De Staat van het Utrechtse onderwijs 2010

De Staat van het Utrechtse onderwijs 2010

De Staat van het Utrechtse onderwijs 2010

Opdrachtgever: schoolbesturen en gemeente Utrecht Utrecht, februari 2010 © Oberon Postbus 1423 3500 BK Utrecht tel. 030-2306090 fax 030-2306080 e-mailadres: [email protected]

Oberon – De Staat van het Utrechtse onderwijs 2010

3

Inhoudsopgave 1

Inleiding .......................................................................................................................................... 5

2

De leerlingen en het scholenveld................................................................................................. 6 2.1 Leerlingen in Utrecht ................................................................................................................ 6 2.2 Het Utrechtse scholenveld ....................................................................................................... 8 2.3 Conclusies.............................................................................................................................. 10

3

De kwaliteit van het onderwijs.................................................................................................... 11 3.1 Kwaliteit van basisscholen ..................................................................................................... 11 3.2 Kwaliteit van vo-scholen......................................................................................................... 12 3.3 Kwaliteit van speciaal onderwijs ............................................................................................ 13 3.4 Kwaliteit van speciaal basisonderwijs .................................................................................... 13 3.5 Kwaliteit van het mbo en hoger onderwijs ............................................................................. 13 3.6 Conclusies.............................................................................................................................. 13

4

Onderwijsachterstanden............................................................................................................. 14 4.1 De ontwikkeling van de Cito-eindtoetsscores ........................................................................ 14 4.2 De deelname aan havo en vwo (leerjaar 3) ........................................................................... 15 4.3 Conclusies.............................................................................................................................. 18

5

Leerlingen: welbevinden en veiligheid op school.................................................................... 19 5.1 Basischoolleerlingen over veiligheid ...................................................................................... 19 5.2 Voortgezet onderwijs leerlingen over veiligheid..................................................................... 20 5.3 Voortgezet onderwijs leerlingen over school ......................................................................... 20 5.4 Voortgezet onderwijs leerlingen over de relatie met leraren en klasgenoten ........................ 20 5.5 Voortgezet onderwijs leerlingen en afwezigheid.................................................................... 20 5.6 Conclusies.............................................................................................................................. 21

6

Wijken ........................................................................................................................................... 22 6.1 Procentuele deelname aan speciaal (basis)onderwijs........................................................... 22 6.2 Conclusies.............................................................................................................................. 22

7

Ouders: schoolkeuzemotieven................................................................................................... 23 7.1 Schoolkeuze van ouders: basisonderwijs .............................................................................. 23 7.2 Schoolkeuze van ouders: voortgezet onderwijs .................................................................... 24 7.3 Conclusies.............................................................................................................................. 25

8

Taal- en rekenprestaties.............................................................................................................. 26 8.1 Het basisonderwijs ................................................................................................................. 26 8.2 Het speciaal basisonderwijs................................................................................................... 27 8.3 Het voortgezet onderwijs........................................................................................................ 27 8.4 Een taalarrangement?............................................................................................................ 29 8.5 Conclusies.............................................................................................................................. 30


4

9

Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) ................................................................................... 31 9.1 Capaciteit ............................................................................................................................... 31 9.2 Bereik ..................................................................................................................................... 31 9.3 Monitoren op effect ................................................................................................................ 33 9.4 Conclusies.............................................................................................................................. 33

10

De POVO-overgang ..................................................................................................................... 34 10.1 Een korte terugblik ................................................................................................................. 34 10.2 Advisering van Utrechtse leerlingen ...................................................................................... 34 10.3 Relatieve overadvisering........................................................................................................ 35 10.4 Conclusies.............................................................................................................................. 36

11

Van voortgezet naar vervolgonderwijs...................................................................................... 37 11.1 Van vmbo naar mbo............................................................................................................... 37 11.2 Overstap voortgezet onderwijs hoger onderwijs ............................................................... 38 11.3 Conclusies.............................................................................................................................. 38

12

Voortijdig schoolverlaten............................................................................................................ 39 12.1 Hoeveel Utrechtse schoolverlaters hebben een startkwalificatie? ........................................ 39 12.2 Twee definities van voortijdig schoolverlaten......................................................................... 39 12.3 RMC voortijdig schoolverlaten ............................................................................................... 40 12.4 De BRON voortijdig schoolverlaters ...................................................................................... 41 12.5 Absoluut schoolverzuim en signaalverzuim ........................................................................... 41 12.6 Risico’s op voortijdig schoolverlaten ...................................................................................... 42 12.7 Conclusies.............................................................................................................................. 43

13

Deelname aan speciaal onderwijs ............................................................................................. 44 13.1 Deelname aan so en sbo ....................................................................................................... 44 13.2 Deelname aan het vso en praktijkonderwijs .......................................................................... 46 13.3 Conclusies.............................................................................................................................. 47

14

Segregatie..................................................................................................................................... 48 14.1 Primair onderwijs.................................................................................................................... 48 14.2 Voortgezet onderwijs.............................................................................................................. 50 14.3 Conclusies.............................................................................................................................. 52

15

Tot slot .......................................................................................................................................... 53


1

5

Inleiding

Utrecht is een stad van uitersten: er zijn relatief veel ‘zwakke’ achterstandsleerlingen, maar ook een relatief grote populatie kinderen van zeer hoog opgeleide ouders. Dit weerspiegelt zich in de onderwijs resultaten en schoolloopbanen van leerlingen: relatief veel Utrechtse leerlingen zitten op het speciaal onderwijs of volgen leerweg ondersteunend onderwijs (LWOO), maar ook relatief veel leerlingen volgen het vwo en gymnasium. Het Utrechtse ‘middensegment’, bijvoorbeeld de theoretische leerweg binnen het vmbo is daar en tegen erg klein. Parallel daaraan zijn de scholen qua leerlingenpopulatie vaak sterk verdeeld, is er een aantal segregatietendensen en is er in het voortgezet onderwijs een sterke en toenemende trek van leerlingen naar buiten de stad. De uitdaging voor het Utrechtse onderwijs is om voor dit brede spectrum van leerlingen een goed aanbod te hebben en voldoende ontwikkelingskansen te bieden. Dit betekent een breed talentenbeleid, met daarbinnen extra aandacht voor achterstanden- en zorgbeleid. In de ‘Staat van het Utrechtse onderwijs 2010’ maken we de balans op van de huidige situatie en kijken we terug en vooruit. Wij kiezen hierbij voor een thematische invalshoek, zoveel mogelijk los van lopend beleid om tunnelvisie te voorkomen. Deze rapportage is bedoeld als input voor de ontwikkeling van het nieuwe lokaal onderwijsbeleid 2010-2014. Wat loopt er goed en waar zitten problemen? In feite pleiten we hiermee voor een ‘GOE’-aanpak (Gecombineerde Onderzoeks- en Ervaringsaanpak). Achtereenvolgens komen aan bod: - De leerlingen en het scholenveld - De kwaliteit van het onderwijs - Onderwijsachterstanden - Leerlingen: welbevinden en veiligheid op school - Wijken - Ouders: schoolkeuzemotieven - Taal en rekenprestaties - Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) - De POVO overgang - Van voortgezet naar vervolgonderwijs - Voortijdig schoolverlaten - Deelname aan zorgvoorzieningen - Segregatie Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met conclusies, samengevat in een grijs kader. Wij hopen dat deze rapportage aanknopingspunten biedt voor de discussie over het nieuwe Utrechtse onderwijsbeleid (UOA2). En basismateriaal biedt voor het kiezen van speerpunten en voor het formuleren van concrete doelen die in de volgende beleidsperiode gerealiseerd zouden moeten worden.


2

6

De leerlingen en het scholenveld

We beginnen de ‘Staat van het Utrechtse onderwijs 2010’ met een beschrijving van de aantallen jongeren en het scholenveld. Hoe ontwikkelt het aantal jongeren zich in Utrecht? Is het scholenveld de afgelopen jaren veranderd en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?

2.1

Leerlingen in Utrecht

Bevolkingsontwikkeling Utrecht groeit. De afgelopen jaren is het aantal kinderen/jongeren in Utrecht veel harder gegroeid dan in Nederland als geheel. Deze groei is voor een groot deel het gevolg van de groei van ‘De nieuwe stad’: Leidsche Rijn en Vleuten/De Meern1. Echter ook in de oude stad neemt het aantal jongeren toe als gevolg van herstructurering en nieuwbouw binnen de oude wijken2. De komende jaren zal het aantal 5- tot en met 19-jarigen in Utrecht verder blijven groeien (terwijl dit aantal in Nederland als geheel iets afneemt) (zie tabel 1). Tabel 1. Inwoners 5 t/m 19 jaar. Afgeronde aantallen. Geïndexeerde aantallen tussen haakjes 1 jan 2001 Inwoners Utrecht Nederland

3

37 duizend (100) 2,9 miljoen (100)

4

1 jan 2009

1 jan 2017 (verwacht)

45 duizend (122) 3 miljoen (103)

53,5 duizend (145) 2,8 miljoen (97)

De leerlingpopulatie in basis en (voortgezet) speciaal (basis-)onderwijs Het aantal leerlingen op Utrechtse basisscholen is, in lijn met het aantal inwoners, de laatste zeven jaar met ruim een vijfde toegenomen (zie onderstaande tabel 2). Voor het speciaal basisonderwijs geldt deze trend niet: het aantal leerlingen is daar de laatste jaren sterk afgenomen. Het aantal leerlingen in het (V)SO is licht gestegen. In het speciaal (basis)onderwijs spelen demografische ontwikkelingen een ondergeschikt rol. Veel groter is de invloed het landelijk (WSNS) beleid. Voor de toekomst kunnen de beleidskeuzes die Utrechtse schoolbesturen maken in het kader van passend onderwijs grote gevolgen hebben voor het soort en de omvang van speciale onderwijsvoorzieningen (apart of binnen het reguliere basisonderwijs). Hier gaan we in H13 (Zorgvoorzieningen) nader op in. Tabel 2. Leerlingen op Utrechtse scholen. Afgeronde aantallen. Geïndexeerde aantallen tussen haakjes 5

Basisonderwijs

SBO (V)SO

1 2 3 4 5 6

7

2001/02 20 duizend (100)

2008/09 24,5 duizend (122,5)

2017/18 (Verwacht) 7 29 duizend (145)

43% doelgroepleerlingen 6 Oude gewichtenregeling van kracht

24% doelgroepleerlingen Nieuwe gewichtenregeling deels van kracht

20% doelgroepleerlingen Nieuwe gewichtenregeling van kracht

675 (100) 1,85 duizend (100)

400 (59) 2 duizend (108)

Afhankelijk van beleid Afhankelijk van beleid

Vleuten/De Meern maakt per 1-1-2001deel uit van de gemeente Utrecht. De groei tussen 2001 en 2009 kan dus niet verklaard worden uit de toetreding van Vleuten/De Meern. Bron: Utrecht monitor 2008 Bron: CBS Statline (idem voor 1 jan 2009) Bron: Prognoses Primos/ABF 2007. Bron: 1 oktober tellingen (idem voor 2008/09) De gegevens van de scholen in Vleuten/De Meern waren nog niet opgenomen in het monitorbestand maart 2002. De gepresenteerde gegevens t.a.v. het percentage doelgroepleerlingen is derhalve afkomstig uit het monitorbestand maart 2003. Extrapolatie door Oberon. Het percentage doelgroepleerlingen is geschat op basis van de leerlingen die per 2008/09 onder de nieuwe gewichtenregeling vallen


7

Doelgroepleerlingen in het kader van onderwijsachterstandenbeleid Het percentage doelgroepleerlingen in het Utrechtse basisonderwijs (en landelijk) daalt sterk en zal nog verder dalen (zie onderstaande figuur).8 Te zien is dat het percentage geleidelijk aan is gedaald van 52 procent in 1998/99 naar 21 procent in 2009/10. Dit is het gevolg van veranderende criteria van de gewichtenregeling, waarbij etniciteit in de bepaling van het leerlinggewicht geen rol meer speelt. Had in het begin van dit decennium ruim 90% van de Utrechtse Marokkaanse en Turkse leerlingen een leerlinggewicht, in de nieuwe definitie heeft nog maar de helft van hen een ‘gewicht’. Dit heeft grote financiële gevolgen voor de scholen, maar ook voor de gemeente Utrecht waarvoor een deel van het lokale onderwijsbudget afhangt van het aantal doelgroepleerlingen. Figuur 1. Percentage gewichten in het Utrechtse basisonderwijs vanaf 1998/99

60

52

51

40

41

39 33

20

24

21

0 1998/99

2000/01

2002/03

2004/05

2006/07

2008/09

2009/10

percentage gewichten

De leerlingpopulatie in het voortgezet en praktijkonderwijs Het aantal leerlingen in het Utrechtse voortgezet onderwijs is de afgelopen jaren afgenomen (zie onderstaande tabel). Dit terwijl het potentieel aan leerlingen juist is toegenomen. De verklaring van deze daling ligt in ‘de trek naar buiten’. De goede bereikbaarheid en centrale ligging van Utrecht zorgt er enerzijds voor dat enkele Utrechtse scholen met een goede reputatie of een bijzondere signatuur veel leerlingen van buiten Utrecht aantrekken (2,2 duizend leerlingen in 2008/09). Anderzijds zorgt dit ervoor dat scholen met een minder goede reputatie sterk moeten concurreren met scholen in de omgeving (2,7 duizend leerlingen trekken ‘naar buiten’ in 2008/09). Omdat hieraan een duidelijke etnische/culturele component zit (’witte vlucht’) gaan wij hier in het hoofdstuk over segregatie (H14) nader op in. Ook het aantal leerlingen in het praktijkonderwijs is toegenomen en zal naar verwachting nog verder groeien (uiteraard afhankelijk van beleidskeuzes op dit vlak). Tabel 3. Leerlingen op Utrechtse scholen. Afgeronde aantallen. Geïndexeerde aantallen tussen haakjes Voortgezet onderwijs Praktijkonderwijs

8

9

2001/02 11 duizend (100) 275 (100)

2008/09 10,4 duizend (95) 375 (137)

2017/18 (verwacht) 9 12,8 duizend (116) 400 (148)

Hoewel het percentage doelgroepleerlingen in Utrecht met ruim de helft daalt tot 2017, neemt de bekostiging minder sterk af. Dit komt doordat de gewichten zelf zijn verhoogd : maximaal 1,2 extra, ten opzicht van 0,9 extra in de oude regeling. In de Utrechtse praktijk levert dit het volgende op: Gemiddeld leerlinggewicht 2001/02: 1.33 , gemiddeld leerlinggewicht 2017/18: 1.21. Een daling van 11% Bron: Leerlingprognoses VO, Pronexus, 2009. (Idem voor Praktijkonderwijs)


8

De leerlingpopulatie in het hoger onderwijs In totaal zitten ruim vijf duizend Utrechtse jongeren op het mbo (1 okt. 2008). Het aantal jongeren op mbo leeftijd groeit door, maar het percentage dat op mbo zit daalt licht (immers relatief minder leerlingen gaan naar het vmbo, meer naar havo en vwo). Utrecht is een stad met veel hbo opleidingen en een zeer grote universiteit. De wo-opleidingen trekken veel studenten die oorspronkelijk van buiten de stad komen. Etniciteit van de leerlingen Utrecht is een stad met relatief veel allochtone inwoners en dus ook allochtone jongeren. Met name de Marokkaans-Nederlandse bevolking is in Utrecht sterk vertegenwoordigd. Tabel 5 geeft een overzicht van de etniciteit van de Utrechtse leerlingen. Tabel 4. Etniciteit van de Utrechtse leerlingen (in percentages)

Utrechtse scholen Basisonderwijs Speciaal basisonderwijs Speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs Praktijkonderwijs Voortgezet speciaal onderwijs

2.2

autochtonen

allochtonen

57% 44% 66% 61% 27%

43% 55% 34% 38% 73%

MarokkaansNederlands 18% 28% 12% 16% 39%

69%

30%

11%

Het Utrechtse scholenveld

Primair onderwijs Tabel 5 toont het aantal locaties in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs. Tabel 5. Ontwikkeling aantal Utrechtse schoollocaties basisonderwijs, speciaal basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs en praktijkonderwijs Basisonderwijs SBO (V)SO Praktijkonderwijs

2001/02 80 locaties 7 locaties 13 locaties 2 locaties

2009/10 105 locaties 4 locaties 10 locaties 2 locaties

Dit is, in lijn met het aantal leerlingen respectievelijk toegenomen en gedaald. In het basisonderwijs zit de groei zowel in De Nieuwe Stad (toename van 8 locaties) als in de Oude Stad (toename van 21 locaties). In het (voortgezet) speciaal onderwijs heeft (al dan niet gepland) schaalvergroting plaatsgevonden; meer leerlingen bezoeken een dalend of gelijk aantal locaties.


