DE SPORTVERENIGING IN ALKMAAR

DE SPORTVERENIGING IN ALKMAAR

De rol van de sportvereniging in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur

De sportvereniging in Alkmaar * De rol van de sportvereniging in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur

Auteur: Marieke Wever Datum: december 2008 Opdrachtgever: Stichting Sportbureau Alkmaar Soort: onderzoek ‐eindscriptie Stagebegeleider: dhr. P. Bollen Stagedocent: dhr. W. Bok Studentnummer: 20041669

Summary The aim of this report is to understand which role the sport clubs of Alkmaar will play in the future. Insights in the future role of the sport clubs in Alkmaar must be obtained during the research. During the twentieth century sport became a bigger and bigger part of the society. The number of sport clubs and the amount of members of a sport club has been growing all that time, till the middle of the nineties. Since that time sport has been used more and more for reaching social aims. Sport clubs can be considered as the basis of the sport in the Netherlands. More than four and a half million people are member of a sport club and in the Netherlands are more than 2700 sport clubs. The government gladly sees that the sport clubs are socially active. In the policy of the government the sport clubs have been assigned to play a large role in reaching the social aims. The first problems for the sport clubs started around the middle of the nineties. The problems started because higher demands were made towards the sport clubs, whereas they could not keep up with the speed of the developments. So at this moment there are many sport clubs with problems, such as a volunteer’s shortage. Therefore, the sport clubs are under great pressure. Besides their own problems the government makes a clear appeal to the sport clubs. The government gladly sees that they offer a broad variety of facilities, beside their own sport activities. Beside these points, there are also several developments that can have (a huge) influence on the sport clubs. For example the sport clubs have more difficulty by the increasing competition and legislation. The wishes and needs of the sport consumer have also been changed. The kind of activities that the sport clubs offer are in general not in line with the wishes and needs of the sport consumer. 94.178 people live in Alkmaar on 1 January 2007. There are a couple of organizations in Alkmaar that are important for the sport. The city has approximately between 90 and 95 sport clubs. The popularity for the sport clubs has been decreased between 2004 and 2006 in Alkmaar. Besides that, a research has shown that the sport clubs in Alkmaar have more than enough problems. The municipality gives support to the sport clubs, but this support is not sufficient to overcome the problems. The sport clubs play a large role in the sport in Alkmaar. When they do not change and do not try to solve their problems; their role in the sport in Alkmaar will become less. They must anticipate better towards the wishes and needs of the sport consumer. Their sport offer has to match better with the wishes and needs of the sport consumer. They also must stand open for cooperation with other (sport) organizations. In this way the possibility to compete successfully with other organizations will improve.

Several successful initiatives have been developed in the field of sport in the Netherlands. These initiatives are interesting for the sport clubs and they are a good example. The initiatives are also a good example of solving social problems through sport, like trouble in the neighborhood. So in general can be said that the sport clubs play a large role in the sport of Alkmaar. The sport clubs must realize that they are under a lot of pressure. If they do not change a thing, their situation will be in jeopardy.

Voorwoord In het kader van mijn eindscriptie voor de studie Leisure Management heb ik onderzoek verricht naar de rol van de sportverenigingen in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur. Voor u ligt het onderzoek dat is geschreven in opdracht van het Sportbureau Alkmaar. In dit rapport worden uiteindelijk een aantal conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan ten behoeve van de sport in Alkmaar en specifiek gericht op de sportverenigingen in Alkmaar. Via deze weg wil ik graag een ieder, die een steentje heeft bijgedragen aan dit onderzoek, bedanken voor zijn/haar medewerking. Tot slot wil ik de heer Bollen in het bijzonder bedanken voor de goede en intensieve begeleiding. Ik wens u veel leesplezier. Alkmaar, december 2008

Inhoudsopgave HOOFDSTUK 1

ONDERZOEKSOPZET EINDSCRIPTIE .................................................................................... 9

§ 1.1 AANLEIDING EN DOELSTELLING .......................................................................................................................... 9 § 1.2 OPBOUW ONDERZOEK ................................................................................................................................... 10 § 1.3 METHODE VAN ONDERZOEK ........................................................................................................................... 12 § 1.3.1

Uitleg en verantwoording conceptueel model ............................................................................ 13

§ 1.3.2

Dataverzameling en data‐analyse .............................................................................................. 13

DEEL 1 HOOFDSTUK 2

INLEIDING ....................................................................................................................... 15

HOOFDSTUK 3

DE ONTWIKKELING VAN SPORT EN DE SPORTVERENIGING IN DE TWINTIGSTE EEUW ....... 16

§ 3.1. DE ONTWIKKELING VAN SPORT BINNEN DE MAATSCHAPPIJ IN DE TWINTIGSTE EEUW ................................................... 16 § 3.2 DE ONTWIKKELING VAN DE SPORTVERENIGING BINNEN DE MAATSCHAPPIJ IN DE TWINTIGSTE EEUW .............................. 18 HOOFDSTUK 4

SPORT IN DE SAMENLEVING ............................................................................................ 20

§ 4.1 DE ROL VAN SPORT EN HET BELANG VAN SPORT................................................................................................... 20 § 4.2 DE ROL VAN DE OVERHEID BINNEN DE SPORT ...................................................................................................... 21 § 4.3 TRADITIONEEL VERSUS MODERN ...................................................................................................................... 23 § 4.4 DE HEDENDAAGSE SPORTCONSUMENT .............................................................................................................. 24 HOOFDSTUK 5

KENGETALLEN VAN DE SPORTVERENIGING ...................................................................... 25

§ 5.1 DE SPORTVERENIGING IN NEDERLAND ............................................................................................................... 25 § 5.2 DE SPORTVERENIGING IN 2006 ....................................................................................................................... 27 § 5.3 ONTWIKKELINGEN IN DE SPORTVERENIGING ....................................................................................................... 27 § 5.4 KNELPUNTEN IN DE SPORTVERENIGING .............................................................................................................. 28 HOOFDSTUK 6

TRENDS EN ONTWIKKELINGEN ........................................................................................ 29

§ 6.1 DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN ................................................................................................................. 29 § 6.2 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN ......................................................................................................................... 30 HOOFDSTUK 7

SAMENVATTING EN CONCLUSIES DEEL 1 ......................................................................... 33

§ 7.1 SAMENVATTING ........................................................................................................................................... 33 § 7.2 CONCLUSIES ................................................................................................................................................ 34

DEEL 2 HOOFDSTUK 8

INLEIDING ....................................................................................................................... 38

HOOFSTUK 9

ALKMAAR EN DE SPORT(VERENIGING) ............................................................................ 39

§ 9.1 BEVOLKINGSSAMENSTELLING .......................................................................................................................... 39 § 9.2 SPORTBEOEFENING ....................................................................................................................................... 40 § 9.3 SPORTORGANISATIES ..................................................................................................................................... 41 § 9.4 SPORTVERENIGINGEN .................................................................................................................................... 44

HOOFDSTUK 10 DE WIJKEN .......................................................................................................................... 46 § 10.1 DEELGEBIED ALKMAAR‐NOORD .................................................................................................................... 46 § 10.2 WIJK HUISWAARD ....................................................................................................................................... 47 § 10.3 WIJK WEST ................................................................................................................................................ 48 § 10.4 WIJK OUDORP ........................................................................................................................................... 48 §10. 5 WIJK CENTRUM .......................................................................................................................................... 49 § 10.6 WIJK ZUID ................................................................................................................................................. 49 § 10.7 WIJK OVERDIE ............................................................................................................................................ 50 HOOFDSTUK 11 INITIATIEVEN ...................................................................................................................... 51 § 11.1 BREDE SCHOOL EN COMBINATIEFUNCTIES ........................................................................................................ 51 § 11.2 DE PROEFTUINEN ........................................................................................................................................ 52 § 11.3 SPORTPARK MARCO VAN BASTEN .................................................................................................................. 56 § 11.4 BEWEGINGSCENTRUM DRACHTEN .................................................................................................................. 57 § 11.5 SPORTALLCLUB – DE POLDERPOORT .............................................................................................................. 57 HOOFDSTUK 12 SAMENVATTING EN CONCLUSIE ...................................................................................... 59 § 12.1 SAMENVATTING .......................................................................................................................................... 59 § 12.2 CONCLUSIES ............................................................................................................................................... 60

DEEL 3 HOOFDSTUK 13 EINDCONCLUSIE EN AANBEVELINGEN ............................................................................. 65 § 13.1 EINDCONCLUSIE ......................................................................................................................................... 65 § 13.2 AANBEVELINGEN ........................................................................................................................................ 66 LITERATUURLIJST ....................................................................................................................................... 69 BEGRIPPENLIJST ....................................................................................................................................... 71 BIJLAGEN

Lijst van bijlagen Bijlage 1

Lidmaatschap van sportverenigingen en aantal lidmaatschappen

Bijlage 2

Belangrijkste zorgen van sportverenigingen, onder clubs met knelpunten

Bijlage 3

Omvang van de bevolking, naar leeftijdsgroepen

Bijlage 4

Penetratie sportbeoefening naar individueel/teamsport

Bijlage 5

Ontwikkeling Alkmaar per 1 januari 1997, 2007 en 2017 in absolute aantallen

Bijlage 6

Ontwikkeling Alkmaar per 1 januari 1997, 2007 en 2017 in percentages

Bijlage 7

Resultaten enquête

De sportvereniging in Alkmaar

Hoofdstuk 1

Onderzoeksopzet eindscriptie

In dit hoofdstuk wordt het onderwerp van dit rapport geïntroduceerd. De aanleiding tot het schrijven van dit rapport en de doelstelling van dit rapport worden in de eerste paragraaf beschreven. In de tweede paragraaf komt de opbouw van het onderzoek aan de orde.

§ 1.1 Aanleiding en doelstelling Aanleiding In Nederland is de laatste jaren een enorme ontwikkeling gaande op het gebied van sport. Sport is een belangrijk speerpunt in het beleid van zowel de landelijke als de regionale politiek. Vanuit het rijk zijn de laatste jaren tal van initiatieven en projecten opgezet. In het hele land zijn nieuwe trends en ontwikkelingen op het gebied van sport waar te nemen. De sportcultuur is de laatste jaren ingrijpend aan het veranderen. Vanzelfsprekend heeft deze ontwikkeling ook invloed op de sportverenigingen. Sportverenigingen zullen moeten inspelen op de trends en ontwikkelingen, en meegaan in het proces naar ‘de nieuwe sportcultuur’ in Nederland. Deze ontwikkeling is ook niet onopgemerkt gebleven bij de sportverenigingen in Alkmaar. Uit onderzoek van het Sportbureau blijkt dat bij de meesten van hen veel onduidelijkheid heerst over hun rol in dit proces. Met deze vraag zijn zij naar de Stichting Sportbureau Alkmaar gegaan. Dat heeft er toe geleid om onderzoek te gaan doen naar deze ontwikkeling en wat voor effect dit heeft op de sportverenigingen in Alkmaar. Doelstelling Het onderzoek heeft tot doel om inzicht te verkrijgen in de toekomstige rol van sportverenigingen in Alkmaar. Er moet inzicht verkregen worden in welke rol de sportverenigingen in Alkmaar gaan spelen in ‘de nieuwe sportcultuur’. Dit inzicht moet leiden tot een aantal concrete conclusies en aanbevelingen. In deze conclusies en aanbevelingen zal naar voren moeten komen wat de mogelijkheden zijn voor de sportverenigingen en hoe zij eventueel moeten veranderen.

onderzoeksopzet

[9]


§ 1.2 Opbouw onderzoek Hoofdvraag: Wat is de rol van sportverenigingen in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur? Opbouw: Deel 1

Sport en samenleving

Geschiedenis Ö Hoe is de traditionele sportvereniging ontstaan en hoe heeft deze zich verder ontwikkeld? Rol van sport binnen de samenleving Ö Wat is het belang van sport binnen de samenleving? Ö In welke zin is de rol van sport in de maatschappij veranderd? Ö Wat is het verschil tussen de traditionele en de moderne sportvereniging? Ö Wat zijn de karakteristieken van de hedendaagse sportconsument? Ö Wat is het beleid van de landelijke overheid op het gebied van sport? Feiten en cijfers Ö Hoeveel sportverenigingen kent Nederland en waar zijn deze gelegen? Ö Wat zijn de feiten en cijfers betreffende de Nederlandse sportverenigingen? Trends en ontwikkelingen Ö Wat zijn de trends en ontwikkelingen op het gebied van sport? Deel 2

Alkmaar en de sport(vereniging)

Analyse van Alkmaar Ö Wat zijn de belangrijkste kenmerken (van de bevolking) van Alkmaar op demografisch, sociaal, geografisch en sportief gebied? Ö Hoe ziet de opbouw van de sportgerelateerde organisaties in Alkmaar (en directe omgeving) eruit? Het sportbeleid van Alkmaar Ö Hoe ziet het sportbeleid van Alkmaar eruit? Ö Wat zijn de doelstellingen op dit gebied voor de komende jaren? Ö Wat is de rol van sportverenigingen binnen dit beleid? Kengetallen van de sportvereniging Ö Wat zijn de belangrijkste kengetallen van de sportvereniging in Alkmaar? Vernieuwende concepten en ontwikkelingen in vergelijkbare steden Ö Wat voor vernieuwende concepten op het gebied van sport zijn er, die eventueel in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur vorm kunnen krijgen? Ö Wat voor ontwikkelingen doen zich voor in vergelijkbare steden van Alkmaar?

onderzoeksopzet

[10]

De sportvereniging in Alkmaar Deel 3

Conclusies en Aanbevelingen

Overzicht van vragen waar ieder geval op ingegaan wordt tijdens de conclusies en aanbevelingen: Hoofdvraag: ‘Wat is de rol van de sportvereniging in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur?’ Ö Voldoen sportverenigingen aan de vraag van de huidige sportconsument? Ö Zo nee; Wat moet er binnen de sportverenigingen veranderen om te voldoen aan de vraag? En wat voor mogelijkheden zijn er? Ö Wat zijn de belangrijkste randvoorwaarden voor sportverenigingen om voort te blijven bestaan?

onderzoeksopzet

[11]


§ 1.3 Methode van Onderzoek

Aanleiding onderzoek

Alkmaar en sport

Sport en samenleving

Toekomst

Geschiedenis

Analyse van Alkmaar

Rol van sport binnen de

Het sportbeleid van

samenleving

Alkmaar

Feiten en cijfers

Kengetallen

Het sportbureau

Toekomstige rol van de sportverenigingen in Alkmaar

aanbevelingen

sportverenigingen

Figuur 1: Conceptueel model

Trends en ontwikkelingen

Vernieuwende concepten en ontwikkelingen

Conclusies en

onderzoeksopzet

[12]

De sportvereniging in Alkmaar § 1.3.1 Uitleg en verantwoording conceptueel model Om antwoord te vinden op de hoofdvraag is het onderzoek opgesplitst in drie delen. Alle onderdelen die in het onderzoek besproken worden staan direct of indirect in verband met de sportvereniging in het algemeen. In het eerste deel wordt een analyse gegeven van Nederland op het gebied van sport. Hierin wordt allereerst de geschiedenis van de sport(vereniging) besproken. Daarna wordt er een duidelijk beeld gecreëerd van wat sport in en voor de samenleving betekend. Vervolgens volgt een overzicht van de feiten en cijfers omtrent de sportverenigingen in Nederland. Als laatste wordt er een blik geworpen op de trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op de sport(vereniging) in Nederland. In het tweede deel van het onderzoek wordt de aandacht gevestigd op de stad Alkmaar. In dit gedeelte van het onderzoek gaat het om Alkmaar, en waar nodig wordt ook de directe omgeving erbij betrokken. In de eerste plaats volgt er een analyse van Alkmaar. Daarna wordt er gekeken naar het Alkmaarse sportbeleid. Vervolgens volgt er een inventarisatie van de kengetallen van de sportvereniging in Alkmaar. Als laatste wordt er gekeken naar welke ontwikkelingen in vergelijkbare steden en welke vernieuwende concepten eventueel vorm zouden kunnen krijgen in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur. De informatie uit de twee voorgaande delen zal aan elkaar gekoppeld worden en er zullen verbanden worden gelegd. Dit resulteert in aanbevelingen en conclusies, die antwoord geven op de hoofdvraag. Deze aanbevelingen en conclusies komen in deel drie van het onderzoek aan bod. § 1.3.2 Dataverzameling en data‐analyse De dataverzameling bestaat uit zowel deskresearch als fieldresearch. De deskresearch bestaat uit beleidsstukken van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, beleidstukken van de gemeente Alkmaar, verschillende sportnota’s, artikelen uit gerelateerde vakbladen, informatie afkomstig van het Centraal Bureau voor Statistiek en verschillende boeken en websites. De fieldresearch bestaat uit bezoeken aan verschillende organisaties, het bijwonen van verschillende congressen en bijeenkomsten en het houden van interviews. Waar mogelijk wordt er een bezoek gebracht aan een organisatie of project die in het tweede deel van dit rapport besproken wordt. Bij de organisaties wordt een interview afgenomen met één van de leidinggevenden. Daarnaast worden er enkele bijeenkomsten/congressen bezocht, de daar verkregen informatie wordt voornamelijk gebruikt ter verdieping van de eigen kennis betreffende dit onderwerp, maar komt niet concreet terug in dit rapport. Ook worden er interviews afgenomen bij de wijkcoördinatoren in Alkmaar om informatie omtrent de belangrijkste (maatschappelijke) ontwikkelingen te achterhalen. De informatie die geanalyseerd wordt is afkomstig uit meerdere bronnen. De informatie uit de verschillende bronnen wordt tijdens de analyse met elkaar vergeleken. Hierdoor wordt er een reële en betrouwbare analyse verkregen.

onderzoeksopzet

[13]

DEEL 1 SPORT EN SAMENLEVING


Hoofdstuk 2

Inleiding

In dit eerste deel van rapport wordt een landelijke analyse gegeven op het gebied van sport. Allereerst wordt in hoofdstuk drie de ontwikkeling van sport en de sportvereniging in de twintigste eeuw besproken. Hier wordt duidelijk hoe de sport zich heeft ontwikkeld tot het niveau waar het nu zit. In het volgende hoofdstuk komt naar voren wat sport in de samenleving betekent. Daarnaast wordt beschreven wat de rol van de overheid is op het gebied van sport. Het verschil tussen een ‘moderne’ en ‘traditionele’ sportvereniging komt aan de orde in dit hoofdstuk. Als laatste worden de kenmerken van de huidige sportconsument uitgelicht. Na deze twee hoofdstukken is er een mooi globaal beeld geschetst van sport binnen de samenleving, maar de sportvereniging is dan nog amper aan de orde gekomen. Vandaar dat de kengetallen van de sportvereniging in hoofdstuk vijf uitgebreid aan de orde komen. Zo worden onder andere de belangrijkste ontwikkelingen binnen de sportvereniging en de knelpunten besproken. Er zijn natuurlijk ook diverse trends en ontwikkelingen die invloed (kunnen) hebben op de sport(vereniging), deze komen in hoofdstuk zes aan de orde. De conclusies die getrokken kunnen worden naar aanleiding van de informatie, worden niet per hoofdstuk besproken, maar volgen in het laatste hoofdstuk van dit deel. Op deze manier wordt het overzicht in het rapport bewaard. Hoofdstuk zeven bestaat dus uit conclusies en daarnaast een korte samenvatting van dit deel.

Deel 1

Sport en Samenleving

[15]


Hoofdstuk 3

De ontwikkeling van sport en de sportvereniging in de twintigste eeuw

Sport wordt al beoefend sinds de mensheid zich kan heugen. Ten tijde van de Grieken en Romeinen waren er al toernooien met meerdere disciplines, zoals de Olympische Spelen. In de loop der eeuwen heeft sport zich steeds verder ontwikkeld en is een steeds belangrijkere plek gaan verwerven binnen de maatschappij. Als men deze ontwikkeling volledig wil beschrijven kan men vele pagina’s vullen. In deze paragraaf wordt één onderdeel van deze ontwikkeling uitgelicht, namelijk de ontwikkeling van de sport en de sportvereniging in de twintigste eeuw. Het is belangrijk om het verloop van de sport en de sportvereniging te kennen, omdat daardoor duidelijk wordt tot welk niveau de sport en de sportvereniging is gegroeid in de loop der tijd. Daarnaast is het ook van belang om de geschiedenis te kennen, omdat daarin duidelijk wordt wanneer de omslag plaatsvond van sport als doel naar sport als middel. Allereerst wordt er ingegaan op de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen in de twintigste eeuw die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van de sport in Nederland. Vervolgens wordt er een blik geworpen op de ontwikkeling van de sportvereniging en de daarbij horende veranderingen.

