Achter de schermen
De schoolact | De techniek bij een optreden Leerlingentekst en opdrachten De technicus is de persoon die verantwoordelijk is voor de techniek. Meestal is dit iemand die het geluid en/of licht kan doen tijdens concerten. De geluidsman is bijvoorbeeld verantwoordelijk over de P.A. (public address). De P.A. is een vakterm waarmee de geluidsinstallatie bedoeld wordt die de muziek versterkt voor het publiek. In een zaal of op een festival spelen bands altijd versterkt via de P.A., omdat ze anders niet hoorbaar zijn voor het publiek. De P.A. zijn ook de speakers, de boxen waar het geluid uit komt. Voorbeelden van onderdelen van de P.A.: Microfoons; D.I.-box (nodig om bijvoorbeeld een keyboard uit te versterken); Multikabel (één dikke kabel waardoor meerdere microfoonkabels lopen); Mengtafel (groot apparaat waarmee de geluidssignalen gemengd worden). Figuur 1 laat een mengtafel zien met honderden knoppen waarmee de geluidsman het geluid kan regelen.
Figuur 1 Mengtafel
Figuur 2 D.I.-box
We gaan niet heel gedetailleerd in op hoe de P.A. precies werkt. Wat wel belangrijk is om te weten, dat alle onderdelen die uitversterkt moeten worden óf een microfoon krijgen, óf een D.I.-box. Heel globaal beschreven gebeurt dan het volgende met het geluidssignaal: Via de microfoon of D.I.-box gaat het geluidssignaal door een kabel naar de stagebox, een box die aan een zijkant op het podium staat. Alle microfoons en D.I.’s moeten hier uiteindelijk uitkomen. Vervolgens gaan alle signalen via één dikke multikabel naar de mengtafel. Hier kan elk geluidssignaal ‘bewerkt’ worden door de geluidsman (harder/zachter, scherper/doffer, effecten toevoegen). Tot slot komt het geluid dan uit de speakers.
Achter de schermen
De artiest op het podium kan het geluid uit de boxen voor het publiek zelf niet, of niet goed, horen. De artiest staat namelijk altijd achter de boxen, omdat er anders een harde pieptoon ontstaat. De artiesten horen op het podium een geluid dat door de monitorman wordt geregeld. Elke artiest heeft namelijk een eigen speaker op het podium, die een monitor genoemd wordt. Uit de monitor komt het geluid dat de artiest graag wil horen. De bassist wil bijvoorbeeld de drummer, de andere gitarist en zichzelf erg goed horen. De viool vindt hij minder belangrijk en de zang ook. De zanger vindt het in de eerste plaats erg belangrijk om zichzelf goed te horen en alle melodieuze instrumenten zoals de piano en de gitaar. De ritmesectie (bas en drums) vindt hij misschien minder belangrijk om goed te horen. Bij de soundcheck speelt de band enkele liedjes en luistert goed of alle instrumenten goed te horen zijn. Meestal staat de monitor helemaal vooraan op het podium, het geluid is naar de artiesten gericht. Dus precies de andere kant op dan het geluid dat uit de boxen voor het publiek komt. Taken van de tech-crew De mensen die techniek doen op een festival of in een zaal, maken deel uit van de tech-crew. Deze groep kan bestaan uit: Front of House-technicus (FOH): de persoon die het geluid mixt achter de grote mengtafel die in de zaal of op het veld staat. Hij of zij regelt het geluid dat het publiek gaat horen; Monitortechnicus: de persoon die het geluid van de monitors mixt. Hij of zij regelt het geluid dat de artiesten op het podium horen. De monitortafel bevindt zich meestal links of rechts náást het podium; Prikker: de prikker zet microfoons klaar op de juiste plek (bijvoorbeeld voor de zanger of voor een gitaarversterker) en prikt de snoer in bij het juiste nummertje op de stagebox. Alle kanalen hebben namelijk een nummer. Wanneer de prikker bij nummer 4 op de stagebox inprikt, komt het signaal bij de vierde rij met knoppen op de mengtafel en de monitortafel uit; Lichttechnicus: stelt de lichten en bepaalt de kleuren van de lichten, tijdens de soundcheck bekijkt de lichttechnicus of alle personen goed belicht worden. Tijdens de show zorgt hij of zij voor een mooi lichtspektakel; Stagehand: de stagehand is iemand die helpt met het klaarzetten van de spullen (de apparatuur van de band bijvoorbeeld), ook ruimt hij/zij de microfoons weer mee op. Stagemanager: zorgt dat alles op het podium in goede banen geleid wordt. Vertelt aan de technici waar alle spullen moeten komen staan. De hierboven genoemde groep mensen is actief bij een groot optreden. Bij kleinere optredens worden sommige taken samengevoegd. De Front of
Achter de schermen