9

Voortgezet onderwijs In het voorgezet onderwijs hebben de grootste ontwikkelingen plaatsgevonden. Tabel 6. Ontwikkeling Utrechtse vo schoollocaties Avo

Vmbo

Situatie 2001/02

Situatie 2009/10

Stedelijk gymnasium Christelijk gymnasium St. Bonifatius College St. Gregorius College Leidsche Rijn College College Blaucapel College De Klop De Passie Niels Stensen College Thorbecke College Dr. F.H. De Bruijne College Delta College Utrecht-Zuid College Martijnschool Vader Rijn College Meerstroom College Montessori College AOC Midden-Nederland Wim Sonneveldschool Gerardus Majella Mavo -

Stedelijk gymnasium Christelijk gymnasium St. Bonifatius College St. Gregorius College Leidsche Rijn College Gerrit Rietveldcollege (Fusie Blaucapel en De Klop) De Passie -opgeheven-opgeheven-opgeheven UniC (nieuw) Amadeus College (nieuw) Globe College (fusie Delta, Utrecht-Zuid en Martijnschool) Vader Rijn College (Fusie met Centraal College per 2010/11) Centraal College (v.h. Meerstroom) (Fusie met Vader Rijn per 2010/11) X11 (v.h. Montessori College) Wellant College (v.h. AOC Midden-Nederland) 10 De Utrechtse School (OPDC waarin o.a. de Wim Sonneveldschool is opgegaan ) Liefland College (wordt per 2010/11 opgeheven) Via Nova College (nieuw)

Van de twintig scholen die de stad in 2001/02 telde, zijn er nog steeds zeven die nog onder dezelfde naam in 2009/10 bestaan; vrijwel allemaal in het hogere avo-segment (zie bovenstaande tabel). Tussen de vmbo-scholen hebben de afgelopen acht jaar diverse fusies plaatsgevonden, vaak noodgedwongen als gevolg van teruglopende leerlingaantallen. Onlangs is besloten dat ook het Vader Rijn College (de laatste Utrechtse vmbo-school die nog dezelfde naam voert als in het begin van het decennium) met ingang van schooljaar 2010/11 zal gaan fuseren met het Centraal College. Op dat moment zal ook het Liefland College worden opgeheven. De ‘oude stad’ heeft dan nog slechts twee vmbo’s met een breed regulier onderwijsaanbod. 11 Het teruglopende leerlingaantal kent een aantal oorzaken: • Met name in het vmbo zoeken leerlingen naar alternatieven in de gemeenten rond Utrecht, in diezelfde lijn zijn de Utrechtse vmbo-scholen veel minder dan voorheen in trek bij leerlingen uit de omringende gemeenten; • Utrechtse basisschoolleerlingen halen hogere Cito-eindtoetsscores en krijgen, ook bij gelijkblijvende Cito-eindtoetsscores, vaker een havo- of vwo-advies; • De nieuwe vmbo-school Via Nova in Leidsche Rijn is in trek bij leerlingen in de oude stad en concurreert (onbedoeld) met de vmbo-scholen in de ‘oude stad’. Het hoger onderwijs In het vervolg onderwijs heeft Utrecht 4 mbo-instellingen, 7 instellingen voor hbo en 4 wo-instellingen van verschillende omvang en zichtbaarheid. 10 11

Leerlingen op De Utrechtse School hebben (administratief) een inschrijving op één van de overige Utrechtse vmbo’s, waaronder de Wim Sonneveldschool Alternatieven binnen Utrecht uitrecht zijn de agrarische school Wellant, de (montessori-)school voor grafimedia X11 en het vmbo van de nieuwe stad: Via Nova.


2.3 -

-

-

10

Conclusies

Het aantal jongeren in Utrecht groeit. Vooral in de nieuwe stad, maar ook licht in de oude stad. Het aantal achterstandsleerlingen neemt door de nieuwe gewichtenregeling sterk af (van voroheen 52% naar 21%). Leerlingpopulaties op speciale scholen en het voorgezet onderwijs kennen een minder rechtlijnig verloop dat sterk samenhangt met beleidskeuzes en concurrentie tussen scholen (in omringende gemeenten). Utrecht kent van oudsher een grote verscheidenheid aan onderwijsvoorzieningen op alle niveaus. Het aantal basisscholen is de afgelopen jaren meegegroeid met de toename van het aantal jongeren. Het Utrechtse vo-landschap heeft een stormachtig decennium achter de rug. Van de 20 locaties in 2001/2002 zijn er zeven die nog onder dezelfde naam bestaan. Door fusies en opening van nieuwe scholen telt Utrecht nu 16 locaties. Het hoger onderwijs veld kent 4 mbo-instellingen, 7 instellingen voor hbo en 4 wo-instellingen.


3

11

De kwaliteit van het onderwijs

Hoe is de kwaliteit van de Utrechtse onderwijsvoorzieningen? Om deze vraag te beantwoorden baseren wij ons voornamelijk op de kwaliteitskaarten van de Onderwijsinspectie.

3.1

Kwaliteit van basisscholen

Hier onder presenteren we de percentages zwakke en zeer zwakke basisscholen in Utrecht en vergelijken dit met de landelijke cijfers en die van de G4. 12

Tabel 7. Ontwikkeling zwakke en zeer zwakke scholen Utrecht en landelijk (%) 1 jan 2008

1 jan 2009

1 jan 2010

Voldoende/goed

82,2

Onbekend

92,4

Zwakke scholen

17,8

Onbekend

7,6

0

Onbekend

0

Voldoende/goed

89,4

91,1

Nog niet bekend

Zwakke scholen

9,2

7,4

Nog niet bekend

Zeer zwakke scholen

1,4

1,5

Nog niet bekend

Utrecht

Zeer zwakke scholen Landelijk

Tabel 8. Verdeling zwakke en zeer zwakke scholen landelijk (2009) en (afzonderlijke) G4-gemeenten(2010) (%) Toezichtvorm Voldoende/goed Zwakke scholen Zeer zwakke scholen

Landelijk 91,1 9,4 1,5

G4 88,0 9,7 2,2

Amsterdam 84,0 13,6 2,3

Rotterdam 92,0 4,0 4,0

Den Haag 85,3 14,1 0,6

Utrecht 92,4 7,6 0

Utrecht heeft momenteel geen zeer zwakke basisscholen. Acht basisscholen zijn zwak en vallen daardoor onder geïntensiveerd toezicht van de Onderwijsinspectie (1-1-2010). Dit is een duidelijke verbetering ten opzichte van enkele jaren geleden (2008) toen er ruim twee keer zoveel scholen zwak waren. Vergeleken met het landelijke beeld en dat van andere grote steden viel Utrecht voorheen ook al op door het ontbreken van zeer zwakke basisscholen. Nieuw is dat ook het aandeel zwakke scholen rond het landelijke en het G4 gemiddelde is gekomen. In onderstaande tabellen is dit te zien. De vermindering van het percentage zwakke Utrechtse scholen dat uit de inspectieoordelen blijkt, komt overeen met het beeld uit de Utrechtse Taal- en rekenmonitor en de Slim onder de Dom-reeks (Cito eindtoetsscores) naar voren komt. Veel Utrechtse scholen scoren met hun Cito Eindtoetsgemiddelde beter dan (qua leerlingpopulatie) vergelijkbare scholen in Nederland. In onderstaande tabel is dit kernachtig samengevat.13 Hierin is ook te zien dat het percentage scholen dat beter dan landelijk scoort, is toegenomen, terwijl het percentage laag scorende scholen is afgenomen in 2009 ten opzichte van 2007.

12

13

Het meest recent gepubliceerde landelijk percentage is van 1-1-2009 (Onderwijsverslag 2009). De percentages van de grote steden (en G4 als geheel) zijn berekend op basis van de gegevens van de toezichtkaarten op de site van de onderwijsinspectie. Hierbij hebben wij de door de Inspectie gehanteerde school/locatie-indeling aangehouden . De tabellen geven de ongecorrigeerde schoolscores weer. Met correcties (niet meerekenen leerlingen met LWOO advies en nieuw ingestroomde leerlingen) wordt het beeld nog positiever. Zie voor meer informatie de rapportage Slim onder de Dom XI. Oberon, september 2009.


12

Tabel 9. Verdeling laag, gemiddeld en hoogscorende scholen Cito eindtoets 2007 en 2009 (%) Hoogte scores in vergelijking met vergelijkbare scholen Laag Gemiddeld Hoog

3.2

Cito Eindtoets 2007

Cito Eindtoets 2009

18% 48% 35%

11% 49% 39%

Kwaliteit van vo-scholen14

Hier onder presenteren we de aantallen zwakke en zeer zwakke scholen in Utrecht en vergelijken dit met de landelijke cijfers en die van de G4. Tabel 10. Aantal zwakke en zeer zwakke scholen G4 (excl. Praktijkonderwijs) Toezichtvorm Zwakke scholen Zeer zwakke scholen

G4 33 5

Amsterdam 9 1

Rotterdam 12 3

Den Haag 9 0

Utrecht 3 1

Het Utrechtse vmbo (in de oude stad) wordt door de Onderwijsinspectie als zwak of zeer zwak beoordeeld. Uitzondering hierop zijn de scholen X11, Wellant en Via Nova.15 Alle scholen in het avosegment worden door de Inspectie (tenminste) als voldoende beoordeeld. In totaal heeft Utrecht één zeer zwakke en drie zwakke scholen (1-1-2010). In vergelijking met de overige G4 gemeenten is het aantal zeer zwakke scholen hoog (het gaat echter om één school) en het aantal zwakke scholen laag (zie onderstaande tabel). Door verandering in de definitie wordt een school tegenwoordig sneller als (zeer) zwak beoordeeld dan voorheen.16 Het is daardoor des te opmerkelijker dat het aantal zwakke scholen is gedaald van 9 in 2008 tot 3 in 2010. Deze daling kan enerzijds worden toegeschreven aan goede interventies op scholen. Anderzijds is de daling mogelijk het gevolg van fusies en het opheffen van scholen zoals dat in Utrecht is gebeurd (zie hiervoor hoofdstuk 2). Niet alleen zorgt een fusie voor een automatische (zij het administratieve) vermindering van het aantal zwakke scholen, een fusie kan ook de beleidskracht van de nieuwe school vergroten, waarmee de school weer op sterkte kan komen. Hoewel Utrecht dus relatief weinig zwakke vo-scholen heeft, zijn deze echter wel geconcentreerd in één bepaald segment: reguliere vmbo-scholen in de ‘oude stad’. Dit zorgt ervoor dat meer dan de helft van de leerlingen op een Utrechtse vmbo-school onderwijs volgt op een school die door de inspectie als zwak of zeer zwak wordt beoordeeld. Doordat autochtone vmbo-leerlingen relatief vaak de scholen bezoeken die door de inspectie niet als zwak worden beoordeeld krijgt het vraagstuk van kwaliteit van instellingen een etnische component: bijna driekwart van de allochtone vmbo’ers op Utrechtse vmboscholen bezoekt een (zeer) zwakke school (cijfers 1-10-2008). Als we ook rekening houden met het feit dat veel Utrechtse vmbo’ers buiten Utrecht naar school gaan, zien we dat 36% van de vmbo’ers één van de (zeer) zwakke scholen in Utrecht bezoekt. Dit is 13% bij autochtonen en 54% bij allochtone leerlingen.

14

15 16

Voor het VO spreken we over aantallen en niet over percentages. Dit omdat de Inspectie een andere indeling in scholen/locaties hanteert dan in Utrecht gebruikelijk is (bijvoorbeeld: het Gregorius telt als 3 locaties; net als het Chr. Gymnasium). Voor Utrecht kunnen we hiervoor corrigeren, omdat wij bekend zijn met de daar gehanteerde indeling. Voor de overige gemeenten kunnen wij dit echter niet. Deze scholen hebben een bijzonder onderwijsaanbod (X11 biedt (montessori-)onderwijs voor grafimedia, Wellant: biedt agrarisch onderwijs) of liggen in ‘de nieuwe stad’ (Via Nova). In de jaren voor 2009 werden scholen als (zeer) zwak beoordeeld als het merendeel van hun schoolsoorten (zeer) zwak scoorde. Vanaf 2009 worden scholen als (zeer) zwak beoordeeld als één of meer schoolsoorten (zeer) zwak scoren. Om deze reden zijn wij in dit hoofdstuk terughoudend met het maken van vergelijkingen met het verleden.


3.3

13

Kwaliteit van speciaal onderwijs

De Utrechtse scholen voor speciaal onderwijs presteren allemaal voldoende. De onderwijsinspectie hanteert voor hen geen aangepast arrangement.

3.4

Kwaliteit van speciaal basisonderwijs

Op 3 van de 4 Utrechtse locaties voor speciaal basisonderwijs geldt per 1-1-2010 geïntensiveerd toezicht van de Onderwijsinspectie.17 Volgens de inspectie vertoont de kwaliteit van het onderwijs op deze locaties belangrijke tekortkomingen. Ook landelijk gezien voldoen veel scholen (ongeveer de helft in 2005 en 2006) niet aan de eisen die de Inspectie er aan stelt. Het Utrechtse percentage is echter duidelijk hoger dan landelijk. In lijn hiermee volgt zo’n driekwart van de leerlingen in het Utrechtse sbo onderwijs dat niet aan de normen van de inspectie voldoet. In tegenstelling bij het vo betreft het relatief veel autochtone leerlingen; 83% van de autochtone sbo-leerlingen versus ca. 65% van de allochtone sbo-leerlingen.

3.5

Kwaliteit van het mbo en hoger onderwijs

De afgelopen tijd heeft de inspectie gewerkt aan een toezichtkaart voor het mbo. De eerste resultaten (zeer zwakke mbo-opleidingen) worden vanaf 1-2-2010 gepubliceerd. Het hoger onderwijs (hbo en wo) werkt met een systeem van accreditatie dat wezenlijk verschilt van de werkwijze van de Onderwijsinspectie.

