze mensen in de wijk zijn. Op deze manier maken we de wijk inzichtelijk en kunnen we vervolgens gaan kijken hoe onze SMART-definitie op de verschillende onderdelen van de wijk toe te passen is om deze uiteindelijk 10x beter te maken. 4
2. SMART SMART is het buzz word van deze tijd. Het combineert de grote ontwikkelingen die op dit moment gaande zijn in de wereld ter verbetering van het stedelijk leven. Technologische vooruitgang staat ten grondslag aan het begrip SMART. Technologieën, in het bijzonder internet, hebben ons dagelijks leven ingrijpend veranderd. Drie megatrends vormen samen de SMART-formule: constante verbondenheid, flexibilisering en bewustwording. Wanneer een product aan deze drie componenten voldoet is het product SMART en past het bij deze tijd. De drie componenten zullen in dit hoofdstuk worden uitgewerkt, waardoor ook duidelijk wordt waarom we juist voor deze drie trends hebben gekozen.
2.1.
Constante verbondenheid
Manuel Castells staat ten grondslag aan de netwerksamenleving. Een van zijn bekendste en invloedrijkste publicaties is: The information age: Economy, society and culture, gepubliceerd in 1996. In dit boek brengt hij samenhangende ontwikkelingen aan het licht en beschrijft hij in een alomvattende theorie hoe de toekomstige samenleving eruit zal komen te zien. Deze samenleving duidt hij aan met de term netwerksamenleving. Volgens Castells vormt de ontwikkeling van de informatietechnologie een voorwaarde voor de totstandkoming van de netwerkmaatschappij. In een netwerkmaatschappij neemt het belang van netwerken toe en het belang van plaatsen af. De netwerken noemt Castells de space of flows en daarmee doelt hij op netwerken van informatie, mensen, goederen en technologie. Waar vroeger plaatsen een grote invloed hadden op de samenleving, zijn in de nieuwe samenleving netwerken dominant geworden. Macht in de samenleving verschuift van vaste plekken naar flexibele netwerken. Deze verandering wordt gedreven door maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen op het gebied van communicatie. De technologische vooruitgang maakt het mogelijk om deze netwerksamenleving verder uit te breiden. We hebben op dit moment overal en op ieder gewenst tijdstip beschikking over een enorme hoeveelheid informatie. Deze informatie is steeds minder fysiek en steeds meer digitaal. Daarnaast zijn we met behulp van smartphones altijd verbonden met de wereld om ons heen. Via social media kunnen we gerichter contacten leggen en onderhouden met de mensen van onze keuze. Dit heeft als gevolg dat we als mens onderdeel worden van de netwerksamenleving en leven in ‘zwermen’. We maken deel uit van verschillende, zelfgekozen en flexibele netwerken. Niet alleen mensen zijn door middel van netwerken met elkaar verbonden. Internet of Things is een trend welke alle apparaten en objecten met elkaar verbindt door middel van internet. Dit kan door middel van computers, smartphones, sensoren en unieke identificatieapparatuur. Het systeem bepaalt niet langer de onderdelen, maar de onderdelen bepalen het systeem. Dit is trouwens niet alleen op het gebied van technologie, maar ook op het gebied van de steeds mondiger wordende burger die bottom-up zelf initiatief neemt om zijn leefomgeving te verbeteren. 5
Een voorbeeld van Internet of Things is de slimme thermostaat. De standaardfunctie wordt verbreed door het object te verbinden met het internet. Het controleren en besturen van de temperatuur binnenshuis kan nu vanaf ieder plek worden geregeld. Dit geeft ons niet alleen flexibiliteit, we leren hierdoor ook van ons gebruik en kunnen efficiënter omgaan met energie. Door deze netwerksamenleving verandert de functie van de ruimte. Deze is vooralsnog vaak statisch en niet verbonden met internet. Steeds meer wordt de ruimte echter voorzien van sensoren die door middel van internet met elkaar communiceren. Dit heeft vergaande gevolgen voor de toekomstige wijk. Hoe gaat de toekomstige wijk om met de constante verbondenheid van mensen, informatie en goederen?
2.2.
Flexibilisering
Het tweede component van SMART is flexibilisering, een zeer brede trend met grote gevolgen voor ons dagelijks leven. De definitie van flexibilisering hang af van de context waarin het woord gebruikt wordt. Het kan betrekking hebben op flexibel materiaal, een flexibel levensritme of een flexibele houding tegenover anderen. Voor dit trenddocument gaan we enkel in op wat deze trend betekent voor de wijk of de directe woonomgeving. We maken onderscheid tussen fysieke en sociale flexibilisering. Fysieke flexibilisering heeft te maken met flexibilisering van het vastgoed of openbare ruimte. Onze gebouwen zijn statisch. Als ze gebouwd worden ligt de functie en locatie voor tientallen jaren vast. Dit is niet passend bij een samenleving waarin we continu zoeken naar flexibiliteit. Het liefst willen we ons onafhankelijk van tijd en plaats kunnen bewegen en deel uitmaken van een systeem dat zich aanpast op onze behoeftes. Tijdelijkheid is een woord wat hierbij past. Er is een stijgende vraag naar ruimtes met verschillende (tijdelijke) functies. Op deze manier zijn we zelf flexibel in hoe we die ruimte gebruiken. Hierbij kan gedacht worden aan flexwerken, modulair bouwen en aan een flexibele openbare ruimte. Efficiëntie is ook een begrip wat bij flexibilisering hoort. Door een grote druk op de ruimte in de stedelijke gebouwde omgeving, komt er een steeds grotere vraag naar efficiënt gebruik van deze ruimte. Eén vaste functie, op één locatie voor een langere periode is niet meer passend. Sociale flexibilisering heeft te maken met de stijgende keuzevrijheid van burgers. Door het internet zijn we in staat om ons leven flexibel in te richten. We zijn niet meer gebonden aan vaste tijden voor het doen van boodschappen, we kunnen deze online bestellen en laten thuisbezorgen. We hebben keuzes als het gaat om de contacten die we leggen. Door social media stellen we ons sociale netwerk samen met de mensen die voor ons belangrijk zijn. Dit zijn slechts enkele voorbeelden om aan te geven dat we in ons leven steeds minder te maken hebben met van bovenaf opgelegd structuren. Men wil vrij zijn in de keuzes die zij maken. Dit zorgt voor een flexibel dagritme en diversiteit in levensstijlen in de samenleving. Doordat we ons leven zowel sociaal als fysiek flexibel inrichten is er meer behoefte aan 6
identiteit ter verantwoording van onze keuzes. Want als je zoveel keuzevrijheid hebt, welke identiteit streef je dan na? Dit heeft ook te maken met het eerste component van de SMART-formule: constante verbondenheid. Doordat alles en iedereen met elkaar verbonden is gaan plaatsen wereldwijd steeds meer op elkaar lijken. Het wordt belangrijker om je op lokaal niveau te onderscheiden. Voor mensen betekent dit dat ze zoeken naar een plaats die aansluit bij hun identiteit en waar ze zich vertrouwd voelen. Dit is zeer individueel en vraagt om flexibiliteit.
