DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER
FILM EN EDUCATIE...
INHOUDSTAFEL
... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas... Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
4 4 4 5 6 7 8 12 14 14 16 17 18 20 22
www.lesseninhetdonker.be / www.opendoek.be / www.jekino.be
Doelgroep DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER: 3e graad Lager onderwijs en 1e graad Secundair onderwijs
FEEDBACK!
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en de lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze gezien hebben.
2
Filmfiche - synopsis - technische kaart - vóór de film Regie: Kasper Barfoed Reacties verzamelen Personages Het verhaal Historische achtergrond - De Orde van de Tempeliers - Voer voor Legenden Symbolen Filmen op locatie: het eiland Bornholm Fous op… Beeldtaal: spanning Fiche voor de leerlingen
FILMFICHE
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn!
3
FILMFICHE
VÓÓR DE FILM… Wat gebeurde er op 13 oktober 1307 in Frankrijk? En waarom is vrijdag de 13de sindsdien een ongeluksdag? Dat kom je snel te weten in deze spannende film.
SYNOPSIS Eeuwen geleden verborgen leden van de geheime tempelridderorde een schat op het eiland Bornholm. Daar gaan Katrine en haar vrienden Nis en Mathias nu naar op zoek. Maar er zijn kapers op de kust: ook Het Zwarte Broederschap speurt naar het duistere geheim en deinst er niet voor terug om tegenstanders uit de weg te ruimen. De zoektocht leidt via wilde achtervolgingen naar donkere kelders. In een spannend duel krijgen de schattenjagers af te rekenen met duistere krachten… Kinderen slaan de handen in elkaar en lossen zelf hun problemen op in een heerlijk zomeravontuur vol geheime bendes, verborgen schatten en ridderverhalen.
DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER won verschillende prijzen op jeugdfilmfestivals, onder andere in Nederland, waar de film werd bekroond door de kinderjury van ‘Cinekid op Locatie 2006’. De film was ook een groot succes in thuisland Denemarken. Er werd intussen al een vervolg gedraaid: DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER II. De 3 jongeren gebruiken hun mobiele telefoons om elkaar op de hoogte te brengen van naderend gevaar, om af te spreken,... maar hun telefoon rinkelt ook op heel onwelkome momenten. Zorg jij er ook voor dat je gsm niemand stoort tijdens de film?
TECHNISCHE KAART ORIGINELE TITEL: REGIE: SCENARIO: CAMERA: MUZIEK:
Ooit gehoord van ‘De Da Vinci Code’? Het (verfilmde) boek van Dan Brown was een absolute bestseller die het grote publiek warm maakte voor kerkelijke geschiedenis en religieuze broederschappen zoals de tempeliers. Deze film lijkt een beetje op dat succesverhaal, maar dan gemaakt op maat van een jong publiek!
Tempelriddernes Skat Kasper Barfoed Søren Frellesen & Philip Lazebnik Jan Richter-Friis Jeppe Kaas
Denemarken 2006 85 min. Originele versie met Nederlandstalige ondertitels Met onder andere:
4
Julie Grundtvig Wester Nicklas Svale Andersen Christian Heldbo Weinberg Frederikke Thomassen Peter Gantzler Kurt Ravn
KATRINE MATHIAS NIS FIE VADER CHRISTIAN SAKSEN
5
REGIE: KASPER BARFOED
REACTIES VERZAMELEN
Kasper Barfoed werd geboren in 1972 in Denemarken. Hij studeerde ‘Vergelijkende Literatuur’ aan de universiteit van Kopenhagen. Vanaf 1991 deed hij filmervaring op als medewerker aan speelfilms van onder andere Liv Ullmann, Erik Clausen, Bille August, Lotte Svendsen en Anders Thomas Jensen.
VRAGEN
In 1997 draaide hij de kortfilms FRUIT AND GOOD HUMOUR en het bekroonde ‘Listetyven’ / THE PERFORMANCE. In 2004 maakte Kasper Barfoed zijn langspeelfilmdebuut met de doldwaze Deense kaskraker ‘Min søsters børn i Ægypten’ / MY SISTER’S KIDS IN EGYPT. FILMOGRAFIE 1997 FRUIT AND GOOD HUMOUR Kortfilm 2003 LISTETYVEN (The Performance) Kortfim 2004 MIN SØSTERS BØRN I ÆGYPTEN (My Sister’s Kids in Egypt) 2006 TEMPELRIDDERNESS SKAT (De Verloren Schat van de Tempelridder)
KASPER BARFOED OVER ZIJN FILM “Ik kwam op het idee voor deze film na een gesprek met Erling Haagensen. Volgens Haagensen zijn de kerken op Bornholm gebouwd door tempelridders en geven ze aanwijzingen over de mysterieuze schatten van de tempeliers. (...) Als kind heb ik de ronde kerkjes wel bezocht op schoolreisjes, maar na de verhalen van Haagensen werd ik heel nieuwsgierig. De film moest spannend maar ook geloofwaardig zijn. Daarom koos ik er bewust voor om alle gebeurtenissen in de film zo logisch en realistisch mogelijk te laten gebeuren, zonder toevoeging van digitale effecten.”
