De school van de toekomst! Een visie op onderwijs in de 21ste eeuw en op lokaal onderwijsbeleid
Wij hebben goed onderwijs in Vlaanderen. De vraag is of dat voldoende is om kinderen en jongeren voor te bereiden op de wereld. Wij stellen vast dat onze samenleving drastisch verandert. We beleven een nooit geziene verandering, een shift op wereldniveau. Dat vraagt van ieder van ons een enorme inzet en uitdaging om mee te zijn. Ook voor onderwijs en al wie binnen deze sector actief is. De school van de toekomst is de hefboom van onze samenleving. We hebben elk talent nodig. Het intellectueel vermogen van mensen moet binnen onderwijs ontgonnen worden. CD&V is ervan overtuigd dat het huidige onderwijs vernieuwingen nodig heeft om voldoende kansen te bieden aan de ontwikkeling van het menselijk vermogen.
Leren om te leven Kinderen moeten graag leren. Met plezier naar school! Daar moeten wij op inzetten. Mensen leren graag als ze het leren als een zinvolle activiteit ervaren. Het motiveert hen om nieuwe inspanningen te doen om dingen bij te leren. Wie steeds wil verder leren verwerft veel kennis, vaardigheden en attituden om sterk in het leven te staan en om écht te ontwikkelen. Leren mag zich niet beperken tot het overdragen van abstracte kennis. Leerlingen moeten een verband kunnen leggen tussen de leerstof en hun eigen concrete ervaringen. Ook verbanden tussen leerstof, de eigen leefsituatie en nieuwe situaties moeten onder de aandacht gebracht worden. Als leerlingen ontdekken hoe ze de kennis die ze opdoen kunnen gebruiken om hun eigen leven en dat van anderen beter vorm te geven, wordt leren boeiend. Daarom moeten we in de toekomst inzetten op contextueel leren. Zo brengen we de school in de wereld en de wereld in de school. Jonge mensen moeten opgeleid worden om in het reële leven te kunnen samenwerken met anderen. In tegenstelling tot wat in het verleden centraal stond, nl. de persoonlijke leerprestaties en de persoonlijke loopbaan, moeten we evolueren naar een sterke vorm van sociaal leren. Leerlingen moeten kansen krijgen om samen te werken aan een project of opdracht. Zij moeten kunnen ontdekken hoe verschillend mensen zijn, hoe ze via overleg tot oplossingen kunnen komen. Hoe ze moeten omgaan met bijzondere kenmerken van anderen. Hoe ze meer inclusief kunnen leven. Leren samenwerken, samenleven en samenleren wordt een belangrijk aspect in het nieuwe leren op school. Jonge mensen groeien op in een moderne technologische wereld. Ze moeten leren hoe ze de nieuwe technologieën kunnen aanwenden in hun leven. Kritisch leren omgaan met het overaanbod aan multimedia informatie is essentieel. Ze moeten leren om technologie zo aan
te wenden dat het hun eigen leven en dat van anderen beter maakt, zonder de toekomst en het leven op zich te bedreigen. Het is glashelder dat het leren van bord en papier moet evolueren naar digitaal en multimediaal leren. De volgende generatie zal nieuwe oplossingen moeten bedenken om de problemen die ze tegenkomen op te lossen. Ze zullen hun verbeelding moeten doen werken. Door de situatie steeds op dezelfde manier aan te pakken zal het niet lukken om stappen vooruit te zetten. Daarom moeten jonge mensen vanaf jonge leeftijd creatief leren denken. Out-of-the-box denken moet gestimuleerd worden op school. Vorige eeuw was sterk gebaseerd op reproductie in het onderwijs. Het onderwijs van de toekomst moet innovatie- en ontwikkelingsgericht zijn. Jonge mensen moeten niet alleen leren en studeren om problemen op te lossen, maar moeten ook een breed gamma aan leerstrategieën, leerhoudingen, leervaardigheden ontwikkelen die hen in staat stelt om hun verdere levensloop in handen te nemen. Kinderen en jongeren moeten positieve leerervaringen opdoen zodat ze zelfvertrouwen ontwikkelen en een sterk welbevinden ervaren. Dit leidt alvast tot een groot vertrouwen in het eigen leervermogen en de bereidheid en vaardigheid om sterk te ontwikkelen. Jonge mensen moeten de leerkracht ontwikkelen om levenslang te leren. Jonge mensen moeten leren hoe ze zich moeten aanpassen aan nieuwe situaties, snel veranderende omgevingen en de steeds evoluerende kennis. Zij moeten leren omgaan met plotse wendingen en onverwachte uitdagingen. In het verleden was onderwijs gebaseerd op vastgelegde kennisbestanden. Het onderwijs van de toekomst zal zowel de situatie uit het verleden, de veranderingen van vandaag als de noden van de toekomst moeten meegeven.