2.3.
Bewustwording
Het laatste component is bewustwording. We zien een trend dat mensen meer omgevingsbewust worden en dat behoeftes aan het veranderen zijn. Omdat we verbonden zijn met de hele wereld zien we ook de gevolgen van ons eigen gedrag. We zien hoeveel stroom we verbruiken, hoeveel uitlaatgassen de lucht in gaan en hoe onze kleding in derdewereldlanden door kinderen wordt gemaakt. Op internet lezen we hoe schadelijk de plofkip en bespoten groenten zijn. Deze informatie maakt ons bewust van de keuzes die wij maken. We willen niet alleen water en elektriciteit, we willen dat dit groen is. We willen dat onze producten op een maatschappelijk verantwoorde manier geproduceerd worden. We maken keuzes die het beste zijn voor onszelf én de wereld om ons heen. Daarnaast is er steeds meer behoefte om goederen te delen. Door middel van de constante verbondenheid wordt het steeds gemakkelijker gemaakt in contact te komen met elkaar. Dit contact kan ook worden gebruikt om spullen te delen. Bikesharing, het delen van fietsen in de stad, is een fenomeen dat steeds groter wordt. Ook Blabla-car is een mooi voorbeeld. Als iemand toch van Amsterdam naar Amersfoort rijdt, waarom zou de bestuurder dan niet een paar mensen meenemen voor een vaste prijs per kilometer. De ‘sharing economy’ is een voorbeeld van de veranderende identiteit en houding van burgers. We gaan van een materiële economie naar een beleveniseconomie. We hoeven geen goederen meer te hebben, maar verlenen onze status aan datgene wat we doen. Dit is een trend die wellicht nog niet speelt onder alle bevolkingsgroepen, maar wel steeds groter wordt.
2.4.
De SMART-formule
SMART is volgens ons dus niet alleen het buzz woord van deze tijd, maar ook de belangrijkste megatrend. In de toekomst zal ons leven steeds meer worden ingericht volgens de volgende formule:
Constante verbondenheid
Flexibilisering
Bewustwording
7
SMART
Deze formule is ons uitgangspunt voor het verdere document. Deze formule gaan we toepassen op de wijk. Hoe gaat deze eruit zien als alle elementen, functies en behoeftes van de wijk SMART zijn? Dit leidt tot een blauwdruk voor de toekomstige wijk die volgens ons 10x beter is. De wijk heeft verschillende functies, er leven verschillende bevolkingsgroepen, en er zijn verschillende behoeftes en onderdelen van de wijk. Het is aan ons de taak om te kijken of deze elementen van de wijk al SMART zijn en hoe ze er volgens ons uit zouden zien als ze SMART zouden zijn. Hierdoor ontstaan mismatches: gebieden waarop de huidige wijk tekort schiet volgens de SMART-criteria. Hier liggen kansen voor nieuwe producten om de huidige wijk te verbeteren. Door de wijk in zijn geheel te ontleden en te analyseren dwingen we onszelf om tot innovatieve ideeën te komen.
3. Wat is de huidige wijk? Alvorens de SMART-formule toegepast kan worden op de huidige wijk is het essentieel om te bepalen wat de huidige wijk voor haar bewoners betekent. Een methode om dit te achterhalen is een volledige ontleding. We geven daarom een beschrijving van de huidige functies van een wijk, haar onderdelen, de bevolkingsgroepen die aanwezig zijn (de doelgroepen) en de behoeftes die zij hebben. Dit levert ons een totaalplaatje op van de huidige wijk en alle actoren die daarmee te maken hebben.
3.1.
Functies van de wijk
Iedere wijk vervult een aantal functies die belangrijk zijn voor ons als individu. Ieder individu zal echter meer of minder waarde hechten aan bepaalde functies van een wijk en men is voor bepaalde functies ook niet gebonden aan één wijk. De huidige wijk kan de volgende functies vervullen: Wonen – hieronder wordt datgene verstaan wat je in een huis doet. Werken en ondernemen – alle activiteiten die er op gericht zijn om financieel in je eigen onderhoud te kunnen voorzien. Consumeren – kopen van goederen en/of diensten. Ontmoeten en sociaal netwerk – in contact staan met buurtgenoten. Verplaatsen – mobiliteit, bewegen van A naar B door gebruik te maken van een voertuig of te lopen. Ontspannen – alle activiteiten die er toe leiden dat mensen fysiek en mentaal tot rust kunnen komen. Zorgen – ondersteunen van mensen die zelf niet in een bepaalde behoefte kunnen voorzien. Sporten – alle vormen van lichaamsbeweging om fit te blijven. Spelen – samen bezig zijn met een spel of activiteit, voornamelijk door kinderen.
8
3.2.
Onderdelen van de wijk
Naast de functies van de wijk, kan de huidige wijk ook gedefinieerd worden op basis van fysieke elementen die aanwezig zijn in de wijk. Ondanks dat iedere wijk zijn eigen verschijningsvorm kent, zullen alle wijken opgebouwd zijn uit min of meer dezelfde onderdelen. Het is belangrijk om deze mee te nemen in de analyse, omdat fysieke elementen in de toekomst met elkaar in verbinding staan en aangepast moeten worden op de behoeftes van de gebruiker. De huidige wijk zoals wij die voor ogen hebben kan bestaan uit de volgende gebouwde elementen: Huizen – gebouwen om in te wonen, waaronder alleenstaande huizen, twee-ondereen-kap huizen, rijtjeshuizen en flats. Winkels – gebouwen waar goederen worden verkocht, inclusief bijbehorende luifels, uithangborden en etalages. Horeca – openbare plek waar iets gedronken kan worden, inclusief terrassen. Parken – openbare groene buitenruimte, inclusief bomen, begroeiing en wandel- en fietspaden. Pleinen – open, onbebouwde en aangelegde plek, inclusief bankjes, grasveldjes, fonteinen etc. Speelplaatsen – stuk grond om op te spelen, inclusief afscherming van straat, klimrek, schommel, wipwap, glijbaan, zandbak etc. Parkeerplaatsen – plek waar een auto voor langere of kortere tijd kan worden neergezet, inclusief parkeerautomaten en elektrische oplaadpunten. Stoepen – plek bestemd voor voetgangers, inclusief straatverlichting, prullenbakken, wegwijzers, bomen, fietsenrekken, plantenbakken en wegafscherming. Fietspaden – plek bestemd voor fietsers, inclusief verlichting. Wegen en straten – plek bestemd voor verkeer, inclusief zebrapaden, stoplichten, rotondes, verkeersdrempels en bus- en tramhaltes. Bus- en trambanen – route voor openbaar vervoer, inclusief elektrische bovenleiding. Sportcomplexen – plekken waar men sport kan beoefenen, bestaande uit sporthallen, sportvelden, zwembaden, fitnessscholen etc. Scholen – gebouw waar onderwijs wordt gegeven, inclusief schoolplein.
