De vonken van het ma-werk

(c) A.J. Baart - alleen aanhalen met volledige bronvermelding -------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Opzet

De Vonk Tilburg

Deze inleiding: 1. Mijn achtergrond: presentie 2. Waarin bestaat nu precies de waarde van het ma-werk?

De vonken van het ma-werk Over het kapitaal van vrijwillige inzet.

Prof. dr Andries Baart 19 november 2015

•

Moderne vrijwilligersinzet

•

Zijn gebruikelijke waardebepaling

•

Alternatieve concepten om de waarde te bepalen

•

Mijn conclusies 2

Presentie

Werkdefinitie presentie Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie h/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan.

4

Wat is presentie? 1 Menslievend 2 Aansluitend 3 Relatiegestuurd

Probleemstelling

Zorgen vanuit nabijheid: er zijn met en voor de ander Bij het leven, het verhaal en de persoon van de ander Doen wat de ander jou nu te kennen geeft als passend, als nodig en als verlangen

4 Effectieve bekommernis Doen wat de ander werkelijk helpt en baat 5 Erkennend en bevestigend 6 Ruimte geven 7 Uithouden

De ander eer geven en zijn of haar anderszijn respecteren Het beste van de ander tevoorschijn halen en de ander nooit afschrijven Kunnen afwachten en je onmacht verdragen 5

6

1


Probleemstelling

Probleemstelling

Er verandert momenteel veel in de inzet van vrijwilligers

Er verandert veel in de inzet van vrijwilligers

• De overheid heeft die inzet hard nodig (almaar meer zelfs)

• De overheid heeft die inzet hard nodig (almaar meer zelfs)

• Rekent erop en stelt het zelfs in de grote transitie verplicht / als doel / als voorwaarde

• Rekent erop en stelt het zelfs in de grote transitie verplicht / als doel / voorwaarde Mensen willen het ook wel zelf, voor zichzelf (zinvol) of moeten het wel (mantelzorgers).

7

8

Probleemstelling

Probleemstelling

Daarbij dreigen er ook gevaren: je wordt gemakkelijk uit je positie gehaald en vanuit het beleid geheretiketteerd als • mantelzorger • vrijwilliger • burger met plichten

In deze voorstelling van zaken steunt de waardering voor vrijwilligers (die het ma-werk mobiliseert) vooral op de fysieke en financiële aspecten van hun inzet. Daar zal geen zinnig mens bezwaar tegen hebben, maar het is wel het halve verhaal, en wat mij betreft de verkeerde of minder belangwekkende helft. 9

Probleemstelling

10

Probleemstelling Hier telt vooral je inzet, je fysieke inzet.

Daarbij dreigen er ook gevaren: je wordt gemakkelijk uit je positie gehaald en vanuit het beleid geheretiketteerd als • mantelzorger • vrijwilliger • burger met plichten.

• Wat je erbij denkt en waarom je het doet, is van secundair belang: als het maar werkt.

Je ‘natuurlijke’ positie verdampt dan en het beleid koloniseert de leefwereld(betrekkingen).

11

• Dat heeft potentieel een ontwrichtende werking vanwege de eenzijdige invulling en het beperkte idee van het nut van vrijwillige inzet.

12

2


Probleemstelling

Probleemstelling

Hetzelfde geldt voor het financiële aspect: vrijwilligers

In deze voorstelling van zaken steunt de waardering voor vrijwilligers (die het ma-werk mobiliseert) vooral op de fysieke en financiële aspecten van hun inzet.

• als middel voor een geslaagde bezuinigingsoperatie • als proletarische arbeidsreserve • als donateurs en/of collectanten.

13

Probleemstelling

14

Probleemstelling

In deze voorstelling van zaken steunt de waardering voor vrijwilligers (die het ma-werk mobiliseert) vooral op de fysieke en financiële aspecten van hun inzet.

In deze voorstelling van zaken steunt de waardering voor vrijwilligers (die het ma-werk mobiliseert) vooral op de fysieke en financiële aspecten van hun inzet. Overigens, bij de inzet van professionals telt natuurlijk ook die fysieke inzet, maar zeker zo veelzinnig de geleverde expertise. Daar zal geen mens bezwaar tegen hebben, maar het is het halve verhaal, en wat mij betreft de verkeerde of minder belangwekkende helft.

