De techniek voor een wielerpiste

MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

11-2010

INGENIEURSMAGAZINE

De techniek voor een wielerpiste

Elektrische fietsen: rage of blijver? Ingenieur en stand-upcomedian Project passiefscholen van start

VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 48, nummer 11, november 2010 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor HASSELT 1- P2A8632

Commentaar I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Lid van World Federation of Engineering Organisations (WFEO) van de UNESCO. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc EINDREDACTIE Luc Vander Elst REDACTIERAAD Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. W. Samyn MSc - Ing. L. Wezenbeek MSc REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 Website: www.vik.be - e-mail: [email protected] Doorlopend open van 08.30 uur tot 17.00 uur Voor advertentieruimte of redactionele bijdragen: mail naar [email protected]. LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN rek.nr.: 406-0098501-56 € 62,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 34,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden € 17,00 voor studenten-industrieel ingenieur € 79,00 voor leden woonachtig in het buitenland

VIK-structuur evolueert mee met haar tijd In mijn commentaar van juni gaf ik al aan dat de Vlaamse Ingenieurskamer in de komende decennia ook zal moeten inspelen op de maatschappelijke en sociologische evoluties. Wij moeten die trends volgen en ons aanbod voortdurend aanpassen om blijvend een reële toegevoegde waarde te bieden aan al onze leden. De Algemene Vergadering van 9 oktober laatstleden heeft onze beleidsorganen daarom herschikt om daadkrachtig met de uitdagingen van een steeds sneller veranderende omgeving te kunnen omgaan. De neerslag daarvan leest u in onze statuten: www.vik.be/statuten. We willen meer leden actief betrekken bij de Vlaamse Ingenieurskamer, binnen hun respectievelijk aandachtsgebied of interesseveld. Hoe doen we dat? De functie van het toezicht en die van de uitvoering worden voortaan beter gescheiden. De Raad van Bestuur bepaalt de strategie en het beleid van de vereniging en ziet toe op de uitvoering ervan. Het directiecomité staat in voor de operaties, de uitvoering van het uitgestippelde beleid. Op termijn moet die onafhankelijkheid weerspiegeld worden in de samenstelling van het directiecomité. De nieuwe statuten maken dat mogelijk. Zo verdwijnt bijvoorbeeld de functie van algemeen voorzitter. De taken, die aan die functie verbonden waren, worden voortaan waargenomen door de gedelegeerd bestuurder en de voorzitter van de Raad van Bestuur. Een Raad van Bestuur met te veel leden kan niet goed werken. Alleen al omdat er bijvoorbeeld eenvoudigweg te weinig tijd is om iedereen volwaardig aan bod te laten komen. De verschillende adviesraden moeten daarom het inhoudelijke werk voorbereiden. Daarbij zullen we meer leden betrekken, die ter zake deskundig zijn. Een aangepaste selectie bij de voordracht van kandidaat-bestuurders geeft ruimte om naar een goede mix van noodzakelijke competenties en geografische representativiteit te streven in een afgeslankte Raad van Bestuur. Een selectiecommissie van vijf bestuurders, die door de Raad van Bestuur jaarlijks zal worden samengesteld, waarborgt onder leiding van de voorzitter - dat selectieproces. De meer generieke term ‘adviesraden’ voor de verschillende geledingen en structuren van de vereniging, voorkomt nieuwe statutenaanpassingen bij de minste wijziging in de operationele structuur en werking van de VIK. Eventuele verdere verduidelijkingen nemen we op in het reglement van inwendige orde. Beste leden, wees niet te bescheiden, als we straks op u een beroep willen doen om een actieve bijdrage te leveren in een of andere adviesraad. We zijn nu eenmaal een ingenieursvereniging van ingenieurs, voor ingenieurs. Met een werking om ‘u’ tegen te zeggen, dankzij de onbaatzuchtige inzet van talloze collega-ingenieurs. Vele handen maken licht werk. De Vlaamse Ingenieurskamer rekent op u.

€ 750,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers

Ing. Paul BERTELS MSc Gedelegeerd bestuurder

€ 375,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel. +32 11 80 90 90 - Fax +32 11 80 90 95 Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk.

Bestel vanaf nu het volledige rapport ‘Mijn baan’. Een uiterst nuttige leidraad bij loononderhandelingen. Surf naar: www.vik.be/mijn-baan

COVER Wielerpiste © SANDER DOUMA ARCHITECTEN BNA

Meer informatie: zie pagina 5 in deze I-mag.

3

I-mag november 2010

Inhoud

Commentaar VIK-structuur evolueert mee met haar tijd . . . . . . . . . . . . .

Inhoudstafel .........................................

03 04

Rapport ‘Mijn baan’ beschikbaar voor alle ingenieurs! Brandpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nederlands architectenbureau ontwerpt wielerpistes Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Elektrische fietsen: rage of blijver? Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Modern Times Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arnout Van den Bossche brengt vernieuwende humor Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jacques T’Kindt: ‘Leraar van het Jaar 2009’ Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nieuwsbrief Ex-Change ..............................................................

In de kijker: Promat Afdeling Leuven-Hageland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nieuws van de afdelingen ..............................................................

Eerste passiefschool in de steigers Centrum Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Naar een inspirerende leeromgeving Centrum Onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Puzzelaar 98: De revolutionaire driehoek + opl. puzzel 96 Denken & doen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nieuws van de studiegroepen VIK Studiegroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SMED technologisch bekeken / Procesinstrumentatie VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Verwarmingstechnische calculaties VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Afbraak- en sloopwerken: nieuwe Vlaamse regelgeving VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

EEX en ATEX VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Geluid in en onderhoud van ventilatiesystemen VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cursusoverzicht VIK Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-mag november 2010

4

05 06 10 12 14 18 23 27 28 34 36 39 40 42 43 44 44 45 45 46

brandpunt BRANDPUNT

Rapport ‘Mijn baan’ beschikbaar voor alle ingenieurs! Uiterst nuttige leidraad bij loononderhandelingen De ingenieur is een tevreden en gemotiveerde werknemer. Dat is een belangrijke conclusie die kan worden getrokken uit het rapport ‘Mijn baan’. Met het rapport ‘Mijn baan’ willen we werkgevers en ingenieurs inlichten over de ingenieurs, hun job en hun salaris om zo beide partijen op elkaar af te stemmen met de markt als leidraad.

Zowel de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (KVIV) - vertegenwoordiger van de Vlaamse bio- en burgerlijk ingenieurs - als de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) - vertegenwoordiger van de Vlaamse industrieel ingenieurs - hebben een lange traditie van salarisenquêtes. Salarisenquêtes die gesmaakt worden, zowel door de werkgevers als door de ingenieurs zelf.

Voor slechts 100 euro krijgt u een instrument in handen dat u een veelvoud van dat bedrag kan opbrengen.

In het samenwerkingsverband ‘ie-net’ bundelen ze nu de krachten op verschillende vlakken, zo ook wat betreft enquêtes. ‘Ie-net’ staat voor de community van alle ingenieurs en technisch geïnspireerde mensen. ‘Ie-net’ brengt niet alleen voor

12.000 €

Evolutie brutomaandwedde ir versus Ing 30% - 70% percentielen i.f.v. promotiejaar (bron: ie-net loopbaanenquête 2010) ir 70%

10.000 €

ir 30% Ing. 70% Ing. 30% 8.000 €

het eerst alle ingenieurs in Vlaanderen bijeen, maar ook iedereen met een passie voor techniek en technologie.

Vergelijk uw positie in de arbeidsmarkt en wat daar financieel tegenover moet staan aan de hand van de gegevens van 3.000 andere ingenieurs. En dat illustreert onmiddellijk het unieke van dit rapport. Voor het eerst werd zo specifiek een enquête gehouden onder de gehele werkende ingenieurspopulatie over hun job en hun wedde. Bijna 3.000 ingenieurs namen uiteindelijk deel aan deze ‘Mijn Baan’-enquête. Door die gezamenlijke aanpak wordt het ook voor het eerst mogelijk ondubbelzinnig en be trouwbaar beide groepen - burgerlijk/ bioingenieurs enerzijds en industrieel ingenieurs anderzijds - met elkaar te vergelijken waar nodig.

ir 10% ir. 50%

Het rapport is ook voor u een handig instrument. U bepaalt er uw positie mee in de bedrijfswereld en u leidt er het loon uit af waarop u recht hebt. Het is een handig wapen voor de loononderhandelingen en een stevig houvast voor elke ingenieur bij het bepalen van zijn of haar financiële situatie en carrière.

Ing. 90% Ing. 50% 6.000 €

4.000 €

2.000 €

5

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

0€

KVIV- en VIK-bedrijfsleden betalen 100 euro voor het rapport. Voor niet-leden kost het rapport 130 euro. Bestellen kan via het online bestelformulier: www.vik.be/mijn-baan

I-mag november 2010

technologie

Projectleider Hans Koning.

“Renner rechtop houden bij 85 km per uur” Nederlands architectenbureau ontwerpt een paar wielerpistes per jaar AMSTERDAM. Midden oktober is het seizoen van de zesdaagsen van start gegaan in Amsterdam. Eind november staat de jaarlijkse hoogmis van het pisterijden in Vlaanderen op het programma: de Zesdaagse in Gent. Sportief zit er voor onze Vlamingen niet veel meer in, nu Iljo Keisse geconfronteerd wordt met een mogelijk lange schorsing. Misschien verrast Jolien D’hoore wel: zij werd in september Europees kampioene omnium bij de beloften. I-mag zocht uit hoe zo’n wielerbaan ontworpen wordt. De zoektocht leidde ons via Patrick Sercu, organisator-koersdirecteur van Gent en zelf 88 keer winnaar van een zesdaagse, naar de Nederlander Frank Boelé. Hij is de man achter de wederopstanding van de zesdaagsen van Rotterdam en Amsterdam en tevens eigenaar van een ‘mobiele’ wielerpiste die hij voor special events neerpoot waar de organisatoren het vragen. Zijn wielerpiste is een ‘Flextrack’, ontworpen door het architectenbureau Sander Douma Architecten BNA uit Stompetoren bij Alkmaar. Hans Koning is er projectleider. “Frank Boelé is erin geslaagd de oude baanevenementen van Amsterdam en Rotterdam nieuw leven in te blazen, onder meer door de oude in de jaren ‘80 gesloop-

I-mag november 2010

te, vaste wielerbaan in Ahoy Rotterdam te vervangen door een mobiele, een zogenaamde ‘Flextrack’. Dat is een houten piste die je in maximaal een dag monteert en ook weer in een dag afbreekt”, zegt Koning. “Pistes kan je hebben in hout, beton of asfalt. Uiteraard zijn de houten pistes meestal bestemd voor indoor, hoewel er ook outdoor hout wordt gebruikt. Voor langere pistes wordt gewoonlijk asfalt gebruikt.” Zijn alle pistes even lang? Koning: “Internationaal gaat de voorkeur uit naar een lengte van 250 meter. Dat is ook de minimale lengte voor een wereld-

6

kampioenschap of voor Olympische Spelen. Maar voor een zesdaagse is een baanlengte van 167 of maximaal 200 meter ideaal: het is tenslotte de bedoeling dat de ene ploeg of renner probeert ronden voorsprong te behalen op de andere, en dat gaat moeilijker op een piste van 250 meter. Je moet er wel voor zorgen dat een veelvoud van een hele of een halve ronde precies één kilometer is, dat telt handig voor renners en kijkers.” Welke houtsoorten worden gebruikt? “In de openlucht meestal afzelia. Bij indoorpistes gebruikt men veelal naaldhout, zoals grenen of lariks. Er komen enkele nieuwe ontwikkelingen op de markt, zoals accoya, een gemodificeerde houtsoort die weinig werkt onder invloed van vochtigheid en temperatuur. Daardoor zou ze niet alleen duurzamer zijn dan tropisch hardhout, maar ook minder lengtevariatie vertonen, wat voor wielerpistes natuurlijk heel belangrijk is.” Is het bouwmateriaal van de piste van belang voor de renners?

TECHNOLOGIE

Handjevol wereldwijd

De meest gebruikte houtsoort voor wielerpistes is grenen of lariks.

“Sander Douma en ook ikzelf zijn fanatieke wielrenners”, zegt Koning. “Onder meer via een bouwproject waarbij we de Alkmaarse wielerbaan mochten overkappen, begonnen we als architectenbureau pistes te ontwerpen. Ondertussen hebben we er al heel wat gerealiseerd, waaronder de piste die gebruikt is op de Olympische Spelen in Athene van 2004, de piste van Manchester, het Australische Adelaide, Rio de Janeiro, enzovoort.” “Veel spelers zijn er niet op de markt. Wereldwijd zijn we met een handjevol. Het is niet zo dat je elke dag een bestelling binnenkrijgt voor een nieuwe wielerpiste: wij ontwerpen er ‘een paar’ per jaar. En veel ontwerpers zijn er ook niet. Bij mijn weten zijn we het enige architectenbureau in Nederland dat ermee bezig is. In Vlaanderen ken ik er geen. In Duitsland is er het familiebedrijf van Ralph Schürmann in Muenster, dat al meer dan 125 pistes ontwierp, waaronder die van Gent en ik heb nog weet van een bureau in Engeland en eentje in Canada.” www.sanderdouma.nl of www.cyclingtrack.com DVE

“ De wereldrecords die in Manchester op onze baan gereden zijn, bewijzen dat onze pistes behoorlijk ‘snel’ zijn.”

Een FlexTrack bestaat uit 104 balken.

“Niet direct, hoewel ze natuurlijk een mooi egale houten piste verkiezen boven een betonnen baan. Die kan al eens wat hobbeliger zijn en wat meer rolweerstand bieden. Toch kan je dat deels vermijden door een fijnere betonsoort te gebruiken, ook al mag je daarin niet te ver gaan. Asfalt is altijd goed aaneengesloten, dat ‘bolt’ makkelijk voor de renners. Maar beroepsrenners blazen hun banden toch op tot 10 à 12 bar druk, wat veel meer is dan wegrenners, dus veel last van extra rolweerstand op de baan hebben ze niet.” Hoe berekenen jullie de hellingen en de bochten? Bij een zesdaagse bevindt zich ook veel volk aan de binnenzijde van de piste.

“Die verschillen van baan tot baan. En eigenlijk ook van het type renner dat erop gaat rijden. In de regel ontwerpen wij onze banen met het profiel van een wedstrijdrenner voor ogen, hoewel er natuurlijk ook tragere amateurs op die pistes rijden.” “Voor een wereldkampioenschap of de Olympische Spelen is het uitgangspunt van de Internationale Wielerunie UCI dat de veiligheid moet gegarandeerd worden bij een topsnelheid van niet minder dan 85 kilometer per uur. De helling van de baan is mede afhankelijk van de straal van de bocht. De middelpuntvliedende kracht die de renner ondergaat, moet worden gecompenseerd door de helling van de bocht.” Maar die renners halen toch geen 85 km per uur?

De revival van de Hasseltse Zesdaagse was helaas geen lang leven beschoren.

“Natuurlijk rijden weinig renners tegen 85 km per uur. Hooguit een paar seconden of achter de grote motoren. De kruissnelheid tijdens bijvoorbeeld de puntenkoers is 55 à 60 km per uur. Wij moeten het ontwerp van de baan zo berekenen dat de combinatie van de middelpuntvliedende kracht

7

I-mag november 2010

TECHNOLOGIE

Modulaire Flextrack

Rond de piste moet veiligheid ingebouwd worden voor de renners: een stootrand of een vangnet, bijvoorbeeld.

en de hellingsgraad van de bocht ervoor zorgt dat de renner zo goed als haaks op de piste rijdt. Hij mag dus door zijn snelheid niet uit de bocht vliegen, en ook niet omvallen door de hellingsgraad van de bocht.” “Voor die berekeningen bestaan formules: we moeten dus de zwaartekracht die de renner zou doen vallen, compenseren door de middelpuntvliedende kracht te optimaliseren en dat kunnen we door de juiste hellingsgraad op te bouwen in de juiste straal.”

“We hebben zelf een rekensoftware ontwikkeld die ons in staat stelt om een wielerbaan tot op de millimeter te ontwerpen. De geometrie van de piste moet het de renner mogelijk maken om zo vlot mogelijk over de baan te koersen tegen maximale snelheid zonder dat hij zich zorgen moet maken om zijn veiligheid. De wereldrecords die in Manchester op onze baan gereden zijn, bewijzen dat onze pistes behoorlijk ‘snel’ zijn.” “Onze Flextrack is een uniek systeem: een modulair pakket dat je in 12 tot 15 uur kunt opbouwen en ook in een dag weer kunt demonteren. De piste die onder andere gebruikt is om de Zesdaagse van Hasselt op te rijden, was de Flextrack van ons. In de regel is de opgebouwde Flextrack 200 meter lang, maar die kan ingekort worden tot 182 of zelfs tot 167 meter. De piste bestaat uit 104 stalen balken en 104 houten piste-elementen.” DVE

“ Een aantal nieuwe ontwikkelingen komt op de markt, zoals pistes uit accoya, een gemodificeerde houtsoort.”

