JURYRAPPORT
De jury
Boris van der Ham (voorzitter), Cecile Brommer, Keimpe de Jong, Walther van den Heuvel, Lieke Jordens, Wybrich Kaastra, Jeannette Smit en Karin Veraart.
De uitreiking
Zondag 13 september 2015 tijdens het Gala van het Nederlands Theater in de Stadsschouwburg Amsterdam
De VSCD Toneelprijzen
• Louis d’Or: prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke dragende rol. • Theo d’Or: prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke dragende rol. • Arlecchino: prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke bijdragende rol. • Colombina: prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke bijdragende rol. • Prosceniumprijs: prijs voor de persoon/instantie/groep die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de regie, het decor, de kostumering, de dramaturgie, de muzikale ondersteuning etcetera.
LOUIS D’OR
De prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke dragende rol.
Genomineerd zijn:
JACOB DERWIG voor zijn rol in ‘Angels in America’ Regisseur Marcus Azzini koos op overtuigende wijze voor de kleine zaal om zijn versie van Tony Kushners indrukwekkende epos ‘Angels in America’ kracht bij te zetten. Het publiek zit in die intieme setting bovenop het spel van de acteurs en in het geval van Jacob Derwig is dat als een kijkje in de keuken van een meesterkok. In ‘Angels in America’ vloekt hij, spuwt hij, en sterft hij -‐ prachtig. Vilein en onaangenaam tot op het bot weet hij een Roy Cohn neer te zetten die onder die dikke laag van hufterigheid een mens is om medelijden mee te krijgen: van onbenaderbaar en giftig, schakelt hij naar volslagen transparant en welhaast lief. In het aanraken van al die lagen van het personage, toont zich de altijd weer indrukwekkende kracht van de acteur Derwig. Alles is timing, en in de aandacht voor zijn tekst en voor zijn medespelers, weet hij de hele troupe uit te dagen, te verleiden en mee te nemen naar een hoger, bewonderenswaardig spelniveau. GUY CLEMENS voor zijn rol in ‘Kunsthart’ In zijn -‐ soms bijna pijnlijk-‐geestige -‐ drieluik over overmoed, onzin en ego in de wereld van de kunst (-‐politiek), geeft schrijver Nathan Vecht de acteurs heerlijk materiaal in handen. Onder de vleugels van Mugmetdegoudentand – en in regie van Lineke Rijxman – trekt Guy Clemens hier nu alle registers open. Gold hij al enige tijd als bijzonder beloftevol, in ‘Kunsthart’ kan hij ten volle laten zien wat hij aan talent in huis heeft. Grappig, betrokken en toch ook egocentrisch als chef-‐dirigent Mariss Jansons van het Concertgebouworkest; en even later net zo soepel sluw en slim als een minister-‐president Rutte. Op intelligente wijze presenteert hij aldus diverse perspectieven op het onderwerp kunst, gepersonifieerd in zijn personages. Hij is duidelijk in staat kritisch naar zijn eigen vakgebied te kijken en de positie van mensen buiten dat gebied te doorgronden; tegelijkertijd ziet hij de intrinsieke waarde ervan voor iemand als Jansons. Zo bereidt hij met een bewonderenswaardige tekstbehandeling en een zeer precies gevoel voor timing, zijn publiek de ene heerlijke scène na de andere.
VICTOR LÖW voor zijn rol in ‘DE VERLEIDERS: door de bank genomen’ De derde voorstelling in deze succesvolle VERLEIDERS-‐reeks is misschien wel de grimmigste tot nu toe; de vijf spelers verdiepten zich in het bankwezen en kwamen met wezenlijk schokkende ontdekkingen op de proppen. Die goten ze onder regie van Aat Ceelen in vermakelijke en heftige sketches en scènes, op de hun inmiddels kenmerkende, gedreven wijze, waarbij ze het publiek met regelmaat betrekken bij het discours. Viktor Löw is hier magnifiek meedogenloos als hij zijn medespelers én publiek inwrijft dat zijzelf onderdeel uitmaken van de wankele, verzonnen geld piramide. Hij valt haast samen met de rol van financieel bemiddelaar die genoegzaam zijn intriges spint in het web van ondoorzichtige financiële constructies. Naturel en organisch zet hij deze man neer, met onnadrukkelijk spelplezier. Om even later met net zoveel verve een foute bestuursvoorzitter te verbeelden, die zich bij een chique afscheidspartijtje graag laat lauweren. Hij is meer dan overtuigend in al z’n virtuositeit, wisselend tussen vies, hard, keihard en oprecht verwonderd. Een heerlijke prestatie van deze acteur. HAJO BRUINS voor zijn rol in ‘Welkom in de familie’ Hajo Bruins is een acteur die zich overduidelijk thuis voelt in de meest uiteenlopende genres: hij is al even succesvol in film en televisie als in musicals en klassieke tragedies. Met ‘Welkom in de familie’ voegt hij definitief de komedie toe aan dat rijtje. Vanaf het moment van zijn opkomst dráágt hij een voorstelling die sowieso heel sterk bezet is. Als de vlotte makelaar Marcel met veel foute grappen is hij de katalysator van de toneelavond; het personage dat met zijn komst een herkenbaar gezelschap van hoger opgeleiden, met alle verworvenheden én eigenaardigheden van dien, onherroepelijk met zichzelf confronteert. De gewiekste babbelaar, die de gevestigde normen en manieren graag mag tarten, en met onnavolgbaar genoegen naar de consequenties van zijn plagerijen kijkt – een plezier op zich voor het publiek in de zaal. Zijn spel is op de juiste momenten vet en subtiel tegelijk, en uiteindelijk mooi ontroerend. Hogeschoolkomedie, kortom.