Leerinhouden in antwoord op leerbehoeften De wereld verandert ingrijpend op sociaal, ecologisch, economisch en politiek vlak. Logisch dat het curriculum binnen onderwijs er vandaag anders moet uitzien dan gisteren. Elk tijdperk heeft aangepast onderwijs nodig. Vast staat dat leerlingen hoogstaand en uitdagend onderwijs nodig hebben. Maar evenzeer is duidelijk dat een diploma niet meer levenslang zal meegaan. Iedereen zal een tweede leerschool doormaken in voorbereiding op een nieuw beroep. De beroepen van de toekomst zijn vandaag nog niet uitgevonden. Daarom is het nodig dat alle leerlingen minstens een brede basisvorming kunnen genieten, die hun in staat telt steeds nieuwe competenties te ontwikkelen. Het ontwikkelen van levenscompetenties moet in het curriculum centraal staan. De kennis groeit als een tsunami dagelijks aan. Het is onbegonnen werk om zelf tot in de kleinste details op de hoogte te blijven van al die kennis. Het is belangrijk dat jongeren zich kunnen specialiseren in een bepaald vakgebied en leren om daarna samen te werken met mensen die expert zijn in andere vakgebieden.
In het verleden werd vooral ingezet op het ontwikkelen van de technische en logische intelligentie. Ook het ontwikkelen van de emotionele, sociale en artistieke intelligentie moet deel uitmaken van het curriculum. Een vast curriculum zal ophouden te bestaan. De leerstof zal zich in de toekomst regelmatig moeten aanpassen aan de wijzigende omstandigheden. Maar ook de beroepenlijst zal jaarlijks moeten bekeken worden om na te gaan voor welke beroepen opleidingen nog zinvol zijn. Het onderwijs van de toekomst zal moeten openstaan voor de wereld en voor de snelle veranderingen die zich voordoen. De wijzigingen binnen de wereldeconomie heeft verstrekkende gevolgen. Tot nu toe lazen we op vele producten: made in China. Dit verandert. Ook het label ‘researched in China, designed in China, engineered in China’ zal meer en meer doorgang vinden. Deze verschuiving naar het oosten beperkt zich niet tot China. Ook India is een land in sterke groei. Onderwijs zal zich in de toekomst niet kunnen blijven beperken tot louter klassieke en Westerse talen. We hebben nood aan een leerpakket met open vizier op de wereld. Jonge mensen moeten in de toekomst meer kansen krijgen om vreemde culturen te ontdekken. Dit geeft hen de kans om op een andere manier te leren omgaan met cultuurverschillen. Vandaag beschouwen wij door een gebrek aan creativiteit, cultuurverschillen als een struikelblok daar waar zij een bron van creativiteit kunnen betekenen. We hebben geen baat bij het opzetten van verschillende culturen tegen elkaar. De uitdaging is te zoeken naar samenhang tussen culturen. In aparte werelden leven is zinloos. Samenleven in harmonie is de toekomst.
De school als leercentrum De school vandaag is gekend door vaste ruimtes van meestel 50 tot 60 m2 grootte. Het zijn klaslokalen met gesloten ramen en deuren, banken en stoelen netjes op een rij, lessenaar van de leerkracht links vooraan. De school van vandaag straalt weinig dynamiek, flexibiliteit en openheid uit. We moeten evolueren naar scholen met een fysieke en intellectuele beweeglijkheid. Doorbreek de klasmuren en de vaste groeperingsvormen en creëer open leerruimten. Dat geeft de mogelijkheid om te groeien tot één grote leergemeenschap. Leerlingen functioneren dan niet uitsluitend gedurende het ganse schooljaar in dezelfde klasgroep. Zij krijgen kansen om contacten te leggen met andere jongeren om meer te leren van elkaar. Vandaag is de school gebouwd voor leerplichtigen en worden volwassenen veelal in andere leercentra opgevangen. Waarom blijven wij kiezen voor gescheiden werelden. Waarom komen ouders enkel op school voor het oudercontact van hun kind? Scholen zetten hun deuren best open voor alle leeftijden. Zo kunnen zij evolueren naar leerdorpen.
Leren hoeft niet uitsluitend op school. Leerlingen moeten kansen krijgen om competenties te verwerven via werkplekleren of via een engagement in het gemeenschapsleven. Levensecht leren moet meer toegang krijgen tot onderwijs. Scholen moeten verbonden functioneren met hun omgeving lokaal, regionaal maar ook internationaal. Scholen moeten gericht zijn op kinderen maar ook op de wereld waarop zij de kinderen moeten voorbereiden.
