De sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen

De sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen Bijlage

Marieke De Baerdemaeker Frank Vastmans Brecht Vandekerckhove Onder leiding van: Prof. Dr. Erik Buyst Arch. Paul Lievevrouw Met advies van: Prof. Arch. Barbara Van der Wee

Auteurs: Marieke De Baerdemaeker, Paul Lievevrouw, Brecht Vandekerckhove (SumResearch) Frank Vastmans, Erik Buyst (Centrum voor Economische Studiën, KULeuven) Advies: Prof. Arch. Barbara Van der Wee Opdrachtgever: Vlaamse overheid, Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend erfgoed, Afdeling Stedenbouwkundig beleid en Onroerend erfgoedbeleid

Cover image: Copyright VIOE K. Vandevorst

Inhoudstafel

1 .

Afgenomen interviews en focusgroepen

2.

NACE-codes met betrekking tot onroerend erfgoed

3 .

Overzicht koppelsubsidies

13

4 .

Enquête aannemers

17

5 .

Verdere economische analyse: theorie

6.

Enkele cases van hedonic pricing

5 9

21 25

Bijlage

3

SumResearch

6122 Sociaal-economische impact onroerend erfgoed(b

Beschrijving

1. interviews 1.1. Overheid/middenveld

Hans Mestdagh Guido Tack Luc Vanhavere Katty Wouters vertegenwoordigers Marc Jacobs Anouk Stuelens Guy Dupont Jeroen Walterus Benny Buntinx

Ruimte&Erfgoed Agentschap Ruimte&Erfgoed VIOE Regionale Landschappen Kempen en 13 Regionale Landschappen FARO MoWa Stad Gent FARO Open Monumentendag Vlaanderen

1.2. Uitvoerend

Goele Kerckhofs/Sarah Elshout Gerrit De Goignies Pieter De Poorter Graaf Ghislain d'Ursel Hilde Masschelein Nadia Schepens

VCB VCB Group Monument Koninklijke Historische Woonsteden en Bouwunie Bouwunie

1.3. Toerisme

Jeroen Bryon Luc De Bauw Jan Van Praet Mia Lammens Isabelle Maenhout Benny Kerkhof Marc Rubben Karolien Weekers

Steunpunt Toerisme Fed. Ho.Re.Ca Vlaanderen Toerisme Vlaanderen Toerisme Vlaanderen Navitell MADOC MEMORI (KHM) Steunpunt Toerisme

1.4. Vastgoed

Olivier Carrette

BVS

2.1. overheid/middenveld

Tom Bridts Karel Dendooven Karlijn Deene Miek Goossens Annemarie Draye

Erfgoed Vlaanderen Forum voor Erfgoedverenigingen Kabinet Bourgeois ICOMOS KCML

2.2. Uitvoerend

Michel Beaucourt Marjolein Deceuninck Bart Verstraete

Orde Architecten voorzitter VONA NAV

2. Andere contacten

3. Enquête aannemers

De sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen

4

1

Afgenomen interviews en focusgroepen

beleid) in Vlaanderen

Mei 2010 datum week

Juni 2010

Juli 2010

17/05/2010 24/05/2010 31/05/2010 07/06/2010 14/06/2010 21/06/2010 28/06/2010 05/07/2010 12/07/2010 19/07/2010 26/07/20 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

31/03/201 06/04/201 24/06/201 29/06/201 02/07/201 02/07/201

26/03/201 26/03/201 25/06/201 28/06/201 06/07/201 6/07/2010 10/05/201 09/07/201 28/06/200 28/06/201 30/06/201 30/06/201 30/06/201

06/07/201

Bijlage

5

SumResearch

6122 Sociaal-economische impact onroerend

Juli 2010

Augustus 2010

September 2010

/2010 05/07/2010 12/07/2010 19/07/2010 26/07/2010 02/08/2010 09/08/2010 16/08/2010 23/08/2010 30/08/2010 06/09/2010 13/09/2010 20/09/2010 27 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