RAMSEY NASR voor zijn rol in ‘The Fountainhead’ Een nieuwe moderne klassieker zag dit seizoen het licht met ‘The Fountainhead’, naar de op allerlei manieren spraakmakende ideeënroman van Ayn Rand uit 1943. In de bewerking van Ivo van Hove en dramaturg Koen Tachelet is de
eigenzinnige architect Howard Roark het retorisch en emotioneel middelpunt, en het is op een krachtige en tegelijk mooi ingehouden manier waarop Ramsey Nasr hem gestalte geeft. De redeneringen, de woede om de middelmaat, de vlijmscherpe, schokkende analyses – ze komen als vanzelfsprekend over de lippen van dit charismatische multitalent. In hoeverre hij zich vereenzelvigt met zijn personage blijft natuurlijk ongewis, maar hij voert zijn strijd met de verleidingen van roem, macht en geld versus innerlijke noodzaak meesterlijk. Zo verrast hij keer op keer als veelzijdig en intelligent speler, die met zijn bijzondere, intense uitstraling elke voorstelling een impact meegeeft die verder reikt dan een toneelavond. Opnieuw prijzen we ons gelukkig dat Nasr zijn artistieke weg terug naar het theater heeft willen vinden.
De Nederlandse Toneeljury kent de Louis d’Or toe aan Ramsey Nasr THEO D’OR De prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke dragende rol.
Genomineerd zijn:
CHRIS NIETVELT voor haar rol in ‘Maria Stuart’ In Schillers koninginnendrama uit 1802 draait het allemaal om de rivalenstrijd tussen de strenge, afstandelijke Elizabeth I van Engeland en de warmbloedige Maria, koningin van Schotland. De laatste is in de macht van de eerste, die haar ter dood wil veroordelen. Maar om daartoe werkelijk over te gaan moet er nog een innerlijke strijd worden gestreden, en die weet Chris Nietvelt als Elizabeth als geen ander te laten zien. Ingetogen, krachtig maar ook uiterst fragiel op momenten, verzenuwd bijna – om zich weer voorbeeldig te herpakken zoals het een vorstin betaamt, al is dat tegen wil en dank soms. Zo neemt ze haar publiek mee in een uiterst navoelbare, menselijke angst om tot -‐ extreme -‐ daden over te gaan, in een ambt dat nota bene van God gegeven is, maar waar dat soort
wrede daadkracht wel wordt geëist. Chris Nietvelt maakt al die facetten in evenzovele schakeringen van haar spel prachtig zichtbaar. HALINA REIJN voor haar rol in ‘Maria Stuart’ Halina Reijn beheerst elke vezel van haar titelrol. Innemend, strijdvaardig, iedere zin krijgt wat hij verdient. Door Schillers woorden heen leren we zo bovenal een vrouw van vlees en bloed kennen. Reijn brengt de complexe tekst met een grote mate van vanzelfsprekendheid, waardoor ze de eenzaamheid en het ongeluk van dit historische personage toegankelijk maakt, en fraai gefaseerd lucht geeft aan een opgekropte hoeveelheid aan heftige emoties. Hoogtepunt in dit opzicht is haar biecht, net voor haar terechtstelling. Fascinerend, hoe ze met gerichte blikken en het rechtstreeks aanspreken van het publiek haar pleit kracht, gevoel en overtuiging meegeeft, op een manier die tot tranen toe beweegt. Halina Reijn geniet bekendheid als socialite, film-‐ en tv-‐actrice, maar dat ze haar buitengewone talent nog steeds ijkt op het toneel, en hierin de meest complexe rollen bepaald niet schuwt, is niets minder dan een zegen voor het Nederlands theater. MARIA KRAAKMAN voor haar rol in ‘Angels in America’ Ze is mormoon, getrouwd met een man die van mannen houdt en ontstellend eenzaam. Harper, een rol met een bite, geschreven door Tony Kushner, feilloos vertolkt door Maria Kraakman. Om haar lot het hoofd te kunnen bieden, heeft Harper zich een andere wereld geschapen, één die Kraakman ons op een fantastische manier laat doorvoelen, transparant en met een bijzondere lichtheid. Voor haar