De sessie was druk bezocht en de deelnemers zijn gevarieerd en niet alleen diaspora. Zie lijst van deelnemers onderaan dit verslag

Cordaid Social ADventure – Den Haag 11 december 2014

Workshop Afrikaanse Diaspora en Sociaal Ondernemen

Sprekers Bob van Dillen – Inleider, Cordaid Georgina Kwakye – Moderator / Pimp My Village Tamara Swart – Spreker / My Parents & 1 MGD (1.000.000 Goede Daden) Hasan Giire – Spreker / Awdal Development Organisation

De sessie was druk bezocht en de deelnemers zijn gevarieerd en niet alleen diaspora. Zie lijst van deelnemers onderaan dit verslag. 1. Welkom / Inleiding - Bob Afrikaanse diaspora, zowel de eerste, tweede of volgende generaties, hebben vaak nog een link met het thuisland of land van hun (voor)ouders, en willen daar graag ‘iets’ bijdragen. Ieder doet dat op zijn of haar eigen wijze, soms in samenwerking met organisaties als Cordaid. Met als doel armoede te verminderen, toegang tot zorg en onderwijs te verbeteren, enz. Dat kan via een los project, maar vaak is het een langjarige, transnationale betrokkenheid van ‘hier’ met ‘daar’. In Nederland zijn er naar schatting zo’n 10.000 particuliere initiatieven, en een deel daarvan zijn diaspora initiatieven. Zij kennen vaak de taal, cultuur en lokale gebruiken, en zijn daarom vaak in staat meerwaarde te bieden op een wijze die andere actoren niet kunnen bieden. Sociaal ondernemen is wat Cordaid betreft gericht op het creëren van sociale impact, met een bedrijfsmatige opzet. Veel organisaties zien sociaal ondernemerschap als een vernieuwende en interessante aanpak, en beginnen als ‘start-up’. Anderen zijn al enkele jaren bezig en willen verbreden en opschalen (‘scale up’). De weg van sociaal ondernemerschap is niet zonder uitdagingen maar een aantal voorbeelden laten zien dat er al resultaat zichtbaar is, vooral op het terrein van de sociale impact en financiële duurzaamheid. Beide zijn in grote mate afhankelijk van een goed uitgedacht businessplan met een gedegen verdienmodel. Cordaid heeft zelf twee jaar geleden ook voor deze aanpak gekozen. Het idee van de workshop is om samen ervaringen te delen en van elkaar te leren. Daar willen we ook na deze workshop mee doorgaan. 2. Opening workshop - Georgina De workshop was georganiseerd door Georgina Kwakye. Beide sprekers werden kort geïntroduceerd. 3. Inspirerend verhaal - Tamara en Hassan Van de sprekers kwam Tamara Swart als eerste aan het woord. Als initiatiefneemster van My Parents en 1 MGD (1.000.000 Goede Daden) heeft zij veel ervaring opgedaan in het opzetten van sociale ondernemingen. Haar culturele achtergrond, half Surinaams, half Kaap-Verdies, heeft haar inzicht gegeven in de manier waarop er in andere landen wordt omgegaan met ouderenzorg. Dit stimuleerde haar om zich in te zetten voor ouderen in Nederland, waaruit My Parents is ontstaan. Daarnaast heeft Tamara dit jaar 1 MGD (1.000.000 Goede Daden www.1mgd.nl). Met dit initiatief wil Tamara goede daden