Moeten jullie voor de veiligheid ook geen vangnetten en zo hangen? “Overal waar pistes ten opzichte van de buitenzijde 1,40 meter in hoogte verschillen met de omringende constructie, moet je veiligheid inbouwen. Dat kan onder meer door vangnetten. Dat geldt trouwens ook voor de binnenzijde van de piste, waar zich tijdens zesdaagsen vaak publiek ophoudt of de entourage van de renners, de koersdirectie, enzovoort.” Wat kost een gemiddelde wielerpiste? “Een wielerpiste is een kostbaar geheel. In grootteorde kost een gewone baan van 250 meter algauw 800.000 euro. Het hangt er dan nog van af welke extraatjes de klant wil. Heel vaak komen er overheidssubsidies bij kijken. Voor ons komt het erop aan om de piste zo efficiënt mogelijk te bouwen in een zo kort mogelijke tijd. We proberen ook de houten spanten in prefabricage te maken. Als we onze bouwtijd inkorten, spaart dat al geld uit in de kostprijs per vierkante meter.” Tekst: Dirk Vander Elst Foto’s: SANDER DOUMA ARCHITECTEN BNA

Op volle snelheid kunnen renners tot 85 km per uur halen op een wielerpiste. I-mag november 2010

De constructie van een wielerpiste kost al gauw meer dan 800.000 euro. 8

technologie

“Grotere afstanden fietsen en toch onbezweet aankomen” Elektrische fietsen: rage of blijver voor medioren en senioren? WOMMELGEM. Minder dan een decennium geleden daagde de elektrische fiets voor het eerst in het straatbeeld op. Oorspronkelijk waren het voornamelijk senioren of minder mobiele mensen die zich ervan bedienden. Inmiddels heeft ook de modale fietser het voordeel van de elektrische fiets ontdekt: minder vermoeiend dankzij de de elektrische aandrijving. En dat voor een veel lagere gebruikskost dan bij een auto of een bromfiets. Het verbruik bedraagt minder dan 3 eurocent per 100 km voor het zuinigste model. Het milieuvriendelijke aspect is mooi meegenomen.

“De elektrische fiets is een prima alternatief voor auto en openbaar vervoer”, stelt Thomas Troch, salesmanager Silent Force België. “En dat vooral voor woon-werkverkeer. Want met de elektrische fiets kan je grotere afstanden overbruggen en toch onbezweet op je bestemming aankomen. Helaas is de toestand in België ronduit slecht m.b.t. oplaadpunten. De overheid doet daar veel te weinig inspanningen. In Nederland is dat voorbeeldig.” Inderdaad, via internet krijg je degelijke informatie over de oplaadpunten in Nederland. “De innovaties zitten vooral in de accu: door meer capaciteit per kg, lagere aankoopprijs, langere levensduur en steeds kortere laadtijd”, zegt Kees Bakker, consumentenvoorlichter van de Nederlandse

Twee soorten

Fietsersbond. “Zo bracht Sparta een van de eerste fietsen met hulpmotor, maar die werden nooit succesvol. En bij de oorspronkelijke elektrische fietsen was de accu veel te snel leeg of de fiets veel te zwaar.” De meeste hedendaagse accu’s zijn gelukkig eenvoudig uitneembaar. Daardoor is ieder stopcontact geschikt als oplaadpunt. Sommige accu’s kunnen ook opgeladen worden via de 12 V-aansluiting van de wagen.

Innovaties Sommige fietsen zijn uitgerust met accu`s die pas na 120 kilometer opgeladen moeten worden, maar de hulpmotorfiets van de toekomst rijdt op waterstof. In laboratoria worden de eerste prototypes

Thomas Troch van Silent Force België. I-mag november 2010

van die tweewielers momenteel ontwikkeld. Consumenten kunnen nu ook al kiezen uit een breed gamma: naast een stadsuitvoering zijn er ook elektrische mountainbikes en vouwfietsen te koop. De innovaties doen inmiddels het visuele verschil tussen elektrische en gewone fietsen geheel verdwijnen.

De elektrische fiets heeft net dezelfde kenmerken als een doordeweekse fiets en de meeste modellen zijn ook uitgerust met een schakelsysteem met vijf tot negen versnellingen. Het grote verschil zit in het gewicht, veroorzaakt door de nog steeds vrij zware accu’s: tussen de 9 en 16 kg. De prijs van elektrische fietsen varieert van 1.000 tot meer dan 3.000 euro. Het type accu en accessoires, zoals een gpstoestel, liggen aan de basis van de grote prijsverschillen. Er zijn twee soorten elektrische fietsen op de markt: de Pedelec en de E-bike. Pedelec staat voor ‘PEDal ELectric Cycle’, een fiets waarbij de gebruiker zelf trapt, maar ondersteund wordt door een elektrisch systeem dat extra kracht levert. Die hoeveelheid kracht staat rechtstreeks in verband met de kracht die de bestuurder zelf zet. Het gaat om trapbekrachtiging, vergelijkbaar met de stuurbekrachti-

Christophe Vijverman van Krigori. 10

Consumenten kunnen nu ook al kiezen uit een breed gamma: naast een stadsuitvoering zijn er ook elektrische mountainbikes en vouwfietsen te koop. ging van auto´s. In 1998 bracht het Japanse merk Yamaha de eerste Pedelec op de markt. Bij de e-bike hoef je zelf niet meer te trappen. Je bepaalt je fietssnelheid met knop en ‘gashendel’. De kracht die de fietser uitoefent en die van de elektrische motor beïnvloeden elkaars prestaties niet en kunnen dus los van elkaar worden gebruikt.

Batterijen Bij elektrische fietsen worden vier types gebruikt: ‘sealed lead acid’ (SLA), nikkelcadmium (NiCd), lichter dan de SLA, maar moeilijk verkrijgbaar want niet conform de milieueisen, ‘nikkel-metaalhydride’ (NiMH) met een hogere capaciteit dan NiCd en een stuk lichter en tot slot ‘lithium-ion’ (Li-Ion), die het meest elektriciteit levert en meteen ook het duurst is. Afhankelijk van het type en het gebruik heeft de elektrische fiets een actieradius van 30 tot 130 km. De actieradius wordt beïnvloed door o.m. de fietssnelheid, de mate van trapondersteuning, de bandenspanning, de buitentemperatuur en de conditie van de batterij.

Motor Een e-bike maakt gebruik van een hubmotor, die direct gekoppeld is aan het wiel, waardoor het accurendement het hoogst is. De naafmotor komt veel minder frequent voor. Er bestaan twee uitvoeringen van de hubmotor: met of zonder inwendige tandwieloverbrenging. Laatstgenoemde is vergelijkbaar met een elektromotor, waarbij de as vastgezet wordt en de motor zelf ronddraait. Eenvoudigere motoren bestaan er praktisch niet. In de hubmotor met inwendige tandwieloverbrenging zit een kleine elektromotor die flink veel toeren levert. Dat toerental wordt omlaag gebracht door een tandwieloverbrenging; doorgaans een planetair

tandwielstelsel. Door de inwendige vertanding kan dat type kleiner worden geproduceerd en biedt het meer trekkracht. De meeste elektrische fietsen zijn goed voor een vermogen van om en bij de 250 watt, waarmee een snelheid van ongeveer 25 km per uur kan worden gehaald. Een motor van 24V heeft een stroomverbruik van ongeveer 10A. Bij meer vermogen stijgt het stroomverbruik. Die grote hoeveelheid elektriciteit kan alleen maar door de accu geleverd worden, waardoor die onvermijdelijk in omvang toeneemt en de fiets als geheel ook zwaarder wordt.

Wetgeving “Volgens de wet in België en Nederland mag een Pedelec niet sneller rijden dan 25 km per uur”, verduidelijkt Christophe Vijverman, zaakvoerder van Krigori nv. “Ga je - bijv. bij een afdaling – toch sneller, dan valt de elektrische ondersteuning automatisch uit en kun je op eigen kracht hogere snelheden bereiken. Een elektrische fiets mag bij wet enkel ondersteuning bieden bij het gebruik van de pedalen. D.w.z. dat men effectief moet fietsen om van de ondersteuning gebruik te maken. Als dat niet zo zou zijn, dan valt het voertuig immers onder de noemer 'gemotoriseerd' voertuig. Daarnaast mag het geleverde vermogen niet groter zijn dan 250 watt. De e-bike wordt dus niet als fiets beschouwd, omdat hij ook kan rijden zonder dat de bestuurder trapt. Maar een ebike die werd aangekocht voor juni 2003 en die voldoet aan de eisen die aan een Pedelec worden gesteld, mag ook als goedgekeurd worden beschouwd.”

maken. Naar keuze wordt de velg voor- of achteraan vervangen door een velg uit de kit, standaard uitgerust met een motorgenerator. De originele versnellingen kunnen behouden blijven. Via het bedieningspaneel vermenigvuldigt de motor de trapinspanningen met minstens 25%. Bij het remmen wordt de generatormodus automatisch geactiveerd. Bijkomend voordeel van een ombouwkit is dat ze kan worden overgezet, als je je een andere fiets aanschaft. Bij de normale elektrische fiets kan dat niet.

In de lift Naar verwachting zal de elektrische fiets door vernieuwingen een steeds groter publiek aanspreken. De afgelopen vijf jaar zit de verkoop van dergelijke fietsen in de lift. Naar schatting rijden er in België een 60.000 elektrische fietsen rond. In Nederland was 10 % van de verkochte fietsen vorig jaar een elektrische fiets. “Ik vind het positief dat een grote groep blijft fietsen en dat het voertuig ook in het ontwerp echt een fiets gebleven is”, besluit Bakker. “Alle voordelen van fietsen heb je eigenlijk ook met elektrische fietsen. Daarenboven kan het waarschijnlijk een groep verleiden om de auto te laten staan. Negatief zou het natuurlijk wel zijn, als jongeren en fitte volwassenen de gewone fiets zouden inruilen voor een elektrische fiets, want dan verdwijnt het gezondheidseffect van fietsen en krijgen we netto een hogere milieukost. Gewoon fietsen kost het milieu niks, maar elektrisch fietsen vraagt altijd wat elektrische energie, natuurlijk. Maar het is aanlokkelijk om op een elektrische fiets 'lui' te gaan fietsen, zodat je de norm voor gezond bewegen niet meer haalt. Daarnaast is er ook de druk vanuit de branche om krachtigere modellen op de markt te mogen brengen, wat nu wettelijk niet mag.” Tekst: Wouter PEETERS Foto’s: FIETSPRODUCENTEN en Wouter PEETERS

Zelf bouwen? In de handel zijn ook ombouwkits verkrijgbaar, zodat u van uw huidige, conventionele fiets een elektrisch exemplaar kunt

Een elektrische fiets mag bij wet enkel ondersteuning bieden bij het gebruik van de pedalen. Anders is het een 'gemotoriseerd' voertuig. 11

I-mag november 2010

technologie MODERN TIMES

MODERN TIMES MODERN TIMES Privacy als zoenoffer

Zelfstrikkende veter

In onze vorige I-mag presenteerden we de Gatewing X100, een ‘unmanned aircraft system’ van een Vlaams trio. Maar zulke UAV’s of ‘unmanned aerial vehicles’ bestaan natuurlijk al langer en in verschillende vormen en soorten. Een Duitse fabrikant van dergelijke toestellen – Sven Juerss – bindt evenwel de kat de bel aan door een samenwerking met Google aan te kondigen. De schrikbeelden zijn dan niet van de lucht, natuurlijk. We moeten er niet aan denken dat zo’n onbemand vliegend tuig voor Google de nodige opnames gaat maken. Juerss beweert alvast dat de microdronen heel geschikt zijn om de gegevens van Google Earth te actualiseren. Privacygroepen staan inmiddels op hun achterste poten, want minidronen vliegen nagenoeg geluidloos en kunnen worden uitgerust met nachtzicht en warmtebeeldcamera’s. Op die manier ben je nergens nog veilig voor beeldenjagende netwerken en websites. Juerss beweert dat zijn microdronen ook kunnen worden ingezet voor technisch werk, zoals de inspectie van windmolens. Wij hebben nog een doelgroep ontdekt: paparazzi kunnen met de microdronen hun slachtoffers geluidloos, probleemloos en – vooral – zonder enig gevaar voor lijf en leden benaderen. www.microdrones.come

Legt u nog altijd onontwarbare knopen in uw veters die dan toch na amper honderd meter al spontaan losgeraken? Nike heeft eind augustus een patent aangevraagd dat uw probleem geheel en al oplost. Geïnspireerd door de film Back to the Future II , waar Michael J. Fox op een bank tot de vaststelling komt dat zijn schoenen zichzelf strikken, heeft Nike een p a t e n t gevraagd op die zelfstrikkende veters voor sportschoenen. De nieuwe Nike-sneakers bevatten kleine motoren die de veters strak trekken. Een druk op de knop volstaat en de motoren werken op oplaadbare batterijen. www.nike.com

Solar Impulse vliegt almaar verder De Solar Impulse is een zweefvliegtuig dat volgepropt is met zonnecellen. Het weegt 1.600 kg en kan een hoogte halen van 8.500 meter. De vliegsnelheid is eerder laag, maar het verhaal wordt stilaan sterker. Na de eerste testvlucht in april vloog het toestel in september voor de eerste keer over Zwitserland: van Payerne naar Genève en van Payerne naar Zürich. De gemiddelde snelheid lag een keer op 46 km per uur en een keer op 50 km per uur. Niet duizelingwekkend, maar het is in eerste instantie de bedoeling om het tracé uitgevlogen te krijgen. Piloot van dienst was André Borschberg. Zegt u hoogstwaarschijnlijk niets, maar als we de naam Bertrand Piccard laten vallen, dan gaat er wel een lichtje branden. Piccard is initiatiefnemer en voorzitter van Solar Impulse en beschouwt het project niet als een doel op zich maar wel als een middel om jongeren te engageren voor pionierswerk en hen bewust te maken van hernieuwbare energie, energiebesparing en cleantech. De Solar Impulse moet in 2012 klaar zijn voor een transAtlantische vlucht en in 2013 voor een vlucht rond de wereld. Als dat lukt, dan hoort u er nog van… www.solar-impulse.com

Tekst: Luc VANDER ELST I-mag november 2010

12

samenleving

Arnout Van den Bossche brengt vernieuwende humor Burgerlijk ingenieur won vorig jaar Humo’s Comedy Cup GENT. Hij heeft niet het typische profiel van een Humo-comedian. Toch won Arnout Van den Bossche eind vorig jaar de Humo Comedy Cup, terwijl mensen als Urbanus en Tom Lenaerts in de jury zaten. Vandaag toert hij door Vlaanderen met zijn eigen comedy act, als Grote Internationale Relatie Deskundige. Een burgerlijk ingenieur die grappig is en vervolgens cabaretier/consultant wordt, dat vraagt om uitleg.

Het is een misverstand dat cabaretiers elk gesprek larderen met geweldige moppen en spitsvondigheden. Ze testen hun show wel met een try-out bij goede bekenden. Arnout Van den Bossche vertelt met professionele gedrevenheid over de combinatie van humor en innovatie. Creativiteit en vernieuwing zijn steeds zijn drijfveren geweest, zelfs onbewust. Als burgerlijk ingenieur kwam Van den Bossche terecht in bedrijven als Belgacom en Siemens. Heel interessant allemaal en toch vaak fnuikend voor de gezondheid. Zolang de uitvoerende taken goed werden uitgevoerd, leek iedereen tevreden. Maar er was niet echt plaats voor een open dynamiek om verfrissende voorstellen vruchtbaar te maken. Dus telkens als Van den Bossche promotie kreeg, voelde hij dat het tijd was om op te stappen.

“ Ik weet niet of ik wel een echte ingenieur ben.” “Ik weet niet of ik wel een echte ingenieur ben”, zo betwijfelt hij. “Ik heb natuurlijk de denkwereld van een ingenieur meegekregen. Die is heel wiskundig, heel rationeel. Maar creativiteit en intuïtie worden volledig vergeten. Associatief denken heb je nochtans even hard nodig in het bedrijfsleven. Neem nu een opstart waar je niets van cijfers of informatie hebt om een moderniserend product te ontwikkelen. Dan moet je andere denkprocessen inschakelen.”

Burgerlijk-industrieel Dus kwam hij terecht bij het Innovatiecentrum West-Vlaanderen. Als innovatieconsultant startte hij tot voor kort projecten op met hogescholen en universiteiten. Hij legde de link tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. “Bedrijven met een concrete vraag vinden op die manier jonge geesten om zich over het probleem te buigen. En de scholen creëren een uitzonderlijke leerkans voor hun leerlingen.” Van den Bossche schudt makkelijk een aantal voorbeelden uit zijn mouw. Simpel … Van den Bossche… I-mag november 2010

14

SAMENLEVING

vaak, maar productief. Een bedrijf zocht een systeem om fietsen in- en uit te checken. Zouden RFID-chips haalbaar zijn of niet, gezien het metaal van de fiets? De studenten zochten een oplossing en schreven er meteen een softwareprogrammaatje bij. Een tapijtenhandelaar bedacht dat een trackingsysteem voor zijn dure rollen textiel waardevol zou zijn. Een houtbedrijf wist geen blijf met zijn houtafval. Terwijl een oplossing zo gemakkelijk is: het bedrijf dumpte het afval bij de hogeschool en de studenten genereerden extra mogelijkheden voor hen door een lijn afgeleide houtproducten te creëren. Dat is voor Van den Bossche meteen het verschil tussen een burgerlijk en een industrieel ingenieur. Burgerlijk ingenieurs zijn onderzoekers, theoretici, die technologische ontwikkelingen bestuderen op lange termijn. Ze bekijken de bestaande toestand en denken na over wat er beter kan. Na drie tot vijf jaar kunnen zij pas iets zeggen over reële mogelijkheden. Terwijl een kmo praktische toepassingen nodig heeft, die hij binnen de zes maanden kan toepassen. Dat is waar de industrieel ingenieur goed in is: bestaande modellen actief gebruiken, op een voor het bedrijf unieke manier. “Dat verschil begreep ik al sinds mijn allereerste job”, zo herinnert Van den Bossche zich. “De pas afgestudeerde industrieel ingenieurs die er werkten, kenden alle mogelijke merken van spuitgietmachines die er zijn en hadden zelf de binnenkant ervan opengelegd. Ik had nog nooit een spuitgietmachine van dichtbij gezien. Dat zegt iets over het verschil in aanpak.”

“ Het verschil tussen burgerlijk en industrieel ingenieur begreep ik al sedert mijn allereerste job.” Maar hij relativeert dat verschil in opleiding meteen: “Het hangt altijd van de samenwerking tussen persoonlijkheden af of een project slaagt of niet.”

Vernieuwende humor Productontwikkeling was voor innovatieconsulent Van den Bossche dus een combinatie van techniek, esthetiek en creativiteit.Toch eiste dat laatste nog meer aandacht op in zijn leven. De ingenieur was al langer bezig met animatie en stand-upcomedy. Sinds hij meedeed met de Humo's Comedy Cup nam zijn entertainende carrière een hoge vlucht en neemt hij loopbaanonderbreking.