3.6 -

-

-

17

Conclusies

Utrecht heeft momenteel 0% zeer zwakke en 7,6% zwakke basisscholen. Dat is veel beter dan enige jaren geleden, beter dan het landelijk gemiddelde en beter dan de overige G4-gemeenten. Meerdere Utrechtse basisscholen bewijzen dat het ook met een moeilijke doelgroep (veel allochtone leerlingen met een taalachterstand) goed mogelijk is om goede resultaten te halen en een positief inspectieoordeel te behalen.Er zijn ‘zwarte’ scholen in Utrecht die even hoog of hoger scoren op de schaalscore CITO-eindtoets als gemiddelde scholen in Nederland. Daarnaast zijn er ‘zwarte’ scholen die veel lager scoren. Van de sbo-locaties scoren drie van de 4 zwak volgens de Inspectie. Dit is zorgelijk. Het Utrechtse avo-onderwijs scoort over het algemeen goed volgens de Inspectie. Het Utrechtse vmbo scoort zeer wisselend; op 4 locaties is sprake van zwak of zeer zwakke scholen. Hierbij speelt een duidelijke etnische component: van de autochtone vmbo-leerlingen bezoekt 13% een (zeer) zwakke vmbo-school. Van de allochtone vmbo-leerlingen maarliefst 54%. Een zeer zorgwekkende situatie voor een belangrijke doelgroep. In het Utrechtse voortgezet onderwijs hebben de scholen met (zeer) veel allochtone leerlingen (nog) veel moeite met het bieden van kwalitatief goed onderwijs. Eerder onderzochten we of landelijk goede voorbeelden waren en constateerden dat dit slechts enkele locatie betrof. In de komende tijd zal verder moeten worden gezocht naar methoden om goed onderwijs (en ondersteuning) te bieden op scholen met veel allochtone leerlingen.

Eén van deze locaties werd eerder als ‘zeer zwak’ beoordeeld.


4

14

Onderwijsachterstanden

Er wordt al vele decennia lang veel gediscussieerd over de definitie/identificatie van ‘achterstandsleerlingen’ (in de betekenis van leerlingen in een minder kansrijke omgeving (gezin, buurt)). Sekse, sociaal-economische klasse en later ook etniciteit werden als belangrijke invloedsfactor gezien op het onderwijssucces van jongeren. De huidige stand van zaken en onze verwachting voor de komende periode is de volgende: 1. de ‘gewichtsfactor’ in het basisonderwijs is veranderd: de factor etniciteit is eruit gehaald, het gaat nu alleen nog maar om het opleidingsniveau van de ouder(s) (als indicator voor sociaaleconomische klasse). Voor Utrecht betekent dit ook echt een verandering: een daling van het aandeel gewichtenleerlingen van 52% naar 21%. Volgens de oude definitie was van bijvoorbeeld alle Utrechtse Marokkaans-Nederlandse leerlingen ruim 90% een ‘gewichtenleerling’, met de nieuwe definitie is dat slechts 50% (schooljaar 2008/09)18. In feite sluit deze wijziging wel aan op de constatering in Utrecht van enige jaren terug dat de achterstand van allochtone leerlingen afnam en die van autochtone ‘doelgroepleerlingen’ stagneerde. We beschouwen in dit hoofdstuk de actuele situatie. 2. Er komt wat meer aandacht voor sekse. Deze ontwikkeling gaat twee kanten op: - de achterstand van meisjes die zich uit in bv. opleidingskeuze, met minder status/inkomensverwachting; - de achterstand van jongens die geleidelijk groeit, in de vorm van lagere leerprestaties en meer voortijdig schoolverlaten. Onderwijsachterstanden zijn met heel veel verschillende indicatoren in beeld te brengen. We kiezen hier voor een samenvattend beeld te bieden waarbij we twee indicatoren gebruiken: Citoeindtoetsscore van leerlingen in groep 8 van de basisschool en het percentage leerlingen dat havo of vwo onderwijs volgt (derdejaars leerlingen).19

4.1

De ontwikkeling van de Cito-eindtoetsscores

Figuur 2.

Ontwikkeling van de gemiddelde Cito-eindtoetsscore naar etnische groep

539 537 535 533 531 529

534,8

536,7

538,1 533,2

527

527,6 528 528,2

525

527,9

529,2

08/09

02/03

Sur./Ant./Arub.

00/01

08/09

02/03

00/01

Turks

08/09

02/03

Marokkaans

00/01

08/09

19

02/03

18

00/01

08/09

02/03

00/01

Autochtoon

526,4

534,3 534,4 535,3

531,2 530,4

Overige B-landen

Naar verwachting daalt dit nog iets omdat in 2009/10 de nieuwe gewichtenregeling is afgerond. Gepercenteerd op alle Utrechtse derdejaars vo-leerlingen + 15-jarigen in het vso. Dit was ook een GOAkernindicator (1998-2006).


15

Voor alle etnische groepen in Utrecht is het afgelopen decennium een stijging te zien van de gemiddelde score op de Cito-eindtoets. De doelstelling van het oude onderwijsachterstandenbeleid dat gericht was op het verminderen van de achterstand van allochtone leerlingen komt echter niet dichterbij. De enorme verbetering bij autochtone leerlingen vergroot de feitelijke achterstand van allochtone (waarvan de scores veel minder sterk stijgen). Figuur 3.

Ontwikkeling van de gemiddelde Cito-eindtoetsscore naar leerlinggewicht

539 537 535 533 538,6

531

538,2

529 530,3

527

527,8

528,1

528,3

02/03

08/09

525 00/01

02/03

08/09

00/01

1.00

02/03

08/09

00/01

1.25

1.90

De recente stijging van de citoscores van autochtone leerlingen kan op het conto worden geschreven van de leerlingen met het gewicht 1.25: de autochtone achterstandsleerlingen. Bij leerlingen met gewicht 1.90 is de laatste 6 jaar slechts geen betekenisvolle stijging te zien in de gemiddelde score. De achterstand van 1.90 op 1.00-leerlingen blijft zo’n 10 punten. (Let op: het gaat hier om de oude gewichten. Vanaf dit schooljaar wordt in groep 8 de nieuwe gewichtendefinitie gebruikt)

4.2

De deelname aan havo en vwo (leerjaar 3)

We beschrijven in deze paragraaf hoe de achterstanden zich in het voortgezet onderwijs ontwikkelen. De samenvattende indicator is het % deelname aan havo of vwo door derdejaars leerlingen. Algemeen We beginnen met de Utrechtse versus de landelijke ontwikkeling. Figuur 4.

Deelname havo en vwo derdejaars, Utrecht en landelijk (1999/00 en 2008/09 (percentages))

50% 40%

44%

43% 35%

34%

30% 20% 10% 0% Utrecht

Landelijk 1999/00

2008/09


16

Het Utrechtse beeld komt sterk overeen met het landelijke beeld. De afgelopen negen jaar is de procentuele deelname aan havo/vwo duidelijk gestegen naar zo’n 44%. De deelname aan havo en vwo: naar etniciteit Hoe ziet het beeld er uit voor de verdeling naar etniciteit? Figuur 5.

Ontwikkeling deelname havo en vwo derdejaars, Utrecht naar etniciteit

20

60 50 40 30

59

03/04

08/09

99/00

20

19

26

38

43

46

08/09

18

36

03/04

18

08/09

19

03/04

18 99/00

10

31

99/00

49

08/09

44

03/04

20

0

Marokkaans

Turks

99/00

08/09

03/04

99/00

Autochtoon

Sur./Ant./Arub.

Overige B-landen

We zien zeer grote verschillen tussen de etnische groepen. De deelname aan havo/vwo is bij autochtonen, Surinaamse/Antilliaanse/Arubaanse leerlingen en leerlingen uit de overige B-landen sterk toegenomen, terwijl bij Marokkaanse en Turkse leerlingen een stilstand is te constateren. Hun achterstand is daardoor verder gegroeid. Het is opmerkelijk dat de stijging in Cito-eindtoetsscores (zie paragraaf 4.1) zich (vooralsnog) niet vertaalt in hogere deelname aan havo/vwo.

20

Overige B-landen zijn arme landen in Oost en Zuid Europa, Azië, Afrika en Midden en Zuid Amerika


17

De deelname aan havo en vwo: gewichtsfactor Hoe ziet het beeld er uit voor de verdeling naar leerlinggewicht? 21

Figuur 6.

Ontwikkeling deelname havo en vwo derdejaars, Utrecht naar leerlinggewicht

70 60 50 40 30

59

67

20 10

21

12

15

03/04

08/09

19

0 99/00

03/04

08/09

99/00

1.00

99/00

03/04

1.25

08/09

1.90

Enkele jaren geleden al werd in Utrecht geconstateerd dat autochtone achterstandsleerlingen minder dan allochtone achterstand lijken te profiteren van het GOA-beleid. Hoewel dit niet strookt met de ontwikkeling in Cito-eindtoetsscors zie figuur 12) is dit wel zichtbaar in de deelname aan havo/vwo. De autochtone achterstandsleerlingen (leerlinggewicht 1.25) blijven achter bij de allochtone leerlingen (gewicht 1.90). Overigens wordt het verschil tussen de autochtone en allochtone achterstandsleerlingen kleiner door een gelijktijdige stijging van het niveau van 1.25 leerlingen en daling bij de 1.90 leerlingen. De deelname aan havo en vwo naar geslacht Verschillen jongens en meisjes in hun deelname aan havo en vwo? Figuur 7.

Ontwikkeling deelname havo en vwo derdejaars, Utrecht naar geslacht

70 60 50 40 30 20

33

37

42

36

42

47

03/04

08/09

10 0 99/00

03/04 Jongens

21

08/09

99/00 Meisjes

In de jaren tussen 1999 en 2003 is de gewichtenregeling drastisch veranderd. Om deze reden maken wij geen vergelijking met de jaren voor 2003. De meest recente wijzigingen in de gewichtenregeling werken nog niet door in de leerlingen die in 2008/09 in het derde leerjaar van het VO zitten.


18

De havo/vwo deelname van zowel jongens als meisjes is de afgelopen negen jaar toegenomen. Meisjes behouden daarbij hun ‘voorsprong’ en bouwen deze zelfs iets uit; in absolute zin stijgt de deelname van meisjes harder dan van jongens.

4.3 •

• •

•

Conclusies

De Cito-eindtoetsscores zijn het afgelopen decennium bij alle etnische groepen toegenomen. Doordat autochtone leerlingen echter veel meer vooruit zijn gegaan is de feitelijke achterstand van allochtone leerlingen toegenomen. e Van de Utrechtse leerlingen zal het afgelopen schooljaar zo’n 44% in het havo of vwo (3 leerjaar). Dit percentage is de afgelopen jaren jaarlijks met een procentpunt gestegen. We zien zeer grote verschillen tussen de etnische groepen. Van autochtone leerlingen zit een kleine 60% op het havo/vwo, van de Marokkaanse en Turkse leerlingen is dit minder dan 20%. Bovendien is het teleurstellend dat de deelname van Marokkaanse en Turkse leerlingen niet stijgt. Hun achterstand neemt daardoor toe. Opvallend zijn ook de 1.25-leerlingen. Hun Cito-eindtoetsscore neemt de laatste jaren toe en is nu e hoger dan die van 1.90-leerlingen. Hun deelname aan havo/vwo in het 3 leerjaar ligt lager (wellicht neemt ook deze de komende jaren toe).


5

19

Leerlingen: welbevinden en veiligheid op school

De jeugdmonitor Utrecht is het integrale meetinstrument voor het Utrechtse jeugdbeleid. In de jeugdmonitor wordt de mening van leerlingen gevraagd met betrekking tot school, leren en klasgenoten, afwezigheid op school (vo leerlingen), maar spitst zich vooral toe op de ervaren veiligheid op school (vo en bo leerlingen). Zowel in het Utrechtse basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs worden ‘veiligheidsmetingen’ gedaan. Hierin worden onder andere leerlingen bevraagd op hun veiligheidsbeleving. We presenteren de resultaten voor de basisschoolleerlingen en leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Voor het hoger onderwijs hebben we geen gegevens beschikbaar.

5.1

Basischoolleerlingen over veiligheid22

Uit de meting van oktober/november 2009 blijkt dat leerlingen zich ‘rond de school’ en ‘tussen school en thuis’ het minst veilig voelen (zie figuur 17). Dit geldt sterker voor de bovenbouw leerlingen dan voor de onderbouw leerlingen. In de klas en de school voelt 10% zich niet veilig. Dit beeld komt ongeveer overeen met dat van 2007/2008. Figuur 8.

Veiligheidsgevoel in en rond de school (Kort geleden voelde ik mij niet onveilig…..)

Het aantal leerlingen dat te maken heeft gehad met incidenten (geschopt/geslagen, bestolen, uitgescholden of uitgelachen) is ten opzichte van de meting van 2007/2008 iets toegenomen. Net als in 2007/2008 geeft 6% van de bovenbouwleerlingen aan vaak of altijd gepest te worden. Verschillen tussen scholen Scholen verschillen naar het veiligheidsgevoel van leerlingen. Elf scholen zijn relatief onveilig23 voor onderbouwleerlingen, en 14 voor bovenbouwleerlingen. Met name in de wijken Kanaleneiland, Ondiep/Zuilen en Overvecht voelen leerlingen zich relatief onveiliger. Toch liggen niet alle relatief ‘onveilige’ scholen in de Utrechtse achterstandswijken, waar het programma “School en Veiligheid” zich met name op richt.

22 23

Bron: School & Veiligheid 2009/2010; Stedelijke rapportage van de Veiligheidsthermometer, Oberon. De veiligheid van scholen hebben we bepaald door een gewogen gemiddelde te nemen van de veiligheid in de klas (40%), veiligheid op school (30%), veiligheid rondom de school (20%) en veiligheid tussen school en thuis (10%).Om te bepalen of een school als onveilig gezien kan worden, hebben wij besloten geen absolute maat te gebruiken, maar de afwijking van het stedelijk gemiddelde te gebruiken. Wij beschouwen scholen als (relatief) onveilig als zij meer dan 5 procentpunt scoren onder het stedelijk gemiddelde.


5.2

20

Voortgezet onderwijs leerlingen over veiligheid24

Meer dan een kwart van de leerlingen (27%) voelt zich wel eens onveilig op of rond school. De leerlingen voelen zich vooral onveilig rond de school en op weg tussen huis en school. Vmbo-leerlingen en leerlingen, met name jongens, uit gezinnen met een lagere welvaart, voelen zich vaker onveilig (respectievelijk 31% en 41%). Met betrekking tot sociale veiligheid wordt het vaakst genoemd dat iemand spullen ontvreemd, de manier waarop leerkrachten zich opstellen ten opzichte van de leerling en uitschelden of dreigen met woorden. Van de leerlingen geeft 12% aan in de afgelopen drie maanden wel eens te zijn gepest; bij 4% is dat regelmatig (tenminste een keer per week). Ruim een vijfde (22%) van de leerlingen heeft in de afgelopen drie maanden wel eens een ander gepest. Pesten en gepest worden komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes, bij vmbo meisjes dan bij havo/vwo meisjes en bij havo/vwo jongens dan bij vmbo jongens.

5.3

Voortgezet onderwijs leerlingen over school

Gemiddeld geven leerlingen hun school een 6,9. vmbo-leerlingen (22%) geven hun school vaker een laag cijfer (< 5). Dit geldt ook voor oudere leerlingen en Marokkaanse en Turkse leerlingen (beide 19%).

5.4

Voortgezet onderwijs leerlingen over de relatie met leraren en klasgenoten

Gemiddeld beoordelen de leerlingen hun relatie met de leerkrachten met een ruime voldoende. Jongens en vmbo-leerlingen beleven de relatie vaker negatief dan meisjes en havo/vwo-leerlingen. Leerlingen zijn overwegend positief over de relatie met hun klasgenoten. Ten opzichte van voorgaande meting (2006-2007) zijn er weinig verschillen waar te nemen in de relatie tussen leerling en leerkracht en leerling en klasgenoot.