6
Onderstaande vragen kunnen helpen bij het gestructureerd verzamelen van eerste indrukken: - Wat vind je goed aan deze film? - Waren er dingen / scènes die je vervelend vond? - Wat bracht je aan het lachen? - Bij welke scènes zat je op het puntje van je stoel? - Hoe dacht je dat het verhaal ging aflopen? - Liep het af zoals je had gehoopt? Was het een bevredigend einde? - Kan jij het verhaal samenvatten in enkele zinnen? (Probeer enkel de hoofdlijnen te vertellen; verlies je niet in details.)
SCHRIJFOPDRACHTEN
- Schrijf een e-mail aan een van de hoofdpersonages (Katrine, Nis, Mathias of Fie) en vertel wat je van de film vond. Hoe vond je dit personage in de film? Wat vond je leuk/niet leuk aan het personage? Zijn er nog vragen waarop je graag een antwoord krijgt? - Stuur een sms aan een vriend/vriendin. Kan je in één sms aangeven waarom hij/zij deze film zeker moet zien? Hou er wel rekening mee dat een sms-berichtje slechts een beperkt aantal tekens bevat. Beperk je bericht dan ook tot 160 tekens. Je mag gebruik maken van sms-taal (afkortingen, codes). Kan iedereen jouw boodschap begrijpen?
OPDRACHT RINGTONES
De mobiele telefoons van de kinderen spelen een belangrijke rol in de film. Die gebruiken ze om elkaar te waarschuwen... ook al rinkelt het toestel soms op een moment dat het beter stil zou blijven... Wie heeft er een gsm in de klas? Welke ringtones zetten jongeren op hun gsm? Hoe selecteren ze die? Zijn er ook ringtones bij die bij een spannende film zoals DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER zouden passen? Iedereen heeft het vast al eens meegemaakt: een gsm die begint te rinkelen op een ongepast moment. Zelfs wanneer enkel de trilfunctie opstaat, kan een telefoon storen. Of hoor je hem dan niet? Wat lijkt jou de beste oplossing? Test het eens uit in de klas.
7
PERSONAGES In de film maken we kennis met een groepje jonge personages. Het zijn moderne kinderen: mondig, zelfstandig, ze eisen thuis hun vrijheid op, ze gaan vlot gekleed, zijn handig met technologie (ze hebben elk een gsm)... kortom, het zijn herkenbare, hedendaagse jongeren. De verdeling van de karakters is niet bijster origineel. De film speelt een aantal clichés uit die al zo oud zijn als de filmgeschiedenis zelf: de slimmerik, de dommekracht, het zelfstandige meisje, het kleine opdondertje... Iedereen (her)kent de samenstelling van de groep in DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER en er werd niet veel moeite gedaan om van de gekende patronen af te wijken. Maar men maakt er geen lachertje van: nergens worden de personages in hun hemd gezet; ze worden allemaal met het nodige respect behandeld.
KATRINE
Katrine is een modern, jong meisje dat (behalve met haar vader) vlot met volwassenen omgaat. Ze is een vrij neutraal personage, geliefd door iedereen. Bij haar terugkeer op het eiland zwaaien alle mensen naar haar; iedereen kent haar en lijkt blij dat ze weer op vakantie komt. Katrine is een herkenbaar model voor meisjes van die leeftijd: ze worstelt met zichzelf en met haar vader, het mankeert haar nog aan zelfvertrouwen, maar ze weet wat ze wil,. Ze is zelfbewust, sportief en... slechts matig geïnteresseerd in de ambitieuze plannen van Nis. Het is altijd fijn om een meisje het voortouw te zien nemen in een verhaal dat vroeger al te makkelijk werd omschreven als ‘een jongensavontuur’.