“Ben ik toch minder ingenieur dan anderen? Ik weet het niet”, peinst hij. “Het was misschien toeval dat ik geselecteerd werd voor de Cup. Ik ben eigenlijk niet het prototype van de Humo-comedian. Ik verkondig niet luidruchtig mijn mening, zoals de meeste stand-upcomedians. Ik blijf gewoon een consultant.” De Grote Internationale Relatie Deskundige, zo noemt hij zich. Zijn show is een laconieke parodie op de flipchartconsultant die weet hoe de dingen in elkaar zitten. In casu, de emoties van de vrouw. Humor pakt niet op papier. Daarom volstaat hier een technische verwijzing naar Youtube, waar de jury spreekt over de subtiliteit van Van den Bossches grappen. Met de proef op de som erbij, natuurlijk. Op die manier bewijst de Comedy Cup dat nieuwlichterij beloond wordt. “Ik zit eigenlijk in een onontgonnen segment binnen de comedymarkt. Tot nu toe was comedy vooral iets voor jeugdhuizen en cafés. Tot iemand ontdekt werd en in culturele centra kon spelen. Met mijn acts bereik ik nu ook bedrijven en events.” Dat hij ingenieur is, brengt zijn humor op plaatsen waar er traditioneel minder plaats voor is. “Los van mijn act over koppels, word ik steeds vaker gevraagd voor shows over minder evidente of technische thema's, omdat ik de denkwereld veel beter ken. Ik werk nu aan een kwartiertje humor over patenten en eigendomsrechten. Ik puzzel nog aan een act over relaties op het werk en over de gecontesteerde bonussen. Of eentje over projectmanagement: dat zie ik wel zitten”, geeft hij als voorbeeld, terwijl hij daar langs zijn neus weg een ondertitel bij plakt. “Projectmanagement of hoe ontsnap ik aan werk én verantwoordelijkheid, eigenlijk.”

Oproep voor ingenieurs Zelfs met zijn humor wil Van den Bossche innovatie nastreven. Dat kan door in vraag te stellen waarom hij plots een goede joke vindt. “Bekijk dat dan maar als mijn ingenieursreflex”, zo beaamt hij. “Ik wil er een methode uit puren die het mij mogelijk maakt om zo snel en zo lang mogelijk creatief te blijven.” Een les die hij meeneemt in zijn ervaring is het fail early-idee van Ideo, een internationaal bekende designfirma. Zij raden aan om zo snel mogelijk een prototype te maken van een pril idee of concept. Zo haal je de fouten er even snel weer uit. “Dat geldt zeker voor comedy. Op twee dagen tijd weet ik of een mop werkt of niet. Terwijl mijn vroegere sector, de IT,

15

eerst een jaar aan specificaties werkt en dan pas feedback vraagt. Met alle gevolgen van dien, natuurlijk.” Die manier van optimalisatie promoot Van den Bossche bij iedereen die het horen wil. “Het volstaat echt niet meer om alleen maar een doorgedreven verbetering van bestaande processen en artikelen na te jagen. Het is tijd voor nieuwe modellen, nieuwe ideeën, diensten en meerwaarden.” Van den Bossche vindt dat het er ook absoluut het moment voor is: “Alles wordt dezer dagen in vraag gesteld. Structuren en instituten worden afgebroken. Multinationals en grote bedrijven kennen alleen nog het woord bezuinigen. Het is dus aan flexibele en originele bedrijfjes of individuen om gedreven, al dan niet kleinschalige, voorstellen uit te testen. Dat is de enige manier waarop onze economie terug kan doorstarten.” Ingenieurs, voel u geroepen. Van den Bossche spreekt evenzeer uw inventief vermogen aan en waarschuwt meteen voor een extra valkuil. “Ingenieurs moeten naar domeinen gaan waar nog geen ingenieurs zitten. Ze moeten voorbij de grenzen van traditionele en puur technische sectoren durven kijken. En openstaan voor esthetische en zelfs psychologische factoren binnen hun werk.” Of hij daar weer een voorbeeldje van kan geven? Gemakkelijk: een collega-ingenieur bouwkunde bedacht een oplossing voor zwaargeschapen dames met rugklachten. De lingeriehuizen hadden tot dan vooral oog voor de schone buitenkant van lingerie. Maar de ingenieur tekende uit waar de steunpunten van een bh veel efficiënter waren, zonder het sexy model ervan te verwaarlozen. Als dat geen creativiteit is! www.arnoutvandenbossche.be Tekst: Lisbeth JASPERS Foto’s: Arnout VAN DEN BOSSCHE

I-mag november 2010

“Dit is een pretpark voor onderhoudsingenieurs” Puratos wil samen met Insel zijn technische dienst klaarstomen voor de toekomst Er gist wat bij Puratos in Groot-Bijgaarden. De Belgische producent van ingrediënten voor de bakkerij-, banketbakkerij- en chocoladesector is vast van plan om zijn wereldwijde groei van de jongste jaren te bestendigen. “Om de steeds hogere eisen aan ons productieapparaat te kunnen volhouden, willen we onze technische dienst opwaarderen”, zegt sitemanager ing. Peter Heerwegh. De zoektocht naar technisch talent gebeurt in samenwerking met Insel.

Puratos ontwikkelt, produceert en verkoopt een breed gamma van ingrediënten aan bakkers, banketbakkers en chocolatiers over de hele wereld. Steunend op twee belangrijke pijlers, technologie en innovatie, geven 5.300 medewerkers elke dag vaste vorm aan de ambitie om klanten te blijven verrassen met vernieuwende producten. En het ging de voorbije jaren bijzonder hard. Het bedrijf kende een wereldwijde expansie. Ook al werden intussen meer dan 65 filialen opgericht, inclusief in groeilanden zoals India en Iran, toch maken de eigenaars er een erezaak van om hun hoofdzetel en vijf productiesites in België te houden. “Wij zijn in bakkerij-, patisserie,- en chocoladesector één van de meest innovatieve bedrijven”, vertelt Peter Heerwegh. “Wereldwijd hebben we een belangrijke invloed op voedingsproducten die de mensen dagelijks gebruiken. Ons doel is om de komende acht jaar onze omzet wereldwijd te verdubbelen van 1 naar 2 miljard euro. Daarom is het noodzakelijk om een productieapparaat op te bouwen dat beantwoordt aan de eisen van de klanten en dat op technisch vlak op zijn eigen benen kan staan. Omdat de voorbije jaren alle aandacht naar de razendsnelle groei van het bedrijf is gegaan, is op onze site in GrootBijgaarden de nood ontstaan aan meer en meer technische kennis, knowhow en professionalisme. Voor onze productielijnen voor emulgatoren, bakkerijpoeders, patisseriemixen, afdekgelei en margarine kampen we op dit ogenblik met een tekort aan engineering op het vlak van maintenance. Toen ik hier anderhalf jaar geleden in dienst kwam, was er

PUBLIREPORTAGE

ing. Peter Heerwegh van Puratos, ing. Cathy Champagne van Insel en ir. Dimitri Malschaert zijn op zoek naar twee maintenance engineers.

bijna geen sprake van preventief onderhoud en werd er veel beroep gedaan op externe firma’s. Bij een tekort aan eigen onderhoudsingenieurs dreigen onze techniekers niets anders meer te doen dan brandjes blussen. Dat is bijzonder ondankbaar. Het zijn immers precies de onderhoudsessies die een technieker de gelegenheid geven om af en toe een machine uit elkaar te halen en de kennis bij te spijkeren. Daar willen we prioritair werk van maken. Verder besteden we ook extra aandacht aan een degelijke werkvoorbereiding, zodat herstellingen nog beter gepland worden en eventuele shutdowns met de minste hinder kunnen verlopen.”

misschien vernemen de procesingenieurs ook nog ergens iets over de voedingssector. In al de andere afstudeerrichtingen wordt er niet of uiterst zelden over gesproken.”

Enorm veel uitdagingen

“Puratos heeft een divers productieapparaat en biedt voor een ingenieur enorm veel uitdagingen”, beaamt maintenance manager ir. Dimitri Malschaert. “Puratos levert ingrediënten aan professionele ondernemers en niet aan eindconsumenten. De consumentenmarkt wordt door onze R&D-afdeling echter continu doorgelicht om nieuwe trends te analyseren inzake smaak, gezondheid, gebruiksgemak, genot en multiculturele oorsprong. Nieuwe tendensen in verpakking en innovatie in de merchandising maken ook deel uit van ons onderzoek.”

Peter Heerwegh stapte naar Insel om zich te laten bijstaan in de zoektocht naar twee maintenance ingenieurs. “Onderhoudsingenieurs vinden is gemakkelijker gezegd dan gedaan” zegt Peter Heerwegh. “Blijkbaar zijn mensen die heel technisch willen bezig zijn en onrechtstreeks een team kunnen aansturen een uitstervend ras.” “De zoektocht is uitdagend, maar dat zijn we wel gewoon”, aldus ing. Cathy Champagne, senior consultant bij Insel. “Alleen wordt de instroom in dit geval extra bemoeilijkt door de verkeerde perceptie die er heerst over ‘de voedingssector’. Het gebrek aan actuele informatie in de ingenieursopleiding is daar voor een groot deel de oorzaak van. Voeding komt aan bod in de chemie-opleidingen en

“Puratos is nochtans een echt pretpark voor onderhoudsingenieurs”, verduidelijkt Peter Heerwegh. “Omdat hier voortdurend wordt geïnvesteerd, creëren we steeds opnieuw opportuniteiten voor ingenieurs. In onze site in Andenne werd bijvoorbeeld net 21 miljoen euro geïnvesteerd voor de productie van desems. Ook in Groot-Bijgaarden is er geen enkele discipline die niet aan bod komt: van hydraulica en pneumatica tot elektriciteit, elektronica, automatisering en mechanica.”

Hands-on Insel schakelt intussen al zijn kanalen in om de witte raven te vinden die het bedrijf nodig heeft. “We zijn van plan om tijdens bepaalde campusrekruteringen Puratos op een exclu-

sieve en dedicated manier onder de aandacht te brengen van de laatstejaarsstudenten” aldus Cathy Champagne. “Puratos wil dat ook doen door het aandragen van onderwerpen voor masterproeven. Op korte termijn zijn we op zoek naar ingenieurs met een hands-on mentaliteit die conceptueel zeer sterk zijn en tegelijk over zeer sterke communicatievaardigheden beschikken.” “Een maintenance automation ingenieur zal bijvoorbeeld al de processen op vlak van automatisatie in kaart moeten brengen maar zal ook onderhoudsplannen moeten opstellen en aanpassingen opvolgen en documenteren”, legt Dimitri Malschaert uit, “de maintenance engineer zal meer mechanische onderhoudsplannen opstellen. Hiervoor is een goede communicatie en samenwerking met verschillende afdelingen noodzakelijk” “De twee maintenance engineers zullen ook meteen betrokken worden bij nieuwe innovatieve projecten,” aldus Peter Heerwegh, “wat zal bijdragen tot de kennisdeling in dit bedrijf. Om hun werk te faciliteren zullen we verder investeren in informaticaprogramma’s ” Wie interesse heeft voor de technische vacatures bij Puratos of meer informatie wil over andere opportuniteiten bij Insel kan contact opnemen met ing. Cathy Champagne op 09 259 12 12 of via [email protected] www.insel.be

samenleving

“Maak wetenschappen bruikbaar, ludiek en leerrijk” ‘Leraar van het Jaar 2009’ Jacques T’Kindt is leraar chemie en fysica VINDERHOUTE. U kent het fenomeen: uw schoolgaande kinderen worstelen jaar na jaar met wiskunde, chemie en fysica. Engels? Nederlands? LO? Zo veel leuker! Met alle gevolgen van dien. Als wetenschappen bij scholieren niet populair zijn, kiezen zij ook niet voor een hogere studie in wetenschappelijke richtingen. Ander gevolg: te weinig studenten en een hele resem knelpuntberoepen, waaronder dat van ingenieur. Maar er is beterschap op komst. Voor de eerste keer in zeven edities riep het onderwijsblad Klasse in 2009 een leraar fysica en chemie uit tot ‘Leraar van het Jaar’.

Met de laureaat Jacques T’Kindt (58) – een licentiaat chemie en leraar aan het SintLaurensinstituut in Zelzate - peilen we naar het saaie imago van wetenschappen in het middelbaar onderwijs. En vooral: wat kunnen we eraan doen?

I-mag november 2010

sant wordt, moet je al overgaan naar je volgende onderwerp. Toch lukt het, want in het nieuwe leerplan zijn voor richtingen als moderne talen en economie de vakken ‘chemie’ en ‘fysica’ vervangen door het vak ‘natuurwetenschappen’. We kunnen de theorie zo veel mogelijk beperken en vertrekken van de actualiteit en van experimenten. Ook de handboeken zijn daaraan aangepast.”

Hoe kunt u leerlingen die hooguit één uur chemie hebben nog motiveren?

In de richtingen waar wetenschappen sterker staan, krijgen we een ander verhaal ?

“Met één uur in de week is dat niet evident: je kunt in feite alleen maar de leerstof zien. Op het moment dat het interes-

“In wetenschappen-wiskunde of moderne talen-wiskunde krijgen de leerlingen 4 tot 5 uur wiskunde en 7 tot 8 uur wetenschap-

18

SAMENLEVING

“ Nogal wat bekende mediafiguren – onder wie enkele televisiepresentatoren – gaan er prat op allergisch te zijn voor wiskunde en wetenschappen.”

pen. In eerste instantie kiezen ze toch voor de wiskunde, maar na verloop van tijd winnen de wetenschappen aan populariteit. Begrijpelijk, als je weet dat de leerlingen die dan wel graag wiskunde doen, in hun laatste twee jaar 6 tot 8 uur wiskunde krijgen.” Waar komt volgens u dat saaie imago vandaan? “Ik heb soms de indruk dat de leerlingen die maar een uur wetenschappen hebben, zeer mondig zijn en dat negatieve imago uitdragen. Nogal wat bekende mediafiguren – onder wie enkele televisiepresentatoren – gaan er prat op allergisch te zijn voor wiskunde en wetenschappen (lacht). Dat is ook een teer punt bij sommigen van mijn collega’s op school. Ze doen net hetzelfde. Goed, ikzelf mag dan geen talenknobbel hebben, ik ben daar niet fier op. Maar het tij is aan het keren: figuren als Lieven Scheire en Filip Van den Abeele, een oud-leerling van ons trouwens, verrichten goed werk in bijvoorbeeld ‘De Laatste Show’. Wat ik van Dirk Draulans vind? Je voelt dat hij veel weet en hij kan de finesses goed toelichten, allemaal zeer bruikbaar voor mijn lessen. Alleen komt hij soms nogal heftig en hautain over. En ik zou het bijna vergeten: Elio Di Rupo is doctor in de fysica.”

Vraag aan een zesdejaars bij het begin van zijn laatste schooljaar: wat is het verschil tussen burgerlijk, industrieel ingenieur, een master in de chemie of een master in de fysica? Ze weten dat niet: noch als studierichting, noch als beroep.

Actualiteit Vindt u het zinvol om leerlingen ervan te overtuigen om wetenschappen leuk te vinden? “Ik heb even veel respect voor iemand die niet graag wetenschappen doet, maar er

Theorie aan praktijk koppelen vindt leraar Jacques T’Kindt heel belangrijk.

moet toch een beetje aangeboren talent aanwezig zijn om ergens te geraken. Maar echt leerlingen overtuigen? Nee, dat heeft geen zin. Het heeft een averechts effect, als je tegen een zestien- of zeventienjarige zegt: ‘je moet dit graag doen’. Het enige wat ik probeer, is de niet-liefhebbers bij mijn lessen te betrekken. Ik krijg op het einde van het jaar dikwijls het commentaar: ‘ik heb toch iets bijgeleerd’ of ‘ik ben nog altijd niet goed in wetenschappen, maar ik besef nu wel dat ze belangrijk zijn‘ (lacht).” Wat doet u om leerlingen te blijven boeien tijdens de lessen fysica en chemie? “Heel belangrijk is een link leggen naar de actualiteit. Elke week gebeurt er wel iets dat ik gebruik in mijn lessen. Ik zie een scheikundige naam ik de krant staan, ik knip het artikeltje uit en ik verbind dat aan mijn lessen. Een voedselvergiftiging? Ook altijd interessant. Een paar jaar geleden had zangeres Nathalia een ongeval. Welnu, dat was aanleiding om in mijn les fysica iets over traagheid en snelheid te zien. Zo krijg je je leerlingen makkelijker mee. En verder moet je ervoor zorgen dat je lessen aangenaam blijven. Leerlingen moeten naar de les komen en zich afvragen: wat gaat er vandaag gebeuren? Het element verrassing is zeer belangrijk. Dat is dikwijls het probleem bij jonge leerkrachten. Als ze een proef uitvoeren, stellen ze vooraf: ‘nu gaan we dit doen en dan moet dit en dat gebeuren’. Het plezier is voor de leerlingen al voorbij, nog voor ze eraan begonnen zijn. Een tweede gouden regel is zoveel mogelijk proeven doen.”