5.5

Voortgezet onderwijs leerlingen en afwezigheid

Veel leerlingen (86%) zijn wel eens ziek in een jaar. Bijna 18% is frequent (meer dan vijf keer) ziek geweest. Frequent ziekteverzuim komt meer dan gemiddeld voor bij oudere leerlingen, vmbo leerlingen en leerlingen uit de wijk Noordwest. Spijbelen is gemeten door leerlingen te vragen naar afwezigheid in de voorgaande 4 weken van de meting. Gemiddeld heeft 16% van de leerlingen gespijbeld, waarbij oudere leerlingen en leerlingen uit de wijken Oost en Noordoost meer spijbelen (22%). Met deze cijfers wijkt Utrecht niet af van het landelijke gemiddelde.

24

Bron: Jeugdmonitor Utrecht. Schooljaar 2008-2009, gemeente Utrecht


5.6 • • •

• • •

21

Conclusies

In het basisonderwijs voelt een aantal leerlingen zich wel eens onveilig in school (rond 10%), maar vooral ook buiten school (10 tot 20%). In het voortgezet onderwijs voelt ruim een kwart (27%) van de leerlingen zich wel eens onveilig op of rond school. Basisscholen verschillen naar veiligheidsgevoel. Relatief veel ‘onveilige’ scholen liggen in de wijken Kanaleneiland, Ondiep/Zuilen en Overvecht, maar er zijn ook ‘onveilige’ scholen in andere wijken te vinden. Pesten is een belangrijke oorzaak voor het onveilig voelen. Gemiddeld spijbelt 16% van de vo leerlingen. Dit wijkt niet af van het landelijke gemiddelde. Gemiddeld geven vo-leerlingen hun school een 6.9. Vmbo-leerlingen geven vaker een lager cijfer: 22% geeft een de school een cijfer lager dan 5.


6

22

Wijken

Wijken en subwijken verschillen van elkaar qua onderwijspositie van de bewoners. In Utrecht zijn er grote verschillen tussen bepaalde (sub)wijken en buurten. Van bekende achterstandswijken (’Prachtwijken’) als Overvecht en Kanaleneiland tot de gegoede buurten Wittevrouwen en Tuindorp. In bijvoorbeeld de wijkenmonitor van de Afdeling Bestuursinformatie van de gemeente Utrecht wordt jaarlijks een overzicht gemaakt van een aantal wijkindicatoren. En ook in Slim onder de Dompublicaties (Cito-eindtoets) en School- en Veiligheidsmetingen wordt op wijkniveau gerapporteerd. We presenteren hier één indicator: het percentage leerlingen dat deelneemt aan het speciaal (basisonderwijs) per wijk. We geven hierbij een overzicht van de subwijken met de laagste en hoogste deelname aan het speciaal (basis)onderwijs. In de monitorbestanden zijn nog vele andere gegevens aanwezig, zoals Cito-eindtoetsscores, de deelname aan havo/vwo en het percentage voortijdig schoolverlaters. We beperken ons hier tot één voorbeeldindicator.

6.1

Procentuele deelname aan speciaal (basis)onderwijs

Tabel 11. Subwijken met de laagste percentages deelname aan speciaal (basis)onderwijs Utrechtse subwijken Subwijk met laagste % speciaal (basis)onderwijs* Tuindorp/Voordorp

% s(b)o schooljaar 2002/03 2



Wittevrouwen/Zeeheldenbuurt

2

1

1

Wilhelminapark/Rijnsweerd

2

2

2

Oog in Al/Welgelegen

3

2

2

Oudwijk/Buiten Wittevrouwen Lunetten

3 3

2 3

2 4

* Alleen subwijken met > 400 basisschoolleerlingen zijn in de tabel opgenomen.

Tabel 12. Subwijken met de hoogste percentages deelname aan speciaal (basis)onderwijs Utrechtse subwijken Subwijk met hoogste % speciaal (basis)onderwijs* Ondiep/2de Daalsebuurt




Wolgadreef/Neckardreef

10

8

6

Zuilen-Noord/Oost

9

8

6

Amazonedreef

9

7

7

Zambesidreef/Tigrisdreef

9

7

7

* Alleen subwijken met > 400 basisschoolleerlingen zijn in de tabel opgenomen.

6.2 •

•

Conclusies

Wijken en subwijken verschillen sterk van elkaar wat betreft de onderwijspositie van de woonachtige jongeren. We beschreven dit aan de hand van een voorbeeldindicator: de deelname aan het speciaal (basis)onderwijs Niet verrassend blijkt dat in buurten in de prachtwijken de deelname aan het speciaal (basis)onderwijs beduidend hoger is dan in de gegoede buurten Tuindorp en Wittevrouwen.


7

23

Ouders: schoolkeuzemotieven

Schoolkeuze van ouders is een belangrijke indicator voor de gemeente Utrecht voor de stand van zaken met betrekking tot segregatie in de Utrechtse wijken (basisonderwijs) en voor de ‘witte vlucht’ (voortgezet onderwijs). De gemeente Utrecht heeft het tegengaan van segregatie in het onderwijs op de agenda. Voorafgaand aan het ontwikkelen van interventies heeft een recent onderzoek25 plaatsgevonden naar de exacte samenstelling van de wijk en de scholen in de wijk in vier verschillende wijken die qua sociaal-economische samenstelling gemengd zijn. Om zicht te krijgen op de schoolkeuzemotieven van ouders voor het voortgezet onderwijs zijn zowel ouders van leerlingen van groep 8 van de basisschool als brugklasleerlingen bevraagd.

7.1

Schoolkeuze van ouders: basisonderwijs

Van de autochtone basisschool leerlingen gaat 28 procent buiten de eigen wijk naar school, voor nietwesterse kinderen ligt dit niet veel lager op 24%. De belangrijkste schoolkeuzemotieven van ouders zijn (zie tabel 20): de onderwijskundige aanpak (44%); de sfeer (44%); bereikbaarheid (lopend) (33%); kinderen uit de wijk (25%), en een goede naam(24%) Utrechtse hoogopgeleide autochtone ouders hechten meer belang aan de onderwijskundige aanpak, terwijl Utrechtse allochtone ouders het belangrijker vinden dat de school lopend te bereiken is. Tabel 13. Zes belangrijkste motieven schoolkeuze ouders Etniciteit De school moet: een onderwijskundige aanpak hebben die bij mijn kind past een goede sfeer hebben lopend bereikbaar zijn bezocht worden door kinderen uit onze buurt een goede naam hebben veel aandacht hebben voor sociale vaardigheden van kinderen

Hoogste opleiding ouders

autochtoon

allochtoon

laag

middelbaar

hoog

totaal

47

31

11

34

48

44

46

37

37

32

46

44

32

41

51

42

30

33

29

14

9

14

28

25

23

27

29

23

23

24

22

18

11

23

21

21

Belangrijkste reden om een school uit te sluiten is voor alle ouders dat deze te veel kinderen van een bepaalde etnische achtergrond heeft (39%). Andere redenen om een school uit te sluiten zijn een te grote afstand van huis naar school (30%), de sociaal-economische achtergrond van de school en de kwaliteit van de school (beide 22%). 25

Bron: rapport ‘Ouders nemen de Wijk’, Verwey Jonker Instituut, i.s.b. Oberon (concept 2010)


24

Het onderzoek laat zien dat voor 93% van de ouders de school waar het eigen kind op school zit, de eerste voorkeur was. Dat geldt voor allochtone ouders wat minder vaak (86%) dan voor autochtone ouders (94%), en voor ouders met een lage of middelbare opleiding wat minder vaak (88%) dan hoog opgeleide ouders (94%). Het proces van schoolkeuze In het algemeen blijken ouders een voorkeur te hebben voor mondelinge informatiekanalen boven schriftelijke. Het bezoeken van scholen is landelijk de meest gebruikte informatiebron, maar ook in de onderzochte wijken in de gemeente Utrecht. De meeste ouders (88%) voert op een of meer scholen een kennismakingsgesprek. Alleen laag opgeleide ouders doen dat beduidend minder vaak. Daarna volgen informatie van andere ouders (65%) en de schoolgids of vergelijkbare informatie als informatiebron (45%). Beide worden vaker genoemd door hoog opgeleide en autochtone ouders. De gemeente Utrecht stuurt ouders wanneer een van hun kinderen twee jaar wordt een brief met informatie over schoolkeuze. Voor het overgrote deel van de ouders (87%) heeft de brief niet of nauwelijks een rol gespeeld in de schoolkeuze.

7.2

Schoolkeuze van ouders: voortgezet onderwijs26

Ouders hebben verschillende motieven voor de keuze voor een school. Het meeste belang hechten ze aan een prettige sfeer, goed onderwijs en de voorkeur van het kind zelf. Ouders die een school kiezen buiten Utrecht hechten meer belang aan de pedagogische richting van de school, de sfeer en de aandacht voor zelfstandig werken. In het voortgezet onderwijs zijn het vooral leerlingen op vmboniveau die buiten de stad naar school gaan. Meer autochtone vmbo-leerlingen (47%) dan nietwesterse vmbo-leerlingen (21%) gaan buiten de stad naar school. Wanneer ouders wordt gevraagd naar de meest geschikte school voor hun kind dan is ‘veilig/thuis voelen en aandacht’ een aspect dat alle ouders een kenmerk vinden van de ideale school. Ouders met een lager opleidingsniveau of van een kind met een lager schooladvies geven aan dat ‘ons soort kinderen/ouders’ en ‘doorgroeimogelijkheden’ belangrijke kenmerken zijn van de meest geschikte school. Doorgroeimogelijkheden zijn ook belangrijk voor ouders met een niet-westerse achtergrond. Hoogopgeleide ouders en ouders van niet-westerse achtergrond vinden dat op de meest geschikte school kinderen met verschillende religieuze en/of culturele achtergronden zitten. Bijna de helft van de ouders geeft de voorkeur aan een school met minder dan 25 procent allochtone leerlingen. Ongeveer een kwart van de ouders zegt dat ze het percentage allochtone leerlingen niet belangrijk vinden. Dit zijn vooral allochtone ouders en ouders van kinderen met een hoog schooladvies. Het proces van schoolkeuze Utrechtse ouders bezoeken gemiddeld drie open dagen van middelbare scholen. Ze zijn daarbij overwegend gericht op hun eigen gemeente, maar een deel van de ouders kijkt ook naar scholen buiten de gemeente. Allochtone ouders en ouders van kinderen met een hoog schooladvies kijken voornamelijk in de eigen gemeente naar scholen. Uitstromers hebben zich tijdens de oriëntatie periode niet alleen gericht op scholen buiten de gemeente. De meeste brugklasouders zijn er van overtuigd dat ze de goede keuze hebben gemaakt.

De aanmeldingsprocedure, met name de loting, wekt verwarring bij veel ouders. Veel ouders veroordelen het systeem omdat zij in hun keuze worden beperkt bij een belangrijke beslissing.

26

Bron: ‘schoolkeuzemotieven ouders in de Stratego-regio, 2009, ITS, Nijmegen. Het rapport rapporteert over zowel ouders van groep 8 basisschool en ouders van brugklasleerlingen.


7.3 • • • • •

25

Conclusies

Een kwart van de basisschoolleerlingen gaan buiten de eigen wijk naar school. Een belangrijk motief om kinderen buiten de wijk naar school te laten gaan is dat de school in de wijk teveel leerlingen heeft met bepaalde etnische achtergrond De ‘witte vlucht’ van leerlingen naar vo scholen buiten Utrecht vindt vooral plaats onder autochtone vmbo-leerlingen. In het schoolkeuzeproces gebruiken ouders voornamelijk mondelinge informatiebronnen; bezoek aan de vo school is het belangrijkste. Het Utrechtse lotingsysteem behoeft verduidelijking, aldus de ouders.


8

26

Taal- en rekenprestaties

Op landelijk niveau is er de laatste jaren een ontwikkeling waarbij van scholen wordt verwacht meer terug te grijpen op hun kerntaak: taal en rekenen. We beschouwen in dit hoofdstuk de Utrechtse prestaties op het gebied van taal en rekenen in het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De overige sectoren blijven buiten beschouwing, aangezien wij geen gegevens voorhanden hebben van het taalniveau op het Utrechtse mbo en hoger onderwijs27. In de nabije toekomst gaat Utrecht deelnemen aan het landelijke PRE-COOL cohort om de taalprestaties van jonge kinderen in beeld te krijgen. Op dat moment worden ook de taalprestaties van kinderen in de VVE bekend.

8.1

Het basisonderwijs

Het taal- en rekenniveau van Utrechtse basisschoolleerlingen is vergelijkbaar met of hoger dan het landelijk gemiddelde (zie figuur 21). Dit is gezien de Utrechtse leerlingpopulatie (relatief veel doelgroepleerlingen) een goede prestatie. Het niveau van leerlingen is de afgelopen jaren ook duidelijk verbeterd. Enkele punten van aandacht zijn de scores op de toetsen woordenschat in groep 4 en 8 en begrijpend lezen in groep 8. Figuur 9.

Gemiddelde niveauscores op taaltoetsen van Utrechtse leerlingen, 2002/03; 2004/05; 2006/07; 2008/09*

100 A 75 B

landelijk

50 C

gemiddelde

25 D/E 0 Taal voor Kleuters groep 2

W oordenschat SBR groep 4* SVR groep 4* Leeswoorden toets groep 4 schat groep 6

2002/03

*

2004/05

2006/07

Toetsen begrijpend lezen groep 6

2008/09

Voor 2008/09 zijn voor de toetsen SBR groep 4 en SVR groep 4 geen gemiddelde niveauscores berekend (te weinig leerlingen).

Hoe staat het met de doelgroepleerlingen? Eén van de doelstellingen van het onderwijsachterstandenbeleid is het verkleinen van achterstanden die doelgroepleerlingen hebben ten opzichte van niet-doelgroepleerlingen. Dit is in beeld gebracht voor groep 2 en 8.28 In groep 2 zien we dat de achterstand van de doelgroepleerlingen op nietdoelgroepleerlingen ten opzichte van 2006/2007 iets is toegenomen en in groep 8 is hun achterstand afgenomen ten opzichte van metingen in 2006/2007 en 2002/2003. Scholen met veel doelgroepleerlingen scoren gemiddeld lager op alle toetsen dan de scholen met weinig doelgroepleerlingen. Echter we vinden in Utrecht ook scholen met veel doelgroepleerlingen die

27 28

Landelijk zijn er veel signalen en gegevens voorhanden dat dit taalniveau relatief laag ligt. Dit is ook aanleiding geweest om op de Utrechtse pabo’s en de universiteit een taaltoets voor eerstejaars in te voeren. Vanwege de invoering van de nieuwe gewichtenregeling en/of het gebruik van nieuwe toetsen blijft de vergelijking achterwege voor de groepen 4 en 6. Tevens is de vergelijking voor groep 2 door de nieuwe gewichtenregeling beperkt tot de schooljaren 2006/07 en 2008/09.


27

op een of meerdere toetsen hoog scoren. Dit duidt erop dat sommige scholen met een ‘moeilijke’ leerlingpopulatie er in slagen goede resultaten te boeken. Doelgroepleerlingen vinden we vooral in de Utrechtse Aandachtswijken. Op alle toetsen scoren de locaties in de Aandachtswijken lager dan het Utrechtse gemiddelde. Als we de scores van de scholen in de Aandachtswijken vergelijken met die van scholen met een vergelijkbare leerlingpopulatie elders in Utrecht zien we geen systematische verschillen. De leerlingpopulatie verklaart dus de lagere scores.