§ 3.1. De ontwikkeling van sport binnen de maatschappij in de twintigste eeuw Aan het einde van de negentiende eeuw bestonden er al meerdere sportverenigingen in diverse takken van sport. Daarnaast werden er in deze zelfde periode al verschillende bonden opgericht. De meeste van de in die tijd beoefende sporten waren afkomstig uit Engeland. De meeste sporten werden destijds voornamelijk beoefend door de hogere sociale klasse. Het aantal verschillende sporten breidden zich uit in het begin van de twintigste eeuw, omdat een aantal nieuwe sporten hun intrede deden. Daarentegen bleef de toename van het aantal beoefenaars beperkt. Aan het eind van de jaren twintig en in de jaren dertig van de twintigste eeuw doen zich twee ontwikkelingen voor die de sport toegankelijker maken en kunnen worden gezien als twee factoren die een belangrijke rol spelen in de toename van het aantal beoefenaars. Allereerst was er in de jaren dertig sprake van een grote werkloosheid. Om dit probleem het hoofd te bieden, werden er sportaccommodaties gebouwd in diverse gemeentes. Dit zorgde in eerste instantie voor werkgelegenheid, maar daarnaast werd de sport veel toegankelijker voor de lagere sociale klasse. De tweede ontwikkeling die bijdroeg aan het toegankelijker worden van sport, is de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam. Naast het feit dat de Olympische Spelen veel media‐aandacht kreeg, zorgde de Olympische Spelen er ook voor dat er een versnelde ontwikkeling in de infrastructuur plaatsvond. Toch werd sport in deze tijd door zowel de overheid als de samenleving nog niet gezien als een belangrijk en volwaardig onderdeel van de maatschappij. Deel 1


[16]

De sportvereniging in Alkmaar Het duurde nog een aantal jaren voordat hierin echt verandering kwam. De eerste stappen in dit proces begonnen vlak na de tweede wereldoorlog. In die tijd werden er veel buitensportaccommodaties gebouwd, maar niet in het kader van de sport maar in het kader van de werkgelegenheid. Vanuit de regering was er nog steeds weinig belangstelling voor de sport. In 1955 werd er pas voor het eerst een post op de begroting beschikbaar gesteld voor de sport. Vanuit de samenleving werd de belangstelling voor sport in de jaren vijftig en zestig steeds groter. Zo werden er verschillende organisaties opgericht, die handelden ten behoeve van de verdere ontwikkeling van de sport in Nederland. Daarnaast kwam er meer aandacht voor vrije tijd en deed de recreatiesport zijn intrede op grote schaal. Ook de gemeenten kregen meer aandacht voor de sport, dit is bijvoorbeeld terug te zien in de subsidies die zij verleenden aan sportaccommodaties. In de jaren zestig zijn er vrij grote veranderingen gaande binnen de maatschappij. In de samenleving zijn ze op zoek naar nieuwe verhoudingen en waarden, dit is terug te zien in onder andere de flower power en de studentenopstanden. Ook binnen de sport zijn ze in deze periode duidelijk op zoek naar nieuwe verhoudingen en waarden. Aspecten als plezier en sociaal contact worden belangrijker dan presteren. Daarnaast komen er steeds meer sportopleidingen en ontstonden er initiatieven ter stimulering van het sporten. Dit alles zorgde voor de standaardisatie van de sport. Aan het begin van de jaren zeventig kan ook de overheid niet meer uit onder de groeiende rol van sport binnen de samenleving. Eindelijk nam de overheid een aantal taken op zich en kwam er meer geld beschikbaar. Het rijk erkende eindelijk de rol van sport binnen de samenleving. De periode die hier opvolgt, het einde van de jaren zeventig en de jaren tachtig, kenmerkt zich door overleg tussen de overheid en de sportwereld. De voorwaarden voor sporten werden verbeterd. Er kwam aandacht voor de sportstimulering, waarbij de aandacht werd gevestigd op specifieke doelgroepen zoals vrouwen en gehandicapten. Naast de sportstimulering doen zich nog vele andere ontwikkelingen voor binnen de sport, zo is er een grote uitbreiding van het aantal opleidingen en doen reclame en sponsoring binnen de sport hun intrede. Eind jaren tachtig wordt sport niet alleen meer als doel gezien maar ook als middel. In de jaren negentig speelt sport al een belangrijke rol in de samenleving. Er worden in deze periode veel plannen gerealiseerd en de ontwikkelingen binnen de sport gaan in een sneltreinvaart. Zo is de hoeveelheid geld dat in de sport omgaat fors gestegen, zijn er al meerdere sportnota’s verschenen en heeft sport een belangrijke rol in de media verworven. Daarnaast wordt sport veelvuldig gebruikt voor maatschappelijke doeleinden, zoals terugdringen van jeugdcriminaliteit en het bevorderen van de integratie. (bron: R. Stokvis, 1989; Dr. W. de Heer, 2000)

Deel 1


[17]


§ 3.2 De ontwikkeling van de sportvereniging binnen de maatschappij in de twintigste eeuw In de vorige paragraaf werd al aangegeven dat er aan het einde van de negentiende eeuw meerdere sportverenigingen bestonden in diverse takken van sport. Het oprichten van sportverenigingen was in die tijd voornamelijk het werk van personen uit hogere sociale klassen. In de eerste decennia van de twintigste eeuw was het sporten voor veel mensen niet weggelegd. Grotendeels konden alleen de mensen uit de hogere sociale klassen lid zijn van een sportvereniging. De mensen uit de lagere sociale klassen hadden vaak het geld en de tijd niet om te sporten. Daarnaast was het voor mensen uit de lagere sociale klasse bijna onmogelijk om lid te worden, omdat ze niet konden voldoen aan de toelatingseisen van de sportvereniging. De mensen uit de hogere sociale klassen konden zich dus onderscheiden van de mensen uit de lagere sociale klassen via hun lidmaatschap bij de sportvereniging. Na de Tweede Wereldoorlog begint de tijd van wederopbouw en verandering. Deze veranderingen binnen de maatschappij hebben ook hun invloed op de sportverenigingen. Zo kreeg de sportvereniging in de jaren vijftig voor het eerst een maatschappelijke functie op zich gedrukt vanuit de samenleving. Doordat de jeugd niet meer zo happig was op de idealistische jongerenorganisaties en ze in voor hun ouders onbekende situaties kwamen, door werk of studie, kregen de sportverenigingen de functie van derde milieu op zich gedrukt. Zij moesten, naast in gezinsverband en op school, daar leren hoe zij zich in het maatschappelijk leven moesten gedragen. Zoals al eerder aangegeven in de vorige paragraaf gingen de jaren zestig gepaard met grote veranderingen. Twee van deze ontwikkelingen hebben bijgedragen aan de grote opkomst van sportverenigingen, namelijk; Afname van de klassenverschillen Toename van de sociale mobiliteit Door de afname in de klassenverschillen werd de sportvereniging toegankelijker voor mensen uit de ‘vroegere’ sociale lagere klassen. De sportverenigingen waren niet meer exclusief voor de mensen van de hogere sociale klassen. Dit leidde er toe dat veel meer mensen lid konden worden van een sportvereniging. De toename van de sociale mobiliteit kwam tot stand door de verstedelijking en de urbanisatie. Door deze ontwikkeling verloren traditionele bindingen hun betekenis en werd er gezocht naar een nieuwe vorm van sociale binding. De invloed die de verzuiling vroeger had, op bijvoorbeeld welke krant men las of van welke politieke partij men lid was, werd een stuk minder, ook binnen de sport. Een nieuwe vorm van sociale binding werd gevonden in de sportvereniging. Bij een sportvereniging kregen de mensen contact met gelijkgezinden die een gemeenschappelijk doel hadden, zoals de beoefening van sport. Deel 1


[18]

De sportvereniging in Alkmaar In de jaren zeventig en tachtig ging de toename van het aantal sporters en het aantal sportverenigingen gewoon door. Pas midden jaren negentig is er voor het eerst sprake van een stagnatie (en soms lichte daling) in het aantal sporters bij een sportvereniging. Rond dezelfde periode beginnen zich de eerste problemen bij sportverenigingen op grotere schaal voor te doen. De problemen ontstaan doordat er steeds hogere eisen aan de verenigingen worden gesteld, terwijl zij het tempo van de ontwikkelingen niet kunnen bijbenen. Vanuit de maatschappij wordt de noodzaak erkend dat verenigingen ondersteuning nodig hebben. Zij moeten een inhaalslag maken qua professionalisering. In het volgende hoofdstuk wordt onder andere kenbaar hoe de overheid deze inhaalslag wil maken en hoe de sport(vereniging) zich verder heeft ontwikkeld. (bron: R. Stokvis, 1989; Dr. W. de Heer, 2000)

Deel 1


[19]


Hoofdstuk 4

Sport in de Samenleving

In het vorige hoofdstuk is duidelijk geworden dat de rol van sport in de loop der decennia steeds groter is geworden. Op dit moment is de rol van sport en het belang van sport in de samenleving groter dan ooit tevoren. In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de rol sport en het belang van sport in de samenleving. Vervolgens wordt de rol van de overheid op het gebied van sport beschreven. In de derde paragraaf wordt dieper ingegaan op het verschil tussen de traditionele en de moderne sportvereniging. In de laatste paragraaf worden de karakteristieken van de hedendaagse sportconsument besproken.

§ 4.1 De rol van sport en het belang van sport Dertig jaar terug was sport nog een enkel en eenzijdig begrip. Tegenwoordig is sprake van het tegenovergestelde. Sport is niet meer een enkel en eenzijdig begrip, maar is door de jaren heen veranderd in een veelzijdig begrip met vele doeleinden. In de jaren negentig van de vorige eeuw is het begrip sport veranderd in een begrip dat veelvuldig en veelzijdig wordt gebruikt. Steeds meer activiteiten worden aangeduid als sport of sportief. Zo kan ‘sport’ variëren van een schaaktoernooi tot een spannende autorace en van yoga tot revalidatie. Het bovenstaande kan worden gezien als een onderdeel van de ‘versporting van de samenleving’. Alles wat in de samenleving met de sport te maken heeft, wordt belangrijker. In de afgelopen dertig jaar is sport op tal van gebieden een grotere rol gaan spelen. Ter verduidelijking van deze ontwikkeling zullen er een aantal voorbeelden worden gegeven. Vanaf de jaren negentig was er een duidelijke tendens zichtbaar in spreektaal. De wereld van de sport werd steeds meer als metafoor in de spreektaal gebruikt. Waar vroeger uitdrukkingen voornamelijk afkomstig waren uit de scheepvaart of de Bijbel, zijn de uitdrukkingen tegenwoordig steeds meer afkomstig uit de sport. Zoals de uitspraken; “de bal is rond”, “de aanval is de beste verdediging” en “een kans voor open doel missen”. Een ander voorbeeld dat als kenmerkend kan worden gezien voor deze ontwikkeling, is de opmars van sportkleding (sportieve kleding) in niet‐ sportsituaties. Ook het feit dat sport overal verkregen en gedaan kan worden, op zeer uiteenlopende plaatsen met steeds meer verschillende aanbieders, duidt op de versporting van de samenleving. Terugkijkend op de bovengenoemde ontwikkeling en de daarbij horende voorbeelden is het niet vreemd dat sport de laatste jaren een nog grotere rol is gaan spelen in de maatschappij, dan het al deed aan het einde van de twintigste eeuw. (bron: B. Crum, 1992)

Deel 1


[20]

De sportvereniging in Alkmaar Sport is dus niet meer weg te denken uit de samenleving. Het belang van sport is de laatste jaren enorm gegroeid, omdat sport niet alleen meer als doel gezien wordt, maar ook als middel voor het bereiken van andere doeleinden. Zowel de beleidsmakers als de sportwereld hebben ontdekt dat sport een heel goed middel is om maatschappelijke doelstellingen te bereiken. Sport wordt ingezet op verschillende beleidsterreinen. Zo wordt sport onder andere als middel gebruikt bij het integratieproces, in het kader van resocialisering, het tegengaan van overgewicht, het verminderen van de criminaliteit en het normen en waarden proces. ‘Sport als middel’ maakt onderdeel uit van veel beleidsterreinen. Daarnaast zorgt de sport voor werkgelegenheid en gaat er economische gezien redelijk veel geld in om. Ook de overheid erkent het belang van sport voor de volle honderd procent en de ambities op het gebied van sport zijn groter dan ooit.

§ 4.2 De rol van de overheid binnen de sport Bij de overheid is de rol van sport en het belang van sport binnen de samenleving ook niet onopgemerkt gebleven. In het beleid van de overheid is dit duidelijk terug te zien, de sportambities zijn groter dan ooit. In de afgelopen jaren zijn er verschillende grote projecten door de overheid opgezet. In 1999 presenteerde zij het Breedtesportimpuls. Met dit project wilde zij sociale en maatschappelijke problemen aanpakken door middel van de sport op lokaal niveau structureel te versterken en waar mogelijk beter te benutten. Gemeentes konden een plan indienen voor het aanvragen van een subsidie vanuit het rijk. Er was bewust gekozen voor een lokale aanpak, omdat op deze manier de bevolking het beste bereikt kon worden en de gemeente weet welke problemen er zich binnen hun regio voordoen. De aard van het probleem, waar subsidie voor kon worden aangevraagd, varieerde per gemeente. Zo kon er bijvoorbeeld een aanvraag worden gedaan voor het stimuleren van sportdeelname bij ouderen of het tegengaan van jeugdcriminaliteit middels sportactiviteiten. De subsidieregeling is inmiddels stopgezet, maar een aantal projecten lopen nog tot 2009. Uiteindelijk hebben ongeveer 70 % van de gemeentes deelgenomen aan dit project. (bron: www.breedtesportimpuls.nl)

In navolging op het Breedtesportimpuls heeft de overheid in 2004 het BOS‐impuls (Buurt, Onderwijs & Sport) gelanceerd. De overheid heeft met het BOS‐impuls als doel om achterstanden bij jongeren tussen de vier en de negentien jaar te verkleinen, dit door middel van het aanbieden van ‘arrangementen’ op lokaal niveau. De realisering van deze arrangementen kwam tot stand door samenwerking tussen organisaties uit Buurt, Onderwijs en Sport, onder de regie van de gemeente. Binnen de arrangementen spelen sportactiviteiten, gezondheid en buurtactiviteiten een centrale rol. De gemeentes konden aanspraak maken op een financiële bijdrage vanuit de overheid. De subsidieregeling is inmiddels afgelopen, maar de projecten lopen tot 2011. (bron: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2004) Deel 1


[21]

De sportvereniging in Alkmaar De twee bovengenoemde projecten zijn natuurlijk niet de enige acties die de overheid ondernomen heeft op het gebied van sport, maar wel de twee met het grootste bereik en impact. Naast deze projecten heeft de overheid een duidelijk beleid, de nota ‘Tijd voor sport’, ten opzichte van de sport voor de komende jaren. De hoofdlijnen van de nota ‘Tijd voor sport’ vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)(2005) zullen hieronder besproken worden. In één zin gezegd streeft de overheid naar het volgende: ‘Een sportieve samenleving waarin zowel veel aan sport wordt gedaan als van sport wordt genoten.’ De volgende doelen zijn daarbij gekozen: Mensen gaan meer sporten en bewegen voor hun gezondheid Via de sport ontmoeten meer mensen elkaar en doen mee aan maatschappelijke activiteiten Mensen gedragen zich sportief en respecteren (spel)regels De topsport in Nederland wordt bevorderd als symbool voor ambitie, als bron van ontspanning en voor ons nationale imago in binnen‐ en buitenland De sportsector vervult om onmisbare rol in het realiseren van deze doelstellingen. Een kwalitatief verantwoorde sportbeoefening en een goede sportinfrastructuur zijn immers noodzakelijk om de realisatie van deze doelstellingen mogelijk te maken. De gemeentes zijn vanuit overheidskant de eerstbetrokkenen bij de realisatie, omdat zij op lokaal niveau opereren. Zij hebben vanuit de overheidskant het fundament gelegd voor sportieve samenleving door middel van bijvoorbeeld het Breedtesportimpuls en het BOS‐impuls. Vanuit dit fundament moet de verdere ontwikkeling van de sportieve samenleving plaatsvinden. In de sportieve samenleving ziet de overheid sport als ontmoetingsplaats voor velen, want verschillen tussen opleiding, religie, geaardheid of bijvoorbeeld kleur worden in de sport overbrugd. De overheid redt het realiseren van deze doelen niet in haar eentje. Zij heeft op lokaal niveau de sportvereniging een grote rol toe bedeeld. Zij ziet de sportvereniging het liefst, niet alleen als facilitator van sportwedstrijden, maar als een vereniging die nog veel meer te bieden heeft. De visie vanuit de overheid ziet er als volgt uit: ‘De moderne sportvereniging zoekt partners op in de maatschappij, zoals scholen, en bedrijven. De moderne sportvereniging tracht via nieuwe diensten mensen aan zich te binden en haar maatschappelijke rol te vergroten. Het sportaanbod bij de vereniging is kwalitatief van hoog niveau. Daarbij is een behoorlijke professionalisering gewenst die overigens niet ten koste mag gaan van het plezier dat vrijwilligers beleven aan het werk voor hun vereniging. Werk dat niet genoeg op zijn waarde kan worden geschat. Goed opgeleide trainers en coaches verzorgen de begeleiding van met name jeugdige sporters’ (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2005, p. 20). Anders gezegd; de sportvereniging wordt een (maatschappelijke) onderneming die naast sportactiviteiten, een breed assortiment aan andere voorzieningen biedt.

Deel 1


[22]

De sportvereniging in Alkmaar Het is niet mogelijk om precieze randvoorwaarden voor de moderne sportvereniging op te stellen, omdat er te veel verschillende soorten sportverenigingen zijn. Wel zijn er door het Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie (NOC*NSF), in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) indicatoren opgesteld. Aan de hand daarvan kan door de verschillende sportbonden een segmentatie gemaakt worden. Bij deze segmentatie kan dan een onderscheid gemaakt worden in het niveau van moderniseren. De indicatoren, die de basis zijn voor de segmentatie, zijn: een helder profiel hebben groeiambitie de ambitie te vernieuwen de ambitie tot samenwerken een accommodatiebeleid voeren een kaderbeleid voeren financieel gezond zijn Deze nieuwe functie die de sportverenigingen is toebedeeld leidt tot zowel kansen als bedreigingen voor de vereniging. Het biedt bijvoorbeeld kansen door middel van het aantrekken van nieuwe doelgroepen middels een veelzijdig (sport)aanbod. Het leidt ook tot bedreigingen, zoals de vele regels en wetten die bij professionalisering komen kijken en die kunnen er toe leiden dat (vrijwillige) sportbestuurders de bomen door het bos niet meer zien.

§ 4.3 Traditioneel versus modern In de vorige paragraaf is duidelijk geworden dat de overheid een nieuwe rol ziet in de sportvereniging, er wordt gesproken over de ‘moderne sportvereniging’. Ook is in het kort aangegeven hoe de overheid de ‘moderne sportvereniging’ ongeveer ziet. Toch blijkt, na navraag te hebben gedaan bij verschillende instanties, er niet een duidelijke definitie te zijn van wat men verstaat onder de moderne sportvereniging. Dit is ook niet goed mogelijk, omdat er veel verschillende sportverenigingen zijn. In deze paragraaf wordt daarom geprobeerd enige duidelijkheid te scheppen over het verschil tussen de zogenoemde ‘traditionele’ en ‘moderne’ sportvereniging. Een sportvereniging kan in essentie gezien worden als een groep(je) mensen dat zich organiseert om een bepaalde sport te beoefenen. De traditionele sportvereniging is over het algemeen intern gericht met hun eigen kerntaken bezig, dus met het beoefenen van hun sport en het draaiende houden van de vereniging. De begrippen samendoen, het wij‐gevoel, sociale cohesie en onderlinge solidariteit staan centraal binnen de traditionele sportvereniging. De vrijwilliger is van levensbelang voor de vereniging en zonder vrijwilliger kan de vereniging niet voortbestaan. De besluitvorming vindt altijd op een democratische manier plaats onder andere door middel van de ledenvergadering. De moderne sportvereniging kan meer gezien worden als een maatschappelijke onderneming met naast sport een heel scala aan andere activiteiten. Zij hebben een breed (sport)aanbod, in tegenstelling tot de traditionele vereniging waar vaak maar één sport beoefend wordt. De moderne Deel 1


[23]

De sportvereniging in Alkmaar sportvereniging is extern gericht op de maatschappij en probeert haar maatschappelijke rol te vervullen door het aanbieden van andere activiteiten, als kinderopvang en huiswerkbegeleiding. De organisatie is in handen van professionals, terwijl dit bij een traditionele sportvereniging door vrijwilligers wordt gedaan. Bij de moderne vereniging staat de dienstverlening naar de sporter centraal. De vereniging wordt een stuk bedrijfsmatiger gerund. De twee bovenstaande alinea’s geven in hoofdlijnen het verschil aan tussen traditioneel en modern. Met deze beschrijving is natuurlijk niet alles gezegd en niet alle sportverenigingen vallen onder één van de twee omschrijvingen. Er zijn ook verenigingen die ertussen hangen. Wel kan gezegd worden dat de meeste verenigingen tot op heden, eerder onder de noemer traditioneel zouden kunnen vallen. Ook zit er een verschil in benadering van leden tussen traditionele verenigingen en moderne verenigingen. Bij de moderne vereniging staat de dienstverlening naar sporter meer centraal dan bij de traditionele vereniging. Er wordt meer ingespeeld op wat de sporter wil. De wensen en behoeftes van de huidige sporter zijn over het algemeen ook veranderd. Op wat voor manier deze veranderd zijn wordt in de volgende paragraaf duidelijk. (bron: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2005)

§ 4.4 De hedendaagse sportconsument Er wordt weliswaar nog het meest gesport in verenigingsverband, maar er is een duidelijke verandering zichtbaar in de wensen en behoeftes van de sportconsument. Kinderen worden over het algemeen nog steeds als eerste lid van een sportvereniging en blijven dat tot in hun pubertijd. Maar na het twintigste levensjaar daalt het aandeel verenigingssporters echter sterk. Dit komt mede doordat de wensen en behoeftes van de hedendaagse sportconsument sterk zijn veranderd ten opzichte van de sportconsument van twintig jaar terug. De hedendaagse sportconsument is kritischer, mondiger en verwender dan vroeger. Er is een enorme vraag naar flexibiliteit in de sportmogelijkheden. De sportconsument wil kunnen sporten op het moment dat het hem uitkomt. Daarnaast wil de sportconsument graag een breed aanbod van sportactiviteiten en voorzieningen. Dit omdat de sportconsument graag wil kunnen afwisselen tussen de sportactiviteiten en gebruik wil kunnen maken van extra voorzieningen, zoals de aanwezige kinderopvang. Over het algemeen wordt er een hoge mate van kwaliteit verwacht en men is bereid hiervoor te betalen. Ook de motieven om te sporten zijn veranderd, waar vroeger winnen en presteren centraal stonden, zijn er nu ook andere motieven belangrijk. De gezondheid is tegenwoordig één van de meest gehoorde motieven. Verder wisselt men tegenwoordig veel vaker van vereniging/organisatie dan vroeger het geval was. Deze wensen en behoeftes gelden natuurlijk niet voor ieder individu, maar gelden wel als een landelijke tendens. De gevolgen van deze ontwikkeling is op landelijk niveau terug te zien. Hoeveel mensen er precies in verenigingsverband sporten en andere kengetallen komen in het volgende hoofdstuk aan bod. (bron: J. Lucassen; K. Breedveld, 2008) Deel 1


[24]


Hoofdstuk 5

Kengetallen van de sportvereniging

In dit hoofdstuk komen de feiten, cijfers en ontwikkelingen omtrent de sportvereniging aan bod. Er is gebruik gemaakt van de meest recente cijfers die beschikbaar waren. Hierbij gaat het voornamelijk om cijfers uit de periode 2000 tot en met 2006. In de eerste paragraaf wordt een overzicht gegeven van de betrokken organisaties omtrent de sportvereniging. Daarna worden de belangrijkste cijfers uit 2006 beschreven. Vervolgens wordt er ingegaan op de ontwikkelingen binnen de sportvereniging en wordt er gekeken naar de belangrijkste knelpunten van sportverenigingen.