19

Anderzijds moet u er toch ook voor opletten dat het showelement niet gaat overheersen? “Dat klopt. Ik geef altijd het voorbeeld van een volleybalspeler. Op je tiende is volleybal makkelijk: een net, een bal, een terrein en je kunt spelen. Maar een professionele volleybalspeler heeft het een stuk moeilijker. Idem dito met wetenschap. In het begin weet je alles. Maar op het einde moet je veel meer weten. Leerlingen moeten op een bepaald moment weten dat ze bijna professional zijn.” Waar blijft u uw inspiratie vandaan halen? “Ik volg twee, drie, soms zelfs vijf bijscholingen per jaar in mijn vakgebieden fysica en chemie. Vooral de universiteit van Antwerpen organiseert interessante bijscholingen. En daar komt toch een tweehonderdtal collega’s op af. Ik ben daar zeer tevreden over. Zo loop ik geregeld een collega uit Zaventem tegen het lijf. Hij heeft in zijn eentje met eigen materiaal al meer dan 250 proeven bedacht en uitgevoerd die nergens anders beschreven staan. Heel inspirerend. Ik kan je verzekeren dat je, na zo een namiddag vier, vijf nieuwe dingen hebt geleerd die bruikbaar, ludiek én leerrijk zijn.” Gaat u ook aan de slag buiten de traditionele schooluren? “Een paar jaar geleden hebben onze zesdejaars enkele lessen over staalbereiding gevolgd bij Sidmar in Gent, gegeven door de ingenieurs van Sidmar. Dat waren vier

I-mag november 2010

SAMENLEVING

Leerlingen moeten kunnen experimenteren tijdens practica.

namiddagen van drie uur. We zijn toen op plaatsen in het bedrijf geweest, waar normaal niemand mag komen. Het was de bedoeling om die formule ook uit te werken voor het vak wiskunde. Dat heeft jammer genoeg maar twee jaar geduurd vanwege besparingen in het bedrijf door de economische crisis. En vorig jaar bezochten we gedurende een halve dag het bedrijf VFT in Zelzate. Ook daar stonden enkele ingenieurs van het bedrijf ons te woord.”

Enthousiasme Hebt u er zicht op hoe de zogenaamde abituriënten uiteindelijk hun studies kiezen? Studies voor met name een knelpuntberoep als dat van ingenieur kennen niet de grote toeloop die je zou verwachten?

beroep niet kent. Oud-leerlingen komen onze leerlingen in het laatste jaar informeren, maar ook zij hebben nog geen beroepservaring.” U krijgt van ons een opdracht. U mag naar eigen goeddunken drie modules van drie uur samenstellen waarin u op woensdagnamiddag afstuderende leerlingen warm maakt voor het beroep van industrieel ingenieur. Hoe vult u die? “(zonder nadenken) Eerst en vooral: werk altijd met groepjes van vier, vijf man, nooit met een hele klas van meer dan twintig. Module 1: ga een hogeschool bezoeken die de opleiding industrieel ingenieur aan-

“Ik denk dat het in de perceptie van de leerlingen zit: de meesten ervaren de studie als te moeilijk. Wie zeer geïnteresseerd is in de pure wiskunde, gaat voor burgerlijk, hoewel ik de indruk heb dat ze momenteel eerder naar de medische wereld neigen. Hoe raar het ook mag klinken: de toelatingsproef voor geneeskunde lijkt meer mensen te motiveren. Voor de rest weten de meeste leerlingen niet wat de studies precies inhouden. Vraag aan een zesdejaars bij het begin van zijn laatste schooljaar: wat is het verschil tussen burgerlijk, industrieel ingenieur, een master in de chemie of een master in de fysica? Ze weten dat niet: noch als studierichting, noch als beroep. We proberen daar iets aan te doen, maar dan nog gebeurt dat volgens het leerprogramma in de lessen Nederlands door iemand die het

I-mag november 2010

biedt. Na een korte inleiding laat ik de leerlingen, in kleine groepjes dus, een aantal practica volgen – eventueel speciaal voor hen ontworpen én zeer goed voorbereid. Zo kunnen de leerlingen zien: dat doen we hier zo en zo. Module 2 wordt een bedrijfsbezoek. Een ingenieur geeft de inleiding en de leerlingen kunnen in de ateliers rondlopen waar je ze iets te doen geeft dat gelieerd is aan het beroep: een of ander computerprogramma uittesten of een bepaalde techniek laten uitproberen. Je moet ze duidelijk maken wat je zo allemaal moet doen als industrieel ingenieur. In module 3 ten slotte laat je de leerlingen kennismaken met de leerinhoud van het eerste jaar. Laat ze ook kennismaken met een directielid van het bedrijf dat als industrieel ingenieur is opgeklommen in de hiërarchie van het bedrijf. Daar hebben, zo hoor ik, leerlingen schrik van: zodra ze directielid zijn, doen ingenieurs niet langer waar ze voor gestudeerd hebben. Toon hen dat ook directieleden nog een toffe job hebben die nog te maken heeft met hun studies. En nog een laatste punt: zorg ervoor dat ook de mensen uit het bedrijfsleven met wie je samenwerkt, pedagogisch onderlegd zijn en enthousiasme uitstralen. Leerlingen moeten zien en voelen dat de bedrijfsmensen zich amuseren op hun werk. Goed, aan het einde van deze drie modules zal een aantal leerlingen afhaken, maar een aantal zal ook extra gemotiveerd geraken.” Tekst: Wilfried VANDEN BOSSCHE Foto’s: Familie T’KINDT en Wilfried VANDEN BOSSCHE

Leraar fysica en chemie en toch populair. 20

Nieuwsbrief Ex-Change Jaargang 6 - nr.2 november 2010

[een wervende quote]

] o t o f e n] d en dere k k kin a p t e n e ts m e r t ie e i [h [bes

[bv: “als mijn papa werk heeft, dan mag ik naar school”?]

[het Ex-Change logo] + korte, ontroerende tekst; 5 regels max. rekeningnummer niet vergeten! Iets zoals: “stort vandaag nog op BE12 7330 3380 1092”

[contactinformatie]

werkt. Ook zonder slogan. Met deze nieuwsbrief informeert Ex-Change tweemaal per jaar met de steun van I-mag sympathisanten en geïnteresseerden. Op de volgende bladzijden vindt u meer informatie over onze werking, onze projecten, onze vrijwilligers en onze successen. Meer informatie vindt u via www.ex-change.be of door ons te mailen: [email protected]. ledenbedrijven van de Ex-Change Company Club

WOORD VAN DE VOORZITTER

UW WERKNEMER NAAR DE VOLGENDE SAAIE CURSUS?

… met de botten elders in het slijk

Dirk Vyncke, voorzitter Ex-Change vzw

Beste lezer, We hebben keuzes. Maken we van deze nieuwsbrief een fotoreportage? Of maken we er bijvoorbeeld een academisch werkstuk van? We kozen voor een eerder rationele benadering: geen wervende foto op de voorpagina die smeekt om uw hulp. Ex-Change werkt ook zonder dat. Maar of het goed verkoopt? Wie niet altijd een keuze heeft, maar zich ook afvraagt ‘of het goed verkoopt’, is de ondernemer in het Zuiden. Een keuze hebben is vaak een gevolg van kennis, weten welke mogelijkheden er bestaan. Weten hoe je je boontjes kunt doppen, verpakken en vermarkten. Weten hoe je je computercursus verkocht krijgt in Ouagadougou. Daarom leveren we kennis: expertise op maat en op aanvraag van kmo’s en organisaties in het Zuiden. Het zijn kleine injecties met een grote impact op de lokale economie en ontwikkeling. Experten uit Vlaanderen stellen zich graag kandidaat voor zo’n ervaring. Bedrijven in het Zuiden rekenen op Ex-Change. Mogen wij op u rekenen?

Het aanbod van cursussen, trainingen of workshops is tegenwoordig niet meer bij te houden. Wellicht stuk voor stuk interessante en relevante opleidingen voor u of uw werknemers. Maar de ‘return on investment’ kan beter, denken we bij Ex-Change. Ex-Change biedt geen opleidingen aan, maar een unieke extra werkervaring. Een project van Ex-Change uitvoeren in een van onze focuslanden in het Zuiden is een spoedcursus ‘doehet-zelf’, samen met ondernemers in het Zuiden.

Hoe werkt het? Bij Ex-Change krijgen we jaarlijks enkele honderden aanvragen van bedrijven of organisaties in het Zuiden, voornamelijk Afrika en Zuid-Amerika. Zij vragen om expertise in de meest uiteenlopende vakgebieden, zowel voor technische profielen als managersprofielen. ExChange zoekt naar kandidaten in Vlaanderen en Europa om hen bij te staan. Wij maken een preselectie van de kandidaten, maar de organisatie in het Zuiden beslist uiteindelijk wie hen mag bijstaan. Na de selectie voorzien we een doorgedreven ondersteuning en opvolging, ook na het aflopen van de werkreis naar het Zuiden. Zo’n werkreis duurt gemiddeld een 15-tal dagen. We winden er geen doekjes om: voor 6.000 euro heeft u het volledige pakket, inclusief vlucht, verblijf en accommodatie. Maar dan moet u eerst wel geselecteerd worden, natuurlijk…

Experte Marijke Van Speybroeck aan de slag in Uganda (project ‘Lodoi’).

Klaar?

Een beetje nood aan ‘eens iets anders’? Zin om uw expertise eens elders te laten renderen? Verkenning van de lokale markt combineren met een enthousiasmerende ervaring voor het hele bedrijf? Laat uw ‘high potentials’ of ‘high profiles’ eens kennismaken met iets anders… en met zichzelf! Of gaat u liever zelf? Bent u flexibel en open minded en beschikt u over een specifieke expertise? In elk geval: kijk eens op onze website naar de openstaande projecten – een lijst die bijna dagelijks wordt aangepast: http://www.ex-change.be/projecten.php

En daar sta je dan… Een expert van Ex-Change wordt gedropt in een van onze focuslanden in het Zuiden, vaak met een onvolledig idee over de lokale omstandigheden en met onduidelijke verwachtingen. Kan jij dat aan? Ben jij voldoende flexibel om met je botten elders in het slijk te gaan staan?

Van harte, Dirk Vyncke Voorzitter Ex-Change vzw

Wilt u meer weten over onze organisatie en werking? Neem dan contact op [email protected] of 03 259 11 12.

EX-CHANGE INFORMEERT

Meer dan 700 kandidaat-experten in onze database Een van de uitdagingen van onze organisatie is uiteraard om de juiste man/vrouw op de juiste plaats te vinden en dat bovendien ook nog op het juiste moment. Daarom werd er hard gewerkt aan de uitbreiding van onze database. En met succes, want op zes maanden tijd hebben zich nog eens bijna tweehonderd mensen kandidaat gesteld om als expert te worden uitgestuurd. Desondanks zijn er nog altijd projecten waarvoor we maar moeilijk aan de vraag kunnen beantwoorden. Voorbeelden daarvan zijn verpakking van voeding, marketing, hoteliers (algemeen management voor hotels), strategisch management en organisatieontwikkeling. In die, maar ook in andere sectoren, zijn kandidaten zeer welkom. We horen het graag via [email protected]. Marijke Van Speybroeck voor Lodoi in Uganda.

MIJLPALEN

Samenwerkingsakkoord Op dinsdag 24 augustus 2010 ondertekenden Erik Van Laer, directeur – gedelegeerd bestuurder van het opleidingscentrum Syntra-AB en Roland Waeyaert, general manager van ExChange, een samenwerkingsakkoord. Via Ex-Change-projecten kunnen Syntra-AB-docenten bijkomende knowhow opdoen en hun wereldbeeld verruimen. Daarnaast kan hun vakexpertise een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling in het Zuiden. Deze overeenkomst kadert in het strategisch plan van SYNTRA-AB, die de docenten als ambassadeurs wil beschouwen en daarin wil ondersteunen en begeleiden. Bovendien sluit dit akkoord perfect aan op de visie van Syntra wat betreft ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’.

Erik Van Laer en Roland Waeyaert ondertekenen het samenwerkingsakkoord.

FEEDBACK VAN EEN AANVRAGER: “May you live long & happy for the good work you do!” “On behalf of Vukani-Ubuntu and on a personal note, I wish to thank you very much for the wonderful opportunities you have provided to Vukani.” (Demos Takoulas, CEO Vukani Ubuntu, aan Ex-Change-expert en lokale vertegenwoordiger Frederic Versavel)

NIEUWS OVER ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

MDG scan: meet de impact van uw bedrijf in ontwikkelingslanden Meer en meer rapporten tonen onomstotelijk aan dat minder iedereen gelijke minder armoede naar school kansen kindsterfte economische groei niet alleen leidt tot minder armoede, maar ook een significante minder minder duurzaam samenwerking kraamsterfte HIV milieu invloed heeft op de andere millenniumdoelen of ‘Millennium development goals’ (MDG’s). Sustainalytics onderzocht de impact van 20 bedrijven en uit het onderzoek blijkt dat ze een gezamenlijke positieve impact hebben op maar liefst 8,2 miljoen mensen in ontwikkelingslanden. Bij de start van het nieuwe millennium onderschreven 189 lidstaten van de Verenigde Naties de Millenniumdoelstelling: acht concrete en meetbare doelen om de armoede en ongelijkheid wereldwijd aan te pakken tegen 2015. Voor het nieuwe onderzoek maakte sustainalytics gebruik van de ‘MDG-scan’, een online tool dat de positieve bijdrage van bedrijven aan de millenniumdoelen overzichtelijk maakt. De MDG-scan geeft een inschatting van het aantal mensen in ontwikkelingslanden dat profiteert van de bedrijfsactiviteiten en maatschappelijke projecten van een bedrijf. Op www.mdgscan.com kunnen bedrijven ook zelf de scan invullen om erachter te komen wat hun bijdrage is aan de millenniumdoelen. De voornaamste uitkomst van het onderzoek is dat het bedrijfsleven bijdraagt aan de millenniumdoelen: de 20 deelnemende bedrijven hebben gezamenlijk een positieve impact op 8,2 miljoen mensen in ontwikkelingslanden. De studie toont

U wil graag meer weten over Ex-Change? Wij informeren u graag! Eva Escobar [email protected] Martine Hustinx [email protected] Kris Binon [email protected] Roland Waeyaert [email protected]

Ex-Change vzw Herentalsebaan 643 B-2160 Wommelgem T 0032 3 259 11 12 F 0032 3 259 11 16 www.ex-change.be Sudsidiërende overheid:

eveneens aan dat ondernemen in ontwikkelingslanden bijna net zoveel impact heeft als het uitvoeren van maatschappelijke projecten door diezelfde bedrijven: van de 8,2 miljoen begunstigden werden 4 miljoen menDirk Verlee in Malawi – project voor het sen bereikt via de commerciële activiteiten ministerie van Industrie & Handel van Malawi. van bedrijven en 4,2 miljoen via hun maatschappelijke projecten. Bedrijfsreputatie Nog een opmerkelijk resultaat van het onderzoek slaat op het langetermijnbelang van bedrijven zelf om bij te dragen tot het behalen van ontwikkelingsdoelen. Investeren in een gezond ondernemersklimaat in ontwikkelingslanden leidt tot nieuwe zakelijke kansen en beperkt de risico’s en kosten. Dat is voor bedrijven een belangrijke drijfveer om zich, ook op de lange termijn, te blijven inzetten voor de millenniumdoelen. Bronnen: 1. Sustainalytics (2010). Business impact report 2010. Scanning the contribution of 20 multinationals to the Millennium development goals. Amsterdam: Sustainalytics. 2. NCDO, juni 2010 Postbus 94020, 1090 GA Amsterdam, www.ncdo.nl 3. http://www.millenniumdoelen.nl/

EX-CHANGE RAPPORTEERT

Audit Ex-Change afgerond Zoals overeengekomen in de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid, werd in mei van dit jaar een audit uitgevoerd over de werking van Ex-Change. De doorlichting, in handen van zelfstandig consulent Gerda Heyde, werd een lijvig document dat alle aspecten van onze organisatie belicht.

Landencoördinator Anne-Marie Van Broeck (rechts) op werkreis in Ecuador.

Structurele partners:

“De inbreng van de experten was kwaliteitsvol en hun bijdrage ontwikkelingsrelevant.” Dat is ongetwijfeld de belangrijkste zin uit het hele rapport, waarvoor we onze experten niet genoeg kunnen bedanken. Zoals bij elke audit, worden er ook in dit document enkele goede ideeën en verbeterpunten naar voor geschoven, waarop we de komende jaren nog intensiever willen werken. Nog een afsluiter die we u niet mogen onthouden: “Ex-Change is verder uitgegroeid tot een ‘beweging’ die erin slaagt om een hele groep mensen uit het bedrijfsleven (in het actieve beroepsleven of erna) te mobiliseren en te sensibiliseren rond ondernemen in het Zuiden. Dat stevige engagement is een van de unieke en verfrissende aspecten van ExChange.”

In samenwerking met:

afdelingen ACTIVITEIT IN DE KIJKER

>

LEUVEN-HAGELAND

PROMAT donderdag 25 november 2010 De VIK-afdeling Leuven-Hageland brengt een bezoek aan Promat nv, deel van de Etex Group, een industriële groep in bouwmaterialen. Promat ontwikkelt isolatiesystemen voor de bouw en de industrie met het oog op meer veiligheid en energiebesparing. De producten bestaan uit plaatmaterialen met hoge of lage densiteit, spuitmortels, materialen die bestand zijn tegen hoge temperaturen, zoals dekens en textielproducten. Promat International stelt wereldwijd 1.250 mensen tewerk in meer dan 39 fabrieken en verkoopsorganisaties. De Promat-materialen zijn gebaseerd op de calciumsilicaattechnologie: d.m.v. een gecontroleerd reactieproces wordt een ‘engineered’ calciumsiliciumhydraat (CSH) geproduceerd. Promat onderscheidt zich als specialist in twee belangrijke domeinen: passieve brandbescherming in gebouwen, tunnels en schepen en hogetemperatuurbescherming voor de industrie en huishoudelijke toepassingen. Als marktleider in passieve brandbescherming biedt Promat systemen aan die bij brand mensenlevens kunnen redden, goederen vrijwaren en het mogelijk maken dat de hulpdiensten op een veilige manier kunnen optreden. Alle Promat-systemen zijn gebaseerd op moderne innovatieve concepten en voldoen aan de strengste eisen. Promat HTI is de specialist in hogetemperatuurisolatie. Promat HTI biedt pasklare oplossingen voor energiebesparing, temperatuurbeheersing en bescherming van mens en omgeving. Promat HTI-producten worden vooral toegepast in de petrochemische, aluminiumverwerkende, glas- en staal industrie, en in de keramische nijverheid.