8.2

Het speciaal basisonderwijs29

Sinds schooljaar 2002/03 worden de taalprestaties van leerlingen in het Utrechtse speciaal basisonderwijs gevolgd. Er hebben tot nu toe drie metingen plaatsgevonden (schooljaar 2002/03, 2005/06 en 2008/09), waarbij is gekeken naar de prestaties van sbo-leerlingen op woordenschat, leeswoordenschat, lezen met begrip en begrijpend lezen. We gaan hieronder kort in op de belangrijkste resultaten en ontwikkelingen tussen 2002/03 en 2008/09. Utrechtse sbo-leerlingen hebben gemiddeld een achterstand van twee tot drie jaar op hun leeftijdsgenoten in het basisonderwijs bij de domeinen woordenschat en begrijpend lezen. Bij leeswoordenschat blijft de achterstand van leerlingen ten opzichte van basisschoolleerlingen in grote lijnen gelijk of neemt deze iets toe. Bij de Toetsen Begrijpend Lezen zijn ook gegevens beschikbaar voor 10-12 jarige sbo-leerlingen. De Utrechtse 10-12 jarige sbo-leerlingen scoren lager dan de sbo-leerlingen landelijk, maar deze achterstand neemt af naarmate de leerlingen ouder zijn.

8.3

Het voortgezet onderwijs30

Leerlingen in het Utrechtse vmbo starten met een laag taalniveau, met name wat betreft woordenschat. 31

Figuur 10. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het eerste en het tweede leerjaar vmbo. 250

vmboscholen

225 landelijk gt landelijk kb

200

landelijk bb landelijk bblwoo

175 entreetoets 07/08

29 30 31

volgtoets 07/08

adviestoets 08/09

Bron: Managementrapoprtage Monitor Utrechtse Onderwijsagenda, 2009. Oberon. Bron: ‘Taalprestaties in het Utrechtse voortgezet onderwijs. Stedelijk rapport 2008-2009. Oberon . Bron: Taalprestaties in het Utrechtse voortgezet onderwijs. Stedelijk rapport 2008-2009, Oberon.


28

Figuur 11. De ontwikkeling van de woordenschat van Utrechtse vmbo-leerlingen in het eerste en tweede 32 leerjaar. 250

225

landelijk gt

vmboscholen

landelijk kb landelijk bb

200

landelijk bblwoo

175 entreetoets 07/08

volgtoets 07/08

adviestoets 08/09

Bij leesvaardigheid scoren de leerlingen op het landelijke BBL33-niveau, bij woordenschat scoren zij gemiddeld tussen het landelijke lwoo- en BBL-niveau in.Gezien de verdeling van leerlingen over de verschillende leerwegen van het vmbo, zou je een score mogen verwachten die tussen het BBL- en KBL34-niveau in ligt. Op zowel begrijpend lezen als woordenschat zien we in de eerste twee leerjaren een toename die sterker is dan de landelijke groei en ligt de score voor begrijpend lezen tegen het KBL-niveau aan en het woordenschatniveau op het landelijke BBL-niveau[O1]. Er zijn wel duidelijke verschillen tussen scholen qua taalprestaties. Een positieve ontwikkeling is dat het Utrechtse vmbo een kleine verbetering laat zien ten opzichte van voorgaande jaren, zowel wat betreft het startniveau als wat betreft de ontwikkeling van de taalprestaties in de eerste twee leerjaren. Avo/vwo-scholen Op de Utrechtse avo/vwo-scholen is de leesvaardigheid van de leerlingen op niveau, maar blijft de woordenschat achter ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De leerlingen die de Utrechtse avo/vwo-scholen binnenstromen, hebben een gemiddeld startniveau leesvaardigheid dat naar verwachting is gezien de aangeboden onderwijstypen (landelijk havoniveau), en blijven op dat niveau presteren (zie figuur 24 voor de ontwikkeling van leesvaardigheid in het eerste (2007/2008) en tweede leerjaar (2008/2009). Het niveau is de laatste jaren stabiel. Hoewel in het eerste jaar het aantal risicoleerlingen35 nog boven het landelijke niveau ligt, zijn er aan het einde van het tweede leerjaar evenveel risicoleerlingen op de deelnemende scholen in Utrecht dan landelijk.

32 33 34 35

Idem 31 bb= basisberoepsgerichte leerweg. Kb= kaderberoepsgerichte leerweg Het Cito stelt normscores op per onderwijstype. Landelijk is voor alle niveaus de zogenamde P25 norm vastgesteld: normscore op de Entreetoets voor de 25% laagst scorende leerlingen. Als leerlingen een score halen die lager is 35 dan de P25 norm die bij hun verwachte leerweg hoort, lopen ze het risico om uit te vallen op Nederlandse taal.


29

36

Figuur 12. De ontwikkeling van leesvaardigheid in het eerste en tweede leerjaar (avo/vwo)

275 avo/vw o scholen

250 landelijk v wo 225 landelijk havo landelijk gt

200 175 Entreetoets 07/08

Volgtoets 07/08

Adviestoets 08/09

Net als in het vmbo is het startniveau woordenschat wat lager (onder het landelijke havo-niveau), wat in de loop van het eerste en tweede leerjaar niet bijtrekt. Leerlingen op alle (verwachte) onderwijstypen scoren onder hun landelijke normgroep en ook zijn er meer risicoleerlingen dan landelijk. Het lage woordenschatniveau is grotendeels toe te schrijven aan de leerlingen die thuis geen Nederlands spreken, hoewel ook de leerlingen die thuis wel Nederlands spreken onder de norm scoren.

8.4

Een taalarrangement?

Voor een belangrijk deel had het werken aan taalbeleid in Utrecht betrekking op het bestrijden van onderwijsachterstanden binnen de voorschoolse instellingen, de basisscholen en het voortgezet onderwijs. De gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen voeren momenteel verkennende gesprekken over een Utrechts taalarrangement dat zich richt op een doorlopend taalbeleid voor kinderen van 0-23 jaar. Mogelijk wordt een eigen norm vastgesteld (de ‘Utrechtse standaard’). Een dergelijk Taalarrangement37 is bedoeld voor een brede setting, waarin ook het mbo, hbo en universitair onderwijs participeren. Een dergelijk Taalarrangement biedt mogelijkheden om een eigen invulling te geven aan de landelijke kaderontwikkeling rond de Doorlopende Leerlijnen (commissie Meijerink). Een voorbeeld is het relatief laag startniveau woordenschat waarmee leerlingen het Utrechtse voortgezet onderwijs binnen komen: ze hebben gemiddeld een beperktere woordenschat dan leerlingen op dezelfde schooltypen elders in het land. Hoewel de Utrechtse leerlingen aan het einde van het basisonderwijs op of net boven het landelijke gemiddelde scoren, blijft aandacht voor de afstemming po en vo nodig.

36 37

Idem 31 Zie notitie ‘Inventarisatie Utrechtse Onderwijsagenda en Taal’, Oberon (2009, in concept).


8.5

30

Conclusies

•

Gezien het relatief hoge aantal doelgroepleerlingen binnen de gemeente Utrecht presteren basisschoolleerlingen zowel op taal-, als rekenniveau goed: vergelijkbaar of hoger dan het landelijk gemiddelde. In de bovenbouw zakt dit echter wat in: de prestaties voor groep 8 blijven wat achter, zowel op de toetsen woordenschat als begrijpend lezen.

•

Een van de doelstellingen van het onderwijsachterstandenbeleid is het verkleinen van achterstanden van doelgroepleerlingen ten aanzien van niet-doelgroepleerlingen. Dit lukt voor de jongere leerlingen (groep 2) nog niet zo goed (achterstand is toegenomen ten opzichte van vorige meting), maar voor de leerlingen uit groep 8 beter (achterstand is kleiner geworden ten opzichte van voorgaande metingen).

•

In het Utrechtse sbo hebben de leerlingen een zeer forse taalachterstand: ongeveer 2 tot 3 jaar op hun leeftijdgenoten in het reguliere basisonderwijs.

•

Leerlingen in het Utrechtse vmbo starten met een laag taalniveau. Deze achterstand halen ze slechts gedeeltelijk in gedurende de eerste twee leerjaren.

•

Op Utrechtse avo/vwo scholen ligt het woordenschat niveau achter op het landelijk gemiddelde.

•

Zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs zien we duidelijke verschillen in taalprestaties tussen scholen ook bij ongeveer vergelijkbare leerlingenpopulaties.


9

31

Voor- en vroegschoolse educatie (VVE)

Met voor- en vroegschoolse educatie (VVE) wordt getracht onderwijsachterstanden zo vroeg mogelijk te bestrijden. Zowel landelijk als lokaal wordt hier fors in geïnvesteerd. Zo vroeg mogelijk de acherstanden aanpakken, zo is de conclusie eind jaren negentig getrokken, en er is een omslag gemaakt naar VVE-beleid. Wel is het daarbij van groot belang – zo luidden de conclusies uit het onderzoek destijds, maar ook uit het huidige onderzoek – dat kwaliteitscriteria worden gehanteerd: erkende programma’s, dubbele bezetting, geschoold personeel en minimaal 4 dagdelen worodschools. Anders werkt het simpelweg niet, blijkt uit ‘al het onderzoek’. Het is daarom goed dat in ieder geval de G4 die criteria zoveel mogelijk handhaven. VVE in Utrecht bestaat uit voorscholen voor peuters van 2,5 tot 4 jaar en vroegscholen (basisscholen met VVE) voor kleuters in groep 1 en 2. De gemeente Utrecht wil met VVE zoveel mogelijk kinderen bereiken met een kwalitatief goed programma in waar mogelijk gemengde groepen. De lokale doelstellingen voor VVE gaan alleen over het voorschoolse deel38. 1. Per 31 december 2009 wil Utrecht 50 procent van de doelgroeppeuters bereiken en hen de mogelijkheid bieden de voorschool te doorlopen. In aantallen is dit vastgelegd als 963 doelgroeppeuters. Deze doelstelling is in het kader van het grotestedenbeleid (GSB III) opgesteld. 2. Voor augustus 2011 zullen in Utrecht 1.350 voorschoolplaatsen zijn gerealiseerd. Deze doelstelling is in het bestuursakkoord Rijk-gemeenten van maart 2008 toegevoegd aan de GSBdoelstelling. 3. In 2009 zal er een dekkend aanbod van voorschoolplaatsen zijn in de aandachtswijken39. Op basis van de nieuwe gewichtenregeling gaat het hierbij om 651 plaatsen. Wat betreft de vroegschoolse deelname van doelgroepkleuters zijn er geen expliciete doelen meer gesteld. Wel is op landelijk niveau afgesproken te streven naar een bereik van 100 procent (Agenda Focus op de vroegschoolse educatie, d.d. 24-09-2008)

9.1

Capaciteit

In totaal waren er in 2008 41 voorschoollocaties verdeeld over Utrecht, geconcentreerd in de wijken met de meeste achterstandsproblematiek. Momenteel zijn er in totaal 86 groepen en 1264 plaatsen (peildatum 1 oktober 2009)40. De beschikbare plaatsen waren op het peilmoment in 2008 bijna volledig bezet (95%). Er zijn in 2008 minder (72) VVE plaatsen bijgekomen dan het jaar ervoor (138). Op de peildatum 1 oktober 2008 waren er 34 basisscholen die een VVE-programma aanbieden betrokken bij een van de 41 voorscholen. Van de Utrechtse kleuters neemt 37% deel (N=2548) aan een VVE-programma.

9.2

Bereik

In totaal bezocht 17% van de Utrechtse 2,5- en 3-jarigen in 2008 een voorschoolgroep. Dit aantal is gelijk aan 2007, maar groter dan voorgaande jaren41. VVE op de voorschool Op de peildatum van oktober 2009 zijn 1031 doelgroeppeuters geplaatst40. Figuur 25 laat zien dat het aantal geplaatste doelgroeppeuters sinds 2001 toeneemt en per oktober 2009 al boven het ten 38 39 40 41

Bron: Oberon (2009). Monitor VVE, peildatum oktober 2008. Utrecht: Oberon. De aandachtswijken in Utrecht zijn: Kanaleneiland, Overvecht, Ondiep, Zuilen-Oost en Hoograven. De cijfers over 2009 zijn nog niet definitief. Ook zijn nog niet alle gegevens bekend. Informatie uit Flyer ‘Bereik VVE in Utrecht, 2008, Oberon; Monitor VVE, peildatum 2008, Oberon.


32

doelgestelde aantal van 963 ligt. In percentage ligt Utrecht ook op schema met haar bereikdoelstelling van 50% doelgroeppeuters. In 2007 lag het bereik van de 1.25-peuters ruim onder het gemiddelde bereik van de doelgroep. Peuters met leerlinggewicht 1.25 zijn in 2008 niet meer ondervertegenwoordigd in de voorschoolpopulatie.

Figuur 13.

42

Geplaatste doelgroeppeuters 2001-2009

1200

1031

1000 800

896

2007

2008

648

600 400

886 779 495 367

200 0 2003

2004

2005

2006

2009

VVE op de basisschool Van alle 1319 Utrechtse doelgroepleerlingen in groep 1 en 2, is in 2008 84% (1111 doelgroepkleuters) geplaatst in een vroegschoolgroep43. In de achterstandswijken Noordwest, Overvecht en Zuidwest nemen relatief veel kinderen deel aan de vroegschool en worden respectievelijk 88%, 94% en 99% van de doelgroepkinderen (nieuwe gewichtenregeling) bereikt met een VVE-programma. De wijk Vleuten-De Meern kent slechts een bereik van 6% van de doelgroepkleuters. Maar in 2008 is hier gestart met VVE op gemengde groepen. Er zijn 16 plaatsen voor doelgroeppeuters bijgekomen en drie scholen hebben een aanbod voor doelgroepkleuters gecreëerd. Wachtlijsten In totaal stonden op 1 oktober 2008 zo’n 127 peuters van 2,5 jaar of ouder op de wachtlijst. Dit is stedelijk gezien 1,4 kind per voorschoolgroep. Van de peuters op de wachtlijst behoort 85% (108 peuters) tot de doelgroep. De wachtlijst is iets groter dan in 2007 maar beduidend kleiner dan in de jaren daarvoor. De wachtlijsten zijn het grootst in de wijken Noordwest en Zuidwest (respectievelijk 40 en 42 peuters); in Overvecht is de wachtlijst afgenomen van 65 in 2006 naar 35 in 2007 en 18 in 2008. In deze wijk zijn ook meer plaatsen gerealiseerd. Doorstroom De bedoeling is dat alle kinderen doorstromen van de voorschoolse VVE naar de vroegschoolse VVE. Van de in het schooljaar 2008/2009 729 vertrokken kinderen zijn er 636 naar een basisschool gegaan. Hiervan is het grootste gedeelte (88%) doorgestroomd naar een vroegschool. Interessant is de vraag e welk percentage van de doelgroepkinderen nu volwaardig VVE volgt (of gaat volgen, dus van hun 2 e tot 6 levensjaar. Dat zal voor de huidige peuters nu naar verwachting tussen de 40 en 45% liggen.

42 43

Gegevens over 2009 zijn voorlopig. Uit voorlopige gegevens over peildatum 1-1-09 blijkt dat het in 2009 om 1151 doelgroepkleuters ging.


9.3

33

Monitoren op effect

Landelijk is een onderzoek (PRE-COOL) gestart naar de binnen VVE gebruikte programma’s en het effect van de VVE. In opdracht van de gemeente is in 2007 in opdracht van de gemeente Utrecht een specifiek onderzoek gestart. Daarbij gaat het om de evaluatie van de pilot met gemengde voorschoolgroepen in de stad.