NIS
Nis is altijd in de weer met onderzoek, geschiedenis, wetenschappen (een accu maken, lezen over kerken, Latijn studeren,...). Hij is misschien de ‘nerd’ van de bende, maar is toch ook een aardige en vlotte jongen. Hij is bezeten van zijn missie; Katrine heeft nauwelijks voet in zijn kamer gezet of hij overstelpt haar met informatie over zijn nieuwe passie. Het is blijkbaar niet de eerste keer dat Nis zijn vrienden meesleept in zo’n avontuur. Denk maar aan het gesprek met Katrine:
MATHIAS
Mathias is een sportieve krachtpatser. Hij beweert zelf dat hij niet de slimste is (“Jij bent tenminste goed op school. En ik kan nog steeds niet spellen.”), maar hij is steeds bereid om ‘er in te vliegen’. Wanneer we met hem kennis maken (een stevige gitaarriff ondersteunt de beelden) is hij aan het voetballen op de kade. Maar wanneer Nis tegen de bal schopt, gaat die compleet de verkeerde kant uit. Voor Mathias is dit avontuur een aanleiding om deuren en luiken open te breken, zware lasten te sjouwen (een lijk aan land brengen), kilometers ver te fietsen, enz.
FIE
Fie, het kleine zusje van Nis, doet alles waar kleine (film)zusjes zo goed in zijn: chanteren en haar broer onder druk zetten om aldus haar plaats in de groep (en in het avontuur) op te eisen. Ze wordt door de grote kinderen niet ernstig genomen, maar reikt wel verscheidene malen de oplossing aan voor raadsels en problemen. “Misschien heeft Fie gelijk.”
– “Ja, en niet voor de eerste keer.”
VADER
Katrines vader is erg bezorgd over zijn dochter, maar heeft moeite om die gevoelens te tonen. Katrine denkt dat ze in vaders ogen alles verkeerd doet en vader vreest over zichzelf net hetzelfde. (“Wat had je zonder mij gedaan?” – “Meer lol gemaakt.”) Hij verbergt zich achter zijn strenge houding. Pas op het einde van de film vindt hij een manier om zijn trots en affectie te tonen. Het nieuwe vertrouwen in zijn dochter laat zich makkelijk uit één beeld aflezen. Bij het begin van de film zien we Katrine flateren aan het roer van de boot. Maar tijdens de terugreis zit pa lekker onderuit gezakt in de zon en laat het roer probleemloos in Katrines handen. Hij maakt zich geen zorgen meer over haar stuurmanskunst. Vader en dochter hebben vertrouwen gekregen in elkaar en zijn op die manier dichter naar elkaar toegegroeid. De vader van Katrine is de enige ouder die een actieve rol speelt in het verhaal. De relatie van Mathias, Nis en Fie met hun (grotendeels onzichtbare) ouders heeft een hoog Jommeke-gehalte: de aanwezigheid van ouders kan enkel maar de onbekommerde avonturierslust verstoren, dus blijven ze ver uit het gezichtsveld.
“Ik heb een theorie.” – “Oh nee, dan gaan we zeker wéér de hele zomer zitten graven.”
8
9
VRAGENOPDRACHT
OPDRACHT: CITATEN
VERSCHILLENDE KARAKTERS IN ÉÉN GROEP In deze film slaan vier héél verschillende individuen de handen in elkaar om de opdracht tot een goed einde te brengen. De verschillen qua karakter tussen Katrine, Nis, Mathias en Fie komen onder andere tot uiting in:
° “Als dit voorbij is, doe ik mee aan de Tour de France.”
Herinner je je nog deze citaten uit de film? Zet bij elk citaat de juiste naam.
° “Het is maar 15 kilometer; dat is niks.” ° “Ik ben bijna 13. Je kan me niet als een kind behandelen.”
HUN DRIJFVEER IN DIT AVONTUUR: Waarom zetten de vier kinderen zich in om het raadsel op te lossen? - Weet je waarom Nis meedoet aan dit avontuur? (Hij wil een wetenschappelijk, historisch raadsel oplossen.) - Weet je waarom Mathias meedoet aan dit avontuur? (Voor de lol en het avontuur en stiekem hoopt hij een beetje op een grote goudschat.) - Weet je waarom Katrine meedoet aan dit avontuur? (Ze wil weten wie haar vriend Johannes heeft vermoord. “We zul-
len die schat vinden. Als we dat doen, weten we ook wie Johannes vermoord heeft. Ik wil alles weten wat jij weet over de schat van de Tempelridders.”) -
Weet je waarom Fie meedoet aan dit avontuur? (Ze wil haar deel van de pret en vindt dat ze evenveel recht heeft op een spannende zomervakantie als haar grote broer.)