• PRAKTISCH 13.30 uur: 14.00 uur: 14.15 uur: 15.00 uur: 16.15 uur: 17.00 uur:

onthaal met koffie en gebak presentatie Promat (introductie) info passieve brandbescherming rondleiding in de fabriek en bezoek aan firelab presentatie hogetemperatuurisolatie afscheidsdrink met versnaperingen

• PRAKTISCH Plaats: Hoofdzetel Promat International, Bormstraat 24, Tisselt. Datum: donderdag 25 november 2010 om 13.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; VIK-bedrijfsleden betalen 3 euro; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBLVN11110.

27

I-mag november 2010

afdelingen

KEMPEN 24-nov-10 4-dec-10 5-feb-11 13-jun-11

Bezoek Van Cauwelaertsluis, Antwerpen, 13.30 uur. Toneel 'Komisch potentieel komisch', Antwerpen, 20 uur Gezellig samenzijn Familiewandeling

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Komisch potentieel komisch Europa, aan de regionale magazijnen van Toyota Motor Marketing Europe (TME) en aan 650 Toyota- en Lexusdealers in de Benelux, Noord-Frankrijk en West-Duitsland. Na een investering van 20 miljoen euro is het distributiecentrum in 2007 uitgebreid van 70.000 naar 100.000 m². Er rijden constant heftrucks en andere interne vervoermiddelen. Daarom ook moet iedereen een veiligheidshesje aantrekken. Het bedrijf beschikt over een zeer groot computergestuurd magazijn. Daarnaast is er een opleidingscentrum ‘dojo’, waar nieuwe werknemers worden getraind en getest, vooraleer ze in het bedrijf mogen starten.

zaterdag 4 december 2010 De VIK-afdeling Kempen gaat weer op theaterbezoek bij theater Zeemanshuis in Antwerpen. Zij brengen ‘komisch potentieel komisch’ (Comic potential) een futuristische romantische komedie, geschreven door Alan Ayckbourn. Vertaling en regie door Stijn Van Haecke. In een tv-studio wordt een soap opgenomen met actro’s: acterende levensechte robots. Een van die actro’s begint plots menselijke trekken te vertonen. Zeer tot ongenoegen van de fin-de-carrière regisseur. Een jonge schrijver ziet wel wat in het komisch potentieel van die actro. Hij wil samen met haar een nieuw programma maken. Maar kan dat zomaar? Is de actro wel menselijk genoeg? En bloeit er iets moois?

• PRAKTISCH Plaats:Toyota Parts Centre Europa, Industrieterrein 11, Diest (Webbekom). Te bereiken via de E314, afrit DiestHalen. Datum: donderdag 28 april 2011 om 18.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro op rekening 431- 0647591-86 van de VIKafdeling Leuven-Hageland met de vermelding ‘TPCE’. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBLVN10411. Maximum 40 deelnemers.

Wil je er bij zijn, reageer dan snel, want er zijn slechts 20 plaatsen voorbehouden voor VIK-leden.

• PRAKTISCH Plaats:Theater Zeemanshuis, Falconrui 21, Antwerpen. Datum: zaterdag 4 december 2010 om 20 uur. Kostprijs: 16 euro per persoon, na inschrijving bedrag betalen op rekening 403-9504811-48 op naam van Guy Roymans in 2300 Turnhout met de vermelding ‘toneel 4 december 2010’. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAKPN11210. Maximum 20 deelnemers.

LIMBURG 4-nov-10 15-nov-10 4-dec-10

LEUVEN-HAGELAND 25-nov-10 18-feb-11 25-mrt-11 28-apr-11 21-mei-11

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

ASML-Veldhoven

Bezoek Promat, Tisselt, 13.30 uur Bezoek United Anodisers Bezoek Renier natuursteen Bezoek Toyota, Diest, 18.30 uur Stadswandeling, Aarschot

donderdag 4 november 2010 “Computers zullen in de toekomst niet meer dan 1,5 ton wegen” (Bron: Popular Mechanics Magazine, 1949)

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Gelukkig is er sinds 1949 heel wat gebeurd, want een moderne computer past vandaag in de palm van een hand. Die verkleining danken we mede aan kleinere, snellere en meer energie-efficiënte semiconductoren. De recentste ontwikkelingen rond semiconductoren kunt u samen met andere VIKleden zelf ontdekken bij het hoogtechnologisch bedrijf ASML. ASML is met zijn lithografiemachines al meer dan 25 jaar toonaangevend in de ontwikkeling van steeds kleinere en snellere microchips.

TPCE Toyota Diest donderdag 28 april 2011 Het Toyota Parts Centre Europe (TPCE) is een schakel tussen 700 leveranciers en de 10 miljoen klanten van Toyota in Europa. Er werken 700 mensen. Het distributiecentrum staat in voor de verdeling van wisselstukken en toebehoren aan de nationale distributiecentra in

I-mag november 2010

Bezoek ASML, Veldhoven, 18.30 uur Focussing - Meer gedaan in minder tijd, Diepenbeek, 20.15 uur Pokeravond

28

ACTIVITEITEN

Die microchips zijn essentiële onderdelen van zowel de huidige als de toekomstige generaties elektronica. De machines van ASML worden vandaag immers ontworpen met het oog op de uitdagingen van morgen. Terwijl er in de beginperiode van ASML in 1987 chips werden geproduceerd, waarbij de inwendige lijnen een breedte hadden van 0,7 micron, is de breedte ervan vandaag al gekrompen tot 32 nm. Om chipfabrikanten te helpen om aan de wet van Moore te voldoen wil ASML de chips zelfs nog kleiner maken.

pes zijn altijd en overal toepasbaar; niet alleen in je werk, maar ook in de rest van je leven. Bovendien heb je er geen speciale agenda, software of iets anders voor nodig.

• PRAKTISCH Plaats: Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim), Universitaire Campus, Agoralaan, gebouw B, Diepenbeek. Datum: maandag 15 november 2010 om 20.15 uur. Spreker: Johan D’Haeseleer (LeverageD), verantwoordelijk voor vorming en ontwikkeling bij Colruyt, oprichter van LeverageD. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner en voor studenten; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOLBG11110.

MECHELEN Deelnemers krijgen tijdens het bedrijfsbezoek uitgebreid toelichting omtrent de huidige en toekomstige technologische uitdagingen. Zo staat er onder meer een introductie tot immersie (de technologie waarbij water wordt gebruikt voor chipproductie) en tot EUV (Extreem ultraviolet licht) op het programma. Met een rondleiding in de cleanrooms kunt u letterlijk een blik achter de schermen werpen.

14-nov-10 16-nov-10

Jaarlijks banket van KVIM, Langdorp Bezoek waterzuiveringsstation Brussel-Noord, 13.30 uur

ASML is in 1984 ontstaan als een joint venture (50/50) tussen Philips en Advanced Semiconductor Materials International (ASMI). ASML heeft zijn hoofdkantoor in het Nederlandse Veldhoven en biedt vandaag wereldwijd werk aan meer dan 6.500 mensen, onder wie ongeveer 100 Belgen.

Het zuiveringsstation van Brussel-Noord is met zijn capaciteit van 1.100.000 inwonersequivalenten een van de grootste en modernste in Europa. Het is operationeel sinds maart 2007. De VIK-afdeling Mechelen organiseert een geleid bezoek aan dat station.

Extra informatie: zie www.asml.com. In het oktobernummer bracht I-mag alvast een interview met ingenieur Jos Vreeker, uw gids bij ASML.

Aquiris, de uitbater van het zuiveringsstation, streeft in het station bij elk van de toegepaste procédés het principe van de nulhinder na.

• PRAKTISCH

Wie er bij wil zijn, verwachten we om 13.30 uur stipt in het waterzuiveringsstation. De rondleiding duurt ongeveer anderhalf uur. Snel inschrijven is de boodschap, want het aantal plaatsen is beperkt.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Zuiveringsinstallatie Brussel-Noord dinsdag 16 november 2010

Plaats: ASML Nederland, De Run 6501, Veldhoven, Nederland. Routebeschrijving: surf naar www.asml.com, klik door naar contact. Datum: donderdag 4 november 2010. Ontvangst met koffie en thee om 18.15 uur, start om 18.30 uur, einde voorzien rond 21.30uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 28 oktober 2010. Referte: BBLBG11110.

Meer informatie op www.aquiris.be.

• PRAKTISCH Plaats: Vilvoordselaan 450, Brussel. Datum: dinsdag 16 november 2010 om 13.30 uur. Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK en KVIM-leden (aanwezige VIK- en KVIM-leden krijgen de 5 euro terug); 5 euro voor niet-leden; 2,50 euro voor VAMleden. Bedrag te betalen op rekening 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding van de referte. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBMLN11110. Maximum 20 deelnemers.

Focussing - meer gedaan in minder tijd maandag 15 november 2010 Hoe krijg je meer dingen gedaan in minder tijd? Dat is mogelijk door enkele prettig flexibele principes van David Allen toe te passen. Hij heeft ze beschreven in zijn boeken ‘Getting things done’ en ‘Making it all work’. Het gaat niet echt over timemanagement, eerder over gezond verstand. Zijn princi-

29

I-mag november 2010

NOORD-WEST-VLAANDEREN 6-nov-10 30-nov-10

Heuvelland, Dranouter. Bezoek Folk Experience Museum om 16 uur in de Dikkebusstraat 234, Dranouter. Kostprijs: bezoeken + koffiepauze: leden: 6 euro, nietleden: 12 euro. Breughelbuffet à volonté + 2 consumpties: leden: 10 euro, niet-leden: 15 euro. Bedrag te betalen op rekening 473-9049851-03 van de VIK-afdeling Noord-WestVlaanderen. Voor wie wil: koud & warm breugelbuffet à volonté in ’t Oud Kerverijtje. Daarvoor graag inschrijven vóór 20 oktober 2010 door een mail te sturen naar [email protected] met vermelding van het aantal personen/ kinderen. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBNWV11110. Maximum 25 deelnemers.

Bezoek commandopost Kemmelberg, 13.30 uur Bezoek biokrachtcentrale A&S Energie nv, Oostrozebeke, 18.30 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Commandobunker en Museum zaterdag 6 november 2010 Sinds kort is het best bewaarde geheim van Heuvelland voor het publiek opengesteld: de commandobunker van de Kemmelberg. We dalen af in een ultrageheime commandobunker van de Belgische Strijdkrachten, het zenuwcentrum van het opperbevel tijdens de Koude Oorlog. De bunker, gebouwd begin van de jaren vijftig, was bedoeld als commandopost van een internationaal luchtverdedigingssysteem, maar zou daarvoor nooit gebruikt worden. Begin van de jaren zestig besluit het opperbevel van de Belgische Strijdkrachten om de bunker in te richten als commandopost in geval van oefening, crisis of conflict. Beleef wat onze soldaten tijdens de Koude Oorlog meemaakten. Stap in de teletijdmachine en vlieg terug naar de Koude Oorlog...

Biokrachtcentrale A&S Energie nv dinsdag 30 november 2010 A&S Energie nv, een 50/50 samenwerking tussen Aspiravi nv en Spano nv, heeft onlangs de bouw van een nieuwe biokrachtcentrale voltooid naast de bedrijfsterreinen van Spano nv. A&S Energie nv wil daarmee jaarlijks 170.000 ton niet-recycleerbaar houtafval verwerken. De biokrachtcentrale ligt op een terrein van 4,5 ha dat grenst aan de site van Spano nv langs het kanaal Roeselare-Leie in Oostrozebeke. De investering bedroeg circa 90 miljoen euro en creëert 24 arbeidsplaatsen. De installatie heeft een elektrisch vermogen van 24,6 megawatt en moet jaarlijks 166 gigawattuur netto aan groene stroom produceren. Dat komt overeen met het elektriciteitsverbruik van 51.000 gezinnen. Spano nv staat in voor de aanvoer en de behandeling van het niet-recycleerbaar houtafval en zal ook een gedeelte van de geproduceerde elektriciteit opnemen. Aspiravi nv brengt zijn kennis in voor de engineering van de installatie en de productie van hernieuwbare en milieuvriendelijke energie. De installatie zal gebruikmaken van state-of-the-arttechnologie voor ‘schone verbranding’ en voldoet daarmee aan de strengste emissienormen. Het project biedt voor Spano nv de mogelijkheid om het afvalhout dat kwalitatief niet voldoet als grondstof energetisch te valoriseren. Op die manier kan Spano een volledige oplossing aanbieden voor de verschillende kwaliteiten afvalhout. A&S Energie respecteert daarbij de ladder van Lansink: de gebruikte biomassa is hout, dat geen andere toepassing meer kan hebben, met name niet meer kan worden ingezet als grondstof voor de productie van spaanplaat. De aanwending van de groene energie biedt het bedrijf de mogelijkheid om de sterk gestegen energiekosten onder controle te houden. De realisatie van de biokrachtcentrale is bovendien een belangrijke stap in de strategie om Spano volledig CO2-neutraal te maken. Voor Aspiravi nv is het project een belangrijke diversificatie van zijn hernieuwbareenergieactiviteiten. Het bedrijf profileert zich daarmee in het segment van de biokrachtcentrales.

Na een koffiepauze in ’t Oud Kerverijtje zakken we af naar het Folk Experience Museum, een modern muziekmuseum over folk en volksmuziek in Vlaanderen en in de wereld. Via een interactief parcours kom je alles te weten over die volksmuziek. Je maakt er kennis met de geschiedenis, de instrumenten, de liedboeken, de verschillende dansen, de muzikanten, de festivals enz. Je kan in de Folk Experience alles zelf beleven via computers met touchscreens, heel veel film- en geluidsfragmenten, liedjes die voor je gezongen worden, een kleine dansvloer waar je zelf een danspasje kan wagen, getuigenissen van muzikanten en allerhande leuke snufjes. Voor de jongste bezoekers is er een experimenteerruimte met een muziektapijt, een karaokebox met kinderliedjes en accordeonstoelen. Het bezoek is niet gegidst en dus kun je alles tegen je eigen tempo beleven. Voor wie daarna honger zou hebben gekregen: in ’t Oud Kerverijtje kunnen we aanschuiven aan het koud en warm buffet met échte, ambachtelijke, verse producten, gepresenteerd in een authentiek beenhouwerijtje. Een zeer ruime keuze aan verse huisgemaakte gerechten, zowel koud als warm, samen met een buffet van verse groentjes, sauzen, pasta's, soep, etc. Voor elk wat wils dus... Diverse kindermenu's zijn ook beschikbaar. De commandobunker telt ongeveer 80 trappen en heeft geen lift. De bunker is niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

• PRAKTISCH Plaats: Lettingstraat 64, Heuvelland – Kemmel. Datum: zaterdag 6 november 2010 om 13.30 uur. Koffiepauze rond 15.15 uur in ’t Oud Kerverijtje, Lettingstraat 7,

I-mag november 2010

Meer info: http://www.a-s-energie.be

30

ACTIVITEITEN

Afwerking: De kranten en tijdschriften worden afgewerkt en geassembleerd in de verzendingsafdeling. Vier Ferag-lijnen voegen katernen samen of voegen bijlagen bij de hoofdkrant en stapelen daarna alles tot één pakket.

• PRAKTISCH Plaats: Biokrachtcentrale A&S Energie nv, Nieuwenhovestraat 5, Oostrozebeke. Datum: dinsdag 30 november 2010 van 18.30 uur tot 20.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Gelieve bij inschrijving bedrijf en functie mee te delen. Referte: BBNWV21110. Maximum 40 deelnemers.

Palletisering: De samengestelde kranten en magazines zetten hun tocht voort naar de bundelmachines, die tot 320.000 exemplaren per uur inbinden.

OOST-VLAANDEREN 26-nov-10 06-dec-10

Distributie: Als de kranten eenmaal gedrukt zijn, is het zaak ze zo snel mogelijk bij de krantenwinkels en de lezer te krijgen.

Bezoek EPC, Lokeren, 21.30 uur Diashow ‘Energie 3’, Huis van de Bouw, Zwijnaarde, 20 uur. Nieuwjaarsconcert en -aperitief, Gent, 9.30 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Tijdens een twee uur durende rondleiding maakt u kennis met bovenstaande stappen. Het bezoek eindigt met de eerste exemplaren van de krant van morgen. De Persgroep Publishing is niet verantwoordelijk voor ongevallen.

EPC-printing tomorrow

• PRAKTISCH

16-jan-11

Plaats: Eco Print Center nv, Industrieterrein E17/3 Zone 30/30, Brandstraat 30, Lokeren. Datum: vrijdag 26 november 2010 om 21.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBOVL11110. Maximum 40 deelnemers.

vrijdag 26 november 2010 Geïnteresseerd om eens van dichtbij het drukken van een milieuvriendelijke krant te zien? Dan bent u welkom op ons bedrijfsbezoek aan het ‘EPC-printing tomorrow’, een van de mooiste drukkerijen in Europa, waar onder andere ook de kranten ‘Het Laatste Nieuws’ en ‘De Morgen’ worden gedrukt. De naam EPC, Eco Print Center, verwijst naar het ecologische drukprocedé dat daar gebruikt wordt: een staaltje van hedendaagse technologie.

Diashow ‘Energie 3’ maandag 6 december 2010

Drukken in vijf stappen: Van het papiermagazijn tot de distributiekaaien verloopt het drukproces langs een strakke, logisch opgebouwde productielijn. EPC is sterk geautomatiseerd, heeft een hoog rendement, is ergonomisch doordacht en alert voor het milieu. De logica van een industriële drukkerij, in vijf fasen.