Hasan en Tamara

stimuleren. Ze heeft 50.000 armbanden ontwikkeld die ze binnen 1 jaar wil verkopen. Mensen kunnen een armband kopen omdat ze graag een goede daad willen doen en deze cyclus willen opstarten. Als degene die het armbandje heeft bestelt deze ontvangt moet hij/zij binnen 10 dagen een goede daad doen. Daarna mag hij/zij deze armband doorgeven aan iemand anders om hetzelfde te doen. De armband wordt telkens gevolgd door een tracking systeem en moet 20 keer worden doorgegeven zodat er aan het einde van 1 jaar 1 miljoen goede daden zijn verricht. Naast een positieve impuls in de maatschappij draagt dit initiatief ook op een andere manier bij door een deel van de winst aan een goed doel te doneren. Verder wordt er op dit moment ook nog gekeken of de verpakkingsmaterialen kunnen worden gemaakt in een ontwikkelingsland om de lokale economie daar te stimuleren. De combinatie van een sociale doelstelling met het maken van financiële winst maakt haar sociale onderneming duurzaam. Zij benadrukt het belang van het om je heen verzamelen van de juiste mensen en het creëren van een goed team om de sociale onderneming tot een succes te maken. Een ‘dreamteam’, zoals ze dit noemt, is bijna net zo belangrijk als het vinden van voldoende financiële middelen. Na Tamara kwam Hassan Giire aan het woord. Hassan (geboren in Somalië) is de oprichter van de stichting Awdal Development Organisation. Dit is een stichting die zich inzet voor onderwijsvoorzieningen in rurale gebieden in Somalië. Om de stichting minder afhankelijk te maken van donorgelden en daarmee de financiële duurzaamheid te bevorderen heeft Hassan besloten er een sociale onderneming naast te starten. De winst van deze onderneming wordt volledig geïnvesteerd in Awdal. Het sociale doel van deze onderneming is het aanbieden van gereinigd water dat wordt verkocht aan mensen in ruraal Somalië waar een groot tekort heerst. Hassan streeft ernaar het tekort aan schoon (drink)water te verminderen door dit tegen een lage prijs aan te bieden zodat de armsten zich dit ook kunnen veroorloven. Ondanks de lage prijs van €0,01 per liter maakt hij nog voldoende winst om zijn stichting te ondersteunen. 4. Vragen vanuit het publiek

Hoe kom je aan een startkapitaal om een sociale onderneming te starten? Je kan hiervoor geld ophalen door bijvoorbeeld crowdfunding, wat vervolgens kan worden aangevuld / verdubbeld door een financiële instelling (bank, ..) of een NGO. Er zijn ook sociale investeerders en ‘business angels’ waar je terecht kan voor financiering. Hassan geeft als tip dat je een reëel doel voor ogen moet hebben en daarom het beste klein kan beginnen, wat je daarna kan uitbreiden wanneer het succesvol blijkt. Verder is het belangrijk om vanaf het begin de duurzaamheid van de onderneming na te streven. Je kan bijvoorbeeld overwegen om je verkoopprijs van je product iets te verhogen, als dit betekent dat het nodig is voor het voortbestaan van je onderneming. Het is zoeken naar een juiste balans tussen commercieel succes en sociale impact.

Is het fenomeen ‘sociale onderneming’ niet enkel een hype van dit moment? Hoe bepaal je of het een goede en duurzame sociale onderneming is?

Het lijkt inderdaad een trend te zijn om een sociale onderneming te starten. Tamara legt uit dat zij nu het keurmerk Social Entreprise NL (van oprichter Willemijn Verloop), mag gebruiken voor haar ondernemingen en dat het niet zo heel gemakkelijk is om aan de eisen van dit keurmerk te voldoen.

Met dit keurmerk wordt getracht de duurzaamheid en het succes van de goed opgezette sociale ondernemingen te waarborgen en te stimuleren dan niet iedereen zijn stichting of organisatie zomaar een sociale onderneming noemt. Zie: http://social-enterprise.nl/ Georgina benadrukt dat het belangrijk is om de sociale impact van de onderneming voor ogen te houden en niet uit te gaan dat alle ondernemingen ook een sociaal doel dienen. Bob voegt toe dat het op dit moment niet mogelijk is om je in Nederland als sociale onderneming te registreren. Cordaid noemt zich zo, maar is statutair een stichting.