9.4

Conclusies

• Vanaf 2001 is een grootschalige implementatie gestart van VVE-programma’s op een voorschool (2- en 3-jarigen) en vervolgens een vroegschools programma op de basisschool (4- en 5-jarigen). In 2009 zijn er 46 van dergelijke voorscholen in Utrecht waaraan ruim 1200 doelgroeppeuters deelnemen (voorlopige cijfers). Verder waren er in 2008 34 basisscholen betrokken bij de vroegschoolse programma’s. • Uit de monitor 2008 bleek dat 49% van de doelgroeppeuters (achterstandskinderen) deelnam aan de voorschool (896 peuters). In 2009 ging het om 1031 peuters (voorlopige cijfers). Uit de gegevens over 2008 bleek dat maximaal 88% doorstroomt naar een basisschool met een VVEprogramma. Naar verwachting gaat momenteel dus zo’n 40 à 45% van de doelgroeppeuters e volwaardig VVE volgen tot hun 6 levensjaar.


10

34

De POVO-overgang

10.1

Een korte terugblik

Ongeveer 2.500 Utrechtse groep 8 leerlingen maken jaarlijks de overstap van het primair naar het voortgezet onderwijs. De aansluiting tussen het primair en voortgezet onderwijs wordt in Utrecht gestroomlijnd door middel van de POVO-procedure. Alle Utrechtse scholen voor primair en voortgezet onderwijs werken hieraan mee. Eind jaren 90 van de vorige eeuw hebben de Utrechtse schoolbesturen en de gemeente vergaande afspraken gemaakt over de overgang van primair naar voortgezet onderwijs. Dit omdat er relatief heel hoge adviezen bij lage Cito-eindtoetsscores werden gegeven. In de laatste jaren van bv. het Niels Stensen College (mavo/havo/vwo) bestond de leerlingpopulatie voor een groot deel uit leerlingen van lbo/vbo-niveau. Er zijn toen striktere ‘overgangsafspraken’ gemaakt. Om deze afspraken te controleren werd een stedelijke ‘monitor POVO’ ontwikkeld (POVO = Primair Onderwijs Voortgezet Onderwijs). De mate van ‘overadvisering’ en ‘overplaatsing’ namen sindsdien sterk af. Recent – twee jaar terug – werd in de analyse van de fors teruglopende leerlingaantallen in het Utrechtse vmbo geconstateerd dat dit voor een belangrijk deel werd verklaard door ‘relatief hoge adviezen’: bij dezelfde Cito-eindtoetsscores werd beduidend minder vaak een advies beroepsgerichte leerwegen gegeven en in plaats daarvan een tl-advies waarmee leerlingen naar de tl/havo/vwoscholen konden doorstromen. Vandaar dat we hier stilstaan bij de meest recente situatie en de verwachtingen voor de komende periode. We geven eerst een totaalplaatje van de advisering van de afgelopen jaren.

10.2

Advisering van Utrechtse leerlingen

In onderstaande grafiek presenteren we hoeveel leerlingen een in verhouding hoog advies kregen (hoger dan de Utrechtse Cito-norm) en hoeveel leerlingen een passend advies kregen (binnen de Utrechtse Cito-norm). Figuur 14.

Percentage Utrechtse vo-adviezen in relatie tot de Utrechtse Cito-norm vo, vanaf 2000/01*

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 00/01

01/02

02/03

03/04

passend bij de Utrechtse Cito-norm vo

*

04/05

05/06

06/07

07/08

08/09

hoger dan de Utrechtse Cito-norm vo

Leerlingen waarvan de Cito-eindtoetsscore en/of het vo-advies ontbreekt en leerlingen met een advies waarvoor geen minimumnorm is, blijven buiten beschouwing.


35

Na 2001/02 daalde het percentage relatief hoge vo-adviezen flink en dit bleef stabiel tussen de 10 en 13 procent. In 2008/09 is weer een stijging waarneembaar naar 17 procent. We beschrijven nader waar deze stijging door wordt veroorzaakt.

10.3

Relatieve overadvisering44

De theoretische leerweg Het toelatingscriterium voor de theoretische leerweg in Utrecht ligt hoog, zeker in vergelijking met landelijke gemiddelden. De Utrechtse scholen voor voortgezet onderwijs hebben met elkaar afgesproken dat leerlingen pas in de theoretische leerweg van het vmbo geplaatst kunnen worden bij een Cito-eindtoetsscore van minimaal 532. Vanaf schooljaar 2007/08 is dit criterium enigszins versoepeld: leerlingen met scores op de Cito-eindtoets van 530 en 531 zijn toelaatbaar op de theoretische leerweg, mits er een ‘stevig’ tl-advies ligt (oftewel, van de betreffende leerlingen kan, op basis van bv. cognitieve vermogens, worden verwacht dat zij zonder afstroom deze onderwijsvorm succesvol doorlopen). Figuur 15.

Percentage tl-adviezen of hoger bij een Cito-eindtoetsscore t/m 529 en 531 punten (2005/06, 2006/07, 2007/08 en 2008/09)

40% 30% 11% 20%

8% 6%

9%

10% 10%

11%

2005/06

2006/07

15%

18%

2007/08

2008/09

0%

Cito-score t/m 529

2009/10

Cito-score t/m 531

Bron: monitorbestanden Utrecht (schooljaren 2005/06 t/m 2008/09).

In figuur 27 is te zien dat er een trend is naar steeds hogere vo-adviezen, wanneer we het toelatingscriterium voor de theoretische leerweg (tl) nader bekijken. Zo kreeg in 2005/06 nog 16 procent van de groep 8-ers met een Cito-eindtoetscore tot en met 531 punten een vo-advies dat gelijk of hoger is aan de theoretische leerweg. In 2008/09 is dit gestegen naar 29 procent. Wanneer we de ‘versoepelde’ toelaatbaarheid voor de theoretische leerweg bekijken (Cito-eindtoetsscores van 530 en 531 zijn toelaatbaar mits onderbouwd), dan krijgt in 2005/06 10 procent van de groep 8-ers een tladvies of hoger advies, in 2008/09 is dit 18 procent. Vergelijken we 2007/2008 en 2008/2009 dan betreft het in absolute aantallen 49 jongeren. Het havo en vwo Wat betreft havo en vwo vindt deze relatieve overadvisering veel minder plaats. Voor havo ligt dit de laatste jaren tussen de 4% en 6%. Voor het vwo betreft dit 1%.

44

Beroepsgerichte leerwegen laten we hier bewust buiten beschouwing.


36

Algemeen Hoe de relatief hogere advisering van tl-adviezen gaat uitpakken ligt natuurlijk nog niet vast. Dit moet blijken in het vervolg van de schoolloopbaan van de leerlingen. Uit eerder Utrechts en landelijk onderzoek blijken de gevolgen de eerste drie jaren in het voortgezet onderwijs mee te vallen. Waarschijnlijk komen schoolloopbaanproblemen (bijvoorbeeld uitval, terugstroom naar een lager de de onderwijstype) vooral tussen het 4 en 6 schooljaar voor. In aanvullende analyses gaat Oberon momenteel na – in opdracht van de werkgroep POVO – of de relatief hoge advisering op bepaalde basisscholen geconcentreerd is.

10.4 •

•

Conclusies In de jaren negentig ontstonden er serieuze overgangsproblemen in die zin dat jongeren met een te laag beginniveau instroomden in de brugklas. Dit ging met name om het ontwijken van het lbo/vbo-niveau en instromen in het mavo-niveau. Door striktere toelatingsafspraken tussen besturen en gemeente is dit gecorrigeerd. De afgelopen jaren zien we echter weer een sterke stijging in relatief hoge advisering aan kinderen met een Cito-eindtoetsscore onder de 532 (het tl-toelatingscriterium). Waarschijnlijk het gevolg van de problematiek in het Utrechtse vmbo.


11

37

Van voortgezet naar vervolgonderwijs

Eén van de ambities van de gemeente Utrecht is om elke leerling aan een startkwalificatie te helpen (een diploma op havo/vwo-niveau of een afgeronde opleiding op niveau 2 van het mbo). Voor schoolverlaters in de eindfase van het voorgezet onderwijs is de vo-roc screening ontwikkeld. Hierbij wordt geregistreerd welke leerlingen die het eindexamenjaar vo verlaten daadwerkelijk op een vervolgopleiding terechtkomen.

11.1

Van vmbo naar mbo

Het vmbo is in de loop der jaren inderdaad steeds meer voorbereidend voor het mbo geworden. De doorstroom is geleidelijk toegenomen en ligt in Utrecht inmiddels op zo’n 92 procent. Hieronder presenteren we de ontwikkeling tussen 2001 en 2009. 45

Figuur 16. Uitstroom van Utrechtse leerlingen uit de eindfase vmbo

2001

2005

2009

0%

20%

40%

Vervolgopleiding

Werk

60%

In begeleiding

80%

Verhuisd

100%

Overig

Bron: gemeente Utrecht

Het aandeel jongeren dat is gaan werken neemt langzaam af van 8 procent in 2001 naar 2 procent in 2009. Het kleine percentage overige leerlingen dat geen begeleiding wil of werkzoekend is (‘overig’), is tussen 2001 en 2009 sterk afgenomen, en bedraagt nu nog geen procent. Dit is mede te danken aan de inspanningen van de vmbo-scholen en de gemeente. Er zijn nauwelijks verschillen in doorstroom tussen allochtone en autochtone leerlingen. Een klein verschil is dat autochtone leerlingen in 2009 relatief iets vaker gingen werken, terwijl allochtone leerlingen iets vaker voor een vervolgopleiding kozen. Met behulp van een monitor (de ‘VO-ROC’-monitor) werd niet alleen de doorstroom ‘gemeten’, maar werden en worden jaarlijks bijtijds de ‘mogelijke’ niet-doorstromers gesignaleerd en vervolgens benaderd en begeleid door de afdeling Leerplicht. Dit vormt een belangrijke aanvullende functie op alle kerninspanningen het het vmbo zelf. De overstap van het voortgezet onderwijs naar het mbo is een risicomoment, waarbij een belangrijke groep jongeren niet aankomt op een vervolgopleiding. De RMC-regio Utrecht, het Platform Midden 45

Ook enkele havo/vwo-leerlingen verlaten het voortgezet onderwijs voor ze een startkwalificatie hebben gekregen. Deze leerlingen zijn ook meegenomen in de figuur.


38

Nederland, vo-scholen en mbo-instellingen hebben om deze reden de nieuwe aanmeldprocedure ‘Aanmelding in Beeld’ opgestart. Het streven is dat jaarlijks voor 1 april 90% van de eindexamenleerlingen zich heeft aangemeld en 80% is (voorlopig) geplaatst voor 1 juni. De RMC-regio Utrecht en de scholen hebben 100% van de leerlingen in beeld en 95% van de leerlingen start ook daadwerkelijk met een vervolgopleiding. Naast deze regionale aanmeldprocedure zullen jaarlijks de Utrechtse jongeren gevolgd blijven worden. Alleen al vanuit het oogpunt van voorkomen van voortijdig schoolverlaten is een succesvolle overstap zeer belangrijk. De verwachting is dat, wellicht mede door de huidige economische crisis, meer jongeren na het voortgezet onderwijs kiezen voor een vervolgopleiding en dat de doorstroom vmbo → mbo verder stijgt.

11.2

Overstap voortgezet onderwijs hoger onderwijs

Cijfers over de doorstroom van Utrechtse jongeren naar het hoger onderwijs (hbo en wo) zijn niet voorhanden. Wel zijn er landelijke cijfers bekend. Het betreft alleen aantallen en geen percentages. Het merendeel van de havisten met diploma gaat in 2008 naar het hbo (aantal 2008: ruim 32.000 jongeren). Bij de vwo-ers met diploma gaan ruim 4.000 jongeren een hbo-opleiding volgen en bijna 23.000 gaat naar het wetenschappelijk onderwijs.

11.3 •

Conclusies

Het vmbo is in de loop der jaren steeds meer daadwerkelijk voorbereidend voor het mbo geworden. De doorstroom van vmbo naar mbo is geleidelijk toegenomen en ligt in Utrecht inmiddels op zo’n 92 procent.


12

39

Voortijdig schoolverlaten

Er gaat veel beleidsaandacht uit naar voortijdig schoolverlaten, er circuleren veel getallen over de omvang ervan en er zijn verschillende definities. We focussen hier op de volgens ons belangrijkste gegevens. Meestal is voortijdig schoolverlaten een tijdelijk probleem – variërend van enkele weken tot enkele maanden – en zet de jongere de schoolloopbaan daarna weer voort. Van belang is dan ook allereerst de omvang van de groep die niet verder gaat en uiteindelijk geen ‘startkwalificatie’46 behaald. We beginnen met deze cijfers.

12.1

Hoeveel Utrechtse schoolverlaters hebben een startkwalificatie?

Figuur 17. Startkwalificatie 22-jarigen in Utrecht woonachtig (exclusief nieuwkomers) 100 80 60 40 20 0 2003/04

2004/05

2005/06

startkwalificatie

2006/07

2007/08

2008/09: nog niet bekend

volgt nog onderwijs

Bron: Utrecht Monitor 2009

De gepresenteerde cijfers hebben betrekking op de groep die al op vo-leeftijd in Utrecht woonde. Bv. alle nieuwe hbo- en universiteitsstudenten worden dus niet meegerekend. Een belangrijke conclusie is dat het aantal jongeren met een startkwalificatie duidelijk toeneemt.

12.2

Twee definities van voortijdig schoolverlaten

In landelijk en lokaal beleid wordt vooral gekeken naar het jaarlijks voortijdig schoolverlaten (kort- en langdurend, herplaatst en niet-herplaatst). Er zijn momenteel twee belangrijke definities die duidelijk verschillen van elkaar. We presenteren ze kort en beschrijven de ontwikkelingen. Er zijn twee inhoudelijk verschillende VSV-definities voor voortijdig schoolverlaten in gebruik. Schematisch ziet dit er zo uit:

46

Een startkwalificatie betreft het eindniveau havo, vwo, eind mavo-2.


40

RMC-Voortijdig schoolverlaters Volgens de landelijk geldende RMC-definitie zijn vsv-ers jongeren tussen de 12 en de 23 jaar die zonder startkwalificatie het voortgezet onderwijs of middelbaar beroepsonderwijs verlaten. De RMCtelsystematiek brengt het aantal nieuwe vsv-ers in het afgelopen jaar in kaart, waarbij rekening wordt gehouden met tussentijdse uitval. We noemen dit de RMC-voortijdig schoolverlaters. BRON-Voortijdig schoolverlaters Het Basisregister Onderwijs (BRON) bevat o.a. in- en uitschrijfgegevens van bekostigde instellingen in het voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs. In dit landelijke BRON-bestand (beheerd door de IBGroep) wordt geregistreerd welke leerlingen op 1 oktober niet op een school staan ingeschreven en het jaar daarvoor wel. Tussentijdse uitval wordt dus niet meegerekend in deze aantallen. Bij de RMCregistratie is dit wel het geval. In BRON zijn (nog) niet verwerkt de jongeren: • in het particulier onderwijs of buitenlandse onderwijsinstelling; • op het praktijkonderwijs of vso; • met een diploma mbo-1 en een betaalde baan. Dit betekent dat het feitelijk aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters iets lager ligt dan BRON aangeeft.

12.3

RMC voortijdig schoolverlaten

In onderstaande figuur staan het aantal RMC-voortijdig schoolverlaters, en het aantal van hen dat herplaatst is binnen het onderwijs. Het aantal herplaatsten van 2003/04 is niet bekend. Figuur 18. RMC voortijdig schoolverlaters en herplaatsten (aantallen)

1400 1200

1194 1080

980

978

976

1000

804

800 600 279

400

493

493

536

2006/07

2007/08

2008/09

352

200 0 2003/04

2004/05

2005/06 Aantal VSV

Aantal VSV herplaatst

Bron: gemeente Utrecht

Het aantal voortijdig schoolverlaters schommelt: t.o.v. 4 à 5 jaar geleden zien we wel een daling van zo’n 10 à 20 procent. Ten opzicht van 3 jaar terug echter een stabilisering. Het percentage herplaatsten stijgt geleidelijk van zo’n 23 procent in 2004/05 naar 55 procent in 2008/09.