DE ACHTERVOLGING Bij de spannende achtervolging in het dorpje blijft elk van de 4 kinderen op zijn/haar manier uit de klauwen van de achtervolgers op hun motorfietsen. Daarvoor maken ze elk gebruik van hun eigen troef. Weet je nog op welke manier ze alle vier weten te ontsnappen? Fie’s troef is haar kleine gestalte (“Dat zal ‘m leren”), Mathias gebruikt sportieve acrobatie, Nis dankt z’n redding aan domme onhandigheid en Katrine gebruikt koelbloedig haar gezond verstand.
10
° “Handig hé, als je Latijn kunt.” ° “Als ik niet mee mag doen, vertel ik mama wat je doet.” ° “M’n pa denkt dat ik helemaal niks kan.” ° “Boeken... waarom nou weer boeken...?”
VRAGEN AAN DE LEERLINGEN -
-
-
-
Wie was jouw favoriete personage? Waarom? In wie kon je jezelf het beste herkennen? Hoe behandelen Katrine en haar vader elkaar? Hoe is hun houding ten opzichte van elkaar? Hoe evolueert dat doorheen de film? Waaraan zie je dat? Iedereen heeft z’n kwaliteiten... Wat is de sterke kant van elk personage? Wat zou jouw sterke kant kunnen zijn in zo’n avontuur? Wat zou jij hebben kunnen bijdragen aan het oplossen van dit mysterie? Een meisje ontwikkelt zich tot de leider van de bende. Maakte het voor jou enig verschil of een jongen of een meisje de touwtjes in handen had? Hoe verloopt dat meestal in films? En in het echte leven? Wat denk je dat er gebeurt in DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER 2?
(In DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER 2 wordt verder gezocht naar de schat aan de hand van sporen die een jong meisje in de Middeleeuwen achterliet in een nabije stad. Maar intussen voelen zowel Nis als Mathias méér dan louter vriendschap voor Katrine en worden ze elkaars liefdesrivalen.)
11
OPDRACHT: GEDACHTEN LEZEN
-
Hieronder vind je een aantal foto’s uit de film (ook ‘stills’ genaamd). Herken je de personages? Wat gaat er volgens jou om in hun gedachten? Wat denken ze, zonder het hardop te zeggen?
ONREALISTISCH Het verhaal telt vele wendingen... maar is niet altijd even samenhangend en zeker niet altijd realistisch. De handigheid waarmee de kinderen elk mysterie ophelderen, het gemak waarmee het Zwarte Broederschap in z’n kaarten laat kijken, de ongelijke krachtmeting tussen kinderen en volwassenen,... Denk maar aan Johannes die zijn kostbare ring schenkt aan Katrine... (“Jij bent de enige aan wie ik hem durf toevertrouwen”). Heel wat films zijn natuurlijk onrealistisch, dat is net de kracht ervan. Je kan als kijker opgaan in een fictief verhaal en wegdromen in een andere wereld. Heel wat films zijn gebaseerd op fantasy, avontuur, science fiction… Belangrijker dan de realiteit van het verhaal is de geloofwaardigheid ervan. Als de film goed gemaakt is, en je de kijkers kan meeslepen met je verhaal dan breng je een geloofwaardig en overtuigend filmverhaal. Daarvoor gebruikt de regisseur bepaalde vormelijke aspecten zoals special effects, goede decors maar natuurlijk ook een goed script en goede acteurs. We veronderstellen dat bij deze film kinderen meer zullen opgaan in het verhaal, dan volwassenen. Het is dan ook een jeugdfilm natuurlijk.
ZWAARDGEKLETTER
Kinderen die woest om zich heen zwaaien met zwaarden... het ziet er indrukwekkend uit. In werkelijkheid werden voor bijna alle gevechtsscènes stuntlui ingeschakeld die rubberen zwaarden gebruikten. Niet enkel omdat ze minder gevaar opleveren, maar ook omdat ze makkelijker te hanteren zijn. Een ijzeren slagzwaard is immers behoorlijk zwaar! Voor het grote gevecht bij de ontknoping was het een enorme puzzel om de opnames met de kinderen en de opnames met de stuntlui vlekkeloos door elkaar te mixen.
HET VERHAAL DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER is een echt avonturenverhaal. Puur avontuur? Bijna... hoewel er onder een dikke laag avontuur ook een verhalend niveau verscholen zit over samenwerken in groep en over een meisje dat dankzij haar groeiend zelfvertrouwen een beter contact krijgt met haar vader. HET AVONTUUR ZELF IS: - COMPLEX De intrige navertellen is onbegonnen werk! De weg naar de ontknoping ligt vol dwaalsporen, onverwachte wendingen, onontcijferbare codes, enz. Bij een eerste visie van de film is het niet belangrijk om het precieze traject van de kinderen te kunnen volgen, zolang je maar ziet dat ze samen, stap voor stap, dichter bij hun doel komen. -
12
MEESLEPEND De film begint onmiddellijk met een historische inleiding, met ridders en zwaardgekletter. Van bij de eerste seconde worden we meegesleept in een spannend verhaal dat weinig rustpunten laat; het verhaal voert ons in snel opeenvolgende etappes van de ene hindernis naar de volgende... en eindigt opnieuw met zwaardgekletter.