§ 5.1 De sportvereniging in Nederland Uit onderzoek van het Mulier Instituut (2007) blijkt dat de grote meerderheid (81%) van de Nederlandse bevolking boven de zes jaar aan sport doet. Het grootste deel van deze sporters geeft aan in georganiseerd verband te sporten, en dan met name in verenigingsverband. In totaal sport 49 procent van de Nederlandse bevolking boven de zes jaar in verenigingsverband. Hiermee is de sportvereniging één van de belangrijkste factoren binnen de sport in Nederland. De sportvereniging is natuurlijk niet de enige aanbieder van sport in Nederland, maar kan wel gezien worden als het kloppend hart van de Nederlandse sport. Hieronder volgt een overzicht van welke organisaties op internationaal, nationaal, regionaal en lokaal niveau direct en indirect betrekking hebben op de sportvereniging.

Internationaal

Nationaal

Sportbonden

Europese‐ en VSG Regionaal VNG en IPO Wereldbonden fff Provincies Lokaal Dopingautoriteit Europese Unie Sportbonden (wet en regelgeving) (regiokantoren) Onderwijs en Bedrijfsleven NL Coach Provinciale Gemeentelijke Overheid NL Sporter EOC en IOC Sportraden (wet en regelgeving) Sport & Zaken WADA Sportvereniging Onderwijs en Sport & Zaken (dopingcode) Bedrijfsleven NOC*NSF Gemeente (sportloketten ENGSO Olympische en sportservicepunten) NISB (Europese NSF) Netwerken VWS en andere Ministeries GAISF (Wereldse NSF) InnosportNL Sociale Partners NKS, NCSU en NCS, NSA en andere ondersteuners Figuur 2: overzicht van de georganiseerde sport Bron: Sport, Bestuur en Management

Internationaal

Deel 1


[25]

De sportvereniging in Alkmaar Internationaal De sportvereniging heeft niet tot nauwelijks direct contact met de organisaties die op internationaal niveau opereren. De sportverenigingen krijgen voornamelijk te maken met de effecten van het beleid van deze organisaties, zoals aanpassingen in de spelregels. Nationaal Op nationaal niveau heeft de sportvereniging al meer contact met de organisaties, maar ook lang niet altijd direct. De organisaties die op nationaal niveau opereren hebben verschillende doeleinden, zo houden een aantal organisaties zich bezig met het nationale sportbeleid en andere organisaties met sportspecifieke zaken. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Vereniging Sport en Gemeente (VSG) het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de ministeries houden zich bezig met het nationale sportbeleid. Zoals de naam al doet vermoeden houdt de Dopingautoriteit zich bezig met het realiseren van een dopingvrije sport in Nederland. Toch houden de meeste organisaties zich bezig met de gehele sportsector, dus zowel topsport als breedtesport. Dit geldt voor het NOC*NSF, het Nederlands Instituut Sport en Bewegen (NISB), Sport & Zaken, NL coach, InnoSport, Sociale Partners en de verschillende sportbonden (onder andere NKS, NCSU). De sportbonden opereren op zowel nationaal niveau als regionaal niveau. Veel bonden kennen districtkantoren, hiermee hebben de sportverenigingen ook het meeste contact. NLsporter is een organisatie die zich alleen bezighoudt met de topsport. In de regel zullen verenigingen hier minder mee te maken hebben. Regionaal Op regionaal niveau hebben sportverenigingen vaak te maken met de regionale kantoren van een organisatie. Het voordeel hiervan is dat men in het algemeen dan direct contact heeft met de vereniging en vice versa. Daarnaast hebben regionale kantoren vaak meer contacten en meer overzicht dan lokale organisaties. Naast de lokale organisaties heeft de vereniging het meest te maken met de regionaal opererende organisaties. Lokaal De kortste lijn in het geheel is tussen de sportvereniging en een organisatie op lokaal niveau. Op lokaal niveau heeft de vereniging het meeste contact met de gemeente. Zij kan voor tal van zaken terecht bij de gemeente of het sportloket/sportservicepunt dat vaak wordt gesubsidieerd door de gemeente. Voor een wat uitgebreidere beschrijving van de diverse organisaties wordt u verwezen naar de begrippenlijst. Hierin kunt u in het kort lezen waar de organisaties zich mee bezig houden. (bron: E. Helthuis, 2008)

Deel 1


[26]


§ 5.2 De sportvereniging in 2006 Volgens het NOC*NSF (2007) kende Nederland in 2006 in totaal 22.653 sportverenigingen. Dit is het absoluut gemeten aantal sportverenigingen. Hierbij moet worden opgemerkt dat lang niet elke bond het aantal aangesloten verenigingen heeft doorgegeven. Als er zou worden uitgegaan van dit aantal verenigingen ontstaat er een beeld dat niet reëel is. Om deze reden gaan ze bij het NOC*NSF uit van een schatting. Deze schatting is gebaseerd op gegevens uit de voorgaande jaren. Uitgaand van de schatting waren er in Nederland 27.249 sportverenigingen in 2006. Dit is een daling van 94 verenigingen ten opzichte van 2005. Vanuit het NOC*NSF wordt aangegeven dat het realistischer is om uit te gaan van het aantal verenigingen afkomstig uit de schatting. De volgende getallen zijn gebaseerd op het aantal verenigingen afkomstig uit de schatting: Een sportvereniging telde gemiddeld 171 leden in 2006. Het totaal aantal leden van de sportbonden is met 44.704 gestegen tot een totaal van 4.686.022 leden in 2006. De verhouding junioren/senioren in 2006 was 31,1% tegen 68.9%. De verhouding man/vrouw bedroeg 72,9%/27,1% in 2006.

§ 5.3 Ontwikkelingen in de sportvereniging Binnen de sportvereniging hebben zich natuurlijk ook voldoende ontwikkelingen voor gedaan en doen zich nog steeds ontwikkelingen voor. In deze paragraaf zullen de verschillende ontwikkelingen puntsgewijs besproken worden. Uit het onderzoek van het Mulier Instituut (2006) blijkt dat: In de afgelopen jaren is het totaal aantal mensen dat lid is van een sportvereniging toegenomen. Dit aandeel is echter minder sterk gestegen dan het aandeel sporters in het algemeen. Een grafiek uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (2006) laat dit ook zien, zie bijlage één. Er is sprake van een daling in het aandeel mensen met een lidmaatschap bij een sportvereniging ten opzichte van de sportende bevolking, aangezien het percentage lidmaatschappen van de sportende bevolking is afgenomen. De belangstelling voor ongeorganiseerde sport neemt dus toe. In verhouding waren er een aantal jaren geleden veel minder ouderen lid van een sportvereniging. Deze achterstand hebben zij de laatste jaren deels ingelopen. Er is nu een aanzienlijk grotere sportdeelname onder ouderen. Het verschil in lidmaatschap van een sportvereniging tussen allochtonen en autochtonen is nog steeds niet minder geworden. Binnen de georganiseerde sport is er sprake van schaalvergroting. Dit houdt in dat het aantal verenigingen afneemt, maar het aantal leden per vereniging toeneemt. Dit komt onder meer doordat verschillende sportverenigingen samenwerkingsverbanden met elkaar aangaan. Op deze manier wordt geprobeerd sportverenigingen minder kwetsbaar te maken. Sportverenigingen die aan binnensport doen zijn over het algemeen kleiner als sportverenigingen die aan buitensport doen. Deel 1


[27]

De sportvereniging in Alkmaar 11 procent van de verenigingen is niet aangesloten bij een sportkoepel of sportbond Er zijn weinig verenigingen die zich op maatschappelijke activiteiten richten. De gemiddelde leeftijd van een bestuurslid van een vereniging ligt net onder de 50 jaar. Deze gemiddelde leeftijd is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Het bestuur van een vereniging wordt gedomineerd door mannen, respectievelijk 80 procent mannen tegen 20 procent vrouwen. Het aandeel bestuurleden met een allochtone achtergrond is nihil, ongeveer twee procent van alle bestuursleden. De initiatieven opgezet door de landelijke overheid of sportorganisaties vinden moeilijk directe doorgang bij verenigingen, omdat deze vaak afwachtend reageren. Op langer termijn blijken deze initiatieven wel voeten in de aarde te krijgen. De gemeente en sportbond zijn de belangrijkste informatiebronnen voor verenigingen, maar ze weten de lokale sportraad/sportservice steeds beter te vinden. Steeds meer verenigingen doen mee aan gemeentelijke sportstimuleringsprojecten.

§ 5.4 Knelpunten in de sportvereniging Door de veranderingen in de maatschappij zijn er binnen sportverenigingen knelpunten ontstaan. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat een aanzienlijk deel van de sportverenigingen kampt met problemen. Uit onderzoeken van het Mulier Instituut (2006)en het Sociaal Cultureel Planbureau (2006) blijkt dat ongeveer 75% van de verenigingen in 2005 kampten met knelpunten. Het grootste probleem is het vinden van voldoende en bekwaam kader, hierbij valt te denken aan vrijwilligers, trainers en bestuursleden. Daarnaast is het voor 39% van de verenigingen die kampen met problemen moeilijk om nieuwe leden aan te trekken en de huidige leden te behouden. Ongeveer een kwart van de verenigingen met knelpunten geeft aan problemen te hebben met de accommodatie. Als vierde grootste knelpunt worden de financiën genoemd. Ondanks dat er nog genoeg knelpunten zijn voor de sportverenigingen, is er tussen 2001 en 2003 een lichte daling te constateren (dit lijkt zich tussen 2003 en 2005 voort te zetten, maar is primair een gevolg van een wijziging in de wijze van dataverzameling (Sociaal Cultureel Planbureau, 2006, 162)). Van de vier grootste knelpunten is er in deze periode alleen een stijging waarneembaar bij het aantal verenigingen met financiële problemen, zie bijlage twee. Deze knelpunten ontstaan niet zomaar en gaan deels samen met de trends en ontwikkelingen. Deze trends en ontwikkelingen worden in het volgende hoofdstuk besproken.

Deel 1


[28]


Hoofdstuk 6

Trends en ontwikkelingen

In de afgelopen hoofdstukken is al duidelijk geworden dat ontwikkelingen in de maatschappij invloed hebben op de sport. Sport speelt nu een veel grotere rol binnen de maatschappij als vroeger, hierdoor zijn de huidige trends en ontwikkelingen in de maatschappij ook van grotere invloed op de sport. Deze trends en ontwikkelingen zijn heel divers en kunnen verschillende gebieden omvatten. Zo spelen de veranderingen in de bevolkingssamenstelling een rol, maar ook het ruimtegebrek in Nederland. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de verschillende trends en ontwikkelingen. In de eerste paragraaf komen de demografische gegevens aan bod. In de tweede paragraaf worden de andere trends en ontwikkelingen besproken die van invloed kunnen zijn op de sport(vereniging).

§ 6.1 Demografische ontwikkelingen Sinds 1980 heeft Nederland een constante bevolkingsgroei doorgemaakt met een gemiddelde van 88.000 mensen per jaar. Vanaf 2005 is er nog steeds sprake van bevolkingsgroei, wel is er een afname te constateren in het aantal. Naar verwachting zal tussen 2030 en 2040 een afname te zien zijn in de omvang van de Nederlandse bevolking. In de bevolkingssamenstelling doen zich ook steeds meer veranderingen voor en deze zullen zich in de komende jaren gaan voortzetten. Eén van deze veranderingen is de zogenoemde ‘vergrijzing’. Het aandeel ouderen zal in verhouding met de rest van de bevolking de komende jaren steeds groter worden. Zo vormden de 50‐plussers in 1950 21% van de bevolking en in 2000 al 31% van de bevolking. De verwachting is dat dit percentage nog verder zal stijgen in de toekomst, tot rond de 40% in 2030, zie bijlage drie. Naast vergrijzing is er ook sprake van ‘verkleuring’. Het percentage allochtonen is de afgelopen jaren blijven stijgen. In 1980 bestond de bevolking voor 3,4% uit niet‐westerse allochtonen en in 2000 was dit al 8,8 %. Verwacht wordt dat het aantal allochtonen de komende jaren in Nederland zal toenemen. De prognose is dat in 2050 ongeveer 17% van de bevolking van allochtone afkomst is. (bron: Sociaal Cultureel Planbureau, 2006) Deze ontwikkelingen zijn ook van invloed op de sport. De sportdeelname onder ouderen en allochtonen ligt lager dan het gemiddelde en het aantal allochtonen en ouderen zal de komende jaren alleen maar stijgen. Hierdoor zijn zij belangrijke doelgroepen binnen de sport.

Deel 1


[29]


§ 6.2 Trends en ontwikkelingen In deze paragraaf komen de andere trends en ontwikkelingen aanbod die van invloed kunnen zijn op sport(vereniging). Deze trends en ontwikkelingen zijn afkomstig uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (2006) en van de website (www.trendslator.nl) van de organisatie Trendslator, die veelvuldig advies geeft over/onderzoek doet naar trends en ontwikkelingen voor grote internationale bedrijven. De trends en ontwikkelingen worden hieronder stuk voor stuk besproken. (Vrije)tijdsbesteding

In de laatste jaren hebben er veranderingen plaatsgevonden in de tijdsbesteding. Over het algemeen wordt er nu meer tijd besteed aan de arbeid. Dit komt mede door het beleid van de overheid van de afgelopen jaren. Daarnaast zijn er steeds meer verplichtingen bijgekomen die tijd kosten. De hoeveelheid vrije tijd is ten aanzien van tien jaar terug dan ook met een aantal uren gedaald. Daarnaast werd een aantal jaren geleden nog gesproken over een 24‐uurs economie, gebleken is dat Nederland zich niet verder heeft ontwikkeld in die richting. Het grootste gedeelte van de arbeid vindt nog steeds doordeweeks plaats en de vrijetijdsbesteding vindt nog meest in de avonduren en in het weekend plaats. De afname van de hoeveelheid vrije tijd en het groeiende aanbod van vrijetijdsactiviteiten zorgt voor meer druk op de vrijetijdssector. De keuzemogelijkheden zijn groot en er is minder tijd. Dit heeft ook gevolgen voor de sportsector. De sportorganisaties moeten nu niet alleen onderling concurreren, maar ook de concurrentiestrijd aangaan met andere vrijetijdsaanbieders. Ruimtedruk

Er is een toenemende druk ontstaan op de bestemming van ruimte, doordat vanuit meerdere sectoren claims worden gelegd op de ruimte. Er bestaat bijvoorbeeld druk vanuit de verkeerssector, door de toenemende mobiliteit moet het wegennet worden uitgebreid. Deze ontwikkeling heeft invloed op de sportsector, omdat het vinden van de juiste locatie voor een sportaccommodatie vaak problemen kan opleveren. Als er ruimte in het centrum van een dorp of stad vrij komt, wordt deze vaak voor andere doeleinden, dan als sportlocatie, gebruikt. Steeds meer sportvoorzieningen moeten en gaan zich daarom ook aan de rand van een stad of dorp vestigen. Het voordeel hiervan kan zijn dat de locatie goed bereikbaar is met de auto, maar voor mensen uit de stad heeft het geen centrale ligging. Toenemende mobiliteit

Nederlanders zijn in de laatste jaren een stuk mobieler geworden. Deze toegenomen mobiliteit heeft meerdere gevolgen, waarvan enkele ook effect hebben op de sportsector. De toenemende mobiliteit houdt onder andere in dat mensen regelmatig op vakantie of zakenreis zijn. Daar komt men in aanraking met nieuwe sporten, die men ook thuis wil beoefenen. Dit resulteert in een steeds breder wordend sportaanbod. De introductie van een aantal nieuwe sporten is de laatste jaren succesvol Deel 1


[30]

De sportvereniging in Alkmaar verlopen. Deze ontwikkeling wordt door sommige sportverenigingen als een bedreiging gezien voor de ‘traditionele’ sporten. Een ander gevolg van de toegenomen mobiliteit is dat men zich vaker en gemakkelijker over een grotere afstand kan verplaatsen. Het wordt steeds makkelijker om even naar de sportvereniging of sportschool te gaan. Een nadeel is dat door de toegenomen mobiliteit er meer verkeersdrukte is ontstaan en daardoor de reistijd ook toeneemt. De combinatie van de ruimtedruk en toenemende mobiliteit kan negatieve gevolgen hebben voor de sportvereniging. Als een sportvereniging genoodzaakt is zich aan de rand van een dorp of stad te vestigen, dan kan dit betekenen dat zij hun ‘sociale functie’ in een woonwijk kwijtraken en niet alle mensen zijn in staat om zich te verplaatsen naar de sportvereniging, bijvoorbeeld qua tijd of vervoersmogelijkheden. Overgewicht

Het aantal mensen met overgewicht is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen, zowel onder volwassenen als kinderen. In het huidige sportbeleid wordt hier veel aandacht aangeschonken. Sporten wordt gezien als één van de belangrijke middelen om dit tegen te gaan. Steeds meer wordt ‘de gezondheid’ dan ook genoemd als motief om te gaan sporten. Integratie

Eerder in dit hoofdstuk werd al aangegeven dat het aantal allochtonen in de komende jaren verder zal gaan stijgen. Ook werd aangegeven dat zij in verhouding minder sporten, maar niet alleen op dit terrein hebben zij een achterstand op de autochtone bevolking. Zij hebben bijvoorbeeld ook een achterstand op het gebied van opleidingsniveau en werkgelegenheid. Vanuit de overheid willen ze de integratie bevorderen en zien sport daarbij als een geschikt middel. De overheid ziet graag dat sportverenigingen hier de komende jaren een grotere rol in gaan spelen. Concurrentie en professionalisering

Wat ook al eerder in dit rapport is aangegeven, is dat het aanbod in de vrijetijdssector zich in relatief korte tijd enorm heeft uitgebreid. Ditzelfde geldt ook voor de sportsector, er zijn veel sportaanbieders bijgekomen. Door de verscheidenheid en hoeveelheid aanbieders is de concurrentie groter geworden. Daarnaast wordt er in de sportsector steeds meer op professionele manier gewerkt, sporters worden steeds meer als klant en consument gezien in plaats van als een lid van de vereniging. Er wordt steeds meer ingespeeld op de wensen en behoeftes van de consument (de sporter) net als in andere sectoren. Tegenwoordig moet een sportvereniging dus concurreren met commerciële sportaanbieders en andere vrijetijdsorganisaties. Individualisering in de sport

Voor de consument is het tegenwoordig van belang dat hij eigen keuzes kan maken. Hij wil zich vrij en ongebonden voelen. Ook in de sport hecht de consument hier waarde aan. Hij wil niet teveel gebonden zijn aan bijvoorbeeld regels en tijden. In het verlengde van deze ontwikkeling is een duidelijke toename te zien in de belangstelling voor individuele sporten (GFK, 2005), zie bijlage vier. Deel 1


[31]

De sportvereniging in Alkmaar Regionalisering

Globalisering was een van de meest overheersende trends van het laatste decennium, het werd een megatrend in ‘heel’ de wereld. In de afgelopen jaren is deze trend omgeslagen. Globalisering werd toegejuicht en het begrip ‘wereldburger’ was een veelgehoord en vooral positief begrip. Door alle internationale, (politieke) ontwikkelingen, zoals de oorlog in Irak, sloeg deze ontwikkeling om. Het tegenovergestelde is nu waarneembaar. Het nationale en regionale staat nu weer voorop. Deze ontwikkeling is binnen de sport ook terug te zien. Vanuit onder andere de overheid wordt het operen op lokaal en regionaal niveau gestimuleerd. Technologisering:

Als er één trend is die al jaren de gemoederen bezighoudt en dat nog jaren zal doen, dan is het de invloed van de techniek. De invloed van de techniek is overal in de maatschappij terug te zien. Ook in de sport is de invloed van de techniek terug te vinden. Zo wordt in de topsport record na record verbroken door onder meer de technische ontwikkelingen in de sport. Op breedtesportniveau speelt de techniek nog niet zo’n grote rol. Wel is er een verandering in sportdeelname te zien, zoals eerder aangegeven in dit rapport. De techniek heeft daar deels ook invloed op. Door de technologische ontwikkelingen is het voor steeds meer mensen bijvoorbeeld toegankelijker om te gaan fitnessen. Wat voor invloed de technologie in de toekomst precies op de breedtesport heeft, is nog moeilijk te zeggen. Naast de directe invloed van de techniek op de sport, zijn er ook nog technologische ontwikkelingen die indirect van invloed zijn op de sport en de sportvereniging. Zo heeft de komst van het internet gezorgd voor een verandering in de communicatiemiddelen. Internet is nu één van de belangrijkste communicatiemiddelen, alleen lang niet alle sportverenigingen maken daar voldoende gebruik van. Op het gebied van computers en spelprogramma’s vinden er innovatieve ontwikkelingen plaats. Een goed voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de Wii, de nieuwste spelcomputer van Nintendo. De Wii is een spelcomputer die is ontworpen om de gamer bewust te maken van de fysieke conditie van het lichaam. De Wii kent een uniek systeem waarmee je bewegingen kan maken met de console. Deze speciale Wii‐afstandsbediening bepaalt de beweging, diepte en richting op het scherm. De gamer laat het personage op het scherm springen, rennen en ronddraaien door dit zelf voor te doen. Zo is er voor de Wii ook de Wii‐fit ontworpen, een programma waarbij er allerlei fitness en aerobics oefeningen worden gedaan met als doel conditie, balans en spierkracht te verbeteren. De vraag is hoever de technologie zich nog verder ontwikkeld en wat de invloed uiteindelijk op de sport zal zijn. Toenemende wet en regelgeving

De laatste jaren zijn er meer wetten en regels bijgekomen ten aanzien van de sport. Sportverenigingen moeten zich nu aan meer regels houden dan ooit te voren. Er worden op verschillende gebieden wetten en regels gevormd, zoals ten aanzien van het kantinebeleid of het vrijwilligersbeleid. Dit zorgt voor problemen bij sportverenigingen. Er is vaak niet voldoende of kundig kader om hier goed op te kunnen anticiperen. Deel 1


[32]


Hoofdstuk 7

Samenvatting en conclusies deel 1

In dit hoofdstuk wordt een korte samenvatting van deel 1 gegeven. En er zullen dwarsverbanden worden gelegd en een aantal conclusies worden getrokken. Aan het einde van het gehele rapport volgt een hoofdstuk met de algehele conclusies en aanbevelingen. Daarin zullen deze gegevens en conclusies ook weer gekoppeld worden aan de gegevens en conclusies van deel 2 van dit rapport.