12.4 Figuur 19.

41

De BRON voortijdig schoolverlaters BRON voortijdig schoolverlaters (percentages)

10%

5%

0% Utrecht 2005/06

Den Haag 2006/07

Amsterdam 2007/08

Roterdam

Landelijk

2008/09: binnenkort beschikbaar

Bron: VSV-verkenner van OCW.

Ook hier zien we een zekere schommeling in Utrecht, zonder een duidelijke vermindering te kunnen vaststellen. Den Haag en Amsterdam laten een daling zien, echter het beginniveau (2005/06) lag daar dan weer wat hoger dan in Utrecht. Utrecht heeft de koppositie van 2005/06 in de G4 verloren. De BRON-cijfers hebben als voordeel dat ze vergelijkbaar zijn met die van andere gemeenten en het landelijk cijfer.

12.5

Absoluut schoolverzuim en signaalverzuim

Er bestaan verschillende vormen van schoolverzuim in de leerplichtige leeftijd. In het kader van het bestrijden van voortijdig schoolverlaten worden in Utrecht de volgende twee categorieën onderscheiden:47 1. absoluut verzuim; 2. signaalverzuim. Bij absoluut verzuim staat een leerplichtig kind (tijdelijk) niet ingeschreven op een school. Een deel van deze leerlingen wordt in de loop van het schooljaar weer herplaatst. Signaalverzuim heeft betrekking op zorgelijk, structureel verzuim van leerplichtige kinderen, bijvoorbeeld als ze regelmatig te laat op school komen.

47

Andere vormen van verzuim zijn ziekteverzuim en luxe verzuim (bijvoorbeeld ongeoorloofd verzuim wegen extra vakantie).


Figuur 20.

42

Absoluut verzuim en signaal verzuim (aantallen)*

1100 1000

996

900 800 700 600 500 400 300 200

479 361 143

100 0 2001/02

2002/03

2003/04

2004/05

2005/06

absoluut verzuim

*

2006/07

2007/08

2008/09

signaal verzuim

Bron: gemeente Utrecht (diverse Jaarverslagen Leerplicht/RMC).

De laatste jaren ligt het absoluut schoolverzuim rond de 15048. Dit lijkt een soort ‘ondergrens’: een verdere daling lijkt niet haalbaar gezien de aanwezige kleine groep jongeren met een langdurige/intensieve zorgbehoefte. Het aantal meldingen van signaalverzuim is fors gestegen de afgelopen jaren. Een mogelijke verklaring hiervoor is de aanstelling van vaste schoolcontactpersonen vanuit Leerplicht/RMC, waardoor het meldgedrag beter loopt.

12.6

Risico’s op voortijdig schoolverlaten

In 2008 heeft een Utrechts onderzoek plaatsgevonden naar de risico- en beschermingsfactoren ten aanzien van voortijdig schoolverlaten (Oberon, 2008). Hiervoor zijn de Utrechtse jongeren die in 1997/98 in groep 8 van het basisonderwijs zaten tien jaar lang gevolgd in hun schoolloopbaan. De conclusie was dat de onderzochte leerlingkenmerken (geslacht, etniciteit en woonwijk) slechts een kleine voorspellende waarde hebben waar het gaat om een grotere kans op voortijdig schoolverlaten. De onderzochte schoolloopbaankenmerken doen dat veel meer. Bij de POVO-overgang is te zien dat een lagere Cito-eindtoetsscore, in combinatie met een lager vo-advies, een groter risico is op voortijdig schoolverlaten. Het grootste risico is echter de daadwerkelijk gevolgde schoolloopbaan: naar het vmbo gaan, de vo-school die je kiest, afstroom naar een lager schooltype en tussentijdse schoolwisseling verhogen de kans op voortijdig schoolverlaten sterk. Contacten met Leerplicht (signaal verzuim en bemiddelingen) vormen een belangrijke waarschuwing voor (een voorbode van) daadwerkelijk voortijdig schoolverlaten. Het belangrijkste actuele probleem in Utrecht zijn de grote kwaliteitsproblemen in het Utrechtse vmbo. Naar verwachting veroorzaakt dit schoolloopbaanproblemen voor leerlingen (ook voor de leerlingen die vervolgens met minder bagage in het mbo beginnen) en leidt dit tot meer voortijdig schoolverlaten. De vmbo-problematiek wordt inmiddels aangepakt; de vraag is hoeveel tijd dit in beslag neemt. Het Utrechtse mbo is begonnen met investeringen om het voortijdig schoolverlaten aan te pakken. De resultaten hiervan worden gevolgd.

48

Dit is 0,4% van het totaal aantal leerplichtigen in Utrecht.


12.7 • • • •

•

43

Conclusies

Het aantal Utrechtse jongeren met een startkwalificatie neemt duidelijk toe. Het aantal RMC-voortijdig schoolverlaters schommelt: t.o.v. 4 à 5 jaar geleden is een daling van zo’n 10 à 20 procent te zien. Ten opzicht van 3 jaar terug echter een stabilisering. Ook bij de BRON-voortijdig schoolverlaters is een zekere schommeling in Utrecht zichtbaar, zonder een duidelijke vermindering te kunnen vaststellen. De laatste jaren ligt het absoluut schoolverzuim rond de 150 jongeren. Dit lijkt een soort minimale ‘ondergrens’: een verdere daling lijkt niet haalbaar gezien de aanwezige kleine groep jongeren met een langdurige/intensieve zorgbehoefte. Het grootste risico op voortijdig schoolverlaten in Utrecht is de daadwerkelijk gevolgde schoolloopbaan: naar het vmbo gaan, de vo-school die je kiest, afstroom naar een lager schooltype en tussentijdse schoolwisseling verhogen de kans op voortijdig schoolverlaten sterk. Contacten met Leerplicht (signaalverzuim en bemiddelingen) vormen een belangrijke waarschuwing voor (een voorbode van) daadwerkelijk voortijdig schoolverlaten.


13

44

Deelname aan speciaal onderwijs

Hoe ontwikkelt de deelname aan het speciaal onderwijs zich in Utrecht? In het afgelopen decennium is door landelijke wetgeving (o.a. het Weer Samen naar School beleid) getracht de deelname aan LOM/MLK en later speciaal onderwijs terug te dringen. We zetten de ontwikkelingen in het primair en voortgezet onderwijs op een rij.

13.1

Deelname aan so en sbo49

Figuur 21. Ontwikkeling deelname aan speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs in Utrecht versus landelijk, procenten 6 5

2,3

1,8 2,1

2,2

4

2,1

3

2,2

2

3,6

3,8

3,0

1

3,2

2,7

landelijk 2003/04

landelijk 2008/09

1,8

0 Utrecht 1999/00

Utrecht 2003/04

Utrecht 2008/09

landelijk 1999/00

sbo

ec/po

Figuur 22. Ontwikkeling deelname aan speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs in Utrecht naar etniciteit, procenten 8 7 6 5

2,1

4

2,1

1

3,3

2,8

2,1

2,9

2,5

2,2 2,8

3 2

3,0

2,1

1,8 3,9

3,4

2,8

3,9 2,5

1,6

3,6

3,0

2,7

3,4

3,5 1,7

0 99/00 03/04 08/09 Autochtoon

49

99/00 03/04 08/09

99/00 03/04 08/09

Marokkaans

Turks

sbo

ec/po

Berekend over de totale groep leerlingen in het primair onderwijs.

99/00 03/04 08/09 Sur./Ant./Arub.


45

Figuur 23. Ontwikkeling deelname aan speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs van Utrechtse leerlingen naar geslacht 8 7 6

3 3

5 4 3 2

2

3 5

2

4

1

3

2

2

0 00/01

03/04 08/09 Jongens

00/01

sbo

03/04

1 1 08/09 Meisjes

ec/po

Figuur 24. Ontwikkeling deelname aan speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs van Utrechtse leerlingen naar etniciteit en geslacht (2008/09)

8 7 6 5

3,2

3,7

4,7

4 3

2,5

2 1 0

2,0

2,5

1,9 1,0 1,0

Jongens Meisjes Autochtoon

3,5

3,1 1,8 Jongens Meisjes Marokkaans

sbo

1,8 Jongens Meisjes Turks

2,7

1,2 0,8

Jongens Meisjes Sur./Ant./Arub.

ec/po

Voorgaande figuren laten zien dat de deelname aan het sbo in tien jaar tijd sterk is afgenomen: van 3,6% naar 1,8%. De deelname aan het so is in die periode vrijwel gelijk gebleven. Voor allochtone kinderen is de deelname aan het sbo minder sterk gedaald dan voor autochtone kinderen. Tenslotte valt op dat jongens beduidend vaker op het speciaal onderwijs zitten dan meisjes. Voor Surinaamse/Antilliaanse/Arubaanse kinderen is het verschil tussen jongens en meisjes erg groot.


13.2

46

Deelname aan het vso en praktijkonderwijs50

We presenteren ook de deelname aan vso en praktijkonderwijs. Figuur 25. Ontwikkeling deelname aan voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs van Utrechtse leerlingen, procenten. 14 12 10 8 6

2,5

3,5

4

4,3

3,6

3,4

99/00

03/04

08/09

4 2 0

PrO

EC/VO

Figuur 26. Ontwikkeling deelname aan voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs van Utrechtse leerlingen naar etniciteit

14 12 10

5,5

8 6

3,0 2,5

2

4,6

3,1 3,1

4

5,9 4,4

4,4

3,4 5,4

4,7 2,8

6,9 5,0

2,1

3,9

5,2

5,9

2,5

3,1

4,1

3,8

4,2

0 99/00 03/04 08/09 Autochtoon

99/00 03/04 08/09 Marokkaans PrO

50

99/00 03/04 08/09 Turks

99/00 03/04 08/09 Sur./Ant./Arub.

EC/VO

Berekend over de totale groep leerlingen in het V(S)O. Let op: dit betekent dat voor die categorieën leerlingen die relatief vaker de 5-jarige havo en 6-jarige vwo bezoeken, het % pro/VSO hierdoor al lager komt te liggen dan voor andere groepen. Dit geldt bijvoorbeeld voor autochtone leerlingen t.o.v. Turkse en Marokkaanse leerlingen.


47

Figuur 27. Ontwikkeling deelname aan voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs van Utrechtse leerlingen naar etniciteit en geslacht (2008/09) 16 14 12

7,2

7,4

10 8

3,8

4,3

6

3,0

4,9

4

1,9

2

2,2

0

6,0

7,8

5,9

7,0 4,7

2,0

Jongens Meisjes Autochtoon

Jongens Meisjes Marokkaans PrO

Jongens Meisjes Turks

4,7

3,7

Jongens Meisjes Sur./Ant./Arub.

EC/VO

De deelname aan het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs is de afgelopen tien jaar overall iets gestegen. Daarbij is een duidelijke verschuiving tussen de onderwijstypen zichtbaar: meer leerlingen gaan naar het vso en minder naar het praktijkonderwijs. Uitsplitsingen naar etniciteit van de leerlingen laat een zorgwekkende ontwikkeling zien: autochtone leerlingen maken steeds minder gebruik van speciale onderwijsvoorzieningen, terwijl dit voor Marokkaanse, Turkse en Surinaamse/Antilliaanse/Arubaanse leerlingen beduidend toeneemt. De kans dat een Marokkaanse of Turkse leerling op het praktijkonderwijs zit is inmiddels meer dan drie keer zo groot als voor een autochtone leerling. Hoewel jongens veel vaker gebruik maken van speciale zorgvoorzieningen dan meisjes valt op dat allochtone meisje nog vaker gebruik maken van speciale zorgvoorzieningen dan autochtone jongens.

13.3

Conclusies

• De deelname aan het sbo is in tien jaar tijd sterk afgenomen. De deelname aan het so is in die periode vrijwel gelijk gebleven. Over het geheel bezien is de deelname aan zorgvoorzieningen van leerlingen in de basisschoolleeftijd dus gedaald. Dit is in lijn met de landelijke ontwikkeling. • De sbo-deelname van allochtone leerlingen is veel minder sterk gedaald dan voor autochtone leerlingen. • De deelname aan het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs is de afgelopen tien jaar daarentegen iets gestegen. Wel is de verdeling tussen de onderwijstypen veranderd: meer leerlingen gaan naar het vso en minder naar het praktijkonderwijs. • Uitsplitsingen naar etniciteit van de leerlingen laat een zorgwekkende ontwikkeling zien: autochtone leerlingen maken steeds minder gebruik van speciale onderwijsvoorzieningen, terwijl dit voor allochtone leerlingen juist toeneemt. Van Turkse en Marokkaanse leerlingen zit momenteel 12% in vso of praktijkonderwijs, van allochtone leerlingen 5,5%.


14

48

Segregatie

Utrecht heeft zwarte, gemengde en witte scholen (qua etnische samenstelling). Vaak komt dit overeen met de wijkpopulatie, maar soms ook niet. In dit hoofdstuk beschrijven we de situatie in het basis- en voortgezet onderwijs. Woon- en schoolsegregatie Etnische segregatie in het (Utrechtse) basisonderwijs doet zich in twee gedaanten voor: - Woonsegregatie: Als gevolg van het ‘gesegregeerd’ wonen in ‘witte’ of ‘zwarte’ buurten zijn de scholen in die buurten gesegregeerd. In Utrecht is dit het geval in de witte buurten in Tuindorp en Wittevrouwen en in de zwarte buurten in bijvoorbeeld Kanaleneiland en Overvecht. - Schoolsegregatie: Hiervan spreken we als de etnische samenstelling van de schoolbevolking significant afwijkt van die van de buurt waarin de school staat. Dit doet zich bijvoorbeeld voor in de Utrechtse subwijken Zuilen-west en Lombok. 51

In dit hoofdstuk behandelen we beide vormen van segregatie. In het voortgezet onderwijs zijn scholen nauwelijks buurt- of wijkgebonden. Leerlingen komen vaak uit de hele gemeente. In Utrecht is het bijzonder dat steeds meer leerlingen (veelal autochtone leerlingen) kiezen voor scholen buiten de gemeente. Ouders bezien het scholenveld kortom vanuit een regionaal perspectief. We beschrijven de etnische samenstelling van de Utrechtse vo-scholen en de ‘trek naar buiten’.