VRAGEN AAN DE LEERLINGEN -
-
-
DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER is een spannend avontuur. Maar heeft de film nog méér te bieden dan ‘puur avontuur’? Het verhaal is erg ingewikkeld en complex. Kon je altijd precies begrijpen wat er aan de hand was? En was het geloofwaardig? Vond je het een sterk verhaal? Werd je erdoor meegesleept? Waren er van bij het begin personages die je niet vertrouwde? Wie vertrouwde je niet? Had je het bij het rechte eind? Wat was precies de rol van het Zwarte Broederschap?
13
HISTORISCHE ACHTERGROND Het verhaal van deze film is geworteld in de geschiedenis. De historische achtergrond, het ware verhaal van de Orde der Tempelridders, wordt in de film 2 maal kort verteld: in de korte historische openingsscène en door Nis, aan de hand van de muurschilderingen die ze in de kelder ontdekken.
DE ORDE VAN DE TEMPELIERS Vanaf de 7de eeuw woedt er een continue oorlog tussen “het Kruis en de Halve Maan” (lees: het Christendom en de Islam). Het ‘Heilig Land’ Palestina wordt door moslims bezet en Jeruzalem is een islamitische stad. Onder het motto ‘God wil het!’ trekken Europese ridders, edellieden, soldaten, burgers en boeren ten strijde tegen de muzelmannen in veldtochten naar Turkije en Israël: de kruistochten. Stap voor stap heroveren ze gebied, inclusief Jeruzalem. In dit decor ontwikkelt zich een machtige, legendarische ridderorde waarover talrijke legendes circuleren... de tempeliers. Israël en Jeruzalem waren belangrijke bedevaartsoorden. Pelgrims trokken er heen, maar moesten onderweg afrekenen met vele gevaren: bendes, struikrovers en groepen moslimsoldaten. In Jeruzalem werd een ridderorde opgericht die als taak kreeg de pelgrims op hun reizen te beschermen. Aanvoerder van de orde was ridder Hugues de Payns. Ze kregen een zaal ter beschikking in het koninklijk paleis in Jeruzalem, dat grensde aan het voormalige tempelpaleis van koning Salomo. Daarom werd de orde aanvankelijk de ‘Arme Ridders van Christus en van de Tempel van Salomo’ genoemd. De orde wordt met steun van de paus in 1118 officieel erkend als de Orde der Tempeliers. Hugues de Payns en acht andere ridders leggen de christelijke gelofte van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid af. Langzaam maar zeker groeit de orde uit tot een machtig instituut. De leden moeten zich houden aan strenge regels, bijna zoals monniken in een klooster. Het ridderlijke en kloosterlijke leven versmelten bij de tempeliers, het zijn bijna ‘monnik-soldaten’. De wapenuitrusting van de tempeliers is sober. Op hun schilden, gewaden en vaandels staat een rood kruis op een witte achtergrond. De meeste tempeliers dragen korte baarden en scheren het hoofd kaal. Aan het hoofd van de orde staan de grootmeester en de officieren. De tempeliers groeien uit tot een heel succesvolle organisatie; de orde wordt: - rijk: ridders die lid worden, moeten al hun bezittingen afstaan en de tempeliers ontvangen vele schenkingen. Ze worden gerenommeerde bankiers. Europese vorsten,
14
onder andere de Franse koning, lenen grote bedragen bij de orde en werken zich bij hen in de schulden. De tempeliers hebben rijk gevulde schatkamers in vele steden. - ontwikkeld: tijdens de kruistochten kwam men in contact met de Arabische wereld. Zo raken de tempeliers vertrouwd met een filosofie en wetenschap die in WestEuropa nog geheel onbekend is. De ridders ontgroeien hun primitieve Europese tijdgenoten. - machtig: dankzij hun strakke organisatie en militaire slagkracht zijn de tempeliers een geduchte strijdkracht tegen de moslims. De orde telt vele, goed getrainde soldaten. De macht en rijkdom van de tempeliers wekken de afgunst van veel bange Europese vorsten: ze zien in de orde een bedreiging. De ergste vijand van de Tempeliers, de Franse koning Filips IV (Filips de Schone), beschuldigt hen onder andere van hekserij, samenzwering, ketterij, schending van christelijke symbolen en homoseksualiteit. Op 13 oktober 1307 laat hij alle Franse tempeliers gevangen nemen. Op zijn bevel worden 54 tempelridders op de brandstapel ter dood gebracht. De koning zet de paus onder druk (hij laat zelfs 2 pausen vermoorden) om de Orde van de Tempelridders te verbieden... wat ook gebeurt. In 1314 wordt, zonder gerechtelijk onderzoek, de laatste grootmeester Jacques de Molay op de brandstapel gezet. Dat betekent het einde van de Orde der Tempeliers. Bronnen: - www.af.wikipedia.org/wiki (Zuid-Afrikaanse versie) - www.wikipedia.com - Patrick Huchet: De Tempeliers. Van glorie tot tragedie. Uitgeverij Synthese. 2002