Hoe zorg ik voor de financiering van mijn eigen tijd en inzet? Ik steek zelf natuurlijk veel tijd in mijn onderneming, maar door hier geld voor te rekenen lijkt het of ik een eigen verdienmodel maak. Hoe kan ik dit het beste oplossen?

Elke ondernemer steekt heel veel tijd in zijn onderneming, en sociale ondernemers misschien nog wel meer. Je kan niet alle tijd terugverdienen en eigenlijk willen ondernemers graag alle middelen in de onderneming steken. Je kan wel een of meerdere budget posten opnemen, zoals accountancy, waarbij de opbrengst naar de door jou geïnvesteerde uren gaat.

Regeringen & doelgroepen werken NGO’s soms tegen om een sociale onderneming op te zetten, omdat ze vinden dat je geen winst mag maken als NGO. Hoe kan je dit oplossen?

Door bijvoorbeeld twee entiteiten te creëren, dus door je stichting te behouden en daarnaast een sociale onderneming te starten, net zoals Hassan heeft gedaan.

Hoe zorg ik voor zo min mogelijke interculturele communicatieproblemen tussen het bestuur van de lokale stichting en die in Nederland?

Door in Nederland werkzame migranten/diaspora uit het projectland te zoeken en te vragen of zij deel willen nemen in het bestuur. Leg hen uit dat je iemand zoekt om te helpen met de interculturele communicatie. Het beste is om dan minimaal 2 diaspora aan het bestuur toe te voegen zodat je twee complementaire of verschillende visies hebt.

Onze organisatie ondersteunt alleenstaande zwangere vrouwen door hen te begeleiden bij het verkrijgen van een baan. Hoe kunnen we hier een social business van maken en zorgen dat we zelfvoorzienend worden?

Je kunt in plaats van te zoeken naar banen voor deze vrouwen zelf een lokaal bedrijfje of coöperatie opzetten dat de vrouwen in dienst neemt. Hierbij zal het wel heel belangrijk zijn om eerst research te doen naar wat voor soort bedrijf niet te moeilijk zal zijn om op te zetten en met een product of dienst dat past bij de lokale vraag. Praat ook eens met een Nederlandse organisatie die alleenstaande vrouwen helpt en kijk ook waar zij tegenaan lopen. Cordaid steunt dit soort lokale initiatieven in verschillende plaatsen in Nederland. En kijk daar ook naar zulke initiatieven in het projectland. Misschien bestaat er ook nog een andere organisatie die ook zoiets doet en waarmee je kunt samenwerken. Het hoeft niet heel moeilijk te zijn. Je kunt bijvoorbeeld denken aan zoiets als de sociale onderneming van Hassan en de optie dat Somalische vrouwen de flessen water zelfverkopen.

Hoe kun je van je diaspora organisatie een social business maken(welke stappen zet je?)

1. Zoek samenwerking met een migrantenondernemer die de cultuurverschillen goed kent en weet hoe je moet ondernemen. Kan misschien een oproep plaatsen bij de African Young Professionals of andere Migrantennetwerken op dat gebied. 2. Doe research naar bedrijven in Nederland, maar ook lokaal, die een link hebben met hetgeen waar jij mee bezig bent. (via Linked In- Pif world platform, My World platform) 3. Bedenk een goed verdienmodel (dat is eigenlijk je startpunt) en maak je onderneming heel kleinschalig zodat je bij aanvang weinig druk voelt. 4. Zoek naar zoveel mogelijk potentiële partners op het terrein waarin je werkzaam bent en ook in je eigen achterban. (via Linked Inn- Pif world platform, facebook, twitter) 5. Zet een crowdfund actie op om de opstartkosten te dekken. Dit kun je bijvoorbeeld doen door een profiel aan te maken op een crowdfund website zoals bijvoorbeeld de 1% club, Pifworld of Pimp My Village. Het is wel aan te raden om je van tevoren goed te verdiepen in het uitzetten van crowdfund acties.