10/08/201

6/201 7/201 7/201 17/08/201 10/09/201

6/201 06/07/201 6/07/2010

09/07/201

6/200 6/201 6/201 6/201 6/201

06/07/201


6

erfgoed(beleid) in Vlaanderen

Oktober 2010

November 2010

7/09/2010 04/10/2010 11/10/2010 18/10/2010 25/10/2010 01/11/2010 08/11/2010 15/11/2010 22/11/2010 29/11/2010 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

5/11/2010

26/10/201

Bijlage

7


8

2

NACE-codes met betrekking tot onroerend erfgoed

2008

OMSCHRIJVING 2008

02.400

Ondersteunende diensten in verband met de bosbouw

30.920

Vervaardiging van fietsen en invalidenwagens

33.190

Reparatie van andere apparatuur

41

bouw van gebouwen; ontwikkeling van bouwprojecten

43

gespecialiseerde bouwwerkzaamheden

43.992

Gevelreiniging

43.995

Restaureren van bouwwerken

47.300

Detailhandel in motorbrandstoffen in gespecialiseerde winkels

46.495

Groothandel in fietsen

47.785

Detailhandel in fietsen in gespecialiseerde winkels

47.786

Detailhandel in souvenirs en religieuze artikelen in gespecialiseerde winkels

55.100

Hotels en dergelijke accommodatie

55.201

Jeugdherbergen en jeugdverblijfcentra

55.209

Vakantieverblijven en andere accommodatie voor kort verblijf, n.e.g.

55.300

Kampeerterreinen en kampeerauto- en caravanterreinen

55.202

Vakantieparken

55.203

Gites, vakantiewoningen en -appartementen

55.204

Gastenkamers

55.209

Vakantieverblijven en andere accommodatie voor kort verblijf, n.e.g.

Bijlage

9

55.900

Overige accommodatie

56.101

Eetgelegenheden met volledige bediening

56.102

Eetgelegenheden met beperkte bediening

56.301

Cafés en bars

56.290

Overige eetgelegenheden

56.210

Catering

49

vervoer te land

50

vervoer over zee (enkel rubrieken voor personenvervoer 491 en 493)

50.300

Personenvervoer over binnenwateren

51

Personenvervoer door de lucht

79.110

Reisbureaus

79.120

Reisorganisatoren

79.901

Toerististische informatiediensten

79.909

Overige reserveringsactiviteiten

68

exploitatie en handel in onroerend goed

71.111

Bouwarchitecten

71.113

Stedebouwkundige en tuinen landschapsarchitecten

71.122

Landmeters

91.020

Musea

91.030

Exploitatie van monumenten en dergelijke toeristenattracties

91.041

Botanische tuinen en dierentuinen

91.042

Beheer en instandhouding van natuurgebieden


10

Extra’s in Nace 2003 (die opdeling is nog beschikbaar voor ondernemingen opgericht voor 2008), ondernemingen die daarna zijn opgericht beschikken enkel over de NACE 2008 code.

55.101 61.200* 92.520* 92.530*

Hotels en motels, met restaurant Vervoer van personen over rivieren, kanalen, meren en andere binnenwateren, inclusief binnenhavens en dokken Instandhouding (inclusief opgravingswerken) van historische plaatsen en gebouwen Instandhouding van het natuurlijk patrimonium

Bijlage

11


12

3

Overzicht koppelsubsidies

Om te bereken hoeveel de verschillende overheden en eigenaars minimum bijdragen aan de restauratie en onderhoud van het bouwkundig erfgoed, werd het systeem van de koppelsubsidies zoals dat vandaag wordt gehanteerd, geanalyseerd. Tabel 1 Tabel 50. Overzicht koppelsubsidies

Vl.

Andere regionale Gem. besturen

Prov.