3.3.
Doelgroepen
Uiteindelijk wordt een wijk gevormd door de bevolkingsgroepen die gebruik maken van de functies en de onderdelen van een wijk zoals die hierboven beschreven staan. In de huidige wijk kunnen onderscheiden wij de volgende doelgroepen/bevolkingsgroepen: Gezin – een al dan niet gehuwd paar met thuiswonende kinderen of een alleenstaande ouder met thuiswonende kinderen. Alleenstaande – een persoon die een huishouden heeft zonder een vaste partner. Senioren – ouderen met een leeftijd van boven de 50 jaar. Studenten – personen die onderwijs volgen aan een (hogere) onderwijsinstelling.
9
Kinderen – iedereen die nog niet volwassen is, tot 15 jaar. Jongeren – iedereen tussen de 15 en 25 jaar. Sporters – een persoon die aan sport doet. Werkende – iemand die onder de werkzame beroepsbevolking valt, oftewel iemand met een baan van minimaal 12 uur per week. Ondernemer – iemand die een bedrijf bezit of leidt. Werklozen – personen die bij het arbeidsbureau staan ingeschreven, niet ouder zijn dan 65 jaar en jonger dan 16 jaar, geen arbeidsverhouding hebben en die wensen en in staat zijn om arbeid te verrichten in loondienst voor meer dan 12 uur per week. Hangjongeren – jongeren die langdurig op een bepaalde plaats in de openbare ruimte verblijven. Publieke diensten in de wijk – werkenden die publieke diensten in de wijk uitvoeren.
3.4.
Behoeftes in de wijk
Tot slot wordt de huidige wijk gedefiniëerd door de fundamentele behoeftes die de bevolkingsgroepen hebben, en waar de wijk in moet voorzien. Deze behoeftes zijn van nature aangeboren en inzichtelijk gemaakt in de piramide van Maslow. Deze behoeftes kunnen worden door vertaald naar de huidige wijk. Maslow omschrijft als basale behoefte de primaire biologische behoeftes van de mens. Het gaat hierbij om eten, drinken, warmte, slaap, seks, zuurstof en andere primaire behoeftes. De wijk faciliteert in deze behoeftes met al haar fysieke elementen: van muren, daken en straten, tot een waterleiding, elektriciteitsnet en internetverbinding. Nadat de basisbehoeftes zijn vervuld gaan we op zoek naar veiligheid. Dit betekent gezond zijn, financiële zekerheid en veiligheid op straat en in de woning. De wijk die voorziet in deze behoeftes is groen, schoon, veilig en leefbaar. Hierna richten we ons op sociale behoeftes. Mensen willen vriendschap, liefde en familie. We willen bij een bepaalde groep horen, zoals het gezin, de buurt of een vereniging. Deze behoefte wordt gefaciliteerd door de wijk. Het biedt ons de mogelijkheid tot contact met de buurt en verenigingen of communities waar we ons bij kunnen aansluiten. Een behoefte die nog verder gaat is zelfvertrouwen. Mensen zoeken naar respect, erkenning en waardering van anderen en ook van zichzelf. Dit betekent dat je jezelf moet kunnen zijn, je onafhankelijk en vrij voelt. Een wijk waarin haar bewoners zich thuis voelen en wederzijds respect naar elkaar tonen faciliteert dit. Het hoogst haalbare niveau is zelfontplooiing. We worden niet meer gestuurd door de behoefte om onszelf te bewijzen, maar kunnen onze eigen doelen nastreven. We voelen ons vrij van angst en vrij van de beoordeling van anderen. Bij het nastreven van onze eigen doelen kan de 10
wijk een belangrijke rol spelen. Het biedt ons de mogelijkheid om onze eigen identiteit te uitten, bijvoorbeeld door de mogelijkheid tot het personaliseren van je woning en het ontplooien van je favoriete activiteiten in de buurt. In de figuur hieronder zijn de fundamentele behoeftes opgenomen waarin de wijk moet voorzien. Ondanks dat deze piramide een doorvertaling is van de piramide van Maslow is deze niet hiërarchisch opgebouwd. Dit betekent dat het niet noodzakelijk is dat eerst aan de lager gelegen behoeftes voldaan wordt alvorens aan een hoger gelegen behoefte voldaan kan worden.
ONTPLOOIING Identiteit uitten in je buurt ERKENNING Thuis en wederzijds respect tussen buurtbewoners SOCIAAL Sociaal contact met de buurt en ergens bij horen VEILIG schoon, groen, veilig en leefbaar FYSIEK Riolering, huizen, infrstructuur, warmte, gas, water, licht, electriciteit, internet
3.5.