WAAROM VRIJDAG DE 13E EEN ONGELUKSDAG IS Filips IV, koning van Frankrijk, had door zijn vele leningen grote schulden bij de Orde der Tempeliers. Bovendien was hem ooit het lidmaatschap tot de orde ontzegd. Hij nam wraak op de tempeliers op vrijdag 13 oktober 1307. Jacques de Molay, de laatste officiële grootmeester, werd samen met 60 andere tempelridders gearresteerd in Parijs; overal in Frankrijk werden die dag tempeliers gevangen genomen. Door martelingen werden ze gedwongen hun schuld te bekennen. Allen werden tot de brandstapel veroordeeld. De terechtstelling volgde op 18 maart 1314. De arrestatie, en de vermeende vloek die de Molay die dag over de paus uitsprak, zouden er de oorzaak van zijn dat vrijdag 13de sindsdien als een ongeluksdag bekend staat. Maar er zijn nog meer verklaringen: Jezus werd gekruisigd op een vrijdag, nadat er bij het laatste avondmaal 13 aanwezigen waren (Jezus en zijn apostelen). In Griekenland, Spanje en Latijns-Amerikaanse landen is dinsdag de 13de dan weer een ongeluksdag; in Italië is dat vrijdag de 17de.
15
VOER VOOR LEGENDEN Nog lang blijven verhalen en legenden circuleren over de fabelachtige schatten van de Orde van de Tempeliers en de geheime genootschappen die hun werk verder zetten. Volgens sommige mythische verhalen bleef de orde nog eeuwlang in het geheim actief en werden er zelfs deze eeuw nog grootmeesters van de tempeliers aangesteld. In Frankrijk (en –zoals de film toont– zelfs in Denemarken) gaven talrijke dorpen hun kapel of kerk het predikaat ‘van de tempeliers’ om hun voordeel te halen bij de legendarische lokroep van verborgen schatten. Niemand weet precies waar de geschiedkundige feiten ophouden en waar het rijk van legendes en fabeltjes begint. Het boek ‘De Da Vinci Code’ van Dan Brown werd enkele jaren geleden een nooit geziene bestseller. Het was een spannende detectiveroman die draaide om een aantal mysteries uit de religieuze geschiedenis, waarin ook een rol voor de Orde der Tempeliers was weggelegd. Het succes van het boek deed de interesse voor het onderwerp oplaaien. Bovendien verschenen in het zog van ‘De Da Vinci Code’ een massa boeken die zich – al dan niet met kennis van zaken – verdiepten in deze historische periode. Een boel nieuwe legenden werden geboren... De film maakt handig gebruik van deze mythes. - Over het Zwarte Broederschap als afsplitsing van de tempeliersorde is nergens historische informatie gevonden. Een verzinsel van de scenaristen? - De film eindigt met een suggestie die onze verbeelding prikkelt: “Onderzoek heeft uitgewezen dat er een crypte is onder de ronde kerk in Bornholm. Ondanks vele verzoeken heeft de kerk elk archeologisch onderzoek afgewezen. De kamer is nooit geopend.” - Geruchten doen de ronde dat er nog steeds nazaten van de tempeliers actief zijn en dat de orde nooit heeft opgehouden te bestaan. Dat wordt in de film bevestigd: “De Orde der Tempelridders bestaat nog steeds. Wij beschermen de schat al 900 jaar.” Maar geef toe... voor een geheim genootschap is het wel érg opzichtig om met een reusachtig tempelierskruis op het zeil van je boot rond te varen! - In de film ontdekken de kinderen de Ark des Verbonds (waarin de 10 geboden waren opgeborgen die God aan Mozes gaf); die is al even legendarisch als de Heilige Graal, die ook vaak met de tempeliers in verband wordt gebracht. Beide kerkelijke schatten werden nooit gevonden... en de tempeliers zaten in Jeruzalem dicht bij de bron om deze kostbaarheden te bemachtigen.