§ 7.1 Samenvatting Aan het einde van de negentiende eeuw bestonden er al meerdere sportverenigingen in Nederland. Sport werd toen voornamelijk beoefend door de hogere sociale klassen. De sport werd aan het einde van de jaren twintig en in de jaren dertig van de twintigste eeuw toegankelijker. Er was een toename in het aantal beoefenaars en ook de bevolking uit de lagere sociale klassen kreeg makkelijker toegang tot het sporten. Toch werd de sport indertijd nog niet gezien als een volwaardig onderdeel van de samenleving. In de jaren vijftig en zestig werd de belangstelling voor sport vanuit de maatschappij steeds groter. Er kwam meer aandacht voor vrije tijd en de recreatiesport deed zijn intrede. De overheid kreeg ook steeds meer belangstelling voor sport. In de jaren zestig waren er grote veranderingen binnen de sport, dit leidde uiteindelijk tot de standaardisatie van de sport. In de jaren zeventig erkende de overheid uiteindelijk de rol van de sport in de samenleving. Zo werden de voorwaarden voor het sporten beter en kwam er aandacht voor sportstimulering. Eind jaren tachtig werd sport niet alleen meer gezien als doel, maar ook als middel. In de jaren negentig gingen de ontwikkelingen binnen de sport in een sneltreinvaart. Sport werd steeds vaker en veelvuldiger gebruikt voor het bereiken van maatschappelijke doeleinden. Gedurende de ontwikkeling van de sport groeide het aantal sportverenigingen en het aantal sporters ook. Pas midden jaren negentig was de eerste stagnatie (en soms lichte daling) te zien. Rond dezelfde periode beginnen de eerste problemen bij sportverenigingen op grote schaal zichtbaar te worden. De problemen bij sportverenigingen ontstaan door de hogere eisen die aan de sportverenigingen worden gesteld, terwijl zij het tempo van de ontwikkelingen niet kunnen bijbenen. Vanuit de maatschappij ontstaat de erkenning dat verenigingen ondersteuning nodig hebben. Sport is dus niet meer weg te denken uit de samenleving. Het feit dat sport als middel goed kan bijdragen aan het bereiken van maatschappelijke doelstellingen wordt alom erkend, ‘sport als middel’ maakt dan ook deel uit van veel beleidsterreinen. In het beleid van de overheid is dit ook duidelijk te zien. In de afgelopen jaren zijn door de overheid verschillende grote projecten opgezet voor het aanpakken van maatschappelijke problemen via sport. Daarnaast heeft de overheid een duidelijk beleid op het gebied van sport, de nota ‘tijd voor sport’. De overheid heeft de sportvereniging een grote rol toebedeeld op lokaal niveau, binnen dit beleid. En heeft een visie met betrekking tot de sportvereniging. Zij zien deze graag als een ‘moderne sportvereniging’; die niet alleen sportactiviteiten aanbiedt, maar ook een breed assortiment aan andere voorzieningen. Deel 1


[33]

De sportvereniging in Alkmaar Nederland telde in 2006 ruim 27.000 sportverenigingen. Het aantal mensen dat lid is van een sportvereniging is toegenomen, maar het aandeel mensen dat lid is van een sportvereniging is gedaald ten opzichte van het totaal aantal sporters. De wensen en behoeftes van de huidige sportconsument zijn veranderd. Er doen zich verschillende ontwikkelingen voor binnen de sportverenigingen. Daarnaast kennen veel verenigingen verschillende knelpunten, zoals kaderproblemen. Ook zijn er nog verscheidende trends en ontwikkelingen die hun invloed op de sportvereniging kunnen hebben.

§ 7.2 Conclusies In de afgelopen jaren is het aantal mensen dat lid is van een sportvereniging wel toegenomen, maar dit aandeel is echter minder sterk gestegen dan het aandeel sporters in het algemeen. Dit betekent dat het lid worden van een sportvereniging in verhouding minder populair is geworden. De conclusie die hieruit getrokken kan worden is dat de sportvereniging in verhouding minder populair is geworden ten opzichte van andere manieren van sporten. De hedendaagse sportconsument wordt steeds kritischer. Zij willen sporten op het moment dat het hun uitkomt en een breed scala aan sportactiviteiten en andere voorzieningen. Daarnaast is er een afname van de hoeveelheid vrije tijd, een groeiend aanbod van vrijetijdsactiviteiten en sprake van professionalisering. Deze factoren bij elkaar leggen een grote druk op de sportvereniging zoals die nu is. Geconcludeerd kan worden dat het van groot belang is voor de sportvereniging om op één of andere manier in te spelen op de wensen en behoeftes van de huidige sportconsument om de concurrentiestrijd aan te kunnen met andere vrijetijdsaanbieders is. Als er alleen gekeken wordt naar de cijfers van het aantal leden dan zou men waarschijnlijk niet zo snel verwachten dat er redelijk wat knelpunten zijn. Aangezien het totaal aantal leden in 2006 is gestegen met 44.704 leden. Deze stijging is echter minder sterk gestegen dan het aandeel sporters in het algemeen. De belangstelling voor de ongeorganiseerde sport neemt onder andere toe. Daarnaast zijn er ook veel verenigingen met problemen, met betrekking tot het werven en behouden van leden. Dan zijn er nog de kritische wensen en behoeftes van de huidige sportconsument. Alleen kijken naar de cijfers geeft dus een vertekend beeld, want uit bovenstaande factoren kan worden opgemaakt dat ‘het werven en behouden van leden’ in de toekomst nog een serieus probleem kan worden, als de sportvereniging niet veranderd. Zo zal het aantrekken van nieuwe leden erg lastig worden als men niet inspeelt op de wensen en behoeftes van de huidige sportconsument. De conclusie is dus dat sportverenigingen (meer) moeten inspelen op de wensen en behoeftes van de sportconsument om het probleem omtrent ‘leden’ aan te kunnen pakken. Er was tussen 2005 en 2006 een daling van 94 verenigingen. Op het eerste gezicht lijkt dit geen goed teken. Deze daling komt mede door dat er sprake is van schaalvergroting in de georganiseerde sport. De verenigingen gaan samenwerkingsverbanden aan, om op deze manier minder kwetsbaar te worden. Hieruit blijkt dat de daling van het aantal verenigingen een logisch gevolg is. Deze schaalvergroting is een positieve ontwikkeling, omdat de verenigingen hun krachten bundelen. Deel 1


[34]

De sportvereniging in Alkmaar Geconcludeerd kan worden dat het aangaan van samenwerkingsverbanden een positieve ontwikkeling is, waardoor verenigingen minder kwetsbaar zijn en beter de problemen kunnen aanpakken of zelfs tegengaan. Het verschil in lidmaatschap tussen allochtonen en autochtonen is nog steeds niet minder geworden. Daarentegen stijgt het percentage allochtonen in Nederland wel. De allochtonen worden dus nog steeds niet goed bereikt door de sportverenigingen, terwijl dit wel een hele grote doelgroep is. Het percentage allochtonen zal in de toekomst alleen maar groter worden en de overheid ziet de sport als een goed middel voor het bevorderen van de integratie. De sportvereniging zou hierin een grote rol moeten spelen volgens de overheid. De conclusie is dus dat de doelgroep allochtonen een duidelijke kans is op nieuwe leden, waar sportverenigingen zich op zouden moeten richten en de overheid moet hier een ondersteunde taak in hebben. Het vinden van voldoende en bekwaam kader is het grootste probleem bij veel sportverenigingen. Dit is een logisch gevolg van de toenemende wet‐ en regelgeving. Het is niet waarschijnlijk dat dit probleem in de toekomst uit zichzelf minder zal worden, aangezien de wet‐ en regelgeving nog steeds regelmatig veranderd. Geconcludeerd kan worden dat voor het probleem van het niet vinden van voldoende en bekwaam kader een oplossing gezocht moet worden, omdat dit anders voor verenigingen in de toekomst de kop kan kosten. Één van de meest gehoorde demografische ontwikkelingen is de vergrijzing. Het aandeel ouderen is de laatste jaren in verhouding met de rest van de bevolking steeds groter geworden. Het aandeel ouderen zal in de toekomst ook alleen maar groter worden. Daarnaast zijn in de afgelopen jaren meer ouderen lid geworden van de sportvereniging, er wordt voor een deel dus al ingespeeld op deze doelgroep. Het aandeel ouderen zal in de toekomst sterk blijven stijgen. De conclusie is dus dat dit een belangrijke doelgroep is om op in te spelen. Door de toenemende mobiliteit van mensen gaan ze regelmatiger op vakantie of zakenreis. Hier komen zij in aanraking met nieuwe sporten, die ‘thuis’ worden geïntroduceerd. De introductie van een aantal nieuwe sporten is de laatste jaren succesvol verlopen. Deze ontwikkeling wordt door sommige verenigingen als een bedreiging gezien voor de ‘traditionele’ sporten. Dit hoeft zeker niet het geval te zijn. Het ligt er voor een groot deel aan hoe een sportvereniging omgaat met deze ontwikkeling. Zij kunnen hier namelijk ook op in spelen, door bijvoorbeeld zelf ook varianten aan te bieden. Op deze manier gebruiken zij deze ontwikkeling als een kans en is de bedreiging een stuk minder groot. De conclusie is dus dat als een vereniging inspeelt op de ontwikkeling de bedreiging een stuk minder groot is of zelfs kan worden omgezet in een kans. De toenemende mobiliteit kan in combinatie met de ruimtedruk ook negatieven gevolgen hebben voor de sportvereniging. Als de sportvereniging genoodzaakt is zich te vestigen aan de rand van een stad of dorp, dan kan dit betekenen dat zij haar ’sociale functie’ in de woonwijk kwijtraakt en niet alle mensen zijn in staat om zich te verplaatsen naar de sportvereniging. Ook kunnen er voordelen zitten Deel 1


[35]

De sportvereniging in Alkmaar aan deze ontwikkeling, aangezien de sportvereniging aan de rand van een stad of dorp vaak beter bereikbaar is voor meer mensen. Of deze ontwikkeling in het voor‐ of nadeel van de sportvereniging werkt, zal heel erg afhankelijk zijn van de situatie van de sportvereniging. Geconcludeerd kan worden dat hierdoor de sociale functie van de vereniging in de woonwijk in het gevaar komt. De invloed van de techniek is overal terug te zien, ook in de sport. De directe invloed van de techniek is voornamelijk terug te zien in de topsport en niet zozeer in de breedtesport. Ook op het gebied van computers en spelprogramma’s vinden innovatieve ontwikkelingen plaats. Zo kan er thuis al worden gesport en aan de conditie gewerkt middels de Wii. In de (nabije) toekomst zullen vast nog meer innovatieve ontwikkelingen plaats vinden. De vraag is hoever technologie zich nog verder ontwikkeld en wat de invloed uiteindelijk op de sport zal zijn. Zal de technologie in de toekomst een bedreiging gaan vormen voor de sport(vereniging)?

Deel 1


[36]

DEEL 2

ALKMAAR EN DE SPORT(VERENIGING)


Hoofdstuk 8

Inleiding

In dit deel van het rapport wordt een analyse gegeven van de stad Alkmaar. In dit rapport staat de sportvereniging natuurlijk centraal, met die gedachte in het achterhoofd, is deze analyse betreffende Alkmaar gemaakt. In hoofdstuk negen wordt een beschrijving gegeven van de bevolkingssamenstelling in Alkmaar. Daarnaast wordt in dat hoofdstuk ingegaan op de sportbeoefening, het sportbeleid, de sportorganisaties in Alkmaar en de sportvereniging zelf. In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de afzonderlijke wijken in Alkmaar, zo komen ondermeer de belangrijkste maatschappelijke problemen in de wijk aan bod. Vervolgens volgt er in hoofdstuk elf een overzicht van de verschillende initiatieven die interessant kunnen zijn voor in Alkmaar. De conclusies die getrokken kunnen worden naar aanleiding van de informatie, worden niet per hoofdstuk besproken, maar volgen in het laatste hoofdstuk van dit deel. Op deze manier wordt het overzicht in het rapport bewaard. Hoofdstuk twaalf bestaat dus uit conclusies en daarnaast een korte samenvatting van dit deel. De uiteindelijke hoofdstukindeling in dit deel van rapport wijkt af van het conceptueel model, omdat in de huidige indeling de onderdelen beter geclusterd zijn.

Deel 2


[38]


Hoofstuk 9


In dit hoofdstuk wordt meer bekend over Alkmaar met betrekking tot sport. Allereerst zal er naar de bevolkingssamenstelling gekeken worden. Vervolgens komt de sportbeoefening van de Alkmaarders aan de orde. Dan worden de belangrijkste organisaties op het gebied van de sport(vereniging) in Alkmaar uitgelicht. Als laatste komt logischer de sportvereniging in Alkmaar aanbod.

§ 9.1 Bevolkingssamenstelling De meest recente gegevens met betrekking tot de bevolkingsamenstelling zijn van 1 januari 2007. Op 1 januari 2007 telde Alkmaar 94.178 inwoners, dit is een lichte stijging (1,3%) ten opzichte 1997, toen Alkmaar 93.006 inwoners telde. Verwacht wordt dat de bevolking in 2017 met 10,2% gegroeid is, ten opzichte van 2007, naar 103.813 inwoners. Deze groei zal ondermeer voort komen uit de realisering van nieuwbouw op verschillende plekken in Alkmaar. Ongeveer één op de vijf inwoners van Alkmaar is van allochtone afkomst. In totaal zijn er 20362 (21,6%) inwoners van allochtone afkomst. Deze groep kan nog worden opgesplitst in westerse en niet‐westerse allochtonen. De groep niet‐westerse allochtonen bestaat uit 12,6% van de totale bevolking in Alkmaar en de groep westerse allochtonen bestaat uit 9% van de totale bevolking in Alkmaar. Als men kijkt naar de bevolkingsopbouw in Alkmaar (zie bijlage 5 en 6) weergegeven in drie onderscheidende jaren, namelijk 1997, 2007 en 2017, zijn er een aantal dingen die opvallen. Het aantal 50 t/m 64 jarigen in 2007 is enorm gestegen ten opzichte van 1997. Uitgaand van het jaar 2007 ten opzichte van het jaar 1997 is te constateren dat onder de 50 jaar in bijna elke leeftijdsklasse een lichte daling heeft plaatsgevonden. De prognose is dat de leeftijdsgroep 60 t/m 74 jaar fors in aantal zal toenemen en dat deze groep in 2017 sterk is gegroeid ten opzichte van 2007. Het verschil tussen het aantal mannen en vrouwen in Alkmaar in 2007 is niet significant. In de oudere leeftijdsklassen (75+) zijn de grootste verschillen waarneembaar. Dit is vrij logisch, omdat hier de ‘hogere’ leeftijd een rol gaat spelen. In absolute aantallen zijn er in 2007 wel iets meer vrouwen dan mannen, namelijk 47951 (50,9%) vrouwen en 46227 (49,1%) mannen. (Bron: www.alkmaar.nl; gemeente Alkmaar, 2007) Bovenstaande gegevens schetsen een goed beeld van de bevolking van Alkmaar als geheel. Ook kan er gekeken worden naar de bevolkingsopbouw per wijk. Alkmaar is onderverdeeld in acht wijken en niet alle wijken vertonen hetzelfde beeld qua bevolkingsopbouw als Alkmaar in het geheel. In het volgende hoofdstuk zal hier verder op worden ingegaan. Deel 2


[39]


§ 9.2 Sportbeoefening Uit het omnibus onderzoek van de gemeente Alkmaar (2006), afgenomen onder Alkmaarders van 18 jaar en ouder, blijkt dat 69% van de Alkmaarders op één of andere manier aan sport doet. Verder blijkt dat drie van de tien volwassen te weinig beweegt. Bij mensen met een laag opleidings‐ of inkomensniveau blijkt het percentage van mensen die te weinig bewegen een stuk hoger te liggen dat het gemiddelde, namelijk 42% en 40%. Het aantal vrouwen dat sport is wel omhoog gegaan in vergelijking met de voorgaande jaren. In de periode 2000‐2004 sportten 64% van de vrouwen in tegenstelling tot 70% van de vrouwen in 2006. De individualisering doet zich ook voor in de sport in Alkmaar. In vergelijking met de voorgaande jaren is de sportbeoefening in 2006 individueler geworden. Deze individualisering doet zich het sterkste voor in de groep van 35 t/m 54 jaar. Bijna de helft van de sporters (46%) sport het liefst eigen gelegenheid. Van de sporters sport 32% bij een sportvereniging en 30 % bij de sportschool of fitnesscentrum1. Dat is respectievelijk 21% en 20% van alle Alkmaarders van 18 jaar of ouder. Het sporten bij de sportvereniging is tussen 2004 en 2006 met vier procent gedaald. Naast het omnibusonderzoek uit 2006 heeft er in 2007 ook nog een omnibusonderzoek plaatsgevonden. Uit dit jongeren‐omnibusonderzoek van de gemeente Alkmaar (2008) zijn ook gegevens met betrekking tot de sportbeoefening van kinderen en jongeren naar voren gekomen. Met ‘kinderen’ wordt de leeftijdsgroep van 9 t/m 11 jaar bedoeld en bij ‘jongeren’ de leeftijdsgroep van 12 t/m 20 jaar. Van alle kinderen en jongeren in Alkmaar is 68% lid van een sportvereniging of sportschool. Wel blijkt dat dit percentage afneemt met de leeftijd, namelijk van 82% van de kinderen tot 52% van de 18 t/m 20 jarigen. De meeste jongeren (67%) die lid zijn van een sportvereniging of sportschool sporten een paar keer week en 25% van de jongeren doet dit één keer per week. De frequentie van het sporten in georganiseerd verband is niet veranderd ten opzichte van de voorgaande jaren. Van de jongeren in Alkmaar sport 57% (ook) in ongeorganiseerd verband, ten opzichte van 2003 is dit niet significant veranderd. De frequentie van ongeorganiseerd sporten is wel toegenomen, voornamelijk onder de 18 t/m 20 jarigen. Voor de ongeorganiseerde sport geldt hetzelfde als voor georganiseerde sport, het percentage neemt af met de leeftijd. Kijkend naar de verschillen in sportbeoefening betreffende cultuur en geslacht zijn er weinig noemenswaardige verschillen aan te geven. Wel is het zo dat er in verhouding iets meer jongens aan sport doen dan meisjes, maar het grootste verschil is te zien tussen de Nederlandse meisjes en de niet‐Nederlandse meisjes. Meisjes met een Nederlandse achtergrond zijn een stuk vaker lid van een sportvereniging dan meisjes met een niet‐Nederlandse achtergrond, namelijk 86% en 53% bij de kinderen en 67% en 38% bij de jongeren. 1

In het onderzoek was het destijds mogelijk meer als één antwoord te geven, dit betekent dat de percentages gezamenlijk boven de 100% uit kunnen komen.

Deel 2


[40]

De sportvereniging in Alkmaar Tussen de wijken zijn geen noemenswaardige verschillen op te merken in het algemeen. In de wijk Huiswaard is het percentage dat lid is van een sportvereniging flink gestegen van 50% in 2003 tot 67% in 2007. Verder hebben zich geen grote veranderingen voorgedaan in de wijken in de laatste jaren. Over andere leeftijdsgroepen is geen specifieke informatie met betrekking tot de sportbeoefening beschikbaar.