“De goedkoopste energie is diegene die men niet verbruikt!” Na de gesmaakte powerpointshow ‘Energie 1’ in het voorjaar 2010 komt nu het 2° deel aan bod. Onze zoektocht naar energie op moeder aarde bracht ons een niet zo schitterende voorspelling: ‘de fossiele brandstof is bijna uitgeput...’. Ook de uitstoot van verbrandingsgassen veroorzaakt problemen van opwarming van de aarde. Is de boodschap dan niet dat we ‘met nieuwe verwarmingstechnologie extra zuinig stoken’? We kunnen ons afvragen of het lied van de oude getrouwe ketel uitgezongen is? Onze grootouders maakten mee hoe met veel allure de cv-ketel haar intrede deed na de eerste wereldoorlog vanuit Engeland om de kolenstoof te vervangen. Eerst was er de kolenketel op stoom en later die op warm water. Nadien kenden we de overschakeling op de fossiele brandstoffen aardgas en stookolie. Is er nu een glorierijke ‘comeback’ op condenserende verbranding voor de cvketel weggelegd? De nieuwe technologieën staan te trappelen van ongeduld om over te nemen! Maar het is niet al goud dat blinkt... Nu de aarde opwarmt, moeten we ons volgens sommigen in potdichte zogenaamde luchtdichte (passieve) woningen opslui-

Papier: In het drukkersvak begint alles met papier, dat wordt geleverd in rollen. EPC verwerkt er dagelijks ettelijke tonnen. Allemaal gerecycleerd. Pers: Drukken met de waterloze offsetrotatiepers KBA Cortina is eenvoudiger, milieuvriendelijker en productiever dan met een conventionele drukpers. De KBA Cortina van EPC is opgebouwd uit vier secties met telkens drie compacte druktorens en een vouwapparaat. Elke toren drukt probleemloos zestien bladzijden berliner (het formaat van Het Laatste Nieuws en De Morgen) in vier kleuren. Daarbij wordt de volledige set drukplaten van een pers in minder dan 5 minuten vervangen. Eén druktoren is uitgerust met een droogoven voor heatset. Daardoor is deze Cortina de enige krantenpers in de wereld die ook magazines op A4formaat kan drukken.

31

I-mag november 2010

ten. Zullen we de hygiëne en het comfort van het wonen in een huis moeten missen ter wille van het uitsparen van een kleine hoeveelheid energie, terwijl we anderzijds veel energie besteden aan ons luxepaard ‘Koning auto’? Op zoek naar duurzame ‘alternatieve’ energie menen we het wondermiddel gevonden te hebben in windmolens, zonneenergie, geothermie en cogeneratoren (wkk of warmtekrachtkoppeling, waarbij we tegelijkertijd elektrische stroom en warmte opwekken met een zeer hoog rendement). Is dat wel zo en kunnen we morgen de kerncentrales sluiten? Vergeten we vooral niet onze woningen degelijk te isoleren en zongeoriënteerd te bouwen. Supergeïsoleerd vensterglas, maar tegelijkertijd ons beschermen tegen die zon, zodat we niet moeten koelen, want dat zou nog veel meer energie vragen! Vergeten we intussen niet om onze cv-ketel ‘condenserend’ te laten branden, zodat we iets meer dan 10% aan energie uitsparen!

• Gsm is niet toegelaten en kan eventueel achtergelaten worden in afgesloten kastjes in het infocenter. • Tijdens de toegangsprocedure is het dragen van hoofddeksels niet toegelaten. • Gedetailleerde wegbeschrijving en toegangscode voor de parking worden een week voor het bezoek via e-mail bezorgd.

• PRAKTISCH Plaats: Haven 1800, Scheldemolenstraat, Doel. Datum: zaterdag 11 december 2010 om 9.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner, niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 1 november. Referte: BBWLD11210. Maximum 20 deelnemers.

• PRAKTISCH

ZUID-WEST-VLAANDEREN

Plaats: Huis van de Bouw, Tramstraat 59, Zwijnaarde. Datum: maandag 6 december 2010 om 20 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOOVL11210.

12-dec-10 14-mei-11 9-jul-11

10de Ingenieurshappening met 'De nieuwe snaar', Wevelgem, 19.30 uur Zweefvliegen (reservedatum 28/05/2011) Barbecue

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Tiende ingenieurshappening

WAASLAND 11-dec-10

zondag 12 december 2010

Bezoek kerncentrale, Doel, 09.30 uur

Op zondagavond 12 december 2010 organiseren de regionale West-Vlaamse afdelingen van de Vlaamse Ingenieurskamer en de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging, K VIV, samen de tiende Ingenieurshappening. Die vindt zoals elk jaar plaats in het Cultureel Centrum ‘De Guldenberg’ in Wevelgem. Beide verenigingen nodigen de sponsors en alle aanwezigen na de voorstelling uit voor een champagnereceptie met hapjes.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Kerncentrale Doel zaterdag 11 december 2010 De kerncentrale in Doel, die 30% van de Belgische elektriciteitsproductie voor haar rekening neemt, bestaat uit vier kernreactoren met een totaal vermogen van 2.912 megawatt. Sinds het bezoekerscentrum in 1997 zijn deuren opende, hebben al vele geïnteresseerden de kerncentrale bezocht en ook vandaag staat kernenergie weer volop in de belangstelling. Hoog tijd dus voor de VIK om ook eens zijn ‘licht’ te gaan opsteken bij een van de grootste elektriciteitsproducenten van België. Na een interessante opwarmer in het infocenter volgt een rondwandeling, begeleid door een ervaren gids, waarbij we onder andere langs de imposante koeltorens wandelen en de indrukwekkende machinezaal bezoeken.

Voor deze jubileumhappening staat niemand minder dan De Nieuwe Snaar op het programma met de voorstelling Foor 11. Sinds 1982 exploreert De Nieuwe Snaar via ongeziene muziektheatrale wegen en een hoogstpersoonlijke poëtische benadering de gelaagdheid van de veelzijdige realiteit. De achterzijde daarvan bleef tot op heden echter braakliggend terrein. In de voorstelling Foor 11 verschijnen er vier eigenzinnige figuren die elk op hun manier de marge van het bestaan – hun bestaan, ons bestaan – zullen bezingen, bevragen en misschien zelfs verfoeien. Een kleurrijk instrumentarium, confronterende beelden, straffe verhalen, krachtige liederen, onverwachte situaties en statements en zoveel meer zot geweld om het publiek via humor en ontroering, via slapstick en melancholie nog eens stevig onder handen te nemen!

• Gedetailleerd programma: 09.30 uur - 10.00 uur: onthaal met koffie en cake 10.00 uur - 11.00 uur: kennismaking met centrale 11.00 uur - 12.45 uur: begeleide rondgang op de site 12.45 uur - 13.15 uur: afsluitende receptie

• Praktische richtlijnen:

Weerom een nieuwe stap in het verrassende universum van De Nieuwe Snaar. “Wie nie waagt, nie wint!” www.denieuwesnaar.be

• Minimumleeftijd: 16 jaar. • Geen toegang zonder identiteitskaart of paspoort. • Draag gemakkelijke kledij, hoge hakken zijn niet toegelaten.

I-mag november 2010

32

ACTIVITEITEN

De opbrengst van de avond gaat integraal naar BuSo Ter Bruyninghe voor aankoop van educatief speelgoed in de opleidingsvorm 1 voor jongeren met ernstige mentale problemen, autistische jongeren, blinden en slechtzienden. Zij worden er voorbereid op een verblijf in een dagcentrum of een home. Men wil de geluksbeleving van die jongeren in gezin en maatschappij zo groot mogelijk maken door de zelfredzaamheid te bevorderen en hen te begeleiden naar een aangepaste integratie.

09 of 466-5561799-24 van de VIK-afdeling Zuid-WestVlaanderen. Referte: CAZWV11210.

• PRAKTISCH Plaats: Cultureel Centrum Guldenberg, Acacialaan 1, Wevelgem. Datum: zondag 12 december 2010 om 19.30 uur. Kostprijs: 15 euro per persoon voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 20 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Uw bestelling van kaarten beschouwen wij als definitief na ontvangst van het verschuldigde bedrag op het rekeningnummer 743-0284884-

33

I-mag november 2010

centra

Eerste passiefschool in de steigers Minister Pascal Smet gaf startsein voor bouw passiefkleuterschool in Etterbeek ETTERBEEK. Bijna dag op dag twee jaar geleden publiceerden we in I-mag een uitgebreid interview met toenmalig minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke. Hij had op dat moment 25 scholen geselecteerd die een duw in de rug zouden krijgen van de Vlaamse regering om hun nieuwe klaslokalen of schoolgebouwen passief te bouwen. Het waren er vijf in elke provincie en we hadden meteen na dat interview het idee opgevat om per provincie telkens een van die passiefscholen voor het voetlicht te brengen. Op 23 september gaf de huidige minister van Onderwijs, Pascal Smet, het startsein voor de bouw van de eerste passiefschool in Etterbeek. En op het ogenblik dat u dit leest, moeten de werken van start gegaan zijn.

De nieuwe passiefkleuterschool op de Campus Etterbeek maakt deel uit van het project dat minister Vandenbroucke indertijd lanceerde. Dat project was goed voor 65.000 m² bouwoppervlakte, verspreid over de vijf Vlaamse provincies. Passiefscholen worden zo gebouwd dat ze bijna geen verwarming of koeling nodig hebben. Passieve warmtewinsten worden gegenereerd door bijvoorbeeld de ramen goed te oriënteren, de zonnewering te integreren, gebruik te maken van de menselijke warmte, aandacht te besteden aan een zeer goede isolatie, extreme luchtdichtheid en vooral ook aan gezond en voldoende ventileren. Het energieverbruik in een passiefschool moet ongeveer 75% lager liggen dan dat in een traditioneel gebouwde school, maar ook de luchtkwaliteit in passiefscholen hoort veel beter te zijn dan die in de traditioneel gebouwde scholen. Initieel zijn de kosten iets hoger voor passiefbouw, maar door de veel lagere energiekosten worden die meerkosten op vrij korte termijn teruggewonnen. En de periode daarna levert de passiefbouw pure winst op. Bovendien genieten de 25 scholen in het proefproject van extra financiële impulsen, waardoor hun passiefbouw hen niets

I-mag november 2010

meer kost dan wat een traditionele bouw zou hebben gekost. De bijkomende subsidie bedraagt 20% bovenop de standaardsubsidie.

Voorbeeld Minister Smet vindt duurzaam bouwen een keuze voor de toekomst. “De passiefschool is ongetwijfeld een mijlpaal in de geschiedenis van het energiezuinig bouwen in Vlaanderen. Scholen hebben bovendien een voorbeeldfunctie. Ook de leerlingen die school liepen in passiefscholen, moeten bewust worden van de voordelen van die energiezuinige manier van bouwen.” Tijdens de plechtigheid op 23 september werd meteen ook een gloednieuw logo onthuld, waar de passiefscholen zich mee van de andere scholen kunnen onderscheiden. Minister Smet: “De scholen uit dit project zijn pioniers. Het logo symboliseert hun voortrekkersrol om een brede maatschappelijke bewustwording te ondersteunen. Zo moet de noodzaak van een zeer lage energieconsumptie in de toekomst gestimuleerd worden. Maar energie is slechts

34

één aspect. Duurzaam bouwen omvat zoveel meer. Duurzaamheid vraagt een integrale aanpak. Als kinderen van kleins af met duurzame gebouwen in contact komen en er pedagogisch rond werken, dan gaan ze zich daar bewuster rond gedragen. De weg naar een duurzame samenleving begint bij de jeugd.”

Het energieverbruik in een passiefschool moet ongeveer 75% lager liggen dan dat in een traditioneel gebouwde school, maar ook de luchtkwaliteit in passiefscholen hoort veel beter te zijn dan die in de traditioneel gebouwde scholen.

Criteria EVR-architecten uit Gent schreef zich in op de Open oproep van de Vlaamse Bouwmeester voor de kleuterschool in Etterbeek en ging met de hoofdprijs lopen. Zij mogen de ontwerpen maken en de school bouwen. Ze stelden hun project voor en houden rekening met een tiental criteria voor de bouw van de passief-

ONDERWIJS

75 kandidaten, 25 gelukkigen, 3 in de startblokken Toen Frank Vandenbroucke een oproep lanceerde voor de bouw van passiefscholen, dienden zich 75 scholen aan. Met enkele vooraf vastgelegde criteria in de

hand werden er daarvan 25 geselecteerd. Zo werd o.a. rekening gehouden met de snelheid waarmee het project zou kunnen worden gerealiseerd, de representativiteit van het project en de bereidheid om kennis inzake passiefbouw te delen en door te geven door het project open te stellen voor andere belangstellenden. Van de 25 geselecteerde scholen zijn er nog 22 in de running. Daarvan zijn er momenteel drie in aanbesteding gegaan.

Vijf andere scholen zitten in de fase van de bouwaanvraag en de overige veertien zitten nog in de ontwerpfase om moeten daar nog mee beginnen. Dat het niet overal van een leien dakje loopt, bleek al toen we een goed jaar geleden op zoek gingen naar een interview met de passiefprojecten in Tienen en Londerzeel. Het projectverloop gaat daar eerder traag. LVE

Traditionele bouw nog verstandig?

Minister van Onderwijs, Pascal Smet.

school. Om die criteria objectief te kunnen afwegen, werkten ze met een duurzaamheidsmeter voor scholenbouw, een aspect waar we in een van de volgende Imags wellicht nog op terugkomen.

Je zou je kunnen afvragen of het nog verstandig is nu nog bouwvergunningen af te leveren voor scholen die niet passief worden gebouwd. Die leggen immers een gigantische hypotheek op ons klimaat en onze CO2-uitstoot. Qua inplanting en context zit de school in een stedelijke context, maar toch met flink veel groen. Er wordt gebruikgemaakt van de bestaande infrastructuur en het ruimtegebruik is intensief. Inzake mobiliteit werd rekening gehouden met infrastructuur voor fietsers en voetgangers, die worden weggehouden van het mechanisch verkeer. De kwaliteit van de natuurlijke omgeving behoudt of verbetert men door de bestaande bomen maximaal te behouden, door de school te voorzien van een groendak en door bijkomende groene buitenruimte aan te leggen en de verhardingen te beperken.

De passiefscholen krijgen nu extra aandacht. Maar anderzijds zijn we op een moment in de geschiedenis gekomen waarop passiefbouw de norm zou moeten zijn en niet langer de uitzondering. Je zou je kunnen afvragen of het nog verstandig is nu nog bouwvergunningen af te leveren voor scholen die niet passief worden gebouwd. Die leggen immers een gigantische hypotheek op ons klimaat en onze CO2-uitstoot. We hebben er alle begrip voor dat de scholenbouw prioriteit moet krijgen en we begrijpen ook dat er nu al te weinig geld is om – zelfs traditionele – scholen te laten bouwen. Maar anderzijds moeten we vaststellen dat we onze eigen toekomst hypothekeren door scholen nu nog toelating te geven om niet energiezuinig te bouwen. De scholen die we nu bouwen, blijven 7080 jaar of langer overeind en nemen op die manier een hele hap uit ons vaderlands streven naar energiezuinigheid en energie-efficiëntie. Zelfs de gangbare energienormen voor traditionele bouw zijn veel te laks, als we tien of vijftien jaar verder in de toekomst durven kijken. LVE

Het hemelwater krijgt voldoende mogelijkheden om te infiltreren. Water dat toch doorstroomt, wordt gerecupereerd en in de school zelf worden zuinige kranen en toestellen geïnstalleerd. De buitenaanleg bestaat grotendeels uit waterdoorlatende verhardingen. Om grondstoffen te sparen en afval te voorkomen wordt er compact gebouwd en de materialen worden gescreend volgens de levenscyclusanalyse. Het hout is uiteraard afkomstig van duurzaam bosbeheer en bevat geen toxische stoffen, terwijl de ruwbouw met superisolerende cellenbetonblokken wordt opgetrokken.

Energie De energiedoelstellingen – wellicht het belangrijkste aspect voor een passiefbouw – worden gehaald door de compactheid, door een isolatie tot K13, door verzorgde luchtdichtheid, ventilatie met warmterecuperatie, structurele zonwering, nachtkoeling, een goed daglichtontwerp en een zuinige en daglichtgestuurde verlichting. De leefbaarheid en toegankelijkheid van het geheel zijn groot, omdat de tien klassen worden gebouwd rond een polyvalen-

35

te zaal, die als tussenruimte dient tussen binnen en buiten. Op het puntje ‘samenleving en economie’ scoort het project – in verhouding met de overige negen punten – het minst goed. Dat zou verbeterd kunnen worden door de school open te stellen voor andere activiteiten. Inzake innovatie gaat het dan weer wel de goede richting uit, omdat het gewoonweg over een voorbeeldproject gaat dat bovendien ook een educatieve rol opneemt. Het duurzaam beheer van het gebouw wordt gegarandeerd door het aantal gebruikte materialen te beperken, door duurzame, onderhoudsarme materialen te gebruiken, door moeilijke detailleringen te vermijden en door eenvoudige technieken en toegankelijke leidingtracés te gebruiken. Of de leerlingen volgend schooljaar al in hun nieuwe energiezuinige gebouwen zullen kunnen intrekken, is natuurlijk nog maar de vraag, want met een ‘bevel tot aanvang’ op 8 oktober 2010 en een werktermijn van 160 dagen wordt dat wellicht heel krap. Tekst en foto’s: Luc VANDER ELST

I-mag november 2010

centra

Naar een inspirerende leeromgeving Gemeenschapsonderwijs lanceert handleiding voor duurzame scholenbouw ETTERBEEK. Met het ‘officiële startschot’ voor de eerste passiefschool in Etterbeek is de scholenbouw in Vlaanderen hopelijk aan een lange reeks van duurzame en bij voorkeur passiefschoolgebouwen begonnen. Het Gemeenschapsonderwijs wil alvast inzetten op die duurzame scholenbouw. Zonder het daarbij direct te hebben over passiefbouw of laagenergiebouw. Scholen worden er zich meer en meer van bewust dat ze een voorbeeldfunctie hebben op het vlak van duurzaamheid en dat ze daar mogelijk een grote impact hebben op latere generaties. Het Gemeenschapsonderwijs werkte daarom, in samenwerking met Agion en evr-Architecten een lijvige duurzaamheidsmeter uit. Wie een school bouwt, kan het instrument gebruiken om na te gaan hoe duurzaam gebouw en omgeving werden ontworpen.