16
VRAGEN VOOR DE LEERLINGEN -
Wat kom je te weten over kruistochten? Wat kom je te weten over tempelridders? Nis en Fie discussiëren in de film kort of kennis al dan niet gevaarlijk kan zijn. Wat denk jij? Kan kennis gevaarlijk zijn? Zijn er bepaalde verhalen uit de geschiedenis om dat te bevestigen?
SYMBOLEN In DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDERS stoten de jongeren niet alleen op een boel mysteries, maar ook op heel wat symbolen en tekens (bijvoorbeeld het tempelierskruis, het symbool op de zegelring, het insigne van het Zwarte Broederschap, enz.). Verklaring uit het woordenboek: “Een symbool is een teken, waarbij geen natuurlijke relatie bestaat tussen het teken zelf en de betekenis die ermee wordt uitgedrukt. De betekenis van een symbool berust dan ook op afspraken.” Voor de opheldering van het mysterie is het belangrijk om deze symbolen correct te ‘lezen’ en te begrijpen. Herken je onderstaande symbolen uit de film?
17
Dat geldt ook in het dagelijkse leven. We maken veel gebruik van symbolen en iconen om allerlei dingen duidelijk te maken. Ken je van deze symbolen ook de betekenis?
HET ONTSTAAN VAN BORNHOLM De bewoners van Bornholm doen je graag geloven dat toen God Scandinavië had geschapen, hij nog een aantal prachtige dingen over had. Die strooide hij achteloos uit in de Oostzee... Op die manier ontstond Bornholm, een prachtige plek.
RONDJE BORNHOLM Op Bornholm bedraagt de langste afstand van noord naar zuid hemelsbreed slechts 40 km, en van oost naar west 30 km. Als je het hele eiland rondfietst langs de kust, leg je 105 km af. Je kan er heel wat ronde kerkjes bezoeken en loopt er misschien wel een ridder tegen het lijf. Meer info over het eiland, zijn toeristische troeven en zelfs over DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER vind je op www.bornholminfo.dk (je kan er kiezen tussen Engels, Deens of Duits)
FILMEN OP LOCATIE: HET EILAND BORNHOLM
Kan je op de kaart van Bornholm een aantal plaatsen terugvinden die een rol speelden in de zoektocht naar de verloren schat?
Soms wordt een film opgenomen in de studio (waar decors worden nagebouwd), soms wordt er gedraaid ‘op locatie’. Dat wil zeggen: de hele filmploeg trekt er op uit om op een geschikte plaats de beelden te draaien. Voor DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER trok men naar Bornholm, het eiland waar de film zich afspeelt. In Denemarken is dat een heel gekende plek...
18
Het Deense eiland Bornholm ligt in de Oostzee. Voor heel wat Denen staat de naam Bornholm gelijk met... vakantie. Het is een geliefde vakantieplek voor families en het eiland staat bij de toeristen ook bekend om zijn ronde kerken, waarvan wordt verteld dat hun oorsprong te maken heeft met de tempelridders.
19
FOCUS OP… BEELDTAAL: SPANNING In DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER draait het eerst en vooral om spanning. Net omdat het zo’n spannend verhaal is, blijven we geboeid kijken. In de film worden verschillende manieren gebruikt om die spanning te creëren en doorheen het verhaal steeds op te drijven. SPANNING WORDT ONDER ANDERE GECREËERD DOOR: - ons van bij het begin bij de keel te grijpen. De film begint meeslepend, met een Middeleeuws zwaardgevecht, een stem op de achtergrond vertelt over de legendarische tempelridders... de toon is gezet. Bij de aankomst van Katrine op Bornholm wordt onmiddellijk een sfeer van onraad en achterdocht gecreëerd. Vader en Johannes overleggen stiekem... wat zou er aan de hand zijn? Ook Nis laat er geen gras over groeien. Al bij hun eerste kerkbezoek ontcijferen de vrienden een mysterieuze boodschap op een zerk, vinden een geheime gang en slaan een bijeenkomst van een geheim broederschap gade... De eerste vijf minuten van de film bieden genoeg stof tot mysterie en spanning! - het uitzetten van dwaalsporen. De hele film lang worden we regelmatig op het verkeerde been gezet. Er worden verschillende ‘valse sporen’ uitgezet... tot uiteindelijk iedereen verdacht wordt en je niemand meer kan vertrouwen. Is Johannes gevaarlijk? De kinderen vinden bij hem een kleed van het broederschap en verscholen onder zijn bureau luisteren ze een bizar telefoongesprek af. Johannes is zéker verdacht! Is Saksen te vertrouwen? Bij de eerste ontmoeting met Katrine zegt hij, gespeeld streng: “Dokter Isaksen is het voor jou.” En wat doet hij in de bibliotheek? Zelfs vader maakt zich hoogst verdacht door er ’s nachts op uit te trekken. Katrine speelt open kaart met hem in een gesprek... dat niks oplevert. (“Ken jij mannen in zwarte pijen?”) De regisseur speelt dat uit door hem op dat moment heel dreigend in beeld te brengen (een schim in de schaduw achter Katrine).