§ 9.3 Sportorganisaties

In Alkmaar zijn een aantal organisaties die invloed hebben op de sport(vereniging) in Alkmaar. De belangrijkste organisaties worden hieronder stuk voor stuk besproken. De informatie omtrent de organisaties is afkomstig uit de gesprekken met professionals van de desbetreffende organisatie, de sportnota van Alkmaar en van de websites van de organisaties. Gemeente Alkmaar Logischerwijs speelt de gemeente een belangrijke rol op het gebied van sport in Alkmaar, zij bepaalt het beleid. De sportvereniging zelf heeft natuurlijk ook veel te maken met de gemeente. Op verschillende terreinen heeft zij te maken met de gemeente, zoals wet en regelgeving en subsidies. Sinds het begin van deze eeuw is de stad zich intensief gaan bezig houden met sport in Alkmaar. Daarvoor is indertijd een sportnota opgesteld voor de periode 2002‐2006. De ambitie is om Alkmaar te profileren als sportstad. Des te meer reden was er om het sportbeleid te actualiseren. Sinds kort is de nieuwe nota ‘’Alkmaar Sportstad –beleidskader sport 2009 en verder” verschenen. Dit beleid is gebaseerd op de visie en ambitie van de huidige gemeente, de maatschappelijke vraagstukken en de kansen die zij zien. Het sportbeleid bestaat uit zeven kaders waar men zich op wil richten, met natuurlijk onderlinge dwarsverbanden. Hieronder volgt een overzicht van de zeven kaders en het doel per kader. Eén van deze kaders richt zich voornamelijk op de sportvereniging, hier zal dan ook dieper op ingegaan worden. Daarnaast zal de sportvereniging mogelijk ook een rol kunnen spelen in enkele van de ander genoemde kaders. De profilering als sportstad wordt vanuit verschillende invalshoeken benaderd, omdat iedereen een ander beeld heeft van een sportstad. Voor de één betekent dit dat sport veelal wordt ingezet als middel bij maatschappelijke problemen, voor de ander topsportevenementen en voor weer een ander gezonde sportverenigingen. Hierdoor zijn ze tot de volgende zeven kaders gekomen; Breedtesport Doel: de inwoners van Alkmaar in de gelegenheid stellen en stimuleren om hun leven lang deel te nemen aan sport overeenkomstig eigen aanleg, interesses en mogelijkheden. Blijvende inzet op accommodatiebeleid Doel: middels bouw en beheer van accommodaties de voorwaarden scheppen voor sportbeoefening door sporters op alle niveaus. Professionalisering van sportverenigingen Doel: het versterken van sportverenigingen in het bijzonder bij het inspelen op de veranderde maatschappelijke vraag. Deel 2


[41]

De sportvereniging in Alkmaar Sterke verbinding tussen onderwijs en sport Doel: het creëren van een meerdaags sportaanbod op en rond scholen inclusief bewegingsonderwijs door een vakleerkracht en in samenwerking met sportverenigingen. Sportieve inrichting van openbare buitenruimten Doel: een sportieve inrichting van de stad die uitdaagt tot beweging. Topsport en citymarketing Doel: het creëren van een topsportvriendelijk klimaat voor talenten en het benutten van de (top)sport voor de promotie van de stad Alkmaar. Huis van de Sport voor Alkmaar en de regio Doel: komen tot een klantvriendelijke, kundige en efficiënte organisatie die in de verschillende sportfuncties voorziet: bouwen, beheren en bewegen. Professionalisering van sportverenigingen Zoals eerder al vermeld in dit rapport doet de overheid een steeds groter beroep op de sportvereniging met betrekking op haar maatschappelijke functie. Daarnaast heeft de vereniging het druk genoeg met het onderhouden van haar eigen verenigingsactiviteiten. De gemeente is van mening dat de sportverenigingen ondersteuning kunnen gebruiken bij het realiseren van al deze zaken. Het doel van de gemeente is om de sportverenigingen te versterken, speciaal bij het inspelen op de veranderde maatschappelijke vraag. Dit wil zij onder andere bereiken door het aanbieden van de volgende kernactiviteiten: verenigingsmanagement en de combinatiefuncties. (bron: gemeente Alkmaar, 2008) Alkmaarpas In Alkmaar is de stadspas, ook wel de ‘Alkmaarpas’ genoemd, ontwikkeld. Met deze pas kunnen mensen onder andere gratis of met korting allerlei activiteiten ondernemen. Bij de ontwikkeling van deze pas is ook aan de sport gedacht. Zo kan men gratis deelnemen aan verschillende sportactiviteiten of korting krijgen. Op deze manier wordt getracht de mogelijkheid om te sporten laagdrempelig te houden. Sportraad Alkmaar De sportraad van Alkmaar is een onafhankelijke raad opgericht in 1957. Het doel van de sportraad is: ‘Het bevorderen van contact en overleg met en/of bemiddelen tussen de besturen van Alkmaarse sportverenigingen. Hulp bieden aan de aangesloten verenigingen. Het adviseren, zowel op verzoek als uit eigen beweging, van de verschillende sportinstanties. En het bepleiten van de belangen van de sport in het algemeen en afzonderlijke verenigingen bij de overheidsinstanties.’ (bron: www.sportraadalkmaar.nl) De sportraad bestaat nu al 50 jaar en heeft inmiddels op het gebied van sport een invloedrijke positie verworven ten aanzien van de politiek. Tegenwoordig houden zij zich minder bezig met hulp bieden aan verenigingen, omdat hiervoor Stichting Sportbureau Alkmaar in het leven is geroepen. Deel 2


[42]

De sportvereniging in Alkmaar Stichting Sportbureau Alkmaar Het Sportbureau is een onafhankelijke stichting in de gemeente Alkmaar. Zij geeft uitvoering aan het gemeentelijke sportbeleid. Zij levert een diversiteit aan diensten en projecten op meerdere gebieden binnen de sport, hierbij valt te denken aan wijksport, schoolsport, ouderensport en verenigingsmanagement. Ten opzichte van sportverenigingen speelt het Sportbureau een belangrijke rol, door middel van het verenigingsmanagement. Om de verenigingen te ondersteunen is de verenigingsmanager in het leven geroepen. De verenigingsmanager ondersteunt de Alkmaarse sportverenigingen in de breedste zin van het woord, om zo de lokale georganiseerde sport te versterken. De verenigingsmanager helpt bijvoorbeeld bij het opstellen van een verenigingsplan, ledenwerving of het vrijwilligersbeleid. Daarnaast verbindt het Sportbureau sportverenigingen met basisscholen door middel van de combinatiefuncties. De eerste resultaten van dit project zijn positief, er is veel animo van buitenaf voor dit project en ook de deelnemers zijn erg tevreden. Verder zijn er nog diverse projecten waarin sportverenigingen kunnen participeren. Het gemeentelijk Sportbedrijf Het gemeentelijk Sportbedrijf kent haar eigen organisatie, maar is wel een officieel onderdeel van de gemeente. De kerntaken van het Sportbedrijf zijn het exploiteren en beheren van de gemeentelijke sportaccommodaties. Hieronder valt onder andere ijsbaan de Meent, zwembad de Hoornse Vaart, sportcomplexen, gymzalen en buitensportlocaties. Om tot de onderstaande informatie te komen is er een interview afgenomen met de directeur van het Sportbedrijf, dhr. B. Glim. Uit het interview is de volgende informatie naar voren gekomen. Traditioneel waren verenigingen de voornaamste gebruikers van gemeentelijke sportaccommodaties, tegenwoordig kent men vier gebruikers, te weten: 1. Onderwijs (is de eerste gebruikersgroep, vanwege de wettelijke verplichting van het aanbieden van ruimte voor het onderwijs) 2. Verenigingen (competitie) 3. Verenigingen (recreatief) 4. Recreatiegroepen/ongeorganiseerde sport Kijkend naar de bezetting van is er in de zomer een onderbezetting en in de winter een overbezetting. Het onderwijs is in eerste instantie de eerste gebruiker, maar in de avonduren hebben verenigingen hoge prioriteit. Er is niet sprake van een structureel tekort, want er komt capaciteituitbreiding. De rol van het Sportbedrijf richting sportverenigingen is in eerste instantie dus het beheren en exploiteren van de accommodaties waar de verenigingen gebruik van maken. Daarnaast adviseren zij verenigingen ook met kennis en technische oplossingen (deze vraag neemt toe). Deel 2


[43]

De sportvereniging in Alkmaar Het Sportbedrijf wil graag een dienstverlener zijn naar de sportverenigingen; Luisteren naar de wensen Oplossingen proberen aan te reiken Van huurrelatie meer naar partnership Niet alleen de leden van de vereniging bedienen, maar ook het maatschappelijk belang laten meespelen (bijv: op recreatie gericht/sporten in de wijk/doelgroepen)

§ 9.4 Sportverenigingen Alkmaar kent een diversiteit aan sportverenigingen, van grote sportverengingen met meer als duizend leden tot een kleine groep mensen die recreatief sporten, maar wel als vereniging staan geregistreerd. In Alkmaar staan bijna alle verenigingen geregistreerd bij de Sportraad. Het aantal sportverenigingen wil nog wel eens variëren, vanwege fusies tussen verenigingen, het opheffen of starten van een vereniging. Uitgaande van de informatie van de Sportraad, verkregen via een medewerker van de Sportraad, telt Alkmaar momenteel ongeveer 90 á 95 sportverenigingen. Onder deze sportverenigingen is een korte enquête via de mail gehouden, met een aantal algemene vragen om meer informatie te bemachtigen omtrent een aantal onderwerpen. Deze onderwerpen en de belangrijkste resultaten zullen in de volgende alinea’s aan de orde komen, voor de volledige resultaten zie bijlage zeven. Van alle sportverenigingen hebben 31 verenigingen de enquête ingevuld. Uitgaande van 95 verenigingen in Alkmaar heeft ruim 32% van alle verenigingen, groot en klein, gereageerd. De eerste vraag was of de vereniging de drie belangrijkste knelpunten van de vereniging kon noemen. Alle 31 verenigingen hebben deze vraag ingevuld. Uit de resultaten bleek dat ‘vrijwilligers (behoud/werving)’ het grootste knelpunt is, dit geldt voor 61,3% van de verenigingen. Daarnaast geeft ruim de helft van de verenigingen ‘leden (behoud/werving)’ aan als knelpunt. Verder worden ‘accommodatie’ en ‘kader (werving/geschiktheid/behoud)’ door 38,7% van de sportverenigingen als knelpunt genoemd. De tweede vraag ging over het feit of de sportvereniging ondersteuning zou willen als dat mogelijk was. Ruim tachtig procent van de verenigingen gaf aan dat wel te willen, tegenover een kleine twintig procent die aangaf daar geen gebruik van te maken. Aan de verenigingen die aangaven wel gebruik te willen maken van ondersteuning, werd gevraagd naar welke vorm van ondersteuning hun voorkeur uitging. Van deze verenigingen geeft 60% aan de voorkeur te hebben voor verenigingondersteuning, 28% voor een verenigingsmanager en 12% geeft de voorkeur aan uitbesteding aan een organisatie2.

2

Verenigingsondersteuning: verleent tijdelijke diensten aan de vereniging om specifieke vragen/problemen op te lossen Verenigingsmanager: betaalde kracht, die structureel actief is binnen de vereniging Uitbesteding aan een organisatie: (Structureel) uitbesteding van een aantal taken aan een organisatie (bijv. ledenadministratie)

Deel 2


[44]

De sportvereniging in Alkmaar Vervolgens is de vraag gesteld of de vereniging vindt dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn in Alkmaar. Van de 31 verenigingen hebben 29 verenigingen deze vraag ingevuld. Van deze verenigingen geeft een grote meerderheid (82,8 %) aan dat zij vinden dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn. Daartegen over staat dat 17,2 % het er niet mee eens is. De vraag of sportverenigingen een maatschappelijke functie moeten vervullen is door 30 verenigingen beantwoord, één vereniging gaf aan: ‘hangt af van de definitie’. Van de 30 sportverenigingen geeft 86,7 % aan dat ze vinden dat een sportvereniging een maatschappelijke functie moet verrichten. Net als eerder in de rapport naar voren gekomen, kan het verrichten van een maatschappelijke functie erg ruim gezien worden. Er kan dus ook niet gezegd worden wat de sportverenigingen er precies onder verstaan. Wel maakt het duidelijk dat het grote deel van de sportverenigingen het belangrijk vindt dat de sportvereniging op enige manier een functie in de maatschappij vervult. Vervolgens is gevraagd of de vereniging voornemens heeft met betrekking tot het vervullen van een maatschappelijke functie. Ook hier hebben 30 verenigingen op geantwoord. Ruim de helft (53,3 %) van deze verenigingen geeft aan al een maatschappelijke functie te vervullen. Daartegenover staat dat 20% aangeeft geen voornemens te hebben met betrekking tot het vervullen van een maatschappelijke functie. 10% van de sportverenigingen geeft aan weet niet/geen mening. De rest van de verenigingen geeft aan voornemens te hebben op kort termijn of voor in de toekomst. Net als bij de vorige vraag is niet precies te achterhalen wat men hier precies verstaat onder het vervullen van een maatschappelijke functie. Wel is duidelijk dat het merendeel positief staat tegenover het vervullen van een maatschappelijke functie en daar ook voornemens voor heeft of het al doet. Om te achterhalen hoe de sportverenigingen zelf denken over de toekomst van de sportverenigingen in het algemeen in Alkmaar, is hierover een vraag gesteld. Deze vraag is door alle 31 verenigingen ingevuld. Uit de resultaten blijkt dat verenigingen de toekomst redelijk tegemoet zien, 48,4% gaf aan de toekomst zonnig in te zien en 41,9% gaf aan de toekomst ‘niet zonnig en niet somber’ in te zien. Slecht enkele verenigingen zagen de toekomst; of somber in of zeer zonnig. Geen enkele vereniging zag de toekomst zeer somber in. De laatste vraag is gesteld om te achterhalen wat de verenigingen verstaan onder het begrip ‘moderne sportvereniging’ en om te kijken of de verenigingen enigszins hetzelfde er onder verstaan of dat het heel verschillend is. De vraag is door alle 31 verenigingen beantwoord, waarvan 6 verenigingen aangaven ‘weet niet/geen mening’. De antwoorden van de andere verenigingen waren heel verschillend, van professionals tot G‐sport uitbreiden. Hieruit blijkt dus dat de verenigingen aan hele verschillende dingen denken bij dit begrip. Wel waren er een aantal kernbegrippen, die in ongeveer dezelfde vorm, meerdere keren genoemd werden. Het meest werd iets genoemd in het kader van naschoolse activiteiten/opvang. Daarnaast werden ‘professionals (begeleiding)’ en ‘divers sportaanbod bieden’ het meest genoemd. Deel 2


[45]


Hoofdstuk 10 De wijken In het vorige hoofdstuk is een goed beeld geschetst van de bevolking van Alkmaar als geheel. Dit is een algemeen beeld, waarbij het (mogelijke) verschil tussen wijken niet voren kwam. Vaak heeft een sportvereniging niet te maken met de hele stad als afzetgebied, maar met een bepaald deel. Om deze reden en om de verschillen per wijk zichtbaar te maken, worden in dit hoofdstuk de verschillende wijken afzonderlijk besproken. Figuur 3 Overzicht van de wijken Het aantal wijken dat Alkmaar in totaal telt is acht. Niet alle wijken komen afzonderlijk aan bod in dit hoofdstuk, maar sommige gezamenlijk als deelgebied. Dit omdat sommige informatie alleen per deelgebied beschikbaar is (bij de gemeente) en een deelgebied bestaat vaak uit meerdere wijken. De gegevens met betrekking tot de bevolkingsaantallen van de wijken en de verwachtingen zijn afkomstig uit de statische gegevens van de officiële website van de gemeente Alkmaar (www.alkmaar.nl). De andere gegevens met betrekking tot de wijken zijn afkomstig uit de interviews met de wijkcoördinatoren van de desbetreffende wijk of deelgebied.

§ 10.1 Deelgebied Alkmaar‐Noord Dit deelgebied beslaat het noorden van Alkmaar, dit gebied bestaat uit de wijken Daalmeer/Koedijk en de Mare. De gegevens met betrekking tot de bevolkingsaantallen zijn hieronder per wijk weergegeven: Daalmeer/Koedijk Op 1 januari 2007 telt de wijk Daalmeer/Koedijk 14.344 inwoners, dit is een daling van 6,3% ten opzichte van het jaar 1997. Verwacht wordt dat er de komende jaren een lichte stijging zal plaats vinden van 2 % tot 14.631 inwoners in 2017. Zowel de leeftijdsgroep 25 t/m 44 jaar, als 0 t/m 14 jaar, zijn in de periode van 1997 tot 2007 sterk gedaald. Daartegen over staat een sterke stijging van het aantal 45 t/m 64 jarigen. Met het oog op de toekomst is de verwachting dat met name de groep 60 t/m 75 jarigen flink zal stijgen. De Mare De wijk de Mare telt op 1 januari 2007 16.463 inwoners, dit is een daling van 7,4% ten opzichte van 1997. De prognose is een lichte groei van ongeveer 3,6% tot 2017. In 2007 is in de leeftijd van 35 t/m 44 jaar een forse afname te zien ten opzichte van 1997. Hetzelfde geldt voor de groep van 5 t/m 19 jaar. De 50 t/m 64 jarigen is de leeftijdsgroep met de meest forse stijging in 2007 ten opzichte van 1997. De prognose is dat voornamelijk de groep 60 t/m 74 jarigen fors zal stijgen in de komende jaren. Verder wordt verwacht dat de groep 30 t/m 34 jarigen zal toenemen. Het aandeel 15 t/m 24 jarigen zal sterk dalen is de verwachting. Daarnaast wordt ook verwacht dat het aandeel 45 t/m 59 jarigen zal afnemen. Deel 2


[46]

De sportvereniging in Alkmaar Uit het gesprek met de wijkcoördinator kwamen een aantal punten naar voren. Zo zijn er in de Mare veel verschillende culturen aanwezig, dit zijn veelal actieve groepen. Er is een duidelijke behoefte aan activiteiten op het gebied van sport. Er zijn wel sportactiviteiten, maar deze zijn veelal niet structureel. Verder is er in de Mare sprake van jeugdoverlast. Hier wordt op ingezet, maar weinig middels sport. Veel wijken kennen een buurthuis/wijkcentrum met daarin steeds vaker een plek voor de jongeren. Zo is bijvoorbeeld in wijkcentrum Daalmeer ook een ‘Huiskamer’ voor jongeren geopend. De bedoeling is dat de jongeren van deze ‘Huiskamer’ onder andere sportactiviteiten gaan organiseren in samenwerking met bijvoorbeeld sportverenigingen of het Sportbureau. De wijkcoördinator geeft aan dat samenwerking essentieel is voor de verdere ontwikkeling van sport (als middel) in de wijk. Op dit moment is er wel overleg, maar dat moet meer gestructureerd worden. De huidige overleggen lopen vaak langs elkaar heen of overlappen elkaar. Daarnaast zouden sportverenigingen moeten participeren in het overleg, omdat alle partijen uit de wijk aanwezig zouden moeten zijn bij het overleg. Alkmaar‐Noord telt rond de 15 sportverenigingen in de wijken en een aantal daarvan liggen in Koedijk. De in Koedijk gelegen sportverenigingen kunnen zichzelf goed bedruipen en hebben van oudsher al een sociale functie in de wijk. Daarnaast is er een ander punt in Alkmaar Noord waar meerdere sportverengingen gevestigd zijn, ‘de Groene Voet’. De Groene Voet heeft een centrale ligging (zie rode cirkel in figuur 4) en is over het algemeen goed bereikbaar. Ook liggen er nog enkele sportvelden op het terrein van de Groene Voet. Er zijn ideeën om een soort Sport Allee (sportboulevard) te maken van de Groene Voet. Dit moet dan voldoen aan de wensen en behoeftes van de inwoners van de omliggende wijken. Er zal met de verschillende partijen en de bewoners in beraad worden gegaan over de invulling van de Sport Allee. Sportverenigingen zullen waarschijnlijk een grote rol spelen in de invulling van de Sport Allee.

§ 10.2 Wijk Huiswaard Op 1 januari 2007 telt de wijk Huiswaard 10.758 inwoners, dit is een groei van 39,1% ten opzichte van 1997. Deze sterke groei wordt voornamelijk veroorzaakt door de totstandkoming van de nieuwbouw ‘Vroonermeer’. De verwachting is dat het aantal inwoners tot 2017 met 10,8% zal groeien, mede door de verdere uitbreiding van de ‘Vroonermeer’. Door de sterke groei tussen 1997 en 2007 is logischerwijs in bijna elke leeftijdsklasse een toename van het aantal inwoners te zien. De grootste groei heeft plaatsgevonden bij de leeftijdsklassen 30 t/m 44 jaar, 55 t/m 64 jaar en de groep 0 t/m 9 jaar is zelfs meer dan verdubbeld. Door de toename in bijna elke leeftijdsklasse is de afname van het aantal 45 t/m 55 jarigen erg opvallend. Het is helemaal opvallend, omdat in de meeste andere wijken het aantal inwoners van deze leeftijd juist is toegenomen. De prognose tot 2017 is dat de grootste groei zal plaatsvinden bij de 5 t/m14 jarigen en 40 t/m 49 jarigen. Deel 2


[47]

De sportvereniging in Alkmaar Uit het gesprek met de wijkcoördinator kwamen een aantal punten naar voren betreffende deze wijk. De wijk kent weinig eigen sportvoorzieningen, daarnaast zijn er nauwelijks sportverenigingen in de wijk aanwezig. Vanuit het wijkcentrum worden wel activiteiten voor de inwoners georganiseerd. Er wordt echter nauwelijks samengewerkt met sportverenigingen. Er is wel behoefte aan sport(voorzieningen), het liefst in de eigen wijk. Voor de sportbeoefening moeten de meeste inwoners van deze wijk nu uitwijken naar de sportfaciliteiten van de aangrenzende wijken. Gebleken is dat de bewoners graag meer duidelijkheid willen over de sportmogelijkheden in de andere wijken.

§ 10.3 Wijk West Per 1 januari 2007 telt de wijk West 12.016 inwoners, dit is een stijging van 4,7% ten opzichte van 1997. De verwachting is dat de stijging zal doorzetten met 10,7% tot 2017 ten opzichte van 2007. In 1997 was er nog sprake van een aanzienlijk verschil tussen het aantal mannen en vrouwen, respectievelijk 5376 mannen om 6097 vrouwen. In 2007 is dit verschil al weer een stuk kleiner, respectievelijk 5903 mannen en 6113 vrouwen. Logischerwijs was er dan een afname van het aantal vrouwen te zien in diverse leeftijdsgroepen in de periode 1997 tot 2007. Bij de mannen was er over het algemeen sprake van een groei. De verwachting is dat er geen grote verschuivingen zullen optreden in de periode van 2007 tot 2017, alleen dat de groep 60 t/m 74 jarigen het meest zal groeien in de periode tot 2017. Uit het gesprek met de wijkcoördinator kwamen een aantal punten naar voren betreffende deze wijk. De wijk is erg gemêleerd qua woningen. In verhouding wonen in deze wijk ook veel allochtonen. Bijna elke buurt kent zijn eigen buurtvereniging, die activiteiten organiseert. Wel is er behoefte, voornamelijk onder de jeugd, aan meer sport in de wijk op verschillende plekken en er is behoefte aan meer speelplekken. Om dit aan te bieden wordt er al wel samengewerkt met scholen en het Sportbureau, maar nog niet met sportverenigingen. Daarnaast is er bij de buurtverenigingen wel behoefte aan ondersteuning bij hun activiteiten. In de wijk West zijn veel sportverenigingen gevestigd en dan wel aan de rand van de stad. De meeste van deze sportverenigingen liggen vlakbij elkaar en daarnaast zijn er ook nog een aantal sportcomplexen en sportorganisaties aanwezig binnen het gebied. Dit gebied, ook wel de Westrand genoemd, kent een groot afzetgebied, namelijk meerdere wijken, zoals West, Zuid, Centrum en Huiswaard. De Westrand is over het algemeen wel goed bereikbaar per fiets of auto. Alleen de veiligheid is niet optimaal, omdat het rommelig en duister is.

§ 10.4 Wijk Oudorp De wijk Oudorp telt op 1 januari 2007 12.151 inwoners, dat is een afname van 3,3% ten opzichte van 1997. De prognose is een stijging van 13,9% tot 2017 ten opzichte van 2007. Deze prognose is grotendeels gebaseerd op de plannen voor nieuwbouw in de wijk. Het aantal 20 t/m 34 jarigen is flink afgenomen in de periode 1997 tot 2007 en daarnaast was er een afname in de leeftijdscategorie 64 t/m 74 jaar. Daarentegen zijn er ook enkele groepen waarbij het aantal juist toenam, waaronder Deel 2


[48]

De sportvereniging in Alkmaar de veertigers. Volgens de prognose zal het aantal inwoners in vrijwel alle leeftijdsklassen in 2017 zijn toegenomen. Uit het gesprek met de wijkcoördinator zijn een aantal punten betreffende de wijk naar voren gekomen. De leefbaarheid is over het algemeen goed in de wijk, met onder andere een actieve wijkraad, goede voorzieningen. Er zijn twee buurten in de wijk waar meer aandacht voor bestaat, namelijk Schermereiland en de Rivierenbuurt. De Rivierenbuurt is een multiculturele buurt, waar veel maatschappelijke problemen zijn. Daarnaast zijn er weinig kinderen lid van een sportvereniging in deze buurt. Wel zijn er voldoende accommodaties voor activiteiten. Er worden ook diverse activiteiten georganiseerd. De buurt Schermereiland bestaat voornamelijk uit autochtonen. In deze buurt is sprake van overlast.