Hoe kunnen we gehandicapte vrouwen helpen om te bepalen welke kleine business ze kunnen starten (Business Development Service, Capacity Building)?

Als je dit naar een social business trekt zou je kunnen denken om een lokale consultancy te starten. Je kunt hierin gaan samenwerken met een locale consultant en een bedrijf hiermee opzetten waarmee je zelf ook een klein bedrag verdient waarmee je de gehandicapte vrouwen financieel kunt ondersteunen. Het beste kun je eerst kijken naar de lokale omstandigheden. Wat zouden de gehandicapte vrouwen kunnen doen bij lokale bedrijfjes of kun je zelf met een lokale ondernemer of een migrant uit Nederland die afkomstig is uit het projectland kijken wat voor bedrijf jullie samen zouden kunnen opzetten. Bij het starten van ene bedrijf kijk je altijd eerst naar de vraag, en schrijf je van daaruit een business plan.

Hoe kun je in Nederland investeringen of subsidie krijgen voor het ontwikkelen van lesmateriaal voor verstandelijk gehandicapten? Helaas is de kennis daarvoor niet in Bangladesh aanwezig en de meeste fondsen geven alleen geld voor locale projecten. Kijk naar andere stichtingen en/of bedrijven die lesmateriaal maken(e-learning) Hoe doen zij dat?

Start een crowdfund actie om geld te krijgen. Ga opzoek naar een bedrijf in Nederland die iets doet met gehandicapten, of met onderwijs voor mensen met een beperking en kijk of zij willen investeren Je kunt ook starten met een klein bedrag waarvan je het lesmateriaal gaat maken. Maak dan een promotiefilmpje waarin je laat zien wat het effect van het lesmateriaal is en gebruik dit voor een wervende fondswervende campagne. Misschien kun je de werkzaamheden uiteindelijk toch lokaal gaan doen als je een heel duidelijke opzet hebt van de werkzaamheden. Dan kun je een lokaal bedrijf opzetten samen met een migrant die uit de regio komt.

Onze Stichting steunt 2 basisscholen en een aids project in Zambia. Hoe kunnen we dit omvormen tot een social business?

Niet elke school of project is om te vormen tot een social business, en soms is dat ook helemaal niet nodig. Het is daarnaast niet eenvoudig om een verdienmodel te koppelen aan resultaten in zorg en onderwijs. Maar het kan wel. Cordaid of PimpMyVillage kunnen je op weg helpen, en je kan leren van andere vergelijkbare initiatieven. Ook de al genoemde African Young Professionals kunnen je helpen met het zoeken naar mogelijkheden om daar commerciële activiteiten op te zetten. Je kunt zoeken naar andere stichtingen die ook scholen hebben ondersteunt en daar een commerciële activiteit aan hebben gekoppeld en daarmee gaan samenwerken of je door hun laten adviseren. Zoek partners (bijvoorbeeld Stichting To Be Worldwide) zij hebben een aantal educatieve centra’s opgezet. Als je de school zelf hebt gebouwd zorg dan dat er een bijdrage wordt betaald door de community. Ga lokale computer/ICT cursussen geven en gebruik een deel van de winst voor de projecten. Je kan de lokalen ook verhuren en de inkomsten terugploegen in het project.

Hoe kun je een bedrijf opzetten in het projectland als je daar zelf niet vandaan komt en hoe ga je dan om met de cultuurverschillen?

Ga samenwerken met diaspora/migranten ondernemers. Zoek deze via bovengenoemde netwerken en vraag hen om jou te helpen omdat je iets wilt opzetten in hun land van herkomst en meer wilt leren over de cultuur maar ook interculturele communicatieproblemen wilt voorkomen. Diaspora en migranten(ondernemers) zijn meestal goed op de hoogte van cultuurverschillen, communicatie methoden en strategieën en weten hoe je lokaal iets moet opzetten. Ze kennen de Do’s and de Dont’s en hebben een lokaal netwerk.