Andere lokale bes- Eigenaar turen

Totaal

Opmerking

OP

40%

60%

100%

1 000 - 30 000 euro

OP uitzondering

80%

20%

100%

1 000 - 30 000 euro

RP Privé

25%

7.50%

7.50%

60%

100%

RP Privé - uitzonderingen

50%

15%

15%

20%

100%

RP Openbaar lokale besturen

60%

20%

20%

RP Openbaar - regionale besturen

60%

RP Eredienst lokaal

60%

20%

RP Eredienst regionaal

60%

30%

100%

40%

100%

10%

10%

10%

100%

100%

Op basis van bovenstaande tabel en de data over de uitgereikte premies, werd de totale investering van de verschillende overheden en eigenaars voor werken aan het beschermd bouwkundig erfgoed berekend.

Bijlage

13

RP OpenbaarVlaanderen Provincie

Gemeente

Eigenaar

Andere Prov/Gem/ lokale Andere besturen 11 761 916

Totaal

2005

17 642 875

2006

14 102 593

9 401 729

23 504 322

2007

18 912 296

12 608 197

31 520 494

2008

19 299 582

12 866 388

32 165 970

2009

8 442 961

5 628 641

14 071 602

2010

16 099 312

10 732 874

26 832 186

RP Privé

Vlaanderen Provincie

Gemeente

Eigenaar

Andere Prov/Gem/ lokale Andere besturen

29 404 791

Totaal

2005

17 464 626

5 239 388

5 239 388

6 985 850

34 929 252

2006

5 462 653

1 638 796

1 638 796

2 185 061

10 925 305

2007

9 058 963

2 717 689

2 717 689

3 623 585

18 117 927

2008

12 216 010

3 664 803

3 664 803

4 886 404

24 432 020

2009

17 065 904

5 119 771

5 119 771

6 826 361

34 131 807

2010

7 253 635

2 176 090

2 176 090

2 901 454

14 507 269

2005

19 546 491

7 818 596

3 909 298

Andere Prov/Gem/ lokale Totaal Andere besturen 3 909 298 39 092 982

2006

13 182 018

5 272 807

2 636 404

2 636 404 26 364 036

2007

29 204 324 11 681 730

5 840 865

5 840 865 58 408 649

2008

24 423 215

9 769 286

4 884 643

4 884 643 48 846 430

2009

29 436 639 11 774 656

5 887 328

5 887 328 58 873 279

2010

11 217 110

2 243 422

2 243 422 22 434 221

RP Eredienst Vlaanderen Provincie

OP

4 486 844


Gemeente

Gemeente

Eigenaar

Eigenaar

Andere Prov/Gem/ lokale Andere besturen

Totaal

2005

1 947 404

4 708 024

2006

5 512 608

13 509 377

2007

9 007 884

21 866 574

2008

7 265 174

17 597 895

2009

6 899 898

16 734 626

2010

5 300 844

13 045 897


14

Vooronderzoek


Gemeente

Eigenaar

Andere Prov/Gem/ lokale bes- Totaal Andere turen

2005

717 876

179 469

897 345

2006

853 578

213 394

1 066 972

2007

504 708

126 177

630 885

2008

491 580

122 895

614 475

2009

892 008

223 002

1 115 010

2010

772 112

193 028

965 140

2005

57 319 272 13 057 984

9 148 686

Andere Prov/Gem/ lokale Totaal Andere besturen 7 165 319 11 761 916 3 909 298 109 032 394

2006

39 113 450

6 911 603

4 275 199

2 398 456

9 401 729

2 636 404 75 370 013

2007

66 688 176 14 399 419

8 558 554

3 749 762 12 608 197

5 840 865 130 544 528

2008

63 695 561 13 434 089

8 549 446

5 009 299 12 866 388

4 884 643 123 656 790

2009

62 737 411 16 894 427 11 007 099

7 049 363

5 628 641

5 887 328 124 926 325

2010

40 643 013

3 094 482 10 732 874

2 243 422 77 784 713

TOTAAL


6 662 935

Gemeente

4 419 512

Eigenaar

Bijlage

15


16

4

Enquête aannemers

1.

Enquête aannemers erkend in D23-D24

1.1.