§10. 5 Wijk Centrum Per 1 januari 2007 telt de wijk Centrum 6.646 inwoners, dit is een stijging van 6% ten opzichte van 1997. De verwachting is dat de bevolking met 24% is toegenomen in 2017. Vrijwel alle leeftijdgroepen van boven de 35 jaar zijn stegen in de periode 1997 tot 2007. De groep van 25 t/m 29 jaar is in aantal flink afgenomen in de periode 1997 tot 2007. De prognose is dat in vrijwel alle leeftijdsklassen een groei zal plaatsvinden in de periode 2007 tot 2017, waarbij de grootste groei zal plaatsvinden bij de 25 t/m 34 jarigen en de 60 t/m 74 jarigen. Uit het gesprek met de wijkcoördinator zijn een aantal punten betreffende de wijk naar voren gekomen. Het Centrum bestaat eigenlijk uit drie delen; de binnenstad, Overstad en de Spoorbuurt. Naast alle winkels, wonen in de binnenstad voornamelijk tweeverdieners. In Overstad zijn ook veel winkels en daarnaast wonen er voornamelijk senioren, die het sociaal‐economisch goed hebben. Eigenlijk alleen in de Spoorbuurt zijn ‘veel’ gezinnen met kinderen te vinden. In de wijk het Centrum zijn een paar sportverenigingen te vinden. Daarnaast heeft de wijk nog een paar buurthuizen. Er zijn verder geen wensen en/of behoeftes bekend met betrekking tot sport in deze wijk.

§ 10.6 Wijk Zuid Het inwoneraantal van de wijk Zuid telt op 1 januari 2007 14.223 inwoners, dit is een lichte stijging (1,7%) ten opzichte van 1997. De prognose is dat de bevolking met 3,1% is toegenomen in 2017. De periode 1997 tot 2007 telt zowel toenames en afnamen in de bevolkingsaantallen. De leeftijdsklasse 50 t/m 64 kende de grootste toename in die periode en het aantal 20 t/m 35 jarigen daalde het sterkst. De prognose is dat de groep 60 t/m 74 jarigen het sterkst is toegenomen in 2017. Uit het gesprek met de wijkcoördinator kwamen een aantal punten betreffende de wijk naar voren. De wijk Zuid bestaat uit een diversiteit uit buurten, zowel ‘rijk’ als ‘arm’. Er is hier over het algemeen sprake van een buurtgerichte aanpak en niet zozeer een wijkgerichte aanpak. Doordat de wijk zoveel verschillende buurten heeft, zijn er op sociaal‐economische gebied ook ‘grote’ verschillen. Er wonen zowel allochtonen als autochtonen in deze wijk. Ondanks alle verschillen tussen de buurten zijn er Deel 2


[49]

De sportvereniging in Alkmaar nauwelijks problemen te constateren en blijkt uit onderzoek dat de tevredenheid hier hoger ligt dan het gemiddelde in Alkmaar. Verder zijn er weinig sportvoorzieningen in de wijk en telt de wijk slechts een paar sportverenigingen. Toch is er geen dringende behoefte aan meer sportverengingen in de wijk, omdat de bewoners kunnen uitwijken naar aangrenzende wijken. Er is eerder behoefte aan accommodatie voor voorzieningen. De wijk kent ook een aandacht/probleembuurt, namelijk de Kooimeer. Hier zal een leefbaarheidproject van start gaan, waar sport ook een rol in zal spelen. Er zijn nu ook wel sportactiviteiten, alleen ad hoc.

§ 10.7 Wijk Overdie De wijk Overdie telt per 1 januari 2007 7.577 inwoners, dit is een afname van 3,7% ten opzichte van 1997. Als gevolg van de herstructurering van de komende jaren is de prognose dat het aantal inwoners met 34,1% is gestegen in 2017. De grootste daling van het aantal inwoners in de periode van 1997 tot 2007 is te zien bij de 20 t/m 34 jarigen en de 65 t/m 74 jarigen. Daarnaast hebben er ook nog een aantal toenames in bevolkingsaantal plaatsgevonden. De grootste toename is te zien bij de mannelijke tieners en de 40 t/m 44 jarigen. De prognose is dat in de periode van 2007 tot 2017 het aantal inwoners in vrijwel alle leeftijdgroepen tot 75 jaar flink zal stijgen. Uit het gesprek met de wijkcoördinator kwamen een aantal punten betreffende de wijk naar voren. In de wijk heeft jaren terug al een wijkvernieuwing plaatsgevonden op het gebied van wonen en voorzieningen. Toch behoort deze wijk toch nog tot één van de 40 krachtwijken (zogenaamde Vogelaarwijken). De beeldvorming over deze wijk is vaak negatief en de bewoners zelf zien hun individuele perspectief vaak ook negatief in. In de wijk leven zowel allochtone als autochtone inwoners. In deze wijk wordt dan ook veel tijd en geld gestoken, om de wijk weer te laten opbloeien. Sport en cultuur worden gezien als middel om goed in contact te komen met de inwoners en een samenhang te creëren. Er is al gebleken dat sport, en dan met name voetbal, een goed middel is om bepaalde doelstellingen, zoals met elkaar in contact komen, te bereiken. De voetbalclub AZ grenst aan deze wijk en staat open voor het ‘adopteren’ van de wijk Overdie, onder andere middels een bijdrage te leveren aan een werk/leertraject. Deze wijk heeft meer voorzieningen dan welke wijk ook in Alkmaar. Daarnaast zijn er ook nog meerdere sportverenigingen gevestigd in de wijk. De verschillende wijkcentra/sportcomplexen (moeten gaan) dienen als centrale ontmoetingsplek voor de inwoners. Deel 2


[50]


Hoofdstuk 11 Initiatieven Er zijn op verschillende plekken in het land initiatieven ontwikkeld die direct of indirect betrekking hebben op de sportvereniging. Bij deze initiatieven wordt geprobeerd rekening te houden met de maatschappelijke veranderingen en wordt geprobeerd hier zo goed mogelijk op in te spelen. In deze paragraaf zullen een aantal van deze initiatieven aan bod komen. Deze initiatieven worden besproken, omdat zij op het eerste gezicht interessant lijken om misschien in Alkmaar toe te kunnen passen op één of andere manier. Aan een aantal van deze projecten is een bezoek gebracht en tijdens de bespreking van deze initiatieven zal gerefereerd worden naar het bezoek.

§ 11.1 Brede school en combinatiefuncties Een brede school is een school die een breder kader biedt dan alleen het onderwijs. Een brede school is een samenwerkingsverband tussen onderwijs en andere voorzieningen voor kinderen en eventueel de ouders, zoals opvang, zorg, cultuur en sport. Het doel is om een actieve deelname van kinderen aan de samenleving te stimuleren en te bevorderen. Sporten is één van de belangrijke onderdelen van de brede school. Samenwerking tussen (brede) scholen en sportverenigingen wordt dan ook geprefereerd. De afgelopen jaren leek dit lastiger dan gedacht. Om deze reden is ‘de impuls; brede scholen, sport en cultuur’ in het leven geroepen. De impuls wordt uitgevoerd onder regie van de gemeente. Vanuit de overheid is geld beschikbaar gesteld voor de realisatie van deze impuls. Er worden vier belangrijke doelen nagestreefd met de impuls: Het uitbreiden van het aantal brede scholen met sport‐ en cultuuraanbod in zowel het primair als het voortgezet onderwijs, om te beginnen in de 40 krachtwijken. Het versterken van ca. 10% van de sportverenigingen met oog op hun maatschappelijke functie en de inzet van sportverenigingen voor het onderwijs, de naschoolse opvang en de wijk. Het stimuleren van een dagelijks sport‐ en beweegaanbod op en rond scholen voor alle leerlingen. Het bevorderen dat de jeugd tot 18 jaar vertrouwd raakt met één of meer kunst‐ en cultuurvormen en het onder jongeren stimuleren van actieve kunstbeoefening. Er zijn dus doelen gesteld ter bevordering van de sport en de cultuur. Het culturele gedeelte is niet van belang voor dit rapport en hier zal niet verder op worden ingegaan. Het sportgedeelte is daarentegen erg belangrijk, omdat dit nieuwe ontwikkelingen met zich meebrengt. Ter realisatie van het sportieve doelen van de impuls zijn de combinatiefuncties in het leven geroepen. Bij een combinatiefunctie werkt de werknemer in twee werkvelden/sectoren, maar voor één werkgever. Door het NOC*NSF zijn twee hoofdprofielen geschetst voor de combinatiefunctie: Leerkracht Bewegingsonderwijs ‐ trainer/coach bij een vereniging Sportcoördinator ‐ Verenigingsmanager/coördinator.

Deel 2


[51]

De sportvereniging in Alkmaar De nadruk ligt op het eerst genoemde profiel. Een leerkracht in het bewegingsonderwijs die daarnaast ook trainer/coach is bij een sportvereniging en/of naschoolse sportactiviteiten verzorgd. Door het aanstellen van deze combinatiefunctionarissen moeten de doelen van het impuls bereikt worden. (bron: www.combinatiefuncties.nl; G. Slot, E. Lankers, 2007)

§ 11.2 De proeftuinen In opdracht van het ministerie van VWS heeft de NOC*NSF het project “de Proeftuinen” opgezet. Binnen het project wordt de komende jaren gekeken welk vernieuwend en aangepast sportaanbod perspectief kan bieden voor de toekomst. Het project is één van de speerpunten van de sportnota ‘Tijd voor Sport’. Het uiteindelijke doel van dit project is om na de proeftuinen een sportaanbod op maat te kunnen bieden. Er zijn veertien proeftuinen opgezet, verdeeld over het hele land. Alle proeftuinen hebben verschillende thema’s en een wisselend aanbod. De opzet en organisatie van een proeftuin kan erg verschillen. De thema’s die in de proeftuinen aanbod komen zijn: Sporten met een beperking Naschoolse opvang Sport voor het hele gezin Innovatieve sportconcepten Flexibele lidmaatschapsvormen Alternatieve vormen van competitie Aanbod gericht op fun, trends en fitheid Combinatie van sporttakken/activiteiten 365 sportaanbod Bedrijfssport Sporthervatting Gericht op wellness Maatschappelijke betrokkenheid van verenigingen Duursporters Outdoor en toerisme Sporten in de dorpskernen Senioren Deze thema’s krijgen vorm in de volgende proeftuinen: Proeftuin Sportboulevard, Enschede Proeftuin SportZ, Nijmegen Proeftuin de Sportbank, Den Haag Proeftuin RU On Board, Eindhoven, Den Bosch, Tilburg Proeftuin Sportdorp, Groningen Proeftuin Sport & Leisure Park Landgraaf, Parkstad Proeftuin Duursport Noord‐Holland, Alkmaar Deel 2


[52]

De sportvereniging in Alkmaar Proeftuin De vereniging als winkel en leerbedrijf, Groningen e.a. Proeftuin Sportpark de Pelikaan, Zwolle Proeftuin Clubfit, Amsterdam Proeftuin Sportpark Seastrum, Zeist Proeftuin Schoolsportvereniging, Rotterdam Proeftuin Flik‐Flak/KNGU, Den Bosch Proeftuin Sportconnexion, Utrecht Uit de praktijk zal moeten blijken welke nieuwe vorm van sportaanbod het meeste perspectief heeft en hoe deze het beste kan worden vormgegeven. De proeftuinen krijgen vier jaar de tijd om ervaring op te doen. Zo kan in de praktijk bewezen worden wat werkt en wat anders moet. De meeste proeftuinen draaien nu al een tijdje en een aantal daarvan hebben al uitstekende resultaten geboekt en zijn een inspiratiebron voor de toekomst. Een viertal proeftuinen wordt hieronder nader toegelicht. (bron: www.sport.nl; NOC*NSF, 2008) Proeftuin Schoolsportvereniging Rotterdam Bij deze proeftuin heeft er een interview via de telefoon plaatsgevonden. De informatie is deels afkomstig uit dit interview. Daarnaast is de officiële website van de schoolsportvereniging bezocht en zijn er artikelen uit het vakblad ‘Sport, bestuur en management’ bestudeerd. Lang niet in alle wijken zijn voldoende sportverenigingen te vinden, zo ook in een aantal wijken in Rotterdam, daar zijn niet of nauwelijks sportverenigingen te vinden. Vaak is ook de sportdeelname in deze wijken lager dan gemiddeld en gaat het eigenlijk altijd om achterstandwijken. Om de kinderen in deze wijken de mogelijkheid te bieden om structureel te gaan sporten, is de schoolsportvereniging in het leven geroepen. De NOC*NSF vond dit een goed initiatief en heeft dit project aangewezen als één van de proeftuinen. Bij de schoolsportvereniging wordt de sport letterlijk naar de kinderen gebracht. In een gymzaal of sportveld nabij de basisschool worden een paar keer per week trainingen verzorgd. Deze trainingen worden verzorgd door sportverenigingen uit omliggende wijken. De kinderen kunnen een keuze maken uit aantal sporten. Na enige tijd zullen de kinderen de basisvaardigheden van de sport onder de knie hebben en dan gaan ze deelnemen aan de reguliere competitie op de locatie van de sportvereniging zelf. De trainingen blijven op school plaatsvinden. Kinderen kunnen na een proefperiode de keuze maken om lid te worden van een sportvereniging. Zo kunnen de kinderen toch structureel sporten in hun eigen wijk. De resultaten van dit project zijn na een jaar al overduidelijk zichtbaar. Inmiddels zijn er zes schoolsportverenigingen opgericht in Rotterdam. Door de schoolsportverenigingen zijn al meer dan 300 kinderen lid geworden van een sportvereniging. Ook de sportdeelname is een aantal wijken aanzienlijk gestegen. Deel 2


[53]

De sportvereniging in Alkmaar Ondanks het grote succes van de schoolsportvereniging moet er in de komende jaren nog gewerkt worden aan een aantal knelpunten. Zo zijn er accommodatieproblemen en zal na vier jaar de subsidie vanuit het NOC*NSF stop worden gezet en zal het geld op een andere manier ‘verdient’ moeten worden. Daarnaast kunnen lang niet alle ouders het lidmaatschap van hun kind betalen, omdat zij moeten rondkomen van een minimum inkomen. Middels het Jeugdsportfonds is het voor de meeste gezinnen toch realiseerbaar om hun kind te laten sporten. (bron: www.schoolsportvereniging.nl; M. van Berkel, 2008) Jeugdsportfonds Het jeugdsportfonds kan het verschil maken tussen wel en niet structureel kunnen sporten voor kinderen van arme gezinnen. De oprichting van dit fonds is dan ook een belangrijke ontwikkeling binnen de sport. Middels dit fonds is voor een grote groep jeugd de mogelijkheid ontstaan om te kunnen gaan sporten. Het Jeugdsportfonds heeft als missie om zoveel mogelijk kinderen de mogelijkheid te bieden om te gaan sporten als geld de belemmerende factor is. Als duidelijk is dat een kind graag wil sporten, maar de financiële middelen ontbreken, kan via een hulpverlener, leerkracht of maatschappelijk werker een aanvraag voor het kind worden ingediend bij het Jeugdsportfonds. Het maximale bedrag dat per kind aangevraagd kan worden is € 225,‐, voor zaken als contributie, sportkleding en materiaal. Als de aanvraag positief wordt beoordeeld wordt het geld rechtstreeks op de rekening van de sportvereniging gestort en kan het kind binnen drie weken sporten. (Bron: redactie Sport, bestuur en management, 2008) Proeftuin Clubfit Amsterdam Dit initiatief is gericht op de 35‐plusser met een volle agenda. Met het huidige sportaanbod is dit een moeilijk te bereiken doelgroep. Met dit initiatief wordt er ingespeeld op de behoefte van de klant, de 35‐plusser. Er is een breed en vernieuwend sportaanbod, door het aanbieden van varianten van diverse balsporten in combinatie met fitness‐ en welness activiteiten. De varianten van de balsporten zijn easy‐varianten, zodat iedereen zo kan meedoen. Bij het initiatief zijn verschillende sportverenigingen in de regio van Amsterdam betrokken. Binnen het initiatief Clubfit kan bij al deze sportverenigingen gesport worden. Daarnaast wordt er vanuit gegaan dat mensen tegenwoordig willen sporten wanneer het hen uitkomt, zonder dat het allerlei verplichtingen met zich meebrengt. De deelnemer kan dus zelf bepalen op welke locatie en tijdstip hij kan gaan sporten. Daarnaast vindt Clubfit het sociale aspect erg belangrijk en is daar bewust rekening meegehouden binnen het concept. Een belangrijk onderdeel van dit concept is de website. Naast de bovengenoemde punten is de website een essentieel onderdeel voor het laagdrempelige karakter van dit initiatief. Zo kan men zich onder andere op een simpele manier via de website inschrijven. (Bron: www.sport.nl; www.clubfitamsterdam.nl) Deel 2


[54]

De sportvereniging in Alkmaar Proeftuin Sportboulevard Enschede Enschede is in 2007 uitgeroepen tot sportgemeente van het jaar. Eén van de redenen waarom zij gekozen zijn, is de ontwikkeling van de Sportboulevard. Deze is ontstaan uit initiatieven van sportverenigingen. Het idee van de sportboulevard is uitgegroeid tot de Stichting Sportboulevard Enschede, een samenwerkingsverband tussen veertien sportverenigingen, achttien basisscholen en een gezondheidscentrum. Alle deelnemende organisaties zijn gelegen in één van de wijken van Enschede‐Zuid. De sportverenigingen zijn allemaal gelegen aan één weg en bieden gezamenlijk vijftien verschillende sporten aan. Het doel is om sportbeoefening te bevorderen en te stimuleren onder alle inwoners van Enschede‐ Zuid. De Stichting Sportboulevard Enschede wil de bewoners op een laagdrempelige manier kennis laten maken met sport. Dit door sporten aan te bieden zonder direct lid te moeten worden van een vereniging. De ontwikkeling van de ‘Zapp Card’ is hier het eerste voorbeeld van. Voor tien euro kan een Zapp Card worden aangeschaft. Middels deze kaart ontstaat de mogelijkheid om deel te nemen aan inloopuren bij vijf verschillende sporten. Bij elk van deze sporten zal een cyclus van vier trainingen worden afgewerkt. Indien men lid wordt van één van deze verenigingen vervalt het aanschafbedrag van de Zapp Card. De Zapp Card is niet het enige waarmee zij zich bezig houden om de doelstelling te realiseren. Scholen krijgen ondersteuning op het gebied van organisatie van sportactiviteiten. Er vinden diverse sportevenementen plaats die toegankelijk zijn voor iedereen. Op (sport)medisch gebied is ook de mogelijkheid tot ondersteuning. Vanuit de stichting houden ze zich bezig met de ontwikkelingen van nieuwe sportvormen en met de bemiddeling tussen verenigingen, overheid en andere partijen. De ontwikkeling van de Sportboulevard heeft inmiddels al geleid tot meerdere positieve resultaten. Zo hebben verschillende sporten meer naamsbekendheid gekregen en is het ledenaantal fors gegroeid. In de komende tijd zal de Sportboulevard zich nog steeds verder gaan uitbreiden met meer diensten, zoals huiswerkbegeleiding en kinderopvang. (Bron: www.sportboulevardenschede.nl; H. Roerink, 2008) Proeftuin Flik‐Flak Stichting Flik‐Flak is uitgegroeid tot één van de grootste gymnastiekclubs van Nederland. Zij bieden een veelzijdig sportaanbod voor zowel breedtesport als topsport aan onder één dak. De Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU) heeft Flik‐Flak vanwege haar unieke concept aangewezen als een voorbeeldclub in Nederland. De Stichting Flik‐Flak heeft het sportaanbod geïnnoveerd, een grote maatschappelijke rol en krijgt steeds nieuwe leden. De stichting heeft zich in de afgelopen jaren enorm geprofessionaliseerd. Nu er ook nog een nieuwe accommodatie is, zijn zij aangewezen als één van de proeftuinen. Binnen de proeftuin bieden zij een vernieuwend en bijzonder sportaanbod. Zij richten zich op drie onderdelen: Deel 2


[55]

De sportvereniging in Alkmaar Guppiegym Kinderen van in de leeftijdgroep 4‐5 jaar kunnen kennis maken met alle grondvormen van bewegen. Hierbij valt te denken aan draaien, klimmen en balanceren. Dit vormt een gedegen basis voor verdere sportbeoefening. Middels guppiegym krijgen kinderen een veelzijdige basis, waardoor het gevaar dat kinderen zich te eenzijdig, op lichamelijk gebied, ontwikkelen vermeden wordt. Gezinssport Bij Flik‐Flak wordt de mogelijkheid gecreëerd om met het hele gezin tegelijk te sporten. Er is een ‘sportmenu’ ontwikkeld, waaruit alle gezinsleden een activiteit kunnen kiezen. Het sportmenu biedt een veelzijdig aanbod en de accommodatie biedt voldoende faciliteiten, zoals kinderopvang. Voor de wedstrijdgerichte families is er ook een heuse familiecompetitie. Airflow Vanuit Flik‐Flak zijn verschillende onderzoeken gedaan waaruit naar voren kwam dat trampoline springen een van de favoriete sporten is van mensen met een visuele beperking. Mensen die weinig kunnen zien van hun omgeving vinden het een fijne ervaring om in de lucht te ‘zweven’. Middels samenwerking tussen Flik‐Flak en hun partners wordt sporten in een (reguliere) sportclub voor mensen met een visuele beperking mogelijk. (bron: www.flik‐flak.nl)

§ 11.3 Sportpark Marco van Basten De informatie omtrent het Sportpark Marco van Basten is verkregen tijdens een presentatie over dit concept. Daarnaast is de website www.vanbasten‐sportpark.nl nog bestudeerd. In Utrecht in de wijk West moesten een aantal verenigingen in 2004 hun sportpark verlaten vanwege een grootschalig woonproject. Zij zouden moeten verhuizen naar de rand van de stad. De sportverenigingen en de buurtbewoners zagen weinig heil in de verhuizing van de sportverenigingen. Om deze reden hebben zij besloten de krachten te bundelen om een ander nieuw initiatief te ontwikkelen. Uit deze ontwikkeling is uiteindelijk het Sportpark Marco van Basten ontstaan. Het Sportpark Marco van Basten is ondergebracht in de stichting de Noordpunt ten behoeve van het beheer. Het Sportpark bestaat uit zes sportverenigingen, biedt ruimte voor kinderdagopvang en naschoolse opvang, heeft een eigen paviljoen en een openbare speelvoorziening. Een gedeelte van het sportcomplex, waaronder het paviljoen, is ook beschikbaar voor exploitatie aan instellingen en bedrijven. Door het multifunctionele gebruik van het sportcomplex is de realisatie en voortgang van dit complex voor de verenigingen financieel haalbaar. Het Sportpark is uiteindelijk een groot succes en dient als inspiratiebron voor andere sportverenigingen en gemeenten. Door de samenwerking van onder andere de sportverenigingen en de flexibiliteit is het succes mogelijk gemaakt. Zo zijn sporters niet meer afhankelijk van vaste tijden. Niet‐leden hebben ook de mogelijkheid om te komen sporten. De kinderopvang is een groot pluspunt voor zowel de buurtbewoners als voor het Sportpark. Het aantal leden is fors toegenomen Deel 2


[56]

De sportvereniging in Alkmaar in de afgelopen jaren. Het Sportpark is een echt onderdeel van de wijk geworden. Het kan gezien worden als een ontmoetingsplek voor alle inwoners en vervuld daarmee een belangrijke maatschappelijke waarde.