House-technicus doet bijvoorbeeld ook de monitors vanaf zijn mengtafel en hij vervult ook de taak van prikker. Grotere artiesten hebben vaak hun eigen technici bij zich. Zij worden dan gasttechnici genoemd. Zij zijn te gast bij de technici die bij het podium of het festival werken. Een artiest heeft vaak een heel specifiek idee van hoe hij/zij wil klinken. De eigen technicus van de artiest kent dit geluid en kan dit in alle zalen en op alle festivals zó instellen op de mengtafel. De techniek is namelijk een erg precies werkje, dat ook nog eens heel persoonlijk is. Als technicus bepaal je dus het geluid mee van de artiest. Iedere technicus heeft een ander idee van hoe het zou ‘moeten’ klinken. Dezelfde artiest klinkt dus bij bijna elke technicus weer anders. Vandaar dat artiesten vaak hun eigen technici meenemen. Vóór het optreden De weken voorafgaand aan het optreden wordt informatie uitgewisseld tussen (de technicus van) de artiest en het podium/festival. Beide partijen bespreken hun wensen en wat mogelijk is. In een klein café waar 30 bezoekers in kunnen, kun je bijvoorbeeld geen P.A. met 30 kanalen (dus 30 microfoons en/of D.I.-boxen) neerzetten met hele grote speakers. Wanneer de artiest iets nodig heeft en het podium/festival kan dit niet aanbieden, wordt er gezocht naar oplossingen. Het podium kan bijvoorbeeld materiaal bijhuren, of de artiest kan komen optreden met minder. Misschien wordt zelfs gekozen voor een optreden met alleen zang en gitaar op een hele kleine locatie. Opdracht Maak een plattegrond en geef met pijltjes het geluidssignaal weer. De volgende onderdelen moeten in de plattegrond aanwezig zijn: Microfoon voor zang (kanaal 1) Microfoon die voor de gitaarversterker staat (kanaal 2) Kabels die nodig zijn (bepaal zelf waar de kabel komt te liggen) Stagebox Monitor (hier hoef je even geen kabels bij te tekenen) Mengtafel Multikabel Monitortafel Twee speakers (hier of je ook geen kabels bij te tekenen, je plaatst dus twee losse speakers) De grote omlijning is de hele zaal, de kleine rechthoek is het podium:
Achter de schermen
Achter de schermen
De rider De rider is een boekje dat de artiest opstuurt naar de zaal of het festival. In dit boekje staat precies wat de artiest nodig heeft op het gebied van geluid. Vaak bevat het boekje een priklijst. Dit is een lijst waarop staat bij welk instrument welke microfoon moet komen, en op welk kanaal dit op de mengtafel moet uitkomen. Hieronder is een voorbeeld van een priklijst van Racoon te zien.
Figuur 3 Priklijst van Racoon
Achter de schermen
Links staat het kanaal, in de tweede kolom staat het instrument beschreven, de derde kolom beschrijft het type microfoon dat de band wil gebruiken, in de vierde kolom (‘we provide’) staat een kruisje als de band dit zelf meeneemt, in de laatste kolom staat of dit instrument via de monitors te horen moet zijn. Behalve een priklijst, bevat een rider ook altijd een stageplan. Dit is een plattegrond van hoe het podium er uit moet komen te zien.
Ook staat in de rider beschreven wat de band verder wenst op het gebied van eten, drinken, kleedkamer, andere benodigdheden. Sommige bands schrijven de er opvallende dingen op, zoals vijf paar zwarte sokken, twee ansichtkaarten, of alleen maar blauwe M&M’s. Op de volgende pagina volgt de rider van Coldplay uit 2003. Opdracht Lees de production en hospitality-rider van Coldplay door. Onderstreep wat jij opvallend vindt aan de rider. Omcirkel termen en woorden die je niet kent, bespreek met je buur wat dit zou kunnen betekenen. Als jullie er niet uitkomen, vraag dan de docent. ‘Load in’ betekent de aankomst van de band en het naar binnen brengen van alle spullen (zoals instrumenten).
Achter de schermen
Achter de schermen
Achter de schermen
Achter de schermen
Opdracht voor de schoolact Je kunt zelf heel gemakkelijk een stageplan en een priklijst maken op deze website: http://www.popunie.nl/speaker/stageplan/step1.php. Tip: wanneer je deze rider maakt, hoef je echt niet de juiste microfoons in te vullen. De geluidsman weet dat zelf vaak beter dan een beginnend bandje. Je moet op deze website iets invullen, dus kijk daarvoor even naar andere riders die je kunt opvragen via de website, of vul voor het gemak even overal dezelfde microfoon (SM58) in. Maak een stageplan en priklijst. (Eventueel kun je deze twee onderdelen opnemen in een rider, waarin je meer informatie schrijft over de band, zoals contactgegevens.)