Inleiding: SumResearch en het Centrum voor Economische Studiën (KULeuven) voeren in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap –en de Vlaamse Minister verantwoordelijk voor Onroerend Erfgoed samen een wetenschappelijk onderzoek naar de sociaal-economische impact van onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen. In de studie wordt op verschillende sectoren gefocust om de directe, indirecte, indirectafgeleide en afgeleide impact van onroerend erfgoed na te gaan. De focus komt daarbij te liggen op de overheid, bouw, toerisme en vastgoed. Het onderzoek wil in het belang van de sector en op wetenschappelijke basis een aantal aanbevelingen voor toekomstige overheidsacties formuleren. Binnen het onderzoek in de bouwsector richten we ons in belangrijke mate op de aannemers. We willen in kaart brengen welk aandeel van de Vlaamse aannemers zich actief met onroerend erfgoed bezig houdt. Vandaar dat we u vriendelijk willen vragen onderstaande enquête in te vullen. De enquête is anoniem en vraagt slechts een beperkt aantal minuten van uw tijd. Ter verduidelijking: wanneer we over onroerend erfgoed spreken, gaat het zowel om beschermd als geïnventariseerd (in de inventaris van het VIOE) erfgoed. Indien u vragen heeft kan u contact opnemen met: (naam Marieke De Baerdemaeker tel 02 512 70 11 email: [email protected]) Dank bij voorbaat voor uw medewerking.

1.2.

Vragen: 1.

Bent u als aannemer werkzaam in de sector van het onroerend erfgoed? En zo ja, in welke deelsector? Gelieve voor elke deelsector aan te kruisen of dat altijd, vaak, zelden of nooit het geval is. Altijd

Vaak

Zelden

Nooit

Bouwkundig erfgoed – beschermd Bouwkundig erfgoed – geïnventariseerd Archeologisch erfgoed – beschermd Archeologisch erfgoed – geïnventariseerd Landschappelijk erfgoed – beschermd Landschappelijk erfgoed geïnventariseerd 2.

Onder welke categorieën en klassen van de Vlaamse overheid bent u als aannemer erkend? Gelieve aan te kruisen wat voor uw bedrijf van toepassing is.

SumResearch / Sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen

6122/100136/bx.mdb

Erkenning D23-D24 1-2-3-4-5-6-7-8

Categorie Klasse 3.

Als aannemer, hoe groot is het aandeel van activiteiten gegenereerd door onroerend erfgoed in verhouding tot uw totale activiteiten op jaarbasis? U mag de bedragen en aantallen vanuit de parate kennis over uw bedrijf bij benadering opgeven. Totaal

Omzet (€) Personeel (equivalent voltijds tewerkgestelden)

Aandeel onroerend erfgoed Totaal Bouwkundig Bouwkundig erfgoed: erfgoed: beschermd geïnventariseerd

Landschappelijke erfgoed

ArcheoLogisch erfgoed

Bijlage

17

Klasse 3.

1-2-3-4-5-6-7-8 Als aannemer, hoe groot is het aandeel van activiteiten gegenereerd door onroerend erfgoed in verhouding tot uw totale activiteiten op jaarbasis? U mag de bedragen en aantallen vanuit de parate kennis over uw bedrijf bij benadering opgeven. Totaal

Aandeel onroerend erfgoed Totaal Bouwkundig Bouwkundig erfgoed: erfgoed: beschermd geïnventariseerd

Landschappelijke erfgoed

ArcheoLogisch erfgoed

Omzet (€) Personeel (equivalent voltijds tewerkgestelden) Aantal werven 4.

Welke soort werkzaamheden voert u als aannemer uit? Gelieve aan te geven voor welke specialiteiten u over eigen ateliers beschikt en voor welke u een beroep doet op onderaannemingen. Indien u een beroep doet op onderaannemingen, gelieve een ruwe inschatting te maken van de totale omzet en het aandeel daarvan dat naar Vlaamse onderaannemingen, respectievelijk buitenlandse aannemingen waar een beroep op wordt gedaan, gaat.