Wij zijn van NGO naar social business gegaan en bieden nu diensten aan waarvoor door de doelgroep moet worden betaald. Maar deze vind dat wij een NGO zijn en is niet van plan om opeens voor de diensten te gaan betalen. Maar als wij formeel de NGO omdopen tot een bedrijf zouden mensen wel willen betalen, maar we hebben de capaciteit niet om een fulltime business te worden. Hoe kunnen we toch een tussenweg vinden?

Niet iedereen heeft de kennis en kunde om een social business to worden, en het is ook geen alleenzaligmakende optie. Daarbij, je hoeft niet meteen een groot bedrijf op te zetten. Je kunt ook heel kleinschalig beginnen en partners zoeken die bij willen dragen. Zoek naar andere soortgelijke NGO’s of bedrijven en kijk of je met hen kunt samenwerken. Je kunt de stichting wel aanhouden en daarnaast een business starten. Dan kun je in het bestuur van de stichting kijken of je mensen uit het

bedrijfsleven kunt aantrekken die hun expertise willen delen. Je kunt er ook voor kiezen op een meer bedrijfsmatige manier te gaan werken, als een stap naar social business op een later moment.

Wat zijn de succesfactoren om Diaspora te betrekken bij je organisatie en welke netwerken zijn hiervoor aanwezig?

Diaspora en migranten zijn in staat een mooie brug te slaan tussen het “Westen” en ontwikkelingslanden. Zij kunnen Westerse innovaties omzetten naar de lokale behoeften in ontwikkelingslanden en ze zijn bekend met de lokale taal en gewoontes. Ze hebben vaak ook een groot netwerk in hun land van herkomst en handige ingangen bij bijvoorbeeld bepaalde overheden. Dankzij al deze factoren kunnen zij een waardevolle bijdrage leveren als je iets wilt opzetten in een ontwikkelingsland. Organisaties zoals Cordaid werken daarom al jaren samen met migranten en diaspora. Daarbij wordt steeds gekeken naar sociale impact, niet alleen voor de migrant of familie, maar voor de lokale gemeenschappen. 5. Afsluiting workshop Zoals vaak was er te weinig tijd om alle vragen te beantwoorden en discussies te voeren. Als followup zal er daarom de volgende actiepunten worden ondernomen: - Het rondsturen van een verslag van de workshop per mail. Daarin zullen ook de niet behandelde vragen worden opgesomd en zo goed mogelijk beantwoord - Follow-up sessie: Deelnemers worden bij het toesturen van het verslag gevraagd naar hun interesse in een vervolgbijeenkomst. Bij voldoende interesse zullen Cordaid en PimpMyVillage deze eind februari organiseren - MyWorld Trainingen: My Social Venture (over sociaal ondernemerschap) en MyFinances (over investeringen en duurzame financiering). Zie: www.myworld.org 6. Lijst van deelnemers Naam

Organisatie

Email

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Albert Abraham Héléne H. Oord Inemarie Dekker Nelke van der Lans Monique Fahner Gea Wildeman Piet IJben Ahmed Esse Abdi Botan Trudeke Vuijk Hubert Fermuna Hans Blankenberg Els Sonnemans Mahaba Georgette Gea Gort

18.

Marion Elzenaar

19. 20. 21 22

Arnold Roozenbeek Willemijn Nagel Sanne de Wit Angelique Zonneveld

Stichting Levensdoel Vervullen Global Harvest Hour Ministries Worldview Mission Svika Works Stichting Zambridge Senanga Book & Go Project Mabel’s Cottage Stichting Emda, Partin Dutchsom Nomadswater Microjustice4all Wedverbind MAMY-SAWA, St. Misa Book & Go Project, Buisness as Mission in and from Europe Education 4 All Niketon Knowledge for Childern VIA Water Cordaid Cordaid

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] www.geagort.com [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]