personage vindt ze de perfecte balans tussen ‘girl next door’ en de door wanen bevangen huisvrouw. Meisjesachtig, maar met een oude ziel die ze binnenstebuiten weet te keren om haar publiek moeiteloos mee te nemen in een eenzaam gevecht – waaruit ze uiteindelijk als winnares te voorschijn zal komen. Ze buigt maar breekt niet. Iets waar je als toeschouwer dan inmiddels vurig op hoopt. MARIEKE HEEBINK voor haar rol in ‘Medea’ De acteurs van Toneelgroep Amsterdam creëerden samen met gastregisseur Simon Stone uit Australië een wervelende en moderne ‘Medea’. Helemaal van hier en nu, met kinderen die op speelse wijze de video hanteren – en
tegelijkertijd onnadrukkelijk maar ontegenzeggelijk geworteld in de aloude Griekse Medea-‐mythe. Zoals eerder ook bij regisseurs als Susanne Kennedy (‘De Pelikaan’) of Maren Bjørseth (‘Een bruid in de morgen’) bewijst Heebink zich hier opnieuw als een leergierig, uiterst toegewijd en precies actrice. Als ‘titelheldin’ in Stones ‘Medea’ weet ze op een voorbeeldige en meeslepende het wezen van die mythe in de kern te raken. Haar personage zou zo maar een bekende kunnen zijn: succesvol arts, getrouwd, twee zoontjes. Totdat ze op bepaald moment een wanhoopsdaad begaat – en tegen beter weten in hoopt dat het daarna toch weer goed kan komen. Heebink doseert de suspense van dit grote drama perfect. Verdriet, wanhoop en woede worden bijna tastbaar, haar lach jaagt angst aan ondanks de lichtheid ervan. Groots is haar emotionele kracht. Groots is de intimiteit die ze weet op te roepen. Groots is haar naturel. Groots is deze ultieme, klassieke rol van Marieke Heebink.
De Nederlandse Toneeljury kent de Theo d’Or toe aan Marieke Heebink ARLECCHINO Prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke bijdragende rol. Genomineerd zijn:
VINCENT VAN DER VALK voor zijn rol in ‘Angels in America’ Je geliefde verlaten, net nadat die te horen heeft gekregen dat hij een dodelijke ziekte heeft – dat is niet direct een daad waarmee je sympathie wekt. Vincent van der Valk introduceert zo een personage van wie niet eenvoudig te houden is. Medeleven en afschuw wisselen elkaar af; waar je je als toeschouwer probeert een voorstelling van Louis’ beweegredenen te maken, laat Van der Valk je niet makkelijk binnen. Hij kan charmant zijn, maar ook leep, hij heeft iets slepends in
zijn spel en is dan plots weer heel scherp. Gestaag ‘bouwt’ hij zo zijn personage, een fascinerende androgyne verschijning die vlindert tussen kwaadaardige lafheid en oprechte liefde. Hij geeft hiermee uiteindelijk een ongelooflijk indringende interpretatie van deze bijzondere rol, één die nog lang beklijft.
HUBERT FERMIN voor zijn rol in ‘As you like it’ In de pastorale komedie ‘As you like it’ gebeurt er naar goed Shakespeariaans gebruik ongelooflijk veel. Familieleden die elkaar naar het leven staan, een vlucht naar het platteland, verkleedpartijen en ware liefde: ‘all the world 's a stage.’ Hubert Fermin kent zijn Shakespeare en was in zijn veertigjarig acteursbestaan vaak genoeg te zien in heerlijke creaties. Dit seizoen voegt hij er weer een toe aan zijn lijstje, met de rol van de oude trouwe bediende Adam, waarvan hij op de hem kenmerkende manier wederom een kunststukje weet te maken. Met die specifieke motoriek, dat intrigerend stemgeluid en beheerst spel vormt hij een baken van rust en wijsheid in deze wervelende productie. Keer op keer geeft hij zijn kleine rol zo glans; het is een genoegen hem door het stuk heen te zien schuifelen en zijn glashelder spel te zien spelen. Puur zijn présence geeft gedurende de gehele voorstelling het soort tintelend genoegen als dat van het heel langzaam uitpakken van een groot geschenk.