Vlaanderen ligt in een van de zwaarst vervuilde regio’s ter wereld. De uitstoot van broeikasgassen ligt in ons land extreem hoog door de gigantische mobiliteit en de fileproblemen die dat veroorzaakt, maar vooral ook door de enorm slecht geïsoleerde woningen en overheidsgebouwen en door onze industrie. Dat verouderd en vervuilend patroon van leven, werken en bewegen houden we onbewust dag na dag in stand. Het moet dus anders en de scholenbouw moet zich ook op de criteria van duurzaamheid gaan enten. Duurzame scholen zijn energiezuinig, goed bereikbaar en ze springen bovendien zorgzaam om met de al zeer schaarse open ruimte in

I-mag november 2010

ons land. Als we tegen 2020 de broeikasgassen met 20% willen terugdringen, dan moeten we dringend investeren in onze schoolgebouwen. En dan is het logisch dat er geen ‘verouderde’ gebouwen meer worden getolereerd.

zaamheid komen verschillende kwaliteitsaspecten aan bod. Om dat proces naar duurzaamheid bij scholenbouw te begeleiden werkten de partners een duurzaamheidsmeter uit. Het gaat om een zo objectief mogelijk toepasbare methode die de aandacht voor duurzaamheid in het project meet. Aan de hand van tien thema’s worden telkens scores toegekend van 0 tot 10. Het eindtotaal – op een schaal van 100 – bepaalt hoe duurzaam je project is. Scoor je ergens ondermaats, dan kun je simuleren hoe je daar beter kunt in worden.

Onder duurzame ontwikkeling verstaan we een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheid in het gedrang te brengen om ook in hun behoeften te voorzien.

Duurzaam

Tien thema’s

Onder duurzame ontwikkeling verstaan we een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor de toekomstige generaties de mogelijkheid in het gedrang te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Bij duur-

Bij de start van elk project worden tien thema’s in vraag gesteld. De uitdaging voor de bouw van een duurzame school ligt in de brede vraagstelling. De eerste vraag waar een antwoord moet op komen, is of de school op een duurzame

36

ONDERWIJS

Inspirerende leeromgeving De 340 pagina’s dikke handleiding – ‘Naar een inspirerende leeromgeving’ – bevat ook een cd-rom, waarmee je de duurzaamheid kunt berekenen. Voor alle criteria geef je een score aan wat er in jouw plannen of realisaties zit. Op het eind van de berekening krijg je de duurzaamheidsgraad van het gebouw dat je wil bouwen. De duurzaamheidsmeter, cd inclusief, kost 150 euro. Contactpersoon is Filip François – [email protected] – 0478 58 17 91 LVE

manier wordt ontworpen en later beheerd. Een geïntegreerd projectproces, een professionele aanpak en een duidelijke projectdefinitie zetten het project al stevig op de rails richting duurzaamheid. Een tweede aspect waarbij vragen rijzen, is de inplanting van de school. De keuze van de bouwplaats is onomkeerbaar, maar precies daarom moet zorgvuldig worden afgewogen of de school op de juiste plaats staat: kunnen school en omgeving positief met elkaar worden verbonden? Is er al bestaande infrastructuur?

Luchtkwaliteit, temperatuur, verlichting en akoestiek zijn aandachtspunten. De school moet een gezond en comfortabel binnenklimaat kunnen garanderen. Mobiliteit mocht uiteraard niet ontbreken in de duurzaamheidsmeter. Is de school bereikbaar voor kinderen? Kan dat te voet of met de fiets? Het STOP-principe wordt daarbij gehanteerd: stappers, trappers en openbaar vervoer krijgen absoluut de voorkeur. Ook andere aspecten worden hier bevraagd: voorzie je een fietsenstalling? Is die veilig genoeg? Het natuurlijk milieu is het vierde element dat een plaats krijgt bij de bevraging inzake duurzaamheid. Krijgt de natuur een kans op de bouwplek? Wordt de school verbonden met het natuurlijke ruimtelijke netwerk eromheen? Wordt het natuurlijk milieu op de bouwsite hersteld of voort ontwikkeld? Krijgt het groenelement een plek in het educatieve? Water wordt een van de belangrijkste problemen van de toekomst en dus mocht water niet ontbreken in de duurzaamheidsmeter. Wordt er aandacht besteed aan integraal waterbeheer? Is er een waterplan en

een groenplan? Wat gebeurt er met het regenwater? Allemaal criteria die een project al dan niet hoog laten scoren op het element ‘water’.

Afval Bij grondstoffen en afval gaat het over materiaalkeuze en afvalbeperking of afvalvoorkoming. Bij elke keuze van een materiaal moet de vraag worden gesteld naar de impact van dat materiaal op onze planeet. Is het productieproces van een bepaald materiaal een aaneenschakeling van een hoog energie-, water- en grondstoffengebruik? Moet het materiaal van heel ver worden getransporteerd vooraleer het in onze contreien kan worden verwerkt? Worden de afvalstromen vooraf duidelijk in kaart gebracht en achteraf gescheiden? Wordt afval omgevormd tot grondstof? In het geval van passiefscholen houden we heel veel rekening met energie. Dat geldt ook voor laagenergiescholen, maar dat is jammer genoeg nog altijd niet de minimumnorm. Daarom moeten we ook het energieverbruik aftoetsen tegen de duurzaamheidsmeter: hoeveel ruimte gebruiken we, kunnen we slimme systemen installeren om het energieverbruik te verminderen, is er voldoende aandacht voor isolatie, zonwering, thermische massa, enz.

Binnenklimaat Als we een nieuwe school bouwen of een oude school verbouwen, bouwen we dan meteen aan een comfortabele en prettige leef- en leeromgeving? Of hoe belangrijk zijn gezondheid, leefbaarheid en toegankelijkheid bij ons bouwproject? Lucht kwaliteit, temperatuur, verlichting en akoestiek zijn hier aandachtspunten. De

37

school moet een gezond en comfortabel binnenklimaat kunnen garanderen. Bij puntje negen van de duurzaamheidsmeter belanden we bij samenleving en economie: staat de school open voor interactie met de brede samenleving? Maakt de school deel uit van het sociale weefsel waarin ze is gebouwd? Wordt ze ook ’s avonds gebruikt voor buurtwerk, avondlessen, sport? Biedt de school mogelijkheden voor tewerkstelling van laaggeschoolden of voor vormen van sociale economie, waardoor de buurt nauw bij het schoolgebeuren wordt betrokken? En bij puntje tien, tot slot, komen we uit bij innovatie. Een nieuwe school moet niet alleen streven naar duurzaamheid, maar moet daarbij ook telkens weer vernieuwend te werk gaan.

Elektronische simulatie Als bouwheer of architect vul je digitaal en per thema een aantal vragen in. Het eindresultaat geeft je duurzaamheidsscore op de tabel. Op basis van die scores kun je je concept nog wat aanpassen of een aantal parameters veranderen om een meer duurzaam gebouw te simuleren. En dan aan de slag! Nulimpact is de na te streven norm. Het moet daarbij de bedoeling zijn dat het gebouw de meeste problemen die het veroorzaakt, ter plekke ook zelf oplost. Denk maar aan opvang en hergebruik van regenwater, gescheiden afvoer van rioolwater en regenwater, enz. Met de medewerking van GO! – Agion en evr-architecten. Beeld: gestileerd uit ‘Naar een inspirerende leeromgeving’. Tekst: Luc VANDER ELST

I-mag november 2010

VISIELAB

KDG

RGB ... GECOMBINEERD MET TIME OF FLIGHT

Hoboken: November 2010

INDUSTRIEEL

TETRA-project RGBd, TOF 2010-2012

PARTNERS KDG + UA HOGESCHOOL + UNIVERSITEIT ANTWERPEN

EGEMIN ZWIJNDRECHT

HERO-TECHNOLOGIES WILRIJK

IFM ZELLIK

PHAER GENT

DATA VISION ST.-NIKLAAS

VISIOMATICS DIEPENBEEK

IN DE KIJKER • MESA TOF-Event 24 november Data Vision. • Halcon 10.0 MVtec • Vision 2010 Stuttgart Messe 9, 10 en 11 november

Sneller dan het licht.. dat kan niet! Die snelheid hanteren.. dat kan wel! De nieuwste Time Of Flight camera’s (TOF) combineren nauwkeurigheid met hoge resolutie. Ze vormen een grijswaardenbeeld op basis van NIRbelichting (Near Infrared) en een gekoppelde afstandsmeting voor elke pixel. Op die wijze heeft men met één ’klik’ tot 40.000 coördinaten (x,y,z) van de wereld die waargenomen wordt. Onderzoekers die jarenlang gewerkt hebben aan doeltreffende Stereo Visie, ervaren rillingen naarmate de nauwkeurigheid van die camera’s jaar na jaar toeneemt. Op dit ogenblik komt men ongeveer tot een resolutie van 0.5 mm/m, bij een dieptebereik van 0.3 tot 7.5 m. De meetprincipes steunen op de correlatie tussen een gemoduleerde NIR-bron (30 MHz, golflengte = 10 m) en het signaal dat na reflectie ontvangen wordt. Die correlatiewaarde kan verbonden worden met de fase-verschuiving tussen het zenden en ontvangen; en vormt een maat voor de afstand. Andere principes steunen letterlijk op een meting van de tijd die verstrijkt tussen het zenden en ontvangen van een lichtpuls. Als je weet dat licht er 66 picoseconden over doet om 1 cm te vorderen, dan moet je de elektronici bewonderen die in zulke kleine tijdsintervallen betrouwbare

informatie kunnen vergaren. Die informatie kan dan intelligent gebruikt worden in allerlei industriële visie-applicaties. Voorname toepassingen zijn: • Robotica: material handling. • Navigatie bvb. voor AGV’s. • Human Machine Interfaces • Interactive PC - Gaming. • Security. / Automotive. [email protected] [email protected] [email protected] Voorname leveranciers van TOF camera’s zijn: www.Ifm.com /be www.DatVision.be www.optrima.com

IWT project TETRA 100191, “RGBd, TOF !” ... legt een intelligente link tussen RGB en TOF. Het TETRA-project wordt geleid vanuit het Industrieel VisieLab van de Karel de GroteHogeschool in samenwerking met labs uit de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen (AUHA). www.ua.ac.be/apl www.visielab.ua.ac.be www.czt.ua.ac.be Het project bereidt o.a. opleidingen voor die via de VIK Vorming aangeboden zullen worden. De intelligente koppeling van RGB en TOF-beeld-

informatie vormt de innovatieve uitdaging van het Tetra-project. De aangekondigde RGBd-camera, waarin RGB en TOF verenigd zijn, zal er snel op aansluiten. www.VIK.be www.acro.be www.hero-technologies.be www.egemin.be www.ifm.com/be www.phaer.be www.datvision.be www.sdvision.be www.visiomatics.be

denken & doen PUZZELAAR

Puzzelaar 98

De revolutionaire driehoek

A

Gegeven een driehoek ABC rechthoekig in B. M is een punt op de hypotenusa dat op gelijke afstand ligt van de twee zijden van de driehoek. Kunt u nu de waarde van E berekenen met volgende vergelijking:

Bijvraag: hoeveel juiste antwoorden zullen we ontvangen? Stuur uw antwoorden naar Roland Mebis, Tabaartstraat 23, 3740 Bilzen of mail naar [email protected] vóór 15.12.2010. Aan de winnaars schenken we twee boekenbonnen ter waarde van elk 25 euro.

C

B

Oplossing VIK-puzzelaar 96 een puzzel met pionnen Jan Doornaert en Theofiel Demets berekenden dat er zomaar eventjes 7.110 mogelijke oplossingen zijn. Voor de goede orde beperken we ons toch maar tot één oplossing. We ontvingen zestien goede antwoorden, namelijk van: Edward Vanhove, Maaseik (10); Frank Van Wetter, Antwerpen (85); Johan Missinne, Waregem (37); Koen Matthijsen, Stekene (31); Luc De Temmerman, Tienen (22); Marnix Catteeuw, Leuven(18); Patrick Goes, Roeselare (32); Patrick Impens, Melle(26); Roland Demaerschalk, Huldenberg (30); Theo Renckens, Hamont (12); Theofiel Demets, Evergem(21); Lieven Hautekeete Ooigem(8); Sam Van Ginderachter, Elsene (33) en de winnaars Bart Laeremans, Kapellenlei 2, 2840 Rumst (16), goed voor een boekenbon van 25 euro en Bart Jespers, Vinkstraat 46, 2811 Leest (15) samen met Jan Doornaert, Bremstraat, 9032 Wondelgem (17) delen een boekenbon zodat ze beiden 13 euro ontvangen. Proficiat aan allen.

Ing. Roland MEBIS MSc PS: binnenkort hebben we onze honderdste puzzelaar. Het zou leuk zijn, als we voor die gelegenheid een aangepaste puzzel zouden hebben. Indien iemand een voorstel heeft, laat het maar weten!

39

I-mag november 2010

studiegroepen

BEDRIJFSBELEID

HAVENTECHNOLOGIE

Naar een organisatie van sprookjes

Trilogie: haventechnologie goes green

dinsdag 16 november 2010

donderdag 18 november 2010

Twee jaar geleden werd mijn boek ‘Waarom managers in sprookjes geloven’ uitgegeven. Mijn centrale stelling in dat boek is dat er in organisaties veel sprookjes in omloop zijn en dat dat knap lastig is.

In de Antwerpse haven worden vandaag beduidend minder verontreinigende stoffen in de lucht uitgestoten dan tien jaar geleden. De totale emissie van de grootindustrie is in de periode 1998-2008 met maar liefst 40 procent afgenomen. Goed nieuws, denkt u? Kan best, maar de Europese normen worden nog steeds niet gehaald. Door de grote dichtheid van industrie, verstedelijking en het wegennetwerk wordt Antwerpen nog steeds gekenmerkt door verhoogde concentraties van luchtverontreinigende stoffen. Daarom stelde minister Hilde Crevits einde 2008 het actieplan fijn stof en NOx Antwerpen voor, dat samen met de haven en de stad Antwerpen werd opgesteld. Dat plan bevat concrete maatregelen voor de industrie, het wegverkeer, de scheepvaart en de huishoudens.

De wereld davert van de managementschandalen, waarin managers onwaarheden vertellen tot hun eigen (financiële) voordeel. De kredietcrisis suist nog in onze oren met onmogelijke financiële producten (CMO, CLO, CDO en de rest), uit hun krachten gegroeide banken (Icesave) en regelrechte oplichting (Madoff). Maar daarnaast zijn er allerlei kleinere schandalen: Fortis: overmoedig denken; Shell: opgekrikte reserves; Ahold: opgekrikte deelnemingen en noem maar op.

Wat betekent dat concreet voor Antwerpse havenbedrijven? Welke zijn de opgelegde maatregelen en op welk vlak kunnen wij zelf ons steentje bijdragen? Welke technische maatregelen bestaan er al en hoe effectief zijn ze nu echt?

Niet alleen managers vertellen sprookjes in hun eigen voordeel. Gewekt door de verhalen in de kranIr. Stef Blom. ten ben ik me gaan verdiepen in de vraag hoe rationeel organisaties zijn. En dan blijkt dat onze bedrijven en overheden veel verhalen kennen die op gespannen voet staan met de werkelijkheid. Mensen vertellen, bewust of onbewust, verhalen om hun doelen te dienen, of dat nu het behalen van omzet is of leningen van de bank of de loyauteit van medewerkers. In het privéleven gebeurt hetzelfde: we herscheppen de wereld, zodat hij ons beter past. Die sprookjes zijn niet altijd slecht. Denken wij aan ‘I have a dream’ of ‘Yes, we can’.

De eerste avondlezing is inmiddels achter de rug en behandelde het thema elektriciteit. Tijdens de tweede hebben we het over de terminals.

Tweede thema-avond: terminals Door de aard van de activiteiten lijken (container)terminals niet dé grote vervuilers. Wegverkeer en scheepvaart zijn immers de belangrijkste bronnen van emissies. Toch zijn grote terminals energieverslindende bedrijven. Denk alleen maar al aan pleinverlichting en wat met de honderden reefers die dagelijks ingeplugd worden? Het Deense Star Cool Service komt toelichten hoe het erin slaagt het energieverbruik drastisch naar beneden te krijgen (lezing in het Engels). Het stroomverbruik van uw verlichting laten dalen door de spanning te verminderen. Onmogelijk, denkt u? Een leverancier van het systeem toont u hoe het werkt en berekent de terugverdientijd van de investering.

Dat er sprookjes verteld worden, heeft vaak een psychologische achtergrond. Maar ook sociologen en mensen die zich in organisatiecultuur verdiepen, geven aan waarom het niet anders kan. Sprookjes zijn er, maar onze organisaties doen net alsof dat niet zo is. De bedoeling van deze avond is, al workshoppend, ideeën te ontwikkelen voor de organisatie van morgen, die naar mijn mening meer inspirerend en minder procedureel moet zijn. Ik zal enkele ideeën presenteren en wil die graag met u samen voort uitwerken.

Datum: donderdag 18 november 2010 om 19.30 uur. Referte: VOHAV11110.

Derde thema-avond: equipment Mobiele kranen en straddle carriers verbruiken duizenden liters stookolie. Op de MSC Home Terminal in Antwerpen wordt maandelijks 1 miljoen liter brandstof verbruikt! Welke middelen reiken de constructeurs ons aan om het verbruik en dus de emissie naar beneden te krijgen? Zowel Gottwald als Liebherr, twee gerenommeerde kraanconstructeurs, komen hun nieuwste technologie uitgebreid toelichten (lezingen in het Engels). De eerste hybride straddle carrier is een feit. De constructeur komt hem voorstellen.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 16 november 2010 om 20 uur. Spreker: Ir. S. J. M. Blom, www.stefblom.nl. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED11110.

I-mag november 2010

Datum: donderdag 9 december 2010 om 19.30 uur. Referte: VOHAV11210.

40

ACTIVITEITEN

Volledige tekst in I-mag juni-juli en op www.vik.be.

• PRAKTISCH Plaats: VVIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: zie data bij elke thema-avond Kostprijs per thema-avond: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Betalingen vooraf op rekeningnummer 406-0098502-57 van VIK Vorming met vermelding van het refertenummer. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: zie referte bij elke afzonderlijke thema-avond.