§ 11.4 Bewegingscentrum Drachten Aan het Bewegingscentrum Drachten is een bezoek gebracht en heeft er een interview plaatsgevonden met één van de directeuren. Hieruit kwam de volgende informatie naar voren. Het Bewegingscentrum Drachten is opgericht in 2000 en biedt diverse bewegingsactiviteiten, waarmee zij inspelen op de gezondheid in de breedste zin van het wordt. Een belangrijk gedachtegoed achter de oprichting van dit centrum was dat het concept moest inspelen op de ontwikkelingen in de samenleving. Nog steeds is het in de gaten houden van de ontwikkelingen en hier zo goed mogelijk op inspelen een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering. Het bewegingscentrum is gelegen op een sportpark, waar ook verschillende sportverenigingen gelegen zijn. In eerste instantie zou men kunnen denken dat de aanwezigheid van een commercieel centrum concurrentie oplevert voor de omliggende verenigingen. Tijdens het gesprek met één van de directeuren van het bewegingscentrum bleek dat hier het tegenovergestelde het geval is, sinds de komst van het bewegingscentrum is het aantal leden op het sportpark gegroeid van 8000 leden in 2000 naar 14000 leden in 2007. Dit komt mede door de publiek private samenwerking tussen het bewegingscentrum en de omliggende verenigingen. De verenigingen maken bijvoorbeeld gebruik van kennis en expertise van het bewegingscentrum en andersom maken zij weer gebruik van de faciliteiten van de verenigingen.

§ 11.5 SportAllClub – de Polderpoort De organisatie Sportventures heeft een eigen visie van een omni‐sportvereniging van de toekomst, de SportAllClub. Bij dit concept wordt uitgegaan van het bundelen van een breed scala aan verenigingsactiviteiten, gemeentelijke sportstimuleringsactiviteiten, bewegingsonderwijs en meer commerciële sport‐ en vrijetijdsactiviteiten binnen één accommodatie en organisatie. Het beheer van de accommodatie is bij een organisatie met als basis een professionele en deskundige staf. Het concept krijgt vorm op basis van de lokale markt en vraag. Er is echter wel één belangrijk uitgangspunt en dat is dat de SportAllClub met voldoende rendement geëxploiteerd wordt. Bestaande sportverenigingen kunnen op diverse manieren participeren binnen het concept. Ze kunnen bijvoorbeeld huurder worden van een deel van de accommodatie, ondersteunde diensten afnemen of zelfs fuseren tot een nieuwe SportAllClub‐vereniging. De organisatie geeft aan met dit concept in te spelen op de wensen van veel sporters in deze tijd. (bron: www.sportventures.nl) De Polderpoort in Vlaardingen is een voorbeeld van het SportAllClub‐concept. Er is een bezoek aan de Polderpoort gebracht en een interview afgenomen om meer te weten te komen over dit concept. Uit dit interview zijn een aantal zaken naar voren gekomen. Zo is de Polderpoort gevestigd in een recreatiegebied, waar zich meerdere sportverenigingen bevinden. Met een aantal van deze Deel 2


[57]

De sportvereniging in Alkmaar sportverenigingen is een samenwerkingsverband aangegaan. Zo heeft de atletiekvereniging bijvoorbeeld zijn eigen baan en maakt daarnaast gebruik van de voorzieningen van de Polderpoort. Deze vorm van samenwerking brengt voor de sportvereniging zowel voor en nadelen met zich mee. Doordat de vereniging gebruik maakt van de voorzieningen van de Polderpoort, zoals café en kleedkamers, hebben zij bijvoorbeeld geen problemen met een tekort aan vrijwilligers. Daartegenover staat wel dat de prijzen van bijvoorbeeld een drankje (vaak) hoger zijn, omdat men dit nuttigt in het café van de Polderpoort en de organisatie op zichzelf geen vereniging is. Zo zijn er meerdere samenwerkingsvormen, die ieder andere voor en nadelen voor een vereniging kunnen meebrengen. Binnen het concept moet blijken wat de beste samenwerkingsvorm is per vereniging.

Deel 2


[58]


Hoofdstuk 12 Samenvatting en conclusie In dit hoofdstuk wordt een korte samenvatting van deel 2 gegeven. En er zullen dwarsverbanden worden gelegd en een aantal conclusies worden getrokken. Aan het einde van het gehele rapport volgt een hoofdstuk met de algehele conclusies en aanbevelingen. Daarin zullen deze gegevens en conclusies ook weer gekoppeld worden aan de gegevens en conclusies van deel 1 van dit rapport.

§ 12.1 Samenvatting Op 1 januari 2007 telt Alkmaar 94.178 inwoners. De prognose is dat de bevolking met 10,2% gegroeid is in 2017. Ongeveer één op de vijf inwoners van Alkmaar is van allochtonen afkomst. Ten opzichte van 1997 is het aantal 50 t/m 64 jarigen in 2007 enorm gestegen. De prognose is dat de leeftijdsgroep 60 t/m 74 jaar fors zal toenemen tot 2017. Uit onderzoek blijkt dat 69% van alle Alkmaarders van boven de 18 jaar op één of andere manier aan sport doet. Van de sporters sport 32% bij een sportvereniging, dat is 21% van alle volwassen Alkmaarders. Tussen 2004 en 2006 is het sporten bij een sportvereniging gedaald met vier procent. Van alle kinderen tussen de 9 en 20 jaar is 68% lid van een sportvereniging of sportschool. Het percentage neemt af met de leeftijd. Er zijn grote verschillen in sportbeoefening aan te geven, alleen zijn meisjes van niet Nederlandse afkomst een stuk minder lid van een sportvereniging dan meisjes met een Nederlandse achtergrond. In Alkmaar zijn een aantal organisaties die invloed hebben op de sport(vereniging). De belangrijkste zijn de Sportraad, het Sportbedrijf, het Sportbureau en de gemeente Alkmaar, zij hebben net een nieuwe sportnota ontwikkeld, waarin ook de sportvereniging een rol speelt. Alkmaar telt momenteel ongeveer 90 á 95 sportverenigingen. Uit onderzoek blijkt dat de drie grootste knelpunten; vrijwilligers, leden en kader zijn. Als er een vorm van ondersteuning mogelijk was, zou ruim 80% dat wel willen. Ook ruim 80% vindt dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn. Wat de sportverenigingen verstaan onder een ‘moderne sportvereniging’ is erg breed en verschillend. Alkmaar is onderverdeeld in acht wijken. Er zijn verschillen aan te geven tussen deze wijken. Zo kent de ene wijk genoeg sportverenigingen en de andere nauwelijks. Ook is in de ene wijk meer behoefte aan sport dan in de andere wijk. Verschillende landelijke initiatieven en projecten kunnen op het eerste gezicht interessant zijn om misschien in Alkmaar toe te kunnen passen op één of andere manier. Bijna alle initiatieven kennen een andere samenwerkingsvorm met andere partijen, toch speelt de sportvereniging overal een rol in. Zo wordt de samenwerking tussen scholen en sportverenigingen gezocht en gestimuleerd bij de ‘brede school’ en ‘combinatiefuncties.’ De NOC*NSF heeft het project de proeftuinen opgezet. Deel 2


[59]

De sportvereniging in Alkmaar Binnen het project wordt de komende jaren gekeken welk vernieuwend en aangepast sportaanbod perspectief kan bieden voor de toekomst. Daarnaast zijn er nog de initiatieven ‘het sportpark Marco van Basten’, het Bewegingscentrum Drachten en de SportAllClub.

§ 12.2 Conclusies Uit de bevolkingssamenstelling blijkt dat er sprake is van vergrijzing in Alkmaar. Het aantal 50 t/m 64 jarigen is de laatste tien jaar al fors toegenomen en de prognose is dat het aantal 60 t/m 74 jarigen de komende jaren fors zal toenemen. Het aandeel ‘senioren’ wordt de komende jaren dus alleen maar groter, hiermee is dit een interessante doelgroep voor sportverenigingen. Geconcludeerd kan worden dat de sportverenigingen in Alkmaar zich ook bewust moeten/kunnen richten op de doelgroep ‘senioren’ In Alkmaar is ongeveer één op de vijf inwoners van allochtone afkomst, dit zijn ruim 20.000 inwoners. Dit is een aanzienlijk deel van de bevolking in Alkmaar. Voor sportverenigingen is dit ook een aantrekkelijke doelgroep om zich op te richten. De conclusie is dus dat de sportverenigingen zich ook bewust moeten/kunnen richten op deze doelgroep voor het aantrekken van nieuwe leden. Het sporten bij een vereniging is tussen 2004 en 2006 afgenomen met vier procent. Daarnaast is de sportbeoefening individueler geworden in 2006 in vergelijking met de jaren ervoor. Geconcludeerd kan worden dat de populariteit van het sporten bij een vereniging is afgenomen. Meisjes met een niet‐Nederlandse achtergrond zijn een stuk minder vaak lid dan meisjes met een Nederlandse achtergrond, namelijk 53% om 86% bij kinderen en 38% om 67% bij jongeren. Geconcludeerd kan worden is dat deze groep een moeilijk te bereiken doelgroep is en specifiek zal moeten worden benaderd. De gemeente erkent het feit dat sportverenigingen ondersteuning nodig hebben om te kunnen professionaliseren. Deze ondersteuning wordt gerealiseerd door middel van verenigingsmanagement en de combinatiefuncties, uitgevoerd door het Sportbureau Alkmaar. De conclusie is dat de gemeente de rol en het belang van sportverenigingen erkent en hierin investeert. Het Sportbureau Alkmaar heeft veel direct contact met de sportverenigingen middels het verenigingsmanagement en de projecten die worden uitgevoerd door het Sportbureau Alkmaar. Het Sportbureau heeft, vanuit hun werkzaamheden, al meerdere samenwerkingsverbanden gecreëerd, zoals via de combinatiefuncties. Geconcludeerd kan worden dat het Sportbureau een belangrijke schakel is binnen de sportontwikkeling, met name ten opzichte van sportverenigingen. De sportverenigingen in Alkmaar kennen meerdere knelpunten. Alle verenigingen die deelnamen aan de enquête hebben knelpunten genoemd. Waarbij onder andere meer dan 60% vrijwilligers(behoud/werving) aangeeft als knelpunt en ruim de helft van de verenigingen leden (behoud/werving) aangeeft als knelpunt. Daartegen over staat dat bijna 50% van sportverenigingen Deel 2


[60]

De sportvereniging in Alkmaar de toekomst in het algemeen ‘zonnig’ in ziet en ruim 40% ‘noch somber, noch zonnig’. Dit is heel tegenstrijdig aan elkaar. Er zijn namelijk veel knelpunten genoemd en de meeste verenigingen zien de toekomst toch redelijk in. De conclusie is dat het beeld dat de verenigingen van de toekomst hebben niet reëel is, als men naar de knelpunten kijkt. Uit onderzoek blijkt dat ruim 80 procent vindt dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn en ruim 17 procent van de sportverenigingen vindt van niet. De conclusie is dat aangezien nog 17 procent aangeeft dat er onvoldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn, er moet worden achterhaald wat zij missen. Zo kan de verenigingsondersteuning ten bate van de verenigingen worden geoptimaliseerd. Aangezien uit het onderzoek blijkt dat er een heel verschillend beeld bestaat van een moderne sportvereniging, is het ook niet meetbaar hoeveel sportverenigingen precies een maatschappelijke functie vervullen. Wel kan geconcludeerd worden dat de sportverenigingen over het algemeen positief staan tegenover het vervullen van een maatschappelijke functie. Het gebied Alkmaard‐Noord bestaat uit de wijken Daalmeer, Koedijk en de Mare. Alkmaar‐Noord heeft bijna 31.000 inwoners en daarmee in verhouding weinig sportverenigingen (zeker als men de wijk Koedijk niet meetelt). Daarnaast is er een duidelijke behoefte aan sport onder de bewoners. De ‘Groene Voet’ kent een centrale ligging in de wijk en er bevinden zich meerdere sportverenigingen en andere sportfaciliteiten. De Groene Voet kan dus uitstekend worden gebruikt als centrale sportplek in Alkmaar om alle inwoners van sport te voorzien. De conclusie is dat er in de Groene Voet als centrale sportplek geïnvesteerd moet worden. Vaak is er wel een vorm van overleg in een wijk, maar vaak niet gestructureerd genoeg en volledig. Om sport en sport als middel, bij het tegengaan van maatschappelijke problemen, verder te ontwikkelen, is samenwerking essentieel. Daarbij is het belangrijk dat alle partijen aanwezig zijn, inclusief de sportverenigingen aangezien zij een centrale plek in wijk kunnen hebben. Dit is de eerste stap om problemen in de wijk middels sport structureel te kunnen aanpakken. Geconcludeerd kan worden dat er moet worden geïnvesteerd in meer complete samenwerking tussen de verschillende partijen in een wijk, om zo de problemen middels sport tegen te kunnen gaan. De wijk Huiswaard kent nauwelijks sportverenigingen en zijn er weinig sportfaciliteiten. Daarnaast wordt er in de wijk Huiswaard een sterke toename van het inwonersaantal verwacht, mede door nieuwbouw. De sterkste toename wordt onder meer bij de 5 t/m 14 jarigen verwacht. Deze leeftijdsklasse is natuurlijk ideaal voor sportverenigingen om nieuwe, jonge leden aan te trekken. En aangezien er weinig sportverenigingen en sportfaciliteiten zijn, zullen de inwoners moeten uitwijken naar andere in de buurt liggende sportverenigingen. Geconcludeerd kan worden dat dit voor de sportverenigingen (in de buurt) een interessante wijk kan zijn om zich op te richten voor het aantrekken van potentiële (jonge) leden.

Deel 2


[61]

De sportvereniging in Alkmaar Zoals net is aangegeven, kent de wijk Huiswaard weinig sportvoorzieningen en sportverenigingen. In de wijk is hier wel behoefte voor en het liefste in de eigen wijk. Om toch in de eigen wijk te kunnen sporten, zou naar de mogelijkheid van ‘schoolsportvereniging’ of een variant daarop gekeken moeten worden. Aangezien kinderen dan toch in hun eigen wijk kunnen sporten en lid kunnen zijn van een vereniging. Geconcludeerd kan worden dat de mogelijkheid van een schoolsportvereniging of een variant in Huiswaard onderzocht moet worden. De sportverenigingen die gecentreerd liggen aan de Westrand van Alkmaar hebben een groot afzetgebied. De inwoners van een aantal verschillende wijken gaan daarheen om te sporten. Het is over het algemeen goed bereikbaar, maar de veiligheid is niet optimaal. Omdat daar veel mensen sporten, is het belangrijk om ‘de toegang’ zo laagdrempelig te houden als mogelijk. De conclusie is dat de veiligheid zo optimaal mogelijk moet zijn, dus onder andere overzichtelijk en goed verlicht. De wijk Overdie is één van de krachtwijken (zogenaamde Vogelaarwijken). In deze wijk wordt veel tijd en geld gestoken om de wijk weer op te laten bloeien. Onder andere sport wordt gezien als middel om goed in contact te kunnen komen met de inwoners en om samenhang te creëren. Er is al gebleken dat sport een goed middel is om met elkaar in contact te komen. Sportverenigingen kunnen goed als centraal ontmoetingspunt dienen, aangezien zij een sociale functie in de wijk (kunnen) vervullen. Geconcludeerd kan worden dat er besproken/gekeken moeten worden of en hoe sportverenigingen kunnen participeren en of zij een positieve bijdrage kunnen leveren. Bij de proeftuin Clubfit te Amsterdam zijn verschillende sportverenigingen betrokken. Met een nieuw en verbreed sportaanbod wordt er ingespeeld op ‘de 35+ met een volle agenda’. De deelnemer kan zelf bepalen waar en wanneer hij gaat sporten. Geconcludeerd kan worden dat dit voor sportverenigingen een interessant concept is om zich in te verdiepen, om te zien hoe de doelgroep bereikt kan worden. De combinatiefuncties worden in Alkmaar ook uitgevoerd vanuit het Sportbureau Alkmaar. Bij dit project worden scholen en sportverenigingen met elkaar verbonden. De eerste resultaten van dit project zijn positief. Hieruit blijkt de conclusie dat het belangrijk is dat sportverenigingen waar mogelijk deelnemen aan dit soort projecten, aangezien dit de vereniging kan versterken. Stichting FlikFlak is één van de succesvolle proeftuinen van de NOC*NSF. Zij zijn uitgegroeid tot één van de grootste gymnastiekclubs van Nederland, door het aanbieden van een veelzijdig en vernieuwend sportaanbod gericht op specifieke doelgroepen. De conclusie is dat sportverenigingen stichting FlikFlak als een goed voorbeeld moeten zien en zelf ook (proberen) een breder sportaanbod te creëren en/of op specifieke doelgroepen richten.

Deel 2


[62]

De sportvereniging in Alkmaar Eén van de proeftuinen is gelegen in Enschede, de Sportboulevard. Hier is de organisatie in handen van Stichting Sportboulevard, een samenwerkingsverband tussen veertien sportverenigingen, achttien basisscholen en een gezondheidscentrum. Inwoners kunnen op een laagdrempelige manier kennis maken met sport, via de Zappkaart. De Sportboulevard heeft al positieve resultaten opgeleverd, zoals forse ledentoename. Dit of een soort gelijk concept kan voor Alkmaar ook interessant wezen, aangezien bij de Westrand in Alkmaar ook meerdere sportverenigingen gecentreerd liggen. Geconcludeerd kan worden dat verder onderzoek naar de mogelijkheden voor een gelijke soort organisatie als de Sportboulevard gedaan moet worden, om de sportverenigingen in de Westrand mogelijk te kunnen versterken. Het Sportpark Marco van Basten bestaat onder andere uit zes sportverenigingen, eigen paviljoen en andere faciliteiten. Het sportpark is onder gebracht in de stichting ‘de Noordpunt’. Het sportcomplex is multifunctioneel en wordt onder meer gebruikt voor kinderopvang, maar is ook beschikbaar voor exploitatie. Door het multifunctionele gebruik is het voor de sportverenigingen financieel haalbaar. Het sportpark is uitgegroeid tot een ontmoetingsplek voor alle inwoners. Geconcludeerd kan worden dat voor de situatie van de Groene Voet, of voor ergens anders gelegen verenigingen, dit een interessant concept en samenwerkingsverband is om verder uit te diepen. Naast het bovengenoemde concept is er ook nog het concept de SportAllClub. Bij dit concept wordt uitgegaan van het bundelen van een breed scala aan activiteiten, waaronder verenigingsactiviteiten en bewegingsonderwijs, binnen één accommodatie. Het beheer valt onder een deskundige en professionele staf. Het krijgt vorm op basis van de lokale markt en vraag. Sportverenigingen kunnen op meerdere manieren participeren in dit project. Geconcludeerd kan worden dat voor de situatie van de Groene Voet, dit concept ook interessant is om verder uit te zoeken. Bewegingscentrum Drachten is een commercieel bedrijf gelegen in een sportpark omringd door een aantal verenigingen. Sinds de komst van dit commerciële bedrijf en de samenwerking met de sportverenigingen is het totale aantal leden op het sportpark sterk gestegen. De conclusie is dat samenwerking tussen commerciële (sport)organisaties en verenigingen wel degelijk kansen kan opleveren voor de sportvereniging. Belangrijk is dus dat de vereniging hier voor openstaat. De verschillende initiatieven kennen bijna allemaal een andere vorm van samenwerking met verschillende partijen. Elk van deze initiatieven kent positief resultaat, ook voor de betrokken sportvereniging. De conclusie is dat goede samenwerking heel veel kansen biedt voor sportverenigingen. De verenigingen in Alkmaar moeten actiever worden in samenwerken of het zoeken naar een vorm van samenwerking, om zo de problemen beter aan te kunnen pakken.

Deel 2


[63]

DEEL 3

EINDCONCLUSIE EN AANBEVELINGEN


Hoofdstuk 13 Eindconclusie en aanbevelingen In de algemene conclusie wordt er een antwoord gegeven op de hoofdvraag en de daarbij horende vragen. Daarnaast zullen er nog aantal conclusies naar voren komen die gebaseerd zijn op de gegevens uit het gehele rapport. Aan het einde volgt nog een overzicht van de aanbevelingen gebaseerd op dit rapport.