Specialisatie

Eigen atelier ja/nee

Onderaanneming Totaal (€)

Aandeel Vlaams (%)

Aandeel Waalse en Brusselse (%)

Aandeel buitenlands (%)

Steenkappen Beeldhouwen Schrijnwerk Ebenisterie Metaalrestauratie Smeedwerkrestauratie Glas-in-loodrestauratie Decoratieve zink- looden koperrestauratie Decoratief stucwerkrestauratie Schilderwerkrestauratie

5. -

a) Werkt u voor bepaalde projecten zelf in onderaanneming? ja nee

b) Zo ja, hoeveel omzet wordt gegenereerd in onderaanneming voor Vlaamse aannemers en hoeveel wordt gegenereerd voor buitenlandse opdrachten? Totaal (€)

Voor Vlaamse aannemer (%)

Voor Waalse en Brusselse aannemer (%)

Voor buitenlandse aannemer (%)

In onderaanneming 6. 7.

Zijn er in uw bedrijf werknemers die specifiek opgeleid zijn voor werkzaamheden aan erfgoed? ja nee Zo ja, hoeveel werknemers hebben zo’n opleiding genoten? Indien het om een groot aantal werknemers gaat, volstaat het een cijfer bij benadering te geven. Totaal

Met specifieke opleiding

Pagina 2 6122/100136 /bx.mdb


18

6. 7.

Zijn er in uw bedrijf werknemers die specifiek opgeleid zijn voor werkzaamheden aan erfgoed? ja nee Zo ja, hoeveel werknemers hebben zo’n opleiding genoten? Indien het om een groot aantal werknemers gaat, volstaat het een cijfer bij benadering te geven.

SumResearch / Sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen

Totaal Pagina 2 6122/100136 /bx.mdb

Met specifieke opleiding

Aantal werknemers 8. 9. -

Bent u in uw bedrijf op zoek naar werknemers met een specifieke opleidingsachtergrond? ja nee Merkt u in uw bedrijf de negatieve effecten van de economische crisis op activiteiten rond onroerend erfgoed? Kruis aan wat van toepassing is voor uw bedrijf. Ja: de activiteiten nemen af, evenredig met de algemene tendens in de bouwsector Nee: de activiteiten blijven stabiel, ondanks schommelingen in de algemene bouwsector Nee: de activiteiten nemen toe, omgekeerd evenredig met de algemene tendens in de bouwsector

10. Heeft u nog opmerkingen die we in de verdere loop van het onderzoek kunnen meenemen?

Pagina 3 6122/100136 /bx.mdb

Bijlage

19


20

5

Verdere economische analyse: theorie

5.1.

Toegevoegde waarde

De hieronder weergegeven multiplicators zijn gedefinieerd als ratio’s die de verhouding weergeven tussen gecumuleerde (directe en indirecte) en directe effecten. Ze vormen dus een relatieve maatstaf, die aangeeft in welke mate het directe effect wordt versterkt als men rekening houdt met de indirecte effecten bij de toeleveranciers. De meest gebruikte multiplicators zijn outputmultiplicators, inkomensmultiplicators en tewerkstellingsmultiplicators. In het traditionele Leontief input-outputmodel bestaat het directe effect uit het finaal verbruik van binnenlandse output. Het gecumuleerde effect neemt naast het directe effect ook de afgeleide effecten in rekening in alle stroomopwaartse stadia van het productieproces die nodig zijn om dat finaal verbruik mogelijk te maken. Die afgeleide effecten kunnen berekend worden uit de input-outputtabel van de binnenlandse productie (tabel 10), en meer bepaald uit de deeltabel van de intermediaire leveringen. Multiplicators houden dus enkel rekening met effecten op de binnenlandse output; de invoer vertegenwoordigt een ‘lek’ in het productieproces en wordt dus niet beschouwd. Aangezien de hier gepubliceerde multiplicators gebaseerd zijn op product x product input-outputtabellen moeten ze ook in termen van producten (of homogene bedrijfstakken) worden geïnterpreteerd. Uit de input-outputtabel van de binnenlandse productie voor 2005, kan het volgende worden afgeleid voor Hotels en Restaurants (CPA55): -- De bestemming van de binnenlandse productie van hotels en restaurants gaat voornamelijk naar consumptie door huishoudens. De totale binnenlandse productie van hotels en restaurants bedraagt 11562 miljoen euro. Een klein deel van de binnenlandse productie (1971 miljoen euro) wordt ingezet als intermediaire input in het productieproces van andere producten (b.v. vervoerondersteunende activiteiten en reisbureaus (309), gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (264) overige zakelijke dienstverlening - waaronder interimkantoren-(170), groothandel en handelsbemiddeling (198),bouwnijverheid (112)). Het andere deel, het finaal verbruik van de binnenlandse productie van Hotels en Restaurants, bedraagt 9591 miljoen euro en gaat voor het grootste deel (7969, of 83%) naar consumptie door huishoudens. Een klein deel is bestemd voor uitvoer, hier vallen ook bestedingen van inkomend toerisme onder (1622, 17%). -- Ook de kostenstructuur van de binnenlandse productie van hotels en