WARD WEEMHOFF voor zijn rol in ‘Gavrilo Princip’ Ward Weemhoff nomineren voor een Arlecchino is natuurlijk een hachelijke zaak. Zijn prestatie is niet los te weken van die van het gehele collectief De Warme Winkel. Maar zeker in deze productie is het is een bijzondere ervaring om hem de hele voorstelling te volgen in zijn opperste concentratie, haast zoals een speler in een voetbalwedstrijd: altijd daar en beschikbaar om de bal aan te nemen en te scoren. ‘Gavrilo Princip’ is dan een ensemblevoorstelling, maar dat weerhoudt de jury er niet van Ward Weemhof er bij deze voorstelling uit te lichten. Zijn nooit aflatende eigenheid geeft dit heerlijke, veelzijdige verhaal over de Bosnisch-‐ Servische aanjager van de Eerste Wereldoorlog extra cachet.
De Nederlandse Toneeljury kent de Arlecchino toe aan
Vincent van der Valk COLOMBINA Prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke bijdragende rol. Genomineerd zijn:
ANTOINETTE JELGERSMA voor haar rol in ‘Genesis’ Voor Antoinette Jelgersma is 2014/15 een bijzonder vruchtbaar theaterseizoen gebleken. Meteen aan het begin al schittert ze als hofnar Touchstone in ‘As you like it’ – een rol met durf, waarin ze wederom laat zien ‘lelijkheid’ niet te schuwen om een personage met impact te creëren. En later in het seizoen overrompelt ze net zo makkelijk met een stel subtiele dubbelrollen in de theatermarathon ‘Genesis’, het afscheid van Johan Doesburg bij het Nationale Toneel. Keer op keer geeft ze blijk van haar kracht een ander vrouwbeeld te kunnen tonen dan dat wat veelal prevaleert in de media -‐ en ook op de planken. Eigengereid, slim, brutaal, scherp tegen het vileine aan en dan weer vloeibaar, aandachtig. De kritische lijn die Sophie Kassies in haar Genesis-‐bewerking neerlegde over de onzichtbaarheid van de vrouw in de Bijbel is dan ook bepaald besteed aan Jelgersma. Met onvermoeibare inzet en drive gooit ze zich op haar dubbelrollen en transformaties, met een twinkelend plezier waarbij het lijkt alsof ze licht geeft. Ze bewijst zich als actrice met een zeldzame drive, en een heel groot bereik.
CAMILLA SIEGERTSZ voor haar rol in ‘Een bruid in de morgen’ Van haar komst is al een tijdje sprake in het gemankeerde gezin Pattini. Haar verwachte bezoek is zelfs omgeven met wat hoop: zal zij de zoon des huizes geluk brengen? Als ze dan ten tonele verschijnt, nicht Hilda, ben je als publiek toch nog verrast. Camilla Siegertsz komt als het ware als een dolgedraaide pop uit een muziekdoosje wandelen en vormt als Hilda de kern van de regie van Maren Bjørseth: vet, karikaturaal, oergeestig – maar met een venijnig scherp randje. Gaandeweg zie je haar temidden van Claus’ drama langzaam evolueren
en knap balanceren op de rand van komedie en tragedie. Een karikatuur met een hart. Technisch, doorvoeld, perfect. LOES LUCA voor haar rol in ‘Bedscènes’ Vistoastjes in bed. Dat is dan zo ongeveer het meest romantische waar je mee aan kunt komen op je zoveelste huwelijksdag. Hoe droevig en zelfs een beetje vies dit ook klinkt, op de haar kenmerkende wijze weet Loes Luca de scène een opgewekt gevoel mee te geven. Ayckbourns klucht ‘Bedscènes’ blijkt dan voor haar opnieuw een vehikel om haar kunnen als comédienne te tonen en het publiek en passant te doen beseffen dat je puur om haar te zien spelen naar een voorstelling wilt gaan. Elke zin laat ze raak klinken, ook in deze rol van Dorien blinkt ze uit. Heerlijk onderkoeld en met geweldig gevoel voor timing zet ze hier een goedwillende tante neer in optima forma. Haar motoriek, blikken en samenspel zijn geweldig om te zien. Zonder in een overdrive te gaan, zonder per se de leukste te willen zijn; ze is het gewoon.
De Nederlandse Toneeljury kent de Colombina toe aan Antoinette Jelgersma