Stromen door de wijk
Wat minder concreet aan te wijzen, maar de wijk bevat ook stromen. Deze stromen gaan door de wijk en gaan er ook weer uit. Dit klinkt heel wazig, maar het is logischer dan het lijkt. Denk bijvoorbeeld aan de stroom aan voertuigen die door een wijk rijdt op een dag. Of de geldstromen die uitgegeven en verdient worden in een wijk. Deze stromen zijn op zekere hoogte de brandstof van een wijk. De hieronder beschreven stromen hebben effect op een wijk:
Goederen – alle gebruiksvoorwerpen die in bezit zijn van mensen Diensten – alle diensten die verleent worden aan mensen of die mensen gebruiken Energie – alle vormen van energie zoals; warmte, elektriciteit, wind en waterkracht Geld – alle valuta die mensen in de wijk uitgeven en ontvangen Afval – alle dingen die niet meer gebruikt worden en verwerkt moeten worden Mensen – personen die de wijk bezoeken of door de wijk komen Het weer – zon, regen, wind; het trekt door de wijk en heeft invloed op de wijk Verkeer – alle verkeerstromen van alle soorten vervoersmiddelen
11
1. Huidige wijk x SMART-formule = wijk van de toekomst Nu het totaalplaatje van de huidige wijk bekend is, kan de SMART-formule worden
Constante verbondenheid
Flexibilisering
Bewustwording
SMART
toegepast. In onderstaande tabellen wordt per functie, onderdeel of behoefte aangegeven hoe de huidige invulling van deze elementen eruitziet en hoe deze elementen SMART ingevuld kunnen worden. Ook zal een beeld worden geschetst van hoe wij verwachten dat de doelgroepen in de toekomst zullen veranderen. Aangezien het hierbij gaat om mensen en niet om fysieke elementen, kan de SMART-formule niet worden toegepast. Alle SMART invullingen en het geschetste toekomstbeeld van de doelgroepen vormen samen de blauwdruk voor de wijk van de toekomst die volgens ons 10x beter is. Huidige invulling
SMART invulling
Wonen
De functie wonen is momenteel nog redelijk traditioneel ingevuld. We wonen, slapen, eten en rusten binnenshuis op specifieke plekken en specifieke tijden. Wonen doen we voornamelijk privé op onze eigen grond.
Werken en ondernemen
Tegenwoordig hebben de meeste mensen nog steeds een negen tot vijf baan met een kantoor op een vaste plek. Wat wel steeds meer te zien is dat meer mensen thuis werken of flexibel uren indelen.
De functie wonen op een SMART manier gaat uit van een bewustere leefstijl en een flexibelere inrichting van het woonhuis met gemixte functies. Hierdoor gaan we efficiënter met de woonruimte om. We kunnen ons huis aanpassen aan onze behoeftes op dat moment. Ook wordt de buitenruimte veel meer onderdeel van het woongedrag. Wonen doen we niet alleen meer binnen ons privé-eigendom. Mensen eten onderweg in de trein, rusten uit in het park en slapen vaker buiten de deur als ze een weekend weg zijn. Er is een transitie zichtbaar naar flexibel werken qua locatie en tijd. Waar we werken en hoe laat doet er steeds minder toe, we staan immers altijd met elkaar in verbinding. Ons huis kan worden omgetoverd tot werkplek en op kantoren zijn alleen nog flexplekken te vinden. De scheiding van vrije tijd en tijd dat besteed wordt aan werken wordt minder scherp. Geld verdienen is niet meer ons hoofddoel, we willen onszelf ontwikkelen en doen wat we leuk vinden. Voor bedrijven wordt het steeds meer van belang om een maatschappelijke meerwaarde te hebben. De consument is kritisch in zijn keuzes en sociaal ondernemerschap is in opkomst. Hierbij staat ook flexibiliteit voorop: de klant is koning.
Functies
12
Consumeren
Op het moment voorziet de wijk in de behoefte consumeren slechts door een buurtsupers, een lokale markt en een aantal kleine ondernemers als een bakker of slager. Andere winkels bevinden zich niet in de wijk maar in het kernwinkelgebied.
Ontmoeten en sociaal netwerk
Tegenwoordig faciliteert de wijk in sociaal contact middels openbare ruimte. Er zijn echter nog weinig wijken waarin buurtgenoten het belangrijkste netwerk voor elkaar vormen. Ons sociale netwerk reikt veel verder dan de buurt en is heel divers. De eigen ruimte is meestal strikt afgesloten door het gebruik van bijvoorbeeld schuttingen, hekken en hagen. Mensen verplaatsen zich middels auto, openbaar vervoer, de fiets of lopend. Deze vervoersstromen sluiten redelijk op elkaar aan; maar er moet nog wel veel gewacht worden in files of bij overstappen in het OV.
Verplaatsen
Ontspannen
Doordat ontspannen heel persoonlijk is kan hier geen eenduidige omschrijving van worden gegeven.
Zorgen
In de wijk is ruimte voor zorg door verzorgingstehuizen en huisartsen die fysiek in de wijk gevestigd zijn.
13
Door de opkomst van e-commerce worden goederen makkelijker bereikbaar en kan vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. Fysieke winkelruimten zullen afnemen of puur een etalage functie krijgen. Het aantal pakketbezorgers in de wijk zal toenemen; maar dan wel op een centraal afleverpunt. Ook zal er minder materieel worden geconsumeerd, maar men zal meer belevenissen gaan consumeren. Dat is hetgeen waar status aan wordt ontleend. Niet de auto die je hebt is belangrijk, maar de autovereniging waar je lid van bent. In de SMART-wijk staan we altijd in contact met de wereld om ons heen. De lokale omgeving wordt hierbij weer belangrijker, omdat dit ons houvast biedt. Dit betekent dat de sociale functie van de wijk verandert. De afbakening van een wijk wordt vager en is flexibel. Wat een buurt betekent is voor iedereen anders. Wel staan we door middel van social media in contact met mensen dichtbij, hebben we minder behoefte om onze eigendommen af te schermen en in eilandjes te wonen en worden we ons bewust van het feit dat een goede buur beter is dan een verre vriend. De transportmodaliteiten worden beter aangepast op elkaar door realtime data. Het OVnetwerk wordt bepaald door de behoefte van de gebruiker. Door nieuwe technologieën worden vervoersmiddelen schoner en tevens efficiënter. Iedereen rijdt elektrisch en onze verplaatsingen worden continu geregistreerd door sensoren om het netwerk te verbeteren. Ook is het zichtbaar dat de auto geen statussymbool is, maar puur functioneel wordt gebruikt. Het delen van vervoersmiddelen wordt steeds populairder. Ook in de wijk van de toekomst blijft ontspannen persoonlijk. Wellicht is ontspannen in de toekomst juist wel het tegenovergestelde van SMART. Dus juist niet verbonden met internet, niet flexibel en niet bewust. Een wijk die SMART is, is een wijk waar iedereen kan ontspannen. In de toekomstige wijk kan iedereen altijd en overal in contact komen met zorginstellingen en lotgenoten middels social media. Geen spreekuren, maar Skype gesprekken met artsen. Het geheel functioneert als een netwerk waarin de afstand tussen zorg en burger kleiner wordt. Fysieke zorgpunten zijn minder belangrijk. Ook zullen burgers meer voor elkaar zorgen indien mogelijk. Zorg komt dus niet alleen meer vanuit de professional.