Bijlage

21

restaurants kan uit dergelijke tabellen worden afgeleid. De totale waarde van de binnenlandse productie (11562 miljoen euro) is opgebouwd uit primaire inputs, - de directe input- (4766 miljoen of 41%), binnenlandse intermediaire inputs (5624 miljoen of 49%) en ingevoerde intermediaire inputs (1163 miljoen of 10%). Het aandeel van de primaire inputs in de totale productie (41%) wordt de technische inputcoëfficiënt van de primaire inputs genoemd. In het kader van het Leontief-model kan worden afgeleid dat het finaal verbruik van binnenlandse output per productgroep gelijk is aan de gecumuleerde primaire inputs en de gecumuleerde intermediaire invoer. In ons voorbeeld kan het finaal verbruik van binnenlandse productie van hotels en restaurants (9591 miljoen euro) geschreven worden als de som van de gecumuleerde primaire inputs, tot beloop van 7111 miljoen euro, en de gecumuleerde intermediaire invoer, tot beloop van 2479 miljoen euro.

Toegevoegde waarde bouwsector

5.2.

Door van de start van het economisch proces tot de eindverkoop aan de consument alle toegevoegde waarden (en zeker niet de omzet) van intermediairen op te tellen krijgt men de verkoopprijs. Dus hoewel de omzet een grotere naambekendheid heeft is het begrip toegevoegde waarde belangrijker. In macro-economische context wordt de toegevoegde waarde dan voor een regio en/of sector berekend. Het bruto binnenlands product (BBP) steunt op het begrip toegevoegde waarde. Gedetailleerde info hierover vindt men in de aanbod en gebruikstabellen (supply and use tables) van het INR, instituut van de Nationale Rekeningen. Om de factor te bepalen die kan worden gehanteerd om de toegevoegde waarde te berekenen op basis van de omzetcijfers van de aannemerij, werd gekeken naar de data die bij het INR voorhanden zijn. In die data kunnen voor een aantal bedrijven naast de omzet, ook de toegevoegde waarde worden gehaald. Bij de bedrijven met NACE-code 43 995 (restaureren van bouwwerken) werd gekeken naar de bedrijven waarvan zowel omzet, toegevoegde waarde, als personeelsbestand bekend waren. Dat leverde onderstaande resultaten: Tabel 2 Omzet, toegevoegde waarde en tewerkstelling van steekproef NACE 43 995

Toegevoegde waarde (keuro)

Omzet (keuro)

personeel

Bedrijf 1

99

25

1

Bedrijf 2

2 546

1 014

14

Bedrijf 3

3 594

818

16

Bedrijf 4

4 835

2 418

37

Bedrijf 5

5 386

2 385

56

Bedrijf 6

7 227

3 292

70

Bedrijf 7

25 083

9 740

158

Bedrijf 8

39 148

11 887

254

TOTAAL

87 919

31 580

607

(bron: INR)

Op basis van bovenstaande tabel kan de factor die nodig is om de toegevoegde


22

waarde te berekenen ofwel vanuit de omzet worden berekend, ofwel op basis van de tewerkstelling en loonkost. Voor de loonkost werd €52 500 per werknemer per jaar genomen.1 De personeelskost vermenigvuldigd met het aantal tewerkgestelden levert een indicator voor de toegevoegde waarde. Dat leverde volgende resultaten:

Personeel *52.5 (keuro) als toegevoegde waarde indicator

Toegevoegde waarde/omzet

Bedrijf 1

25.25%

52.5

Bedrijf 2

39.83%

735

Bedrijf 3

22.76%

840

Bedrijf 4

50.01%

1960

Bedrijf 5

44.29%

2945.25

Bedrijf 6

45.55%

3663.333

Bedrijf 7

38.83%

8295

Bedrijf 8

30.36%

13358.33

0.359199

31 849.42

0.36

0.36

TOTAAL Factor om toegevoegde waarde te bepalen

1

Bepaald door de totale som van personeel*52.2(keuro) te delen door de totale omzet(keuro); dus 31849.42/87919=0.36

Bijlage

23

Figuur 1 Toegevoegde waarde ratio

Figuur 2 (bron: eigen berekeningen op basis data INR)

Multiplicator

5.3.

Outputmultiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en directe output uitgaand van het finaal verbruik van binnenlandse output. De directe output nodig voor het finaal verbruik van binnenlandse output is uiteraard gelijk aan het finaal verbruik van binnenlandse output, en bedraagt voor hotels en restaurants 9591 miljoen euro. Indirect veroorzaakt die productie via intermediaire leveringen een bijkomende binnenlandse productie van 7934 miljoen euro. Die bijkomende productie situeert zich in het geval van hotels en restaurants voornamelijk in voedingsmiddelen en dranken (+/- 45%), exploitatie van en handel in onroerend goed, overige zakelijke diensten en groothandel. De gecumuleerde output uit finaal verbruik bedraagt dus 17.525 miljoen euro (9591 + 7934 miljoen euro), wat een outputmultiplicator van 183% oplevert (17.525 gedeeld door 9591). Ter vergelijking: voor de hele economie bedraagt de outputmultiplicator 158%.

Inkomensmultiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en de directe primaire inputs uitgaand van het finaal verbruik van binnenlandse output. Het belangrijkste bestanddeel van de primaire inputs wordt gevormd door de bruto toegevoegde waarde. Door het saldo van de productgebonden belastingen en productgebonden subsidies op het intermediair verbruik toe te voegen verkrijgt men een concept dat nauwer aanleunt bij het bbp. In ons voorbeeld kan (op basis van de technische inputcoëfficiënt, cf. supra) voor 3932 miljoen euro aan primaire inputs worden toegewezen aan het finaal verbruik van binnenlandse productie van hotels en recreatie (41% van 9591 miljoen euro). In gecumuleerde termen (dus rekening houdend met toeleveringen) creëert het finaal verbruik van binnenlandse Horeca-productie primaire inputs ten bedrage van 7111 miljoen euro. De inkomensmultiplicator bedraagt in 2005 dus 180,85%, wat beduidend hoger is dan de inkomensmultiplicator in de hele economie (151%).


24

Tewerkstellingsmultiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en directe werkgelegenheid (in aantal personen) uitgaand van het finaal verbruik van binnenlandse output. Voor de totale binnenlandse productie van hotels en restaurants (11562 miljoen euro) worden in 2005 in totaal 159.251 personen� ingezet, wat neerkomt op ruim 13,77 personen per miljoen euro productie. De directe werkgelegenheid uitgaand van de finale vraag van binnenlandse productie van horeca bedraagt dus 132.104 personen (13,77 vermenigvuldigd met 11562 miljoen euro). In gecumuleerde termen (rekening houdend met werkgelegenheid in de toeleverende takken, waaronder voedingsmiddelen en dranken, bedraagt de werkgelegenheid 186.425 personen, wat een tewerkstellingsmultiplicator oplevert van 141,12%. Per 100 tewerkgestelden in de horeca worden dus 41 personen bijkomend tewerkgesteld in de toeleverende bedrijfstakken. De tewerkstellingsmultiplicator in de horeca ligt iets lager dan in de hele economie (147%).

Bijlage

25

6

Enkele cases van hedonic pricing

6.1.