20
- rechtstreekse confrontaties. Soms komen de kinderen in een rechtstreekse confrontatie oog in oog met de vijand te staan. Dat gebeurt onder andere bij de ontknoping (waarbij er een heuse knokpartij losbarst; Mathias slaat er op los en Nis past heel efficiënt zijn wetenschappelijke kennis van elektriciteit toe), maar vooral ook bij de twee achtervolgingen die qua spanning een hoogtepunt vormen in de film. De eerste achtervolging, over de heuvels, is knap in beeld gebracht: de camera wordt soms vooraan op de fietsen gemonteerd, waardoor je de illusie van snelheid krijgt, de gevaarlijke obstakels in het hobbelige parcours ziet... Het is schemerduister en op de achtergrond hoor je het dreigend brullen van motoren. De tweede achtervolging is echt een confrontatie: bij aanvang zie je beide groepen, 4 tegen 4, lijnrecht tegenover elkaar opgesteld, als bij het begin van een sportwedstrijd... het begin van een razend spannende scène. - duisternis belangrijke sleutelmomenten spelen zich af bij nacht of schemering. (bijvoorbeeld de moord op Johannes, de achtervolgingen) of in de duisternis van een kelder. Dat verhoogt de spanning. Ook de stormachtige zeiltocht bij nacht ziet er gevaarlijk uit... de zee oogt ’s nachts zoveel dreigender dan bij daglicht. Toch werden geen van deze scènes werkelijk bij nacht opgenomen. Meestal ging het om dagopnamen waarvan het resultaat nadien kunstmatig verduisterd werd. Immers: filmen bij daglicht is veel praktischer en bovendien zijn er voor jonge acteurs strikte reglementeringen over het beperkte aantal uren ‘nachtdienst’ in hun werkschema.
21
FICHE VOOR DE LEERLINGEN Eeuwen geleden verborgen leden van de geheime tempelridderorde een schat op het eiland Bornholm. Daar gaan Katrine en haar vrienden Nis en Mathias nu naar op zoek. Maar er zijn kapers op de kust: ook Het Zwarte Broederschap speurt naar het geheim... Kinderen slaan de handen in elkaar en lossen zelf hun problemen op in een heerlijk zomeravontuur vol geheime bendes, verborgen schatten en ridderverhalen.
De film was ook een groot succes in thuisland Denemarken. Er werd intussen al een vervolg gedraaid: DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER II.
Wat gebeurde er op 13 oktober 1307 in Frankrijk? En waarom is vrijdag de 13de sindsdien een ongeluksdag?
De kinderen gebruiken hun mobiele telefoons om elkaar op de hoogte te brengen van naderend gevaar... maar hun telefoon rinkelt ook op heel onwelkome momenten. Wie heeft er een gsm? Welke ringtone heb je gekozen? En welke ringtone zou het best passen bij een spannende film zoals DE VERLOREN SCHAT VAN DE TEMPELRIDDER?
22
Vier kinderen hebben elk hun eigen reden om zich in dit avontuur te storten. Kan jij ontdekken waarom elk van hen op zoek wil naar de verloren schat van de tempelridder?
De Orde van de Tempeliers was een fascinerende ridderorde uit de middeleeuwse geschiedenis. Geruchten doen de ronde dat de orde nooit heeft opgehouden te bestaan en dat ze - in het grootste geheim - nog steeds actief is. Zag je in de film een hedendaagse tempelridder aan het werk?
Via ‘valse sporen’ worden we in de film vaak op het verkeerde been gezet... tot uiteindelijk iedereen verdacht is en je niemand meer kan vertrouwen. Wie zijn de goeden en wie zijn de slechten?
Wie heeft THE DA VINCI CODE gezien? Lijken de films op elkaar?
Wij horen graag je reactie bij deze film. Laat die achter op: www.lesseninhetdonker.be (selecteer de film op de homepage)
23