Sporten
De wijk faciliteert sporten door sporthallen en -velden aan te leggen. Deze zijn vaak monofunctioneel. Ook parken en hardlooproutes worden sinds de laatste paar jaar aangelegd om fysieke activiteit te bevorderen.
Spelen
In de huidige wijk wordt spelen gefaciliteerd door aangelegde speeltuinen en door aangewezen woonerven.
De SMART-wijk faciliteert alle sporten, overal en altijd. We zien dat mensen steeds meer zelf willen invullen wanneer en waar ze gaan sporten. Hardlopen is populair, net als bootcampen en yoga op allerlei locaties in de stad. Door de connectiviteit tussen mensen zijn ze niet meer afhankelijk van verenigingen en lidmaatschappen. Hierdoor hebben ze toegang tot een breder scala aan sporten en kunnen ze gemakkelijk sportmaatjes vinden. Een SMART-wijk faciliteert sport door de aanleg van groen die op verschillende manieren kan worden gebruikt. Traditionele sporten blijven bestaan, maar worden dynamisch gefaciliteerd. Dat wil zeggen dat een voetbalveld kan worden veranderd in een basketbalveld of hockeyveld. De SMART-wijk moet spelen veel flexibeler faciliteren. Ook kinderen maken onderdeel uit van een netwerk. Hierdoor wordt in de SMART wijk meer op straat gespeeld doordat ze elkaar via het netwerk kunnen opzoeken. De openbare ruimte moet mogelijkheden bieden tot realitygaming. Hierbij wordt de fysieke omgeving gekoppeld aan internet en gebruikt als een digitaal speelbord. Spelen wordt hierdoor flexibel en kan overal en altijd gedaan worden door verschillende doelgroepen.
Huidige invulling
SMART invulling
Huizen
Tegenwoordig gebruiken we onze huizen hoofdzakelijk om in te slapen, eten, douchen en in te relaxen. Dit alles wordt in verschillende ruimtes gedaan.
Winkels
Traditioneel bieden winkels hun producten en diensten in schappen en etalages aan, maar de laatste jaren heeft zich de revolutie van E-commerce
Een SMART-huis is flexibel waardoor er veel efficiënter met de beschikbare ruimte om kan worden gegaan. De slaapkamer is in een mum van tijd omgebouwd in een eetkamer om vervolgens in een zithoek te veranderen. Het huis past zich aan de behoefte aan. We kunnen ons huis volledig personaliseren zodat het past bij onze identiteit. Daarnaast staat een SMART-huis constant in verbinding met de bewoner door sensoren, waardoor deze veel milieuvriendelijker is. Wanneer de bewoner de voordeur uitloopt schakelt bijvoorbeeld automatisch alle elektrische apparatuur uit. SMART-winkels zijn beter op de hoogte van de actuele vraag in een wijk en klantenkring, waardoor het aanbod beter op de vraag aansluit. Dit komt doordat de afstand tussen winkel en consument kleiner is geworden door internet.
Onderdelen
14
voorgedaan. We winkelen steeds meer online. Hier doen steeds meer winkels aan mee door middel van een webshop.
Horeca
Horeca dient tegenwoordig als een plek waar mensen samen komen om wat te eten en te drinken. Dit kan in de vrije tijd gebeuren om tot rust te komen, als vorm van sociaal contact, maar ook in zakelijk verband.
Parken
Parken hebben vandaag de dag veel uiteenlopende functies. Mensen gaan er heen om te sporten, om tot rust te komen, wat te eten en te drinken en om samen te komen.
Pleinen
Pleinen zijn tegenwoordig zo ingericht zodat mensen hier samen kunnen komen en ergens kunnen zitten.
15
Ons shopgedrag kan volledig worden geanalyseerd en door virtuele medewerkers kunnen we gemakkelijk met winkels in contact komen. Het aantal fysieke winkels daalt nog meer, maar het aantal webshops neemt toe. De winkels komen in feite naar ons toe in plaats van andersom. Winkelen doen we voor de beleving, kopen doen we online. Steeds meer mensen zullen producten en/of diensten vanuit huis gaan aanbieden. Dit leidt tot meer ondernemers in de wijk. Deze aangeboden diensten en producten zullen milieuvriendelijker zijn omdat men bewuster gaat consumeren. Een SMART-horeca gelegenheid is constant op de hoogte van de samenstelling van de klanten en speelt dit openlijk door. Bijvoorbeeld: wat is de gemiddelde leeftijd en wat is de man/vrouw verhouding van bezoekers op dat moment. Hierdoor kan men veel gerichter op zoek naar een specifieke locatie die aansluit op de actuele stemming en behoefte. Ook hier geldt: de klant is koning en bepaalt dus hoe de horeca eruit ziet. Het aanbod is flexibeler en er zullen meer en meer grijze horeca gelegenheden ontstaan. Iets wat we nu al zien in de vorm van Air B&B, waarbij je je huis of kamer verhuurt aan toeristen. Een ander voorbeeld is thuisafgehaald.nl, waarbij hobbykoks kunnen koken voor buurtgenoten. We halen de horeca als het ware in huis en zijn op zoek naar meer lokale en knusse horeca. De functies van SMART-parken zullen in de toekomst nagenoeg hetzelfde zijn. De grote verandering is dat ook parken constant verbonden zijn. Zo kan men zien waar weinig mensen zijn wanneer ze tot rust willen komen, waar veel mensen zijn als ze op zoek zijn naar een gezellig grasveld om te picknicken of te voetballen en welke paden op het moment de meeste hardlopers telt. In ieder park is ook openbaar internet beschikbaar. We worden ons steeds meer bewust van het belang van groen in de omgeving. Naast het faciliteren van mensen krijg het park ook andere functies, denk hierbij aan het bergen van water. Een SMART-plein heeft nog steeds dit samen brengen van mensen als belangrijkste functie. Extra functies kunnen echter worden toegevoegd doordat ze bijvoorbeeld gaan dienen als waterbassins (Rotterdam waterpleinen). We gaan toe naar een situatie waarin pleinen flexibele functies krijgen. Overdag is er plaats voor de
Speelplaatsen
De primaire functie van speelplaatsen tegenwoordig is dat kinderen veilig ergens in de buitenlucht kunnen spelen
Parkeerplaatsen
Parkeerplaatsen zijn onderdeel van het huidige straatbeeld. Een straat zonder parkeerplaatsen is haast ondenkbaar in de huidige tijd.