14.1

Primair onderwijs

Woonsegregatie Figuur 28. Percentage niet-westerse allochtonen

100%

Meer dan 80% Niet-westerse allochtonen

75%

20% - 80% Niet-westerse allochtonen Minder dan 20% Niet-westerse allochtonen

50%

25%

0% 02/03

51

05/06

08/09

Bron: rapport ‘Ouders nemen de Wijk’, Verwey Jonker Instituut. Informatie is vooralsnog vertrouwelijk, uit de Utrecht Monitor 2008)


49

De afgelopen zeven jaar is de verdeling van zwarte, witte en meer gemengde scholen constant gebleven. Er is alleen een lichte verschuiving te zien tussen 2002/03 en 2005/06; het percentage zeer zwarte scholen is in die periode iets toegenomen ten koste van het percentage meer gemengde scholen. Het percentage witte scholen is gedurende de gehele periode constant gebleven. Ook individuele scholen zelf zijn qua leerlingpopulatie niet sterk veranderd. Vrijwel alle scholen die in 2002 zwart waren, zijn dat nog steeds. Hetzelfde geldt voor witte en gemengde scholen. In de gehele periode is de helft van de Utrechtse scholen etnisch gemengd (20 tot 80% allochtonen). Schoolsegregatie Als we scholen vergelijken met de populatie van de subwijk (en dus rekening houden met ‘witte en zwarte’ buurten) zien we ook geen grote verschuivingen in de afgelopen zeven jaar. Ruim een derde van de basisscholen is beduidend ‘zwarter’ of ‘witter’ dan de subwijk waarin zij liggen. Figuur 29. Percentage basisscholen waarvan de leerlingenpopulatie een afspiegeling is van de 52 subwijkpopulatie

100%

school > 30% zwarter dan wijk 75% school > 15% zwarter dan wijk school is afspiegeling van wijk 50%

school > 15% witter dan wijk

25%

0% 02/03

05/06

08/09

Voor de concentratie van allochtone leerlingen op bepaalde scholen binnen een subwijk zijn een aantal verklaringen (niet noodzakelijk uitputtend): • In vergelijking met allochtone ouders melden autochtone ouders hun kinderen op jongere leeftijd aan op de gewenste school. Ouders (in de praktijk relatief vaak allochtone ouders) die hun kinderen later aanmelden op een populaire school vissen daardoor soms achter het net. Zij moeten dan een plek zoeken op scholen die minder in trek zijn. • Vrijwel alle peuters op de voorschool (90%) stromen door naar een basisschool met vroegschool. Deze voor- en vroegschoolse voorzieningen zijn vaak aan elkaar gekoppeld, waardoor peuters vaak doorstromen naar de ‘gekoppelde’ basisschool. Doordat op de voorschool voornamelijk allochtone peuters zitten, leidt dit ook op de basisschool tot segregatie. • Ruim een kwart van de leerlingen bezoekt een school buiten de eigen subwijk. Dit is voor autochtone leerlingen iets vaker (29%) dan voor allochtone leerlingen (26%). Mogelijk is dit verschil een gevolg van bovenstaande twee punten.

52

Bronnen: Oberon (2007). Een lange adem loont. De onderwijsmonitor Utrecht 2002-2006; 2007/08-2008/09: Gemeente Utrecht.


14.2

50

Voortgezet onderwijs

In vergelijking met basisscholen hebben vo-scholen veel minder een rol in de wijk. vo-scholen hebben een gemeentelijke of (in het geval van gymnasia, scholen met een bijzondere signatuur, onderwijsaanbod of vorm) een regionale functie. In deze paragraaf bekijken we de segregatie dan ook niet op wijk- maar op stedelijk niveau. De totale groep leerlingen op Utrechtse vo-scholen vormt, qua etniciteit, een goede afspiegeling van de jongeren die in Utrecht wonen. Over het geheel bezien, hebben Utrechtse scholen iets meer autochtone leerlingen in vergelijking met de woonachtige populatie. Tabel 14.

Vergelijking etniciteit van de Utrechtse woon- en schoolpopulatie Leerlingen die in Utrecht naar school gaan 66% 34%

Leerlingen die in Utrecht wonen Autochtoon Allochtoon

64% 36%

Trek naar buiten53 Deze cijfers doen vermoeden dat het Utrechtse vo een sterk ‘gesloten systeem’ is; dat Utrechtse leerlingen vooral in Utrecht naar school gaan en dat Utrechtse scholen vooral bestaan uit Utrechtse leerlingen. Het tegendeel is echter waar: een kwart van de Utrechtse leerlingen bezoekt een school buiten Utrecht. Dit percentage is na een periode van daling momenteel weer aan het toenemen. Figuur 30. Percentage van de Utrechtse leerlingen dat voortgezet onderwijs volgt buiten Utrecht (2003-2008) 30%

28%

25%

25%

20% 15% 10% 5% 0% 03/04

04/05

05/06 % totaal

06/07

07/08

08/09

09/10

% brugklassers

Deze ‘trek naar buiten’ verschilt sterk tussen typen leerlingen. Met name onder autochtone vmboleerlingen trekt een zeer hoog percentage van 51% (ca. 950 leerlingen) naar scholen in de omgeving. Dit is een sterke toename ten opzichte van enkele jaren geleden.

53

Bron: Leerlingadministratie Utrecht (meerdere jaren) (figuur @@) en Basisregistratie Onderwijsnummer (1 okt. 2008)


Tabel 15.

51

Percentage uitstromers naar etniciteit en onderwijstype (gegroepeerd) (2008/09)

% uitstromers Autochtoon Allochtoon Totaal

54

vmbo-leerlingen 51% uitstroom 15% uitstroom 31% uitstroom

55

havo/vwo-leerlingen 23% uitstroom 12% uitstroom 21% uitstroom

Totaal 32% uitstoom 14% uitstoom 25% uitstoom

Trek naar binnen Naast ‘trek naar buiten’ is er ook ‘trek naar binnen’: leerlingen van buiten Utrecht die Utrechtse scholen bezoeken (ruim een kwart van de leerlingen op Utrechtse scholen woont niet in Utrecht). Vrijwel al deze leerlingen (91%) zijn autochtoon. Het overgrote deel van de leerlingen die naar Utrecht trekken, bezoekt een Utrechtse avo-school (87%). Slechts 7% trekt naar de reguliere vmbo-scholen en nog eens 7% bezoekt de twee bijzondere Utrechtse vmbo-scholen X11 (Grafimedia) en Wellant College (Agrarisch). Segregatie door onderwijstypen Naast deze twee leerlingstromen – een witte vlucht onder vmbo-leerlingen en een ‘witte trek’ naar de avo-scholen-, is een derde ‘oorzaak’ van etnische segregatie in het Utrechtse vo: segregatie door onderwijstypen. Autochtone Utrechters (71%) zitten veel vaker op het havo/vwo dan allochtone Utrechters (36%)In onderstaande tabel wordt dit weergegeven. Tabel 16.

Percentage autochtonen en allochtonen per onderwijstype (gegroepeerd) (2008/09)

Havo/vwo Vmbo 56

Eindtotaal

Autochtoon

Allochtoon

71%

36%

29%

64%

100%

100%

Gevolg: sterke etnische segregatie in het Utrechtse onderwijs De segregatie door onderwijstypen, en het effect van de twee leerlingstromen is dat de Utrechtse onderwijstypen etnisch sterk gesegregeerd zijn. Onderstaande tabel laat dit zien. Tabel 17.

Percentage autochtonen en allochtonen per schooltype (2008/09)

Leerlingen op een Utrechtse avo-school

Leerlingen op een Utrechtse vmbo-school (tussen haakjes de percentages zonder X11 en Wellant)

Autochtoon

77%

36% (24%)

Allochtoon

23%

64% (76%)

Eindtotaal

100%

100%

Tussen afzonderlijke scholen zijn deze verschillen soms nog groter: sommige (vmbo-)scholen bestaan voor 90% à 100% uit allochtonen, terwijl sommige (avo-)scholen vrijwel volledig autochtoon ‘zijn’.

54 55 56

Exclusief leerlingen in een brede brugklas voor vmbo/havo(/vwo). Inclusief leerlingen in een brede brugklas voor vmbo/havo(/vwo). Exclusief leerlingen in een brede brugklas voor vmbo/havo(/vwo).


14.3

52

Conclusies

• In het basisonderwijs wijkt de leerlingpopulatie van ruim een derde van de scholen af van de subwijkpopulatie. Dit percentage schommelt de afgelopen jaren. • In het voortgezet onderwijs zien we een toenemende trek naar buiten door Utrechtse leerlingen. Daarin zit een duidelijke etnische component: zo trekt van de autochtone vmbo-leerlingen 51% naar scholen buiten Utrecht, tegen 15% van de allochtone vmbo-leerlingen. • In het Utrechtse vmbo zien ook zwarte scholen terug met een percentage allochtone leerlingen tussen de 80 en 100%.


15

53

Tot slot

In de Staat van het Utrechtse Onderwijs 2010 beschrijven we het onderwijs, de leerlingen en de schoolloopbanen van leerlingen. Waar zitten sterke punten, waar de zwakke? Deze rapportage is bedoeld als aanvullende input voor de discussie over een nieuwe Utrechtse onderwijsagenda. Als basismateriaal voor het kiezen van speerpunten en wellicht het formuleren van (concrete) doelen. Stad van uitersten Een eerste opvallend gegeven is dat Utrecht een stad van uitersten is. Er zijn enerzijds relatief veel kinderen van zeer hoog opgeleide ouders, mede als gevolg van de universiteit en hoofdkantoren op ICT en financieel gebied in de stad. En anderzijds zijn er relatief veel kinderen van zeer laag opgeleide ouders, zoals veel Marokkaans-Nederlandse kinderen in Overvecht en Kanaleneiland, maar ook autochtone kinderen in wijken als Ondiep. In feite is deze verscheidenheid zeer typerend voor de stad (Utrecht een stad van multi-talenten). Kwaliteit van het onderwijs: van goed tot slecht Utrecht kent momenteel geen zeer zwakke basisscholen en relatief weinig zwakke basisscholen. Dit is verbeterd t.o.v. enkele jaren terug, beter dan in de overige G4 en zelfs iets beter dan het Nederlands gemiddelde. Daarentegen doen zich in zowel het sbo (speciaal basisonderwijs) als in het vmbo zich grote kwaliteitsproblemen voor, die ook al langer gaande zijn. We zien ook dat ter illustratie 22% van de leerlingen in het vmbo de school een rapportcijfer 5 of lager geeft. Kwaliteitsverbetering staat bij poen vo-schoolbesturen hoog op de agenda, waarbij veel belang wordt gehecht aan opbrengstgericht werken. Het onderwijsaanbod en de capaciteit Er wordt fors geïnvesteerd in voorscholen voor 2- en 3-jarigen: dit zijn meestal peuterspeelzalen die een VVE-programma gaan aanbieden. Momenteel zal naar verwachting zo’n 40-45% van de ‘doelgroeppeuters’ een VVE-programma gaan volgen op de voorschool én de vroegschool (2- tot 6jarigen). Het aantal jongeren in Utrecht neemt duidelijk toe, met name in de nieuwe stad (Leidsche Rijn en Vleuten/De Meern), maar ook licht in de oude stad. Dat betekent dat ook het aantal basisschoolplaatsen naar verwachting zal toenemen. Voor het voortgezet onderwijs betekent dit dat een aantal avo-scholen verder onder druk komt te staan. Er is nu sprake van een zekere tweedeling: een aantal locaties zit al overvol en op enkele andere is sprake van een (soms forse) ondercapaciteit. Het Utrechtse vo heeft op dat vlak een stormachtig decennium achter de rug: van de 20 locaties in 2001/02 zijn er nog 7 die onder dezelfde naam voortbestaan. Het Utrechtse vmbo heeft te maken met zeer sterk teruglopende leerlingenaantallen. Enerzijds omdat steeds meer kinderen op havo/vwo-niveau belanden. Anderzijds omdat kinderen steeds meer voor vmbo-scholen buiten de stad kiezen. In feite is de schoolkeuze voor vo-scholen ook steeds meer een regionaal gebeuren geworden. In de oude stad en al helemaal in de nieuwe stad, kiezen ouders net zo gemakkelijk voor scholen buiten de gemeentegrenzen. Met name de trek naar buiten door vmbo-leerlingen neemt recent sterk toe: 31% gaat naar de buitenscholen. Dit heeft een sterk etnische component: van de autochtone vmbo-ers in Utrecht kiest 51% voor een buitenschool, van de autochtone vmbo-ers 15%.

Utrecht beschikt verder over een (prachtig) breed aanbod op het vlak van mbo, hogescholen en universiteit.


54

Schoolloopbanen verbeteren, maar onderwijsachterstanden blijven (even) groot Positief is dat de Cito-eindtoetsscores en de doorstroom naar havo/vwo de laatste tien jaren overall geleidelijk toenemen. Dat geldt ook voor het percentage kinderen dat een startkwalificatie behaalt. Ter illustratie: de deelname aan havo/vwo door derdejaars leerlingen is gestegen van 34% naar 44%.

Ongunstig is dat de achterstand van allochtone leerlingen in Utrecht stagneert. De achterstand van autochtone ‘doelgroepleerlingen’ lijkt recent wat te verminderen. Er is een grote kloof tussen de onderwijspositie van doelgroepleerlingen en niet-doelgroepleerlingen. Ter illustratie: de deelname aan havo/vwo van derdejaarsleerlingen: 1.00-leerlingen: 67%; 1.25-leerlingen: 15%; 1.90-leerlingen: 19%. Dit zijn heel forse verschillen. Opvallend zijn nog de 1.25-leerlingen: zij scoren op de Cito-eindtoets wat gunstiger dan 1.90-leerlingen maar nemen wat minder vaak deel aan havo en vwo. In het onderwijsachterstandenbeleid is de afgelopen 5 jaar veel veranderd: - de definitie van ‘achterstandsleerling’ is fors gewijzigd. Hierdoor is niet langer 52% van alle Utrechtse kinderen een achterstandsleerling, maar nu 20%. Dit heeft recent tot grote veranderingen in beschikbare budgetten voor scholen geleid. - Er wordt nu fors geïnvesteerd in de voor- en vroegschoolse periode, zoals eerder beschreven. - Daarnaast is er landelijk en ook in Utrecht onder schoolbesturen een sterk toegenomen aandacht voor onderwijskwaliteit en onderwijsopbrengsten in het algemeen. Meestal een soepele doorstroom tussen onderwijssectoren Van voorschools naar vroegschools VVE wordt de doorstroom goed gemonitord en kan worden geconcludeerd dat de doorstroom behoorlijk goed plaatsheeft. Wat betreft de overgang van primair naar voortgezet onderwijs zien we recent dat leerlingen het vmbo gaan ontwijken en vaker met relatief lage eindtoetsscores instromen op tl-niveau. Dat verschijnsel is in 3 jaar tijd behoorlijk toegenomen. Wat betreft de overgang van vmbo naar mbo ligt de doorstroom op meer dan 90%. Zonder meer een goed resultaat. We kunnen geen uitspraken doen over de vraag of de beschreven overgangen ook inhoudelijk soepel verlopen en of er in voldoende mate sprake is van doorlopende leerlijnen. Scholen verschillen Wat betreft taal- en rekenprestaties zien we dat bo- en vo-scholen aanzienlijk kunnen verschillen qua prestaties, ook bij ‘vergelijkbare’ leerlingenprestaties. Ter illustratie: er zijn zwarte scholen in Utrecht die qua Cito-eindtoetsscore op of boven het gemiddelde van alle Nederlandse scholen liggen, maar er zijn ook zwarte scholen die fors lager scoren. Allochtone leerlingen steeds vaker in praktijkonderwijs of vso Het afgelopen decennium zijn autochtone leerlingen in Utrecht steeds minder gaan deelnemen aan met name praktijkonderwijs. De procentuele deelname van pro/VSO daalde van 7,2% naar 5,5 %. In dezlfde periode nam de deelname sterk toe bij: - Marokkaanse jongeren: van 8,4% naar 12,4% (jongens: 16%) - En Turkse jongeren: van 7,0% naar 11,8% (jongens: 14,4%) Dit zijn naar onze mening zeer hoge percentages en er is sprake van een zorgwekkende ontwikkeling. En nog meer In dit rapport vindt u verder gegevens over segregatie, voortijdig schoolverlaten, veiligheid en nog meer. Tezamen geeft dit een beeld van de lokale staat van het Utrechtse onderwijs in 2010. De focus ligt op het onderwijs; voor andere relevante lokale jeugdthema’s zoals gezondheid en leefstijl kunt u informatie vinden in de jeugdmonitor Utrecht57.

57

Jeugdmonitor Utrecht, GGD Utrecht.

De Staat van het Utrechtse onderwijs 2010

Recommend Documents