§ 13.1 Eindconclusie De hoofdvraag die aan het begin van dit rapport gesteld is wordt in deze paragraaf beantwoord. De deelvragen, genoemd in de opbouw van het onderzoek onder deel 1 en deel 2, zijn al beantwoord in de desbetreffende hoofdstukken. De vragen die hieronder, naast de hoofdvraag, worden genoemd, diepen de hoofdvraag nog specifieker uit, om zo een zo compleet mogelijk antwoord op de hoofdvraag te kunnen geven. De hoofdvraag en de bijhorende vragen zijn: “Wat is de rol van sportverenigingen in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur?” Voldoen sportverenigingen aan de vraag van de huidige sportconsument? Zo nee; wat moet er binnen de sportverenigingen veranderen om te voldoen aan de vraag? En welke mogelijkheden zijn er? Wat zijn de belangrijkste randvoorwaarden voor sportverenigingen om voort te blijven bestaan? Tegenwoordig wordt aan sport een belangrijke rol toegekend in de maatschappij. Het is duidelijk te zien en te merken dat de landelijke overheid sport en sport als middel erg belangrijk vindt, dit geldt ook voor de gemeente Alkmaar. In het beleid van de gemeente Alkmaar speelt de sportvereniging een belangrijke rol om bepaalde maatschappelijke doelstellingen te bereiken. De sportverenigingen in Alkmaar voldoen nog niet geheel aan de vraag van de sportconsument, deze wil graag meer flexibiliteit in onder andere tijd en aanbod. Om de sportconsument te bereiken moeten verenigingen bewuster worden van de wensen en behoeftes van de sportconsument en daarop inspelen met hun aanbod. Dit kan op diverse manieren, een aantal daarvan zijn in dit rapport naar voren gekomen. Het allerbelangrijkste is dat verenigingen actief worden in het zoeken en benutten van de kansen. Gebleken is dat het landelijke beeld en dat van Alkmaar niet veel verschillen als het gaat om knelpunten. Dezelfde soort knelpunten zijn te constateren, alleen zijn er een aantal verschillen in percentages waar te nemen. Daarnaast is het ook te constateren dat er meerdere trends en ontwikkelingen een druk leggen op de sportvereniging, die zowel kunnen leiden tot kansen als bedreigingen. De sportvereniging in Alkmaar staat dus onder druk door de knelpunten die zij heeft, de mogelijke druk van verschillende trends en ontwikkelen en de veranderde wensen en behoeftes van de huidige sportconsument. Daarnaast bestaat er (in)direct druk van de gemeente, aangezien zij de Deel 3

Eindconclusie en Aanbevelingen

[65]


sportvereniging graag een maatschappelijke functie ziet vervullen. De gemeente erkent dit ook en daarom investeert zij in ondersteuning voor sportverenigingen, onder andere middels de verenigingsmanagement en combinatiefuncties. Geconcludeerd kan worden dat de sportvereniging zeker nog wel een belangrijke rol speelt in de Alkmaarse sportcultuur en dat wordt ook graag zo gezien vanuit de maatschappij. Er is echter sprake van veel druk waartegen de sportvereniging bestand moet zijn om hun een rol in de sportcultuur van Alkmaar te kunnen blijven behouden. De mate waarin de sportvereniging in de toekomst een rol gaat spelen is ook afhankelijk van de sportvereniging zelf, zij moet open staan voor verandering en actief op zoek gaan naar kansen en deze proberen te benutten.

§ 13. 2 Aanbevelingen Inmiddels is dit rapport zo ver gevorderd dat de rol van de sportvereniging in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur redelijk helder is. In deze paragraaf is het daarom tijd geworden voor de aanbevelingen naar aanleiding van dit rapport. De aanbevelingen zijn tot stand gekomen door informatie uit dit rapport met elkaar te combineren en te analyseren. De achterliggende gedachte van deze aanbevelingen is, dat de sportverenigingen in Alkmaar een zo sterk en belangrijke mogelijke rol in de toekomst van de Alkmaarse sportcultuur kunnen blijven spelen. Geprobeerd wordt de aanbevelingen zo kort en bondig mogelijk te formuleren, aangezien de achterliggende gedachten en argumenten voor de aanbevelingen al uitgebreid aanbod zijn gekomen tijdens dit rapport. De aanbevelingen kunnen zowel heel concreet zijn als vrij algemeen, afhankelijk van de situatie. De sportvereniging in Alkmaar moet zich bewust zijn van de (toenemende) sterke druk op de vereniging en dit reëel inzien. Daarom moet de sportvereniging in Alkmaar zich openstellen voor veranderingen. En zoeken naar de mogelijke kansen binnen de trends en ontwikkelingen en deze zo goed mogelijk benutten. De sportvereniging in Alkmaar moet zich bewuster richten op de wensen en behoeftes van de sportconsument en daarop moet zij haar sportaanbod zo goed mogelijk aanpassen. De sportvereniging in Alkmaar moet zich openstellen voor onderlinge samenwerking met andere sportverenigingen om zo sterker te worden. De sportvereniging in Alkmaar moet niet afwijzend, maar juist open staan voor samenwerking met commerciële (sport)organisaties, omdat dit kansen kan opleveren voor beide partijen. Daarnaast moet zij over het algemeen open staan en actief op zoek gaan naar vormen van samenwerking met verschillende partijen, om zo de problemen te kunnen aanpakken.

Deel 3


[66]

De sportvereniging in Alkmaar De sportvereniging in Alkmaar moet bewust inspelen op de vergrijzing. Zij moet als het mogelijk is haar sportaanbod zo aanpassen of uitbreiden dat zij ‘de ouderen’ als doelgroep bereikt. De sportvereniging in Alkmaar moet bewust inspelen op de verkleuring. Zij moet als het mogelijk is haar sportaanbod zo aanpassen of uitbreiden dat zij ‘de allochtonen’ als doelgroep bereikt. De sportvereniging in Alkmaar moet waar mogelijk deelnemen aan sportstimuleringsprojecten in Alkmaar. Om te achterhalen wat de wensen en behoeftes van de sportconsument of een specifieke doelgroep zijn, is een enquête van groot belang. Dit geeft de sportvereniging inzicht in wat de sportconsument of een specifieke doelgroep precies wil. De sportvereniging moet haar sportaanbod hier zo goed mogelijk op aanpassen, om optimaal te kunnen profiteren.

Het Sportbureau Alkmaar moet een begeleidende, coördinerende en onpartijdige rol spelen, binnen het proces van het aangaan van een samenwerkingsverband tussen sportverenigingen en/of andere partijen. De mogelijkheid voor een schoolsportvereniging in de wijk Huiswaard moet worden onderzocht. In ‘de Groene Voet’ als centrale sportplek voor Alkmaar‐Noord moet worden geïnvesteerd. Als mogelijk concept voor de Groene Voet moeten de volgende twee initiatieven verder worden uitgezocht: de SportAllClub en het Sportpark Marco van Basten. Achterhaald moet worden wat een aantal sportverenigingen missen op het gebied van ondersteuning. Als eerste stap om de problemen in de wijk structureel middels sport aan te kunnen pakken, moet er een wijk‐breed‐overleg komen, waarin alle verschillende partijen uit de wijk aanwezig zijn. Voor sportverenigingen (in de buurt) is de wijk Huiswaard een interessante wijk om zich op te richten voor het aantrekken van potentiële (jonge) leden. De veiligheid rond de toegang tot de sportverenigingen in de Westrand moet worden geoptimaliseerd. Gekeken moet worden of de sportverenigingen in Overdie een positieve bijdrage willen en kunnen leveren aan de diverse projecten in de wijk. Deel 3


[67]


De sportvereniging in Alkmaar moet de proeftuin ‘Stichting FlikFlak’ zien als een goed voorbeeld voor het creëren van een breder sportaanbod en het aantrekken van specifieke doelgroepen. Daarnaast fungeert de proeftuin ‘Clubfit Amsterdam’ als uitstekend voorbeeld voor het bereiken van de ‘35+ met een volle agenda’. De sportvereniging moet kennis en ervaring opdoen uit deze projecten. Er moet verder onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden van een soort gelijke organisatie als de proeftuin ‘Sportboulevard Enschede’, om zo de sportverenigingen in de Westrand te versterken.

Deel 3


[68]


Literatuurlijst Crum, B. (1992). Over versporting van de samenleving, reflecties over bewegingsculturele ontwikkelingen met het oog op sportbeleid.Haarlem: de Vrieseborch. De Heer, W. (2000). Sportbeleidsontwikkeling, 1945‐2000. Haarlem: de Vrieseborch. Gemeente Alkmaar (2006). Omnibusonderzoek Alkmaar 2006, sportbeoefening in Alkmaar 2000‐2006. Alkmaar: Gemeente Alkmaar. Gemeente Alkmaar (2007). Statistisch jaaroverzicht 2007. Alkmaar: Gemeente Alkmaar. Gemeente Alkmaar (2008). Alkmaar Sportstad, beleidskader Sport 2009 en verder. Alkmaar: gemeente Alkmaar. Gemeente Alkmaar (2008). Jongerenomnibus onderzoek 2007. Alkmaar: gemeente Alkmaar. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2004). BOS‐impuls, stimulans voor samenwerking buurt, onderwijs en sport. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2005). Tijd voor sport,bewegen,meedoen en presteren. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. NOC*NSF (2007). Ledental NOC*NSF over 2006. Arnhem: NOC*NSF. Sociaal Cultureel Planbureau (2006). Rapportage sport 2006. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau. Stokvis, R. (1989). De sportwereld, een sociologische inleiding. Alphen aan de Rijn: Samson. W.J.M. Mulier Instituut (2006). Sportverenigingen 2000‐2005: stabiele sportverbanden in turbulente tijden, trendanalyse en kengetallen voor sportverengingen op basis van de verenigingsmonitor 2000‐2005. ’s‐Herthogenbosch: W.J.M. Mulier Instituut. W.J.M. Mulier Instituut (2007). Sporters in beeld, sportersmonitor 2005‐2006. ’s‐Herthogenbosch: W.J.M. Mulier Instituut. Tijdschriften Helthuis, E.(2008). Ondersteuning op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Sport,bestuur en management, 11 (2), 17‐19. Lucassen, J. en Breedveld, K. (2008). Fricties tussen verenigingsaanbod en wensen van de sportbevolking in beeld, Sportmarkt biedt kansen voor verenigingen en noopt tot actie. Sport, bestuur en management, 11(1), 28‐29. NOC*NSF (2008). Proeftuinen nieuwe sportmogelijkheden, nieuwe concepten, nieuwe kansen. Sport, bestuur en management, 11(1), 22‐23. Redactie Sport, bestuur en Management (2008). Jeugdsportfonds maakt cruciale verenigingssport voor alle kinderen mogelijk. Sport, bestuur en management, 11(3), 8‐11. Roerink H. (2008). Vijftien sporten aan één straat in Enschede Zuid, Proeftuin onder de loep: Sportboulevard Enschede. Sport, bestuur en management, 11(1), 44‐45. Slot, G. en Lankers, E. (2007). 2.500 combinatiefuncties sport en onderwijs. Sport, bestuur en management, 10 (6), 14‐15. Van Berkel, R. (2008). Ruim 300 kinderen dankzij de schoolsportvereniging, Rotterdamse proeftuin zorgt voor ledenaanwas. Sport, bestuur en management, 11(3), 36‐37.

[69]


Websites Alkmaar is cijfers (2007). Opgehaald: 27 juni, 2008, van: www.alkmaar.nl Clubfit, Amsterdam: “Zonder website besta je niet! ” (2008). Opgehaald: 8 oktober, 2008, van: http://www.sport.nl/vereniging/sportaanbod/proeftuinen/goodpractices/5432722//? channel=vereniging De impuls (n.d.). opgehaald: 7 juli, 2008, van: http://www.combinatiefuncties.nl/impuls.html De schoolsportvereniging (n.d.), opgehaald: 7 juli, 2008, van: http://www.schoolsportvereniging.nl/algemeen.php GFK (2005). Sportieve trends. Opgehaald: 16 juni, 2008, van: http://www.gfk.nl/data/publicat/subjects/jaargids/2005/jaargids.htm Proeftuinen nieuwe sportmogelijkheden (n.d.), opgehaald 7 juli, 2008, van: http://www.clubfitamsterdam.nl/proeftuin_nl.html Projecten (n.d.). opgehaald: 7 juli 2008, van: http://flik‐flak.nl SportAllClub; concept voor een moderne sportvereniging (n.d.), opgehaald 9 juli, 2008, van: http://www.sportventures.nl/index.php?handle=Public.Projectpage.ShowPublic&id=25 Sportpark Marco van Basten (n.d.), opgehaald: 9 juli, 2008, van: http://www.vanbasten‐ sportpark.nl/snp/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=72 Trendslator (2006). Maatschappelijke trends. opgehaald: 16 juni, 2008, van: www.trendslator.nl Wat is het breedtesportimpuls? (n. d.). opgehaald: 15 juni, 2008, van: www.breedtesportimpuls.nl Wat is sportboulevard Enschede (n.d.). opgehaald 7 juli, 2008, van: http://www.sportboulevardenschede.nl/intro.html Welke functies binnen de sector sport (n.d.). opgehaald: 7 juli, 2008, van: http://www.combinatiefuncties.nl/weleksportfuncties.html Http:// www.sportraadalkmaar.nl (n.d.) opgehaald: 27 juni, 2008

[70]


Begrippenlijst Centraal Bureau voor Statistiek: het Centraal Bureau voor Statistiek verzamelt, bewerkt en publiceert sociaaleconomische, statistische gegevens over de gehele samenleving. Dopingautoriteit: De Dopingautoriteit is dé onafhankelijke anti‐dopingorganisatie in Nederland. De missie van de Dopingautoriteit is het realiseren van een dopingvrije sport in Nederland. ENGSO: European Non‐Governmental Sports Organisation is een koepelorganisatie voor Nationale en Olympische sportorganisaties in Europa. EOC: European Olympic Commitees is het Europese, overkoepelende orgaan van de nationale Olympische comités. GAISF: The General Association of International Sports Federations is het internationale, overkoepelend orgaan van alle nationale sportfederaties. GFK: Growth For Knowledge is een van de grootste marktonderzoekbureaus van de wereld. Het Mulier Instituut: Het Mulier Instituut onderzoekt, evalueert en adviseert in opdracht van overheden en organisaties in sport. InnoSportNL: InnoSportNL is een initiatief van NOC*NSF en TNO, opgericht om innovatie in de sport te versnellen. IOC: International Olympic Committee is het internationale, overkoepelende orgaan van alle nationale Olympische comités ter wereld. Zij hebben als doel het om de vier jaar organiseren van de Zomerspelen en Winterspelen. IPO: Het Interprovinciaal Overleg heeft twaalf leden: de Nederlandse provincies. Met die samenwerking wil het IPO de condities optimaliseren waaronder provincies werken. Het IPO heeft drie kernfuncties: belangenbehartiging, platform en vernieuwing. NCS: De Nederlandse Culturele Sportbond heeft een culturele visie op de sportbeoefening. Zij zien sport niet als doel maar als middel. Vanuit deze gedachte bieden zij dezelfde soort ondersteuning en diensten als andere sportbonden. NCSU: De Nederlandse Christelijke Sport Unie ondersteunt sportverenigingen, sportorganisaties en gemeenten op het gebied van Sportiviteit & Respect, Vrijwilligersbeleid, Verenigingsmanagement en aanverwante zaken. NISB: Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen is het Nederlands kennis‐ en innovatie‐ instituut dat aanzet tot sport en bewegen om participatie, leefbaarheid en gezondheid te bevorderen.

[71]

De sportvereniging in Alkmaar NKS: De Nederlandse Katholieke Sportfederatie adviseert gemeenten, sportbonden, NOC‐NSF, het ministerie van VWS en ontwikkelingslanden op het gebied van verenigingsondersteuning, jeugdbeleid en sport. NL Coach: NLcoach zet zich in voor de professionalisering van de trainer/coach in Nederland, ongeacht de tak van de sport of het niveau waarop de trainer/coach sporters begeleidt. NL Sporter: NLsporter is de onafhankelijke belangenorganisatie voor de topsporters. NOC‐NSF: Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie is de bundeling van de georganiseerde sport in Nederland. NSA: De NSA ondersteunt sportverenigingen, sportbonden, gemeenten en onderwijsinstellingen met diensten en producten op het gebied van Participatie & Integratie, Sport & Gedrag, Vrijwilligers & Professionals, Organisatievormen, Sport & Gezondheid en Sport & Ontwikkelingssamenwerking.

Olympische Netwerken: Een Olympisch Netwerk is een samenwerkingsverband van lokale sportpartners: gemeente(n), provincie, provinciale sportraad (/sportservice organisatie), topsportorganisatie en het onderwijs. Sociaal Cultureel Planbureau: Het Sociaal Cultureel Planbureau doet wetenschappelijk onderzoek naar ontwikkelingen in de samenleving en is een belangrijk adviesorgaan voor de overheid. Sociale Partners: De Sociale partners is in Nederland en Vlaanderen de naam voor de werkgevers en de werknemers. Sportloket/Sportservicepunt: Dit is het punt waar inwoners of organisaties met hun vragen wat betreffend sport terecht kunnen. Bijna elke gemeente of regio kent een eigen sportservicepunt of sportloket. Sport&Zaken: Sport & Zaken levert een bijdrage aan het duurzaam versterken van Nederlandse sportbonden en sportverenigingen. Dit doet zij door middel van het koppelen van specifieke expertise uit het bedrijfsleven aan uitdagende vraagstukken binnen de sportwereld. VNG: Vereniging van Nederlandse gemeente behartigt de belangen van en adviseert de Nederlandse gemeentes. VSG: Vereniging Sport en Gemeenten zet zich in voor sport op lokaal niveau. WADA: Het World Anti‐Doping Agency is het Wereldantidopingagentschap. Het is een onafhankelijke organisatie, opgericht en bestuurd door het IOC.

[72]

Bijlagen Bijlage 1


Bijlage 2

Belangrijkste zorgen van sportverenigingen, onder clubs met knelpunten

Bijlage 3


Bijlage 4


Bijlage 5

Ontwikkeling Alkmaar per 1 januari 1997, 2007 en 2017

Bijlage 6


Bijlage 7

Resultaten enquête

Bijlage 1


Bron: (Sociaal Cultureel Planbureau, 2006, p. 96)

Bijlage 2

Belangrijkste zorgen van sportverenigingen, onder de clubs met knelpunten


Bijlage 3



Bijlage 4


Bron: (www.gfk.nl, 2005) (GFK= growth for knowledge)

Bijlage 5


Bron: (www.alkmaar.nl)

Bijlage 6


Bron: (www.alkmaar.nl)

Bijlage 7

Resultaten Enquête

Aantal deelgenomen sportverenigingen:

31

Percentage van alle verenigingen in Alkmaar

32,6 %

(uitgaand van 95 verenigingen) 1

Kunt u aangeven wat de belangrijkste knelpunten van de vereniging zijn (max. 3):

Aantal ingevuld= 31 (100%) MOGELIJKE KNELPUNTEN

%

Vrijwilligers (behoud/werving)

19

61,3 %

Leden (behoud/werving)

17

54,8 %

Accommodatie

12

38,7 %

Kader (werving/geschiktheid/behoud)

12

38,7 %

Communicatie (intern/extern/PR/marketing)

10

32,3 %

Financiën

7

22,3 %

Wet‐ en regelgeving

0

0 %

Opstellen (beleid)nota’s

0

0 %

Sporttechnische zaken

0

0 %

2

Als u de mogelijkheid had om ondersteuning te krijgen, zou u dit dan willen? Aantal ingevuld= 31 (100%)

%

JA

25

80,6 %

NEE

6

19,4 %

2a

Zoja, naar welke vorm van ondersteuning zou u voorkeur uitgaan?

Aantal ingevuld = 25 (100% (zie vraag 2)) MOGELIJKE ONDERSTEUNINGSVORMEN

%

Verenigingsondersteuning

15

60%

om specifieke vragen/problemen op te lossen)

Verenigingsmanager

7

28%

binnen de vereniging)

Uitbesteding aan een organisatie

3

((structurele)uitbesteding van een aantal taken aan een organisatie, bijv. ledenadministratie)

12%

(verleent tijdelijke diensten aan de vereniging

(betaalde kracht, die structureel actief is

3

Vindt u dat er voldoende ondersteuningsmogelijkheden zijn in Alkmaar? Aantal ingevuld = 29 (93,5%)*

%

JA

24

82,8 %

NEE

5

17,2 %

*= 2 verenigingen gaven aan te twijfelen en hebben niks ingevuld. Geconcludeerd kan worden dat er eigenlijk ook weet niet/geen mening bij had moeten staan.

4

Vindt u dat sportverenigingen een maatschappelijke functie moeten vervullen? Aantal ingevuld = 30 (96,8%)*

%

JA

26

86,7 %

NEE

4

13,3 %

*= één vereniging heeft aangegeven, hangt af van de definitie

5

Heeft uw vereniging voornemens met betrekking tot het vervullen van een maatschappelijke functie? Aantal ingevuld = 30 (96,8%)*

%

JA, Dat doen wij al

16

53,3 %

JA, op kort termijn

2

6,7 %

JA, in de toekomst

3

10,0 %

NEE

6

20,0 %

WEET NIET/GEEN MENING

3

10,0 %

*= één vereniging heeft aangegeven, hangt af van de definitie

6

Hoe ziet u de toekomst van de sportverenigingen in het algemeen in Alkmaar? Aantal ingevuld = 31 (100%)

%

ZEER ZONNIG

1

3,2 %

ZONNIG

15

48,4 %

NIET ZONNIG EN NIET SOMBER

13

41,9 %

SOMBER

2

6,5 %

ZEER SOMBER

0

0 %

7

De term ‘moderne sportvereniging’ duikt steeds vaker op in de literatuur. Er is geen eenduidige betekenis van deze term. Denkend aan ‘de moderne sportvereniging’, kunt u een aantal kernbegrippen noemen die volgens u passen bij deze term?

Aantal ingevuld = 31 (100%) De volgende begrippen zijn genoemd, of een soort gelijk begrip

Aantal keer

wat binnen dat kader past van één van onderstaande begrippen

Maatschappelijk => naschoolse activiteiten/opvang,

11

accommodatie openstellen voor meerdere functies

Professionals (begeleiding)

8

Divers sportaanbod bieden

7

Gebruik moderne media/mogelijkheden techniek

5

Naast sport, meer nevenactiviteiten aanbieden

4

Sporten op ieder moment van de dag

4

Samenwerkingsverbanden met andere

4

sportverenigingen/organisaties

Geheel vrijblijvend (geen tot weinig vrijwilligerswerk)

3

Flexibele organisatie

3

Voldoende geschoold kader

3

Goede communicatie

3

Leden moeten zich verbonden voelen met de club, niet

2

alleen sporten

Toekomstgerichte beleidsvisie

2

Toegankelijk

2

Prestatiegericht/topsportambitie

2

Commercieel

2

Vernieuwend/trend/ontwikkeling

2

Goede verhouding contributie/sportaanbod

1

Balans tussen individu en verenigingsleven

1

Weinig dogmatisch/principieel

1

Gedreven vrijwilligers

1

Goed vrijwilligersbeleid

1

Afname betrokkenheid

1

Multicultureel

1

Financieel gezond

1

G‐sport uitbreiden

1

Waarden en normenbeleid

1

Gezelligheid gekoppeld aan prestatie

1

WEET NIET/GEEN MENING

6

19,4 %

DE SPORTVERENIGING IN ALKMAAR

Recommend Documents