Daar zal geen zinnig mens bezwaar tegen hebben, maar het is het halve verhaal, en wat mij betreft de verkeerde of minder belangwekkende helft.

15

16

Een andere interpretatie

Probleemstelling

17

© A.J. Baart

Ik ga op zoek naar een betere, meer evenwichtige waardering en dus beter passende betekenisgeving van deze vrijwillige inzet, speciaal die vanuit het ma-werk wordt gerealiseerd.

3


Kapitaal

Kapitaal

In de literatuur spreekt men wel van ‘assets’: je hulpbronnen, je bezit of pluspunten.

Het gaat mij nu verder om de uitbreiding van de waardering van het kapitaal dat vrijwilligers leveren: fysiek en financieel. Beide zijn nodig en het ma-werk stimuleert ook dat deze beschikbaar komen.

In de traditie van Bourdieu en zijn navolgers doordenk ik deze assets graag als vormen van kapitaal: financieel, fysiek en bekwaamheid.

19

Kapitaal

20

Kapitaal

Toch denk ik dat we verder komen als we deze inzet onder een ander gezichtspunt benaderen, nl. als de inzet van

Beide kapitaalsvormen zijn óók eigen aan het ma-werk. Beide maken dat het werk niet zomaar aan de leiband loopt van de overheid die behoefte heeft aan menskracht en geld.

sociaal-cultureel kapitaal en

Met de introductie van beide verplaats ik de aandacht van extrinsieke argumentaties rond vrijwillige inzet naar intrinsieke.

moreel kapitaal. Ik ga beide uitwerken. 21

Sociaal-cultureel kapitaal

22

Sociaal-cultureel kapitaal Ik wil beide vormen (sociaal-cultureel en moreel) trachten te verklaren en te typeren naar hun verschijningsvorm en nut. • Gemeenschappelijk hebben ze dat ze aspecten zijn van relationeel werken, van de relatie aangaan en vanuit de relatie tot een aanbod komen.

© A.J. Baart

• Gemeenschappelijk hebben ze ook het inhoudelijke aanbod dat ze behelzen. 24

4


Sociaal kapitaal

Sociaal kapitaal

Het beschikbaar stellen van sociaal kapitaal:

Sociaal kapitaal betekent de erkenning • dat ik liever met je twist en praat dan je verdrijf, vermoord, buitensluit • dat je mij aangaat en dat jouw lot mij raakt • dat we op elkaar zijn aangewezen om deze samenleving mogelijk te maken.

• Dat is minder zorgen dát en meer zorgen vóór, • Dat is vooral het aanbieden van je aanwezigheid, vriendschap en je belangstellende nabijheid  die troosten en gemeenschap stichten  die laten weten dat je de moeite waard bent en bij ons hoort  die je tot bestaan roepen en je op je poten zetten (minstens in kleine kring) 25

Sociaal kapitaal

26

Sociaal kapitaal

Dat hoeft allemaal niet over te lopen van de roze liefde en mag / kan ook gaan om stevige omgangsvormen: uitgraven, achter de broek zitten, bewaken, uit bed sjorren etc. als het maar gaat om • Wederkerigheid • Weigerbaarheid • En uit zijn op andermans goed.

Het is sociaal kapitaal omdat iemand het moet belichamen en in de relatie aan de ander moet aanbieden, tonen, ervaarbaar maken. Sociaal kapitaal ben jezelf, in je betrekking op de ander waarin je laat zien hoe hoog je de ander schat en hoe je de ander daarmee van waarde maakt, drager van waarden.

27

28

Cultureel kapitaal

Cultureel kapitaal

Cultureel kapitaal is wat anders, maar komt vaak wel met het sociale kapitaal mee (maar dat hoeft niet).

Cultureel kapitaal maakt het mogelijk (anders) over jezelf te gaan denken, (anders) over de vreemdeling, anders over rechtvaardigheid etc.

Het gaat om de culturele bronnen die beschikbaar worden gesteld (ideeën, idealen, waarden, verhalen, voorbeelden): zo kun je ook naar de wereld kijken, naar jezelf, naar de medemens.

Cultureel kapitaal reikt woorden aan, begrippen, uitzicht en ambities. Cultureel kapitaal breekt benauwd kijken open en biedt alternatieve beelden, vergezichten, tools om te doordenken.

29

Cultureel kapitaal doorbreekt gevangenschap in routines, gewoontes, tradities.