Stoepen
De stoepen van tegenwoordig dienen niet alleen als infrastructuur voor voetgangers maar faciliteren ook de prullenbakken, straatverlichting, groen in een wijk, wegwijzers, bushokjes en ga zo maar door. Huidige fietspaden dienen als de infrastructuur voor fietsers.
Fietspaden
Wegen en straten
De wegen van tegenwoordig dienen als infrastructuur voor private motorvoertuigen en het openbaarvervoer.
16
lokale markt, aan het einde van de middag kunnen kinderen er spelen en ’s avonds functioneert het als parkeerplaats. Ook pleinen zullen constant verbonden zijn zodat we weten wie er gebruik maken van het plein. De SMART-speelplaats heeft nog steeds als primaire functie om een veilige speelomgeving in de buitenlucht aan te bieden aan kinderen. De SMART-speelplaats maakt het echter ook nog veel aantrekkelijker voor kinderen om naar deze speelplaatsen te komen. Er zijn interactieve speeltoestellen (denk aan Map Attack en real-life Pacman) en de traditionele speeltoestellen zijn modulair zodat ze door de kinderen zelf kunnen worden aangepast aan hun behoefte. Daarnaast kunnen kinderen ook zien op welke speelplaats hun vriendjes zich bevinden. De SMART-parkeerplaats blijft onderdeel van het straatbeeld maar past zich aan de actuele verkeerssituatie in de wijk aan. De afbakening van een parkeerplaats past zich aan de grootte van een auto aan zodat er efficiënter met de parkeerruimte wordt omgegaan. Wanneer er minder auto’s in de wijk op zoek zijn naar een parkeerplaats verdwijnt de hele omlijning en is er zo (tijdelijk) extra ruimte voor voetgangers of fietsers. Daarnaast communiceren parkeerplaatsen real-time met auto’s en wijzen ze ons de weg naar het dichtstbijzijnde vrije vak. De SMART-stoep van de toekomst faciliteert nog steeds in al deze functies maar reageert op de gebruiker ervan. Denk bijvoorbeeld aan slimme straatverlichting die alleen aan gaat wanneer er iemand aankomt. De stoep gaat onderdeel uitmaken van het netwerk. Het SMART-fietspad zal ook puur deze functie blijven dienen maar verkeerslichten en sensoren zullen constant de verkeersstromen monitoren om zo iedereen zo snel mogelijk van A naar B te krijgen. Het fietspad reageert daarnaast op de fietser en maakt onderdeel uit van het netwerk. Zowel fiets- als looppaden hebben in de SMART wijk een prioriteit ten opzichte van de autoweg. Dit komt door de bewuste keuzes die mensen maken, ook t.o.v. vervoersmiddel. SMART-wegen zullen ook puur deze functie blijven dienen maar verkeerslichten en wegsensoren zullen constant de verkeersstromen monitoren om iedereen zo snel mogelijk van A naar B te krijgen. Ook hier zullen de onderdelen
Bus- en trambanen
Bussen en trams dienen als openbaar vervoer in steden en bus en tram banen zijn de infrastructuur voor deze vervoersmiddelen. Er bestaan bus- en tram banen die exclusief zijn of gedeeld rijbanen.
Sportcomplexen
Tegenwoordig hebben we tientallen sportcomplexen in steden die mensen de mogelijkheid geven een specifieke sport te beoefenen. Op een voetbalveld wordt bijvoorbeeld niet gevolleybald.
Scholen
Vandaag de dag leren we minimaal tot ons 17e in de schoolbanken. Ook op latere leeftijd gaan we door met leren d.m.v. vervolgopleidingen, cursussen en interactie.
17
van de weg, zoals de straatverlichting, reageren op de gebruiker om zo milieuvriendelijker te zijn. SMART-bus- en trambanen zijn op een zodanige manier aangesloten op de infrastructuur dat ze zo min mogelijk hoeven te stoppen. Overal zijn sensoren geïmplementeerd om het netwerk aan te laten sluiten bij de gebruiker. Door openbaar vervoer efficiënter en sneller te maken zullen meer mensen hiervoor kiezen. Ook zullen de trams en bussen rijden op groene stroom. Een SMART-sportveld/complex heeft de mogelijkheid zich te transformeren naar de behoefte van mensen zodat de ruimte multifunctioneel en efficiënter gebruikt kan worden. Een voetbalveld kan bijvoorbeeld getransformeerd worden naar hockey- of volleybalveld. Hierbij is realtime informatie beschikbaar zodat men kan zien op welk sportveld/complex op welk moment welke sport wordt gefaciliteerd. SMART-scholen zullen meer gebruik gaan maken van E-learning om mensen de gelegenheid te geven vanaf elke plek op elk moment van de dag colleges, cursussen en dergelijke te volgen. Ook scholen kunnen meerdere functies krijgen, doordat ze ’s avonds bijvoorbeeld als buurthuis functioneren.
Huidige situatie
Toekomstige situatie
Doelgroepen Gezin
Tegenwoordig bestaat het gezin meestal uit twee ouders en een kind.
Gezinnen worden steeds gevarieerder door meer scheidingen en meer alleenstaande ouders. Per gezin gebruiken we dus vaker twee huizen.
Alleenstaande
Alleenstaanden (mensen van 30+ zonder vaste levenspartner) zijn momenteel de uitzondering op de regel.
Senioren
Babyboomers gaan langzaam aan met pensioen en worden steeds meer hulpbehoevend. Er is sprake van vergrijzing. De opleidingsgraad in Nederland is hoog, dus het aantal studenten ook.
Het aantal alleenstaanden zal toenemen door het feit dat meer mensen carrière zoeken en het vaker voorkomt dat iemand geen gezin wil. Dit komt ook door de toename van het aantal echtscheidingen. Het aantal senioren zal toenemen vergeleken met de groene golf. Ouderen kunnen en moeten langer zelfstandig blijven wonen.
Studenten
De prognose is dat meer mensen op HBO of WO niveau gaan studeren. Het aantal studenten zal toenemen. De ontwikkeling van het aantal kinderen hangt af van de conjunctuur. Kinderen maken meer en op steeds jongere leeftijd gebruik van technologie. Daarnaast worden ze steeds slimmer.
Kinderen
Kinderen kunnen goed overweg met technologie.
Jongeren
Jongeren puberen en zetten zich af tegen hun ouders.
Jongeren zullen altijd blijven puberen. Wel is er een soort ontwikkeling te zien dat veel jongeren zich bewuster gaan gedragen.
Sporters
Sporters sporten bij verenigingen in de wijk, op aangewezen plekken.