• PRAKTISCH Plaats: Hotel Ramada Plaza Antwerp, Desguinlei 94, Antwerpen. Datum: dinsdag 23 november 2010 om 20 uur, verwelkoming vanaf 19.30 uur. Na de lezing receptie en netwerking tot 23 uur. Spreker: Kristien Rogier, zaakvoerder - consultant – trainer – coach. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOTCM11110.

TECHNISCH-COMMERCIEEL Juist reageren om je doel te bereiken… dinsdag 23 november 2010

AGENDA BIJEENKOMSTEN

Hoe emotionele intelligentie je kan helpen effectief af te stemmen en verbinding te maken met verschillende persoonlijkheden.

Studiegroep Bedrijfsbeleid 16-nov-10 Lezing: naar een organisatie van sprookjes, VIK-huis, 20 uur

Insights discovery is een uiterst pragmatisch typologiemodel, gebaseerd op de theorie van Carl Gustav Jung, de vermaarde psycholoog. Deze in de praktijk makkelijk toepasbare tool kan de basis vormen voor al de trainings- en coachtrajecten. Het model geeft inzicht in je eigen gedragsvoorkeuren en in die van anderen.

Kristien Rogier

Studiegroep Haventechnologie 18-nov-10 VIK Haventechnologie goes green: deel 2: Terminals, VIK-huis, 19.30 uur 9-dec-10 VIK Haventechnologie goes green: deel 3: Equipment, VIK-huis, 19.30 uur Studiegroep Regeltechniek 7-dec-10 Stuurgroepvergadering, VIK-huis, 20 uur

Kristien Rogier is geaccrediteerd licentiehouder en practitioner van Insights Discovery®. In haar dienstverlening streeft zij met inpare | empowering people to success een aantal waarden na.

Studiegroep Technisch-commercieel 23-nov-10 Lezing: Hoe juist reageren om je doel te bereiken of …, Antwerpen, 20 uur 22-feb-11 Lezing: Wat kunt u als verkoper verdienen en van welke fiscaal interessante extralegale voordelen kunt u genieten? Antwerpen, 20 uur

www.inpare.be

Uw advertentie op deze pagina? • We ruimen plaats in voor de publiciteit van uw bedrijf. • Verspreid uw boodschap bij 1.000 Meer weten? decision makers in bedrijven Neem gerust en vrijblijvend contact op en 10.000 ingenieursgezinnen! met de Vlaamse Ingenieurskamer: • Bereik uw consumenten, maar verzorg Francine Demaret - 03 259 11 09 [email protected] ook uw business-to-business.

41

I-mag november 2010

VIK V orming VIK V orming

Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren vanaf zaterdag 27 november 2010 Betonconstructies vloeistofdicht ontwerpen blijft een actueel thema voor ontwerpers en uitvoerders. Vandaag bestaan daaromtrent nog veel onzekerheden en er vinden nog heel wat discussies plaats over de definitie van vloeistofdichtheid.

wapeningspercentages of zelfs tot het voorspannen van beton. Nochtans leert de ervaring dat heel wat betonconstructies toch een voldoende vloeistofdichtheid hebben, zelfs bij veel lagere wapeningspercentages.

• Programma Vooreerst bestaan er geen integrale criteria in binnen- of buitenland voor de vloeistofdichtheid van betonconstructies. Dat leidt bij het ontwerp tot discussies over aan te houden ontwerpeisen zonder dat altijd de geschikte gegevens voorhanden zijn. Een ander element is dat de overheid vloeistofdichtheid oplegt om bodemverontreiniging te voorkomen. Vloeistofdicht betekent in principe dat het beton volledig dicht is. Daarbij moet worden opgemerkt dat betonconstructies door fysische en mechanische werking scheurvorming gaan vertonen, zodat scheurbeheersing een essentieel aspect wordt bij het probleem dat hier aan de orde is. Dat leidt in de praktijk bij veel ontwerpeisen tot zeer hoge

I-mag november 2010

In een eerste deel wordt een overzicht gegeven van de definities en criteria van vloeistofdichtheid. In de daaropvolgende delen worden de constructieve en vooral dimensioneringsaspecten van vloeistofkerende betonconstructies besproken. De dimensioneringsregels worden toegelicht aan de hand van voorbeelden.

• Praktisch zaterdagen 27 november en 4 december 2010 telkens van 9 tot 12 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/3625 of [email protected] of 03 259 11 06.

42

VIK V orming VIK V orming

SMED technologisch bekeken vanaf donderdag 25 november 2010 Sneller van goed tot volgend goed product Met deze opleiding willen we de omstelling drastisch verminderen. Niet alleen organisatorische methodes worden besproken, maar de klemtoon ligt ook op de technologische verbetering van de omstelling, inzicht halen uit kennis om bijstellingen te verminderen én andere organisatorische methodes om parallel te werken. We zullen niet eindigen met checklists, maar met concrete oplossingen.

• • • • • •

Programma Oorsprong SMED en voorbeeld Verschillende fasen in een overgang Stappenplan p41 om te komen tot doorbraken in omstellingen Organisatorische aspecten van een omwisseling Toepassen van SMED op bedrijfseigen case

• Praktisch donderdagen 25 november, 2, 16 december 2010, telkens van 9 tot 17 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: www.vikvorming.be/smed of [email protected] of 03 259 11 06.

Procesinstrumentatie vanaf woensdag 24 november 2010 • Programma • Sensoren

De controle van procesgrootheden vereist in eerste instantie dat die grootheden correct gemeten worden. WWW of wat, wanneer, waar hangt af van diverse omstandigheden. De cursus geeft daarop een antwoord. Vertrekkende van de verschillende werkprincipes wordt aangetoond: • wat de voor- en nadelen zijn van de meest gebruikte sensoren; • hoe die praktisch geïnstalleerd moeten worden om de vooropgestelde nauwkeurigheid te kunnen bereiken.

- temperatuur - debiet - druk - niveau - verplaatsing • Corrigerende organen - regelkleppen/ freq geregelde pomp - algemene begrippen - drukverloop - rendementsproblematiek - ... • Ex-problematiek - inleiding • Stoom in de procestechniek - inleiding

Omdat een klep en een (frequentiegeregelde) centrifugale pomp zeer veel als corrigerend orgaan optreedt, worden ook die vooral praktisch behandeld. Ten slotte wordt het seminarie afgesloten met een demonstratie van hoe de diverse toestellen praktisch in gebruik worden genomen.

• Praktisch woensdagen 24 november, 1 december 2010, van 14 tot 18 uur en woensdagen 8 en 15 december van 9 tot 16.30 uur in de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven in Gent. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/567 of [email protected] of 03 259 11 06.

43

I-mag november 2010

VIK V orming VIK V orming

Verwarmingstechnische calculaties vanaf woensdag 24 november 2010 • • • • • • • • • • • •

Deze cursus werd opgezet om te voldoen aan de vraag van verschillende mensen, waarbij al de technieken op dit vlak nu eens deftig op een rijtje worden gezet. Iedereen die op verwarmingstechnisch vlak werkzaam is, bieden we daarom de kans om zich bij te scholen op het vlak van verwarmingstechnische berekeningen, zodat aan de klant een juist uitgebalanceerde installatie wordt afgeleverd. Niet alleen worden alle klassieke technieken op een rijtje gezet, maar er is ook aandacht voor de moderne verwarmingsmethoden. Zij worden uitvoerig behandeld en daarbij primeert de interesse van de cursisten. Naast de klassieke warmteverliesberekening worden leidingberekeningen en selecties van allerlei toestellen en installaties binnen het gebied van de verwarming besproken.

Basisberekeningsmethodes die gelden in elke discipline Verwarmingslichamen en leidingberekeningen Pompen en ventilatoren Hydraulische schema's Boilers en legionella Luchtgroepen en berekeningen Selectie van luchtkanalen Selectie van vloerverwarminginstallaties Selectie van stoomleidingen Diverse regelingen Het seizoenrendement van een installatie Toepassingen

• Praktisch • • • • •

woensdagen 24 november; 1, 8, 15, 22 december 2010; 19, 26 januari; 2, 9, 16 februari 2011 telkens van 19 tot 22 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/506 of [email protected] of 03 259 11 06.

Programma Warmteverliesberekening volgens de huidige normen Warmteverlies en de relatie met ventilatie Het begrip isolatie-indexnormen Verbrandingstechnologie

Afbraak- en sloopwerken: nieuwe Vlaamse regelgeving vanaf maandag 6 december 2010 • Praktisch

Sloopwerken moeten heel strikt worden voorbereid. Er zijn immers heel wat risico’s aan verbonden, niet alleen bij het slopen van de constructie zelf, maar ook met het oog op het goede nabuurschap met de omliggende bedrijven of bewoning. Bovendien zijn sloopwerken meer en meer onderworpen aan milieuregels, waarbij wordt geijverd naar maximale recuperatie van de gesloopte materialen om die achteraf zoveel mogelijk te kunnen hergebruiken. De cursus behandelt ook de regels voor de selectieve sloop in overeenstemming met de nieuwe Vlaamse regelgeving.

maan- en donderdagen 6, 9, 13, 17, 20 december 2010 telkens van 19 tot 22 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/1133 of [email protected] of 03 259 11 06.

• Programma • Regelgeving bij slopen, storten en voorbereiding voor hergebruik

• Hoe gescheiden slopen? • Hoe sloopafval scheiden met het oog op • • • •

hergebruikmogelijkheden? Stabiliteitproblemen bij sloopwerken Behandeling van gesloopte materialen Hergebruikmogelijkheden van gesloopte materialen Specifieke risico’s bij sloopwerken inzake veiligheid, gezondheid en welzijn van arbeiders en omgeving

I-mag november 2010

44

VIK V orming VIK V orming

EEX en ATEX dinsdag 23 november 2010 • Programma

Deze praktijkgerichte cursus behandelt in de voormiddag EEX en in de namiddag ATEX.

EEX • Normen en principes (summier) • Productgroep behuizingen - Verschil EExe-EExd - Verschil EExdIIC-EExdIIB - Combinatie EExed-EExde - EExp beschermingswijze • Productgroep verlichting - verschil EExe-EExd-EExn - fluorescentiearmaturen - schijnwerpers en hangarmaturen • Productgroep wartels, verloopringen en toebehoren - verschil EExd, EExe en EExi - soorten wartels en verloopringen - soorten schroefdraden

EEX Aan de hand van didactisch materiaal worden verschillende beschermingswijzen verduidelijkt. De cursus verloopt hoofdzakelijk in dialoog tussen de docent en de cursisten, zodat ruim tijd besteed kan worden aan 'uw EEx-probleem'. De theoretische achtergrond wordt summier aangehaald. Na het volgen van de basiscursus kunt u aan de constructie van het materiaal zien welke beschermingswijzen toegepast zijn en welke toepassing mogelijk is. ATEX De laatste jaren worden we overstelpt met ‘Nieuweaanpakricht lijnen’, zoals ‘Machinerichtlijn’, ‘Laagspanningsrichtlijn’, ‘Elektromagnetische compabiliteit’, enz. Op het vlak van explosieveilig materiaal is er ook een ‘nieuweaanpakrichtlijn’: 94/9/EG. In de gebruikerstaal beter bekend als de ‘ATEX-richtlijn’. Tijdens deze theoretische training wordt deze economische richtlijn in detail besproken. Ook is er ruimte voorzien voor oefeningen en praktijkvoorbeelden, zodat de cursisten vertrouwd geraken met het gebruik ervan.

ATEX Inleiding Toepassing van RL 94/9/EG naast andere RL Werkingssfeer / uitsluitingen Apparaten, beveiligingssystemen, componenten, veiligheids- , controle- en regelvoorzieningen

• • • •

• Praktisch dinsdag 23 november 2010, van 9 tot 17 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/830 of [email protected] of 03 259 11 06.

Geluid in en onderhoud van ventilatiesystemen vanaf dinsdag 30 november 2010 • Programma • Onderhoud van een ventilatiesysteem

Geluid dat wordt geproduceerd door ventilatiesystemen is een niet te onderschatten bron van hinder in moderne gebouwen. Door de betere (geluids-) isolatie ten opzichte van de buitenomgeving zal installatiegeluid sneller opvallen. Met de nieuwe norm NBN s01-400 en een hele reeks van oplossingen voor geluidsproblemen kan de ontwerper van een systeem ervoor zorgen dat er ook een comfortabel geluidsklimaat in het gebouw heerst.

- norm EN 12097 en impact op bestaande installaties

• Inspectie en reiniging van ventilatiesystemen • Geluid in ventilatiesystemen - impact van de norm NBN s01-400 (installatiegeluid) op bestaande systemen en ontwerpen • Hoe geluidsproblemen voorkomen en oplossen?

• Praktisch ‘Slechte lucht’, sickbuildingsyndroom en benauwd gevoel zijn veelgehoorde begrippen, als het gaat om ‘slechte’ klimaatsystemen. Dikwijls kan de oorzaak van die symptomen worden teruggebracht tot een gebrekkig onderhoud.

dinsdagen 30 november, 7, 14 december 2010, telkens van 19 tot 22 uur in het VIK-huis in Wommelgem. Info: http://www.vlaamseingenieurskamer.be/site/node/504 of [email protected] of 03 259 11 06.

45

I-mag november 2010

VIK V orming VIK V orming

Cursusagenda najaar 2010 CURSUS

STARTDATUM

EINDDATUM

UREN

AANTAL LEDENLEDENTARIEF SESSIES* TARIEF ONDERW. & OVERH.

Mechatronica in moderne machines NIEUW

08/11/2010

29/11/2010

A

4

490

420

Ventilatietechnieken

09/11/2010

14/12/2010

A

6

680

580

09/11/2010

23/11/2010

A

3

390

330

TECHNOLOGIE

1. Ventilatie van niet-residentiële gebouwen 2. Geluid in en onderhoud van ventillatiesystemen Het bestek bij bouwwerken Praktische business intelligence voor de kmo

30/11/2010

14/12/2010

A

3

390

330

15/11/2010

29/11/2010

A

3

390

330

15/11/2010

29/11/2010

N+A!

6

840

710

1. Integration en analysis

15/11/2010

15/11/2010

N+A!

2

380

320

2. Reporting services

22/11/2010

22/11/2010

N+A!

2

380

320

3. Performance pont services

29/11/2010

29/11/2010

N+A!

2

380

320

Praktijk van de geotechniek VERNIEUWD

16/11/2010

25/01/2010

A

9

960

820

Polymeren en hun toepassingsmogelijkheden NIEUW

17/11/2010

22/12/2010

A

6

680

580

Generieke methodologie voor plc-programmatie

19/11/2010

26/11/2010

D

4

650

550

CE-machinerichtlijn: nieuwe machinerichtlijn 2006/42/EG

20/11/2010

11/12/2010

V

4

490

420

Eex - Atex VERNIEUWD

23/11/2010

23/11/2010

D

2

340

290

Procesinstrumentatie*

24/11/2010

15/12/2010

D! + N!

6

760

650

Verwarmingstechnische calculaties

24/11/2010

16/02/2011

A

10

1050

890

Ontwerp en uitvoeren van vloeistofdichte betonconstructies NIEUW

27/11/2010

04/12/2010

V

2

300

260

Afbraak en sloopwerken: nieuwe Vlaamse regelgeving VERNIEUWD

06/12/2010

20/12/2010

A

5

490

420

09/11/2010

26/01/2011

A

6

680

580

BEDRIJFSKUNDE Planning & scheduling van onderhoudsactiviteiten Validatie, kwaliteitscontrole en meetonzekerheid in laboratoria ISO/IEC 17025

17/11/2010

01/12/2010

D

6

880

750

Workshop projectmatig werken in een architectenbureau NIEUW

17/11/2010

08/12/2010

A+V

5

680

580

Fellow in machinery safety NIEUW

17/11/2010

02/02/2011

N + A!

16

2080

nvt

MS Project

18/11/2010

25/11/2010

D

4

680

580

Workshop procesveiligheid en MOC (Management of change)

18/11/2010

09/12/2010

D

8

1090

930

Rapportering via crystal reports

20/11/2010

11/12/2010

A

4

530

450

Projectplanning en management: gevorderden

25/11/2010

02/12/2010

D

4

650

550

SMED technologisch bekeken

25/11/2010

16/12/2010

D

6

1040

880

IPMA-D Projectmanagement certificatie: begeleiding en voorbereiding

09/12/2010

16/12/2010

D

4

650

550

09/11/2010

30/11/2010

A

4

570

480

VAARDIGHEDEN Teammanagement Hoe grote ondernemingen strategisch benaderen

16/11/2010

23/11/2010

A

2

330

280

Evaluatiegesprekken NIEUW

25/11/2010

23/12/2010

D

4

400

340

Snellezen

19/11/2010

26/11/2010

N

2

310

260

Persoonlijke organisatie met Outlook

24/11/2010

24-nov-10

D

2

230

200

Inkoop-negotiatie-technieken: een must voor elke in- en verkoper

03/12/2010

10/12/2010

N + A!

4

540

480

Mind Mapping

17/12/2010

17/12/2010

D

2

350

300

tarieven geldig tot 31.12.2010 meer info en updates op www.vikvorming.be * = Gent

I-mag november 2010

D = dagcursus van 9 tot 17 uur V = voormiddagcursus van 9 tot 12 uur N = namiddagcursus van 14 tot 17 uur

46

A = avondcursus van 19 tot 22 uur ! = aangepaste uren kijk op website NVT = niet van toepassing

VIK V orming VIK V orming

Organiseert voor

Opleiding

Platdakspecialist n

U verwerft duidelijk inzicht in de meest courante materialen en uitvoeringstechnieken. n U leert relevante normen, reglementen en wetgeving te interpreteren en toe te passen. n U krijgt het geleerde in de vingers door praktische oefeningen en casestudies. n U krijgt een unieke live-ervaring dankzij de extra bedrijfsbezoeken. Praktisch: Start: dinsdag 25 januari 2011 Wanneer: 25 sessies op dinsdag van 16 tot 20.30 uur. Waar: VIK-huis, Wommelgem

Meer informatie: Kijk op de website www.vikvorming.be/platdak of neem contact op met VIK Vorming: 03 259 11 06 of [email protected]