30

5


Cultureel kapitaal

Cultureel kapitaal

Het is kapitaal tegen de geborneerdheid, tegen de bevattelijkheid voor bekrompenheid en populisme.

Mijn stelling zou dus zijn dat ma-werk weliswaar fysiek en financieel kapitaal genereert maar veel interessanter is als bron van sociaal-cultureel kapitaal en zichzelf ook zo moet benoemen en uitwerken.

Cultureel kapitaal maakt het mogelijk je tijd en situatie te doorzien, tot kritiek en alternatieven te komen, een ander verhaal te gaan vertellen.

Maar nog meer typerend voor de levensbeschouwelijke kleuring van het ma-werk en zijn inbreng lijkt me zijn morele kapitaal: daartoe ga ik nu over. 31

32

Moreel kapitaal

Moreel kapitaal

De tweede vorm die ik wil behandelen is dus moreel kapitaal. 33

Moreel kapitaal

Moreel kapitaal

Begrip van Harry Kunneman; ik verruim zijn uitwerking om vrijwillige inzet te kunnen typeren:

2) Morele kwaliteiten inzetten om menslievendheid te bevorderen; dat vraagt om: a.

1) Vermogen om het werk inhoudelijk op koers te houden:

Morele sensitiviteit en appelleerbaarheid ruimte te geven (of op te bouwen)

b. Morele intuïties (op een goede manier) in te schakelen

a. Beantwoording van de vraag: waar gaat het uiteindelijk om? (finaliseren, ook politiekethisch)

c.

En morele imaginatie te (leren) gebruiken

d. Deugden te ontplooien en onderhouden

b. Beschikken over een ontwikkeld moreel repertoire: iets snappen van goed / kwaad; tragiek en lijden; kracht en gebrokenheid, recht en onrecht, van solidariteit en burgerschap etc.

e.

35

Moreel beraad te gebruiken

36

6


Moreel kapitaal

Moreel kapitaal • Dát men deze morele vorming ondergaat is essentieel,

Het is zéér op zijn plek je af te vragen waar dit morele kapitaal wordt verworven. • Het vergt opvoeding en vorming met een inhoudelijke inzet.

 niet hoe (leren, ‘kerken’, afkijken, studie, oefenen, navolgen etc.)

• Die inhoudelijke inzet is precies wat religies, het humanisme, bepaalde politieke stelsels en sommige filosofieën kunnen bieden.

 en ook niet waar (gezin, kerk, school, genootschap, partij). • Ik til zéér zwaar aan dit aanbod en de cultivering ervan.

• Het ma-werk is daar een behoeder en gebruiker van.

• Het is allerminst vanzelfsprekend! 37

Moreel kapitaal

38

Moreel kapitaal

• Moreel kapitaal helpt ons een fatsoenlijke, rechtvaardige en liefdevolle samenleving op te bouwen: we kunnen niet zonder als we menselijkheid wensen.

39

Conclusies

Macht vraagt economisch kapitaal Machteloosheid heeft voldoende aan moreel kapitaal: dat vermeerdert als je het uitgeeft40.

Conclusies • Het ma-werk doet nuttig en goed werk en kan om die reden geprezen en betaald worden. • Dat gebeurt dan voornamelijk vanwege het financiële en fysieke kapitaal dat het inbrengt • Maar ik zou willen dat het werk zijn andere kapitaalsvormen beter leert benoemen en waarderen: sociaal-cultureel en moreel kapitaal.

42

7


Conclusies

Conclusies

• Deze doen in belang voor de (onze) samenleving niet onder voor het fysieke en financiële kapitaal.

• Die grondslag dient te worden gekoesterd, onderhouden en gecultiveerd: het is de kleine kurk waarop we drijven en ons het geweld van het lijf kunnen houden.

• De inhoudelijke vulling van deze twee kapitaalsvormen geschiedt vanuit de traditie, vanuit levensbeschouwelijk denken, vanuit politieke ethiek, vanuit eerbiedig en gewetensvol willen samenleven.

• Het geweld van het te eenzijdige instrumentele denken.

43

44

Conclusies Ik wens het ma-werk toe dat deze kapitaalsvormen beter doordacht en uitgewerkt worden en dat overheden en financiers het belang van dit sociaal-culturele en morele kapitaal beter leren begrijpen en waarderen.

Einde

45

46

8

De vonken van het ma-werk

Recommend Documents