Werkende
Mensen werken van negen tot vijf op een kantoor. Wanneer dit niet het geval is wordt dit als bijzonder ervaren. Het aantal zelfstandig ondernemers stijgt.
Meer mensen sporten omdat we door sociale media en internet sterker de neiging hebben om gezond te leven. Ze worden zich meer bewust van het belang hiervan. Mensen kunnen overal alle soorten sport uitoefenen en gezonder eten. Werktijden en locaties worden steeds flexibeler. Mensen werken in deeltijd, werken onderweg, werken thuis, kunnen zelf uren inplannen of zetten zelf een bedrijfje op. Er is meer ruimte voor de ondernemer en ondernemen wordt makkelijker. Het aantal zelfstandig ondernemers zal verder stijgen. Het aantal sociale ondernemers met een maatschappelijke meerwaarde wordt groter. Hoogstwaarschijnlijk zullen de effecten van de crisis eerst nog toenemen om daarna minder zichtbaar te worden. Het aantal werklozen zal dan afnemen. Door de huidige overheid is het sociaal vangnet minder. Steeds vaker wordt geëxperimenteerd met het profiteren van hangjongeren door ze een taak te geven of als sociale controle te gebruiken. Door de opkomst van internet zullen er minder postbodes en meer pakketbezorgers zijn. Ook zullen burgers zelf publieke taken moeten gaan uitvoeren.
Ondernemer
Werklozen
Door de economische crisis zijn nog steeds veel mensen werkloos. Dit aantal stijgt.
Hangjongeren
Hangjongeren zijn aanwezig en verplaatsen zich van hangplek naar hangplek. Er zijn veel werkenden die publieke diensten in de wijk uitvoeren aanwezig.
Publieke diensten in de wijk
18
Huidige invulling
SMART invulling
De huidige wijk faciliteert in deze behoeftes met al haar fysieke elementen als huizen, infrastructuur, gas, water, licht, elektriciteit, riolering en internet. Deze fysieke omgeving staat vast voor een langere periode. Veiligheid is in de huidige wijk top down geregeld. De overheid zorgt er voor dat de wijk groen, schoon, veilig en leefbaar is.
Altijd en overal met elkaar verbonden zijn door middel van snel internet (4G en Wi-Fi) is een belangrijke basisbehoefte. De fysieke omgeving die in de basisbehoefte voorziet is niet langer statisch, maar is reactief en past zich aan de vraag aan. Ook zal de fysieke omgeving geen schade aanbrengen aan het milieu. Doordat mensen constant met elkaar in verbinding staan is men beter in staat om deze behoefte lokaal en vanuit de bewoners zelf te regelen; in een SMART-wijk gebeurt dit. Flexibiliteit in de regelgeving maakt deze bottom-up beweging mogelijk en mensen gaan zelf ook inzien dat het noodzakelijk is om een eigen bijdrage te leveren om in deze behoefte te blijven voorzien. In een SMART-wijk staan we, nog meer dan in de huidige wijk, altijd in contact met anderen. De buurt is niet langer de afgebakende ruimte waarbinnen sociale contacten zich moeten afspelen. Vanuit het sociale aspect gezien vervaagt de grens van de wijk. Men kan bewuster kiezen voor de sociale contacten die men aangaat of van welke groepen men onderdeel wil uitmaken. In een SMART-wijk is men constant in verbinding met direct omwonenden. Dit zorgt er voor dat men elkaar beter kent en erkent. Constante verbondenheid maakt je meer bewust van je eigen gedrag en het gedrag van omwonenden in je wijk. In de SMART-wijk zijn we op de hoogte van wat er speelt onder bewoners en vinden we eerder een aanleiding om erkenning of waardering uit te spreken richting een omwonende. Doordat contact leggen eenvoudiger is en de buurt functioneert als een netwerk, is er ook meer ruimte voor ontmoetingen. Door de constante verbondenheid wordt het in de SMART-wijk nog makkelijker om de juiste persoon te bereiken die jou kan ondersteunen in je zelfontplooiing. Ook kan door versoepelde regelgeving en functiemenging meer identiteit worden gegeven aan de wijk. In de SMART-wijk is men open minded, open voor nieuwe dingen en belevenissen. Men hecht minder waarde aan voorwerpen. De wijk biedt ruimte voor het ontplooien van je favoriete activiteiten. SMART invulling
Behoeftes Basisbehoefte
Behoefte aan veiligheid
Behoefte aan sociaal contact
In de huidige wijk woont een groot deel van de mensen in eilandjes, met schuttingen rond hun huis, en is er weinig sociaal contact in de buurt. Door social media staan mensen meer met elkaar in contact dan voorheen.
Behoefte aan erkenning
In de huidige wijk is sprake van te weinig erkenning, vertrouwen, waardering en respect tussen de mensen die samenwonen in één wijk.
Behoefte aan zelfontplooiing
In de huidige wijk wordt aan deze behoefte voldaan door het aanbieden van bijvoorbeeld kluswoningen. Ook zorgt het makkelijk kunnen bereiken van de juiste persoon ervoor dat mensen zich beter kunnen ontplooien in hun wijk. Echter ontbreekt het veel wijken aan identiteit wat ten koste gaat van deze zelfontplooiing. Huidige invulling 19
Stromen Goederen
Mensen gebruiken goederen. Wijkbewoners kopen goederen vaak buiten hun wijk. Daarna worden deze goederen weggegooid of gedoneerd; ook vaak buiten de wijk.
Diensten
Naast goederen worden er ook diensten verleent in de wijk. Deze diensten komen net als goederen vaak van buiten de wijk.
Geld
Geldstromen zijn zeer ingewikkeld. Geld wordt overal uitgegeven en overal verdient.
Energie
Iedereen in de wijk gebruikt energie. Deze energie wordt over het algemeen buiten de wijk geproduceerd en stroomt van daaruit door de wijk. Iedereen in de wijk produceert afval. Of dit nu vuilnis, vies water of recyclebare goederen zijn; ze worden allemaal uit de wijk gehaald naar de vuilnisbelt, middels het riool naar de waterzuivering of opgehaald en naar recyclecentra gebracht.
Afval
Mensen
Een wijk kent bewoners en bezoekers. Vooral de bezoekers kunnen worden gezien als een stroom mensen door de wijk. Vaak komen ze met een bepaald doel en verdwijnen daarna weer uit de wijk.