De Mills Act in Californië

Narwold et al (2008) voerden een studie uit naar de gevolgen van de Mills act in Californië. Door de Mills Act kunnen individuele huizen erkend (designated) worden als historisch significant. Hierdoor ontstaan buurten waar historisch erkende huizen naast gewone huizen staan. De positieve externaliteiten hypothese voorspelt dat de waarde van een gewoon huis positief beïnvloedt wordt door de aanwezigheid van historisch erkende huizen. De resultaten van hun hedonische prijsanalyse bevestigen deze hypothese. Gewone huizen waar in een omtrek van 75 meter een historisch huis staat, stijgen met 3.8%. In een omtrek tussen 75 en 150 meter stijgen de woningprijzen met 1.6%. De historische huizen zelf stijgen na erkenning met 16%. Bij het effect op de historische huizen zelf moet men er echter rekening mee houden dat erkenning leidt tot een daling van de belastingen op het kadastraal inkomen. Deze studie gaf echter aan dat de kost van deze korting voor de overheid ruimschoots gecompenseerd werd door de extra inkomsten vanwege de stijgende woningprijzen van de omliggende gewone woonhuizen (onroerende voorheffing – met 10% scoort Vlaanderen hiermee internationaal hoog, belasting kadastraal inkomen – deze ligt beduidend lager in Vlaanderen, en is tevens afhankelijk van de gemeente). Het opmerkelijke aan deze studie is dat ze niet de aanwezigheid van onroerend erfgoed op de omgeving als uitgangspunt heeft, maar de erkenning van het onroerend erfgoed op zich. In welke mate dit te wijten is aan een toegenomen appreciatie, dan wel reëel uitgevoerde herstellingswerken is niet duidelijk. Ook voor de omgeving speelt dit een rol. Omliggende woningen zullen minder snel hun eigen facade herstellen indien het onroerend erfgoed zelf niet onderhouden is. Daar waar de broken window theorie verklaart waarom een gebroken ruit tot de verpaupering van een hele buurt kan leiden, kan de erkenning van onroerend erfgoed een motor zijn om de hele buurt op te waarderen.

Vintage effect

6.2.

Wilhelmsson (2007) bestudeerde hoe woningen in Stockholm depreciëren doorheen de tijd. Hij vindt dat de depreciatie afhankelijk is van de mate waarin de woning onderhouden wordt, zowel binnenshuis als buitenshuis, en van de leeftijd. De waarde van de woning daalt de eerste veertig jaar met de leeftijd, vooral indien de binnenkant van de woning (IM) als de buitenkant (OM) nog onderhoud nodig heeft. Voor nog oudere woningen speelt het vintageeffect mee. Er wordt meer betaald voor een oude woning dan voor een


26

minder oude woning, ook al zijn de kenmerken van beide woningen voor de rest gelijk (grootte, aantal slaapkamers,….). In de studie werd evenwel geen rekening gehouden met de architecturale kwaliteit van de woning. Men kan er immers vanuit gaan dat oudere huizen een grotere architecturale kwaliteit bezitten. Niet zozeer omdat vroeger esthetischer gebouwd werd -dat kan-, maar vooral omdat veel van deze oudere huizen de sloop overleefd omdat ze vergeleken met hun gesloopte “leeftijdsgenoten” een architecturaal voordeel hadden. Een zekere vertekening in de selectie bij oudere huizen is dan ook aanwezig, waardoor het vanzelfsprekend is dat hun architecturale waarde groter is. Tabel 3 Waarde van gelijkaardige woningen in functie van hun leeftijd en staat van onderhoud (IM, binnenkant onderhoud nodig, OM, buitenkant onderhoud nodig)

(bron: Wilhelmsson (2008), House price depreciation rates and level of maintenance)

(Footnotes) 1 Bepaald door de totale som van personeel*52.2(keuro) te delen door de totale omzet(keuro); dus 31849.42/87919=0.36

Bijlage

27


28

Bijlage

29

De sociaal-economische impact van het onroerend erfgoed(beleid) in Vlaanderen

Recommend Documents