20
In een SMART invulling is deze stroom van goederen efficiënter ingericht. Mensen zijn zich bewust van de gevolgen van het ver weg laten produceren van goederen. Door het grote netwerk dat iedereen heeft is het mogelijk om goederen lokaal te produceren en gebruiken; afgestemd op de individuele wensen van de gebruiker en rekening houdend met de levensduur ervan. Het verlenen van diensten kan heel anders in de SMART wereld. Ten eerste kan voor het verkrijgen van diensten het persoonlijk netwerk veel beter gebruikt worden. Daarnaast kunnen deze diensten veel flexibeler worden aangeboden. Ook is het veel bewuster als er een kortere afstand zit tussen dienstverlenende en dienstvragende. Mensen gaan steeds bewuster om met hun geld. Aan de ene kant zou de beweging tot een localeconomy te zien kunnen zijn; hoewel er ook trends zijn die wijzen op een global-economy. Mensen kunnen overal geld verdienen en overal geld uitgeven; dit moet alleen op een efficiëntere manier worden gemanaged. Energie wordt al veel mee gedaan; welke initiatieven erg passen bij SMART. Een lokale productie van energie op een duurzame wijze georganiseerd door de bewoners is het droombeeld van SMART energie. Op een SMART wijze wordt er heel anders omgegaan met afval. Ten eerste worden mensen bewuster van hun footprint en zal er minder afval worden geproduceerd. Daarnaast kan afval en riolering op wijkniveau worden geregeld. Hierdoor past het beter bij de wensen van de bewoners en geven de pluspunten van afvalverwerking iets terug aan de wijk.
De stroom mensen die door een wijk komt kan veel betekenen voor bijvoorbeeld de economie van de wijk. Als er ingespeeld wordt op deze stroom mensen dan kan er worden gepoogd deze mensen in de wijk te houden en onderdeel van het netwerk te laten uitmaken.
Vervoer
Het weer
Vervoersstromen zijn alle soorten vervoer die door de wijk komen. Denk aan fietsers, openbaar vervoer, auto’s en wandelend verkeer. Ook de reden dat ze zich door de wijk verplaatsen kan verschillen; ze kunnen hun bestemming in of buiten de buurt hebben. Het weer is een onbeïnvloedbare stroom die effect heeft op de wijk. Hoe wij gebruik maken van het weer dan wel weer beïnvloedbaar. Hoewel we veel initiatieven zien van zonne-energie en opvang van water wordt er over het algemeen weinig mee gedaan.
21
Vervoersstromen zijn verre van smart. Vaak moeten voertuigen omrijden, ze verbruiken fossiele brandstoffen en ze maken de wijk er niet veiliger op. De invulling van de vervoersstromen kan bewuster – betere brandstoffen, beter verbonden – denk aan apps met GPS en flexibeler – betere aansluiting vervoersstromen, meer keuzevrijheid. Zoals genoemd kunnen we gebruik maken van het weer. Dit heeft vooral te maken met het opwekken van energie of warmte. De punten genoemd bij energie kunnen; gebruik makend van het weer; een SMART invulling geven aan de wijk.
2. Interessante mismatches In het voorgaand hoofdstuk is de SMART-formule toegepast op de huidige wijk. Zo is een blauwdruk ontwikkeld voor de wijk van de toekomst die 10x beter is dan de huidige wijk. Wanneer deze blauwdruk vergeleken wordt met de invulling van de huidige wijk, kunnen een groot aantal mismatches worden onderscheiden. Mismatches zijn in dit geval elementen waar de huidige wijk nog niet voldoende aansluit op het niveau van de wijk van de toekomst. Wanneer alle mismatches opgelost worden zal een wijk ontstaan die 10x beter is. Voor het toewerken naar een product zullen we als Kennislaboranten inzoomen op enkele van deze mismatches. We kiezen hierbij voor die mismatches die niet uit zichzelf opgelost zullen worden en wel van grote invloed zijn. Deze mismatches hebben de meeste sturing nodig, terwijl de overige mismatches min of meer uit zichzelf opgelost worden door (technologische) ontwikkelingen die al gaande zijn in de maatschappij. In onderstaande mismatches zie wij de grootste gaten tussen de huidige en de toekomstige wijk. Door te focussen op deze mismatches is de kans het grootst om te komen tot de gewenste vernieuwing van de huidige wijk. Ook hebben onze persoonlijke interesses meegespeeld in de selectie van onderstaande mismatches. Gezien de functies die een wijk vervult, zien wij de grootste mismatches tussen de huidige en de toekomstige wijk in wonen, werken, consumeren, verplaatsen, zorgen, sporten en spelen. Bij werken gaat het voornamelijk over de opkomst van sociaal ondernemerschap en bij consumeren zorgt vooral de opkomst van e-commerce tot een mismatch. Als het gaat om de onderdelen van de wijk, zien wij de grootste mismatches in de huizen, winkels, openbare ruimte, speelplaatsen en sportcomplexen van de huidige wijk. Openbare ruimte moet in dit geval opgevat worden als het geheel van parken, pleinen, parkeerplaatsen, stoepen, fietspaden, bus- en trambanen en wegen en straten. Tot slot zien wij een grote mismatch tussen de huidige invulling en de SMART-invulling van de behoefte aan veiligheid, de behoefte aan erkenning en de behoefte aan sociaal contact. De mismatches die hierboven genoemd worden vormen de basis voor het vervolg van onze werkzaamheden in het Kennislab voor Urbanisme. We zullen ons verdiepen in één of meerdere van deze mismatches, in de hoop te komen tot een product dat deze mismatch oplost en zo bijdraagt om de wijk 10x beter te maken.
22
Colofon Dit document is een uitgave van het Kennislab voor Urbanisme Amersfoort en is samengesteld door: Tara van den Ban Lisette van Beusekom Sanne van der Drift Astrid Kroes Abel Malschaert Karst Rauhé Boudewijn Swier Lenneke Molendijk Jilldau Tjalma Kennislab voor Urbanisme Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort t: +31 (0) 33 8700 100
[email protected] www.kennislabvoorurbanisme.nl Volg ons op: Twitter: @KLvoorUrbanisme Linkedin: http://www.linkedin.com/groups/Kennislab-voor-Urbanisme-3936256 Facebook: https://nl-nl.facebook.com/kennislabvoorurbanisme Facebook Westas: https://www.facebook.com/kennislabwestas YouTube: http://www.youtube.com/user/KLvoorUrbanisme Vine: https://vine.co/u/975548779405127680 Wat vindt u van deze aanpak om de wijk 10x beter te maken? Discussieer mee op onze social media kanalen.
23