Ouders als partner in ontwikkeling Ouders vormen voor de school een belangrijke partner in de ontwikkeling van kinderen. Laat ons duidelijk zijn: ouders zijn geen leerkrachten! Wij mogen van hen niet verwachten dat zij dezelfde dingen doen dan leerkrachten op school. Wat wij wel van ouders mogen verwachten is dat zij verbonden zijn met de school. Ouders beschikken over een schat aan informatie over hun kind. Luisteren naar wat ouders te vertellen hebben is belangrijk. Zij moeten de kans krijgen om hun ideeën, zorgen, bevindingen, de talenten en beperkingen van hun kind te uiten. Als partners zijn ouders en leerkrachten zeer complementair. Echte dialoog tussen school en ouders kan voor kinderen het verschil maken. Door samen op zoek te gaan hoe de ontwikkeling van het kind kan versterkt worden, wordt sterk geïnvesteerd in echt leren.
De samenleving verbonden Scholen zijn ingebed in een leefgemeenschap. Zij opereren best verbonden met de instellingen, organisaties, bedrijven,…uit hun omgeving die een steun kunnen zijn in de opdracht die de school moet waarmaken. Scholen ontwikkelen in de toekomst een sterk netwerk van zorg, opvoeden, leren en steun rond kinderen en jongeren, met het doel om hen maximale ontwikkelingskansen te bieden. Scholen moeten in de toekomst inzetten op breed leren, op een brede ontwikkeling van kinderen en jongeren.
De leerkracht, van onderwijzer tot expert Onderwijskwaliteit hangt af van de leerkracht. Zij maakt het verschil! Om kinderen en jongeren goed voor te bereiden op zelfstandig leven in een geglobaliseerde wereld hebben we leerkrachten nodig die expert zijn op verschillende domeinen. Leerkrachten moeten expert zijn in het kiezen en hanteren van de juiste werkvormen, onderwijsstrategiëen op maat van het kind. Het huidige onderwijs vertrekt van de veronderstelling dat alle kinderen op hetzelfde tempo leren en ontwikkelen. De werkelijkheid toont aan dat mensen enorm verschillen van elkaar. Ook in de manier waarop
ze leren en de snelheid waarmee ze leren. Daarom moeten leerkrachten zeer flexibel werken en differentiëren op het vlak van werkvormen, groeperingsvormen en ondersteuning die ze aan kinderen aanbieden. Leerkrachten moeten expert zijn in hun vak. Kinderen en jongeren moeten vaststellen dat zij in hun leerproces begeleid worden door iemand die met kennis van zaken handelt. Leerkrachten mogen niet enkel vakexpert zijn. Ze coachen, gidsen, faciliteren, inspireren, helpen zoeken. Zij zijn rolmodel en mentor. Leerkrachten moeten expert zijn in menselijke vaardigheden. Zij moeten het beste naar boven halen in elk kind. Zij moeten leerlingen kunnen observeren, gedrag kunnen analyseren om het gepaste antwoord te kunnen geven op de noden van de leerling. Een leerkracht moet verschillende karakters, achtergronden, culturen kunnen hanteren. Omgaan met diversiteit is haar expertise. Zij moet verbindingen kunnen leggen van cognitieve, sociale en socio- emotionele aard. Leerkrachten moeten vlot kunnen samenwerken met ouders, begeleiders, instellingen, organisaties. Zij moeten op zoek gaan naar partners die hen kunnen versterken in hun opdracht. Leerkrachten zijn dan ook teamworkers die mekaar op school en buiten de school versterken. Leerkrachten zijn mensen met een groot hart voor kinderen. Zij activeren het leren. Zij stimuleren kinderen en jongeren om hun talenten te ontwikkelen. Zij maken jonge mensen wegwijs. Dit doen zij door hoge verwachtingen te stellen ten aanzien van elk kind vanuit een sterk geloof in de onderwijsbaarheid van elke leerling. Leerkrachten moeten opgeleid worden tot vertelkunstenaars die kinderen en jongeren met verhalen weten te boeien. In een wereld die complex wordt, is de behoefte naar eenvoud groot. Leerstof moet op een simpele, geloofwaardige manier gebracht worden, met gevoel en verrassend. Leerlingen hebben vertellers nodig die beklijven. Verhalen vertellen met aandacht voor succes is een vak apart. Leerkrachten zijn zelf ook levenslange leerders. Het is van cruciaal belang dat zij continu werk maken van professionalisering. Zij moeten kansen krijgen om te overleggen, om samen te werken met collega’s, om nascholingen en coaching op de werkvloer te volgen, om samen beleid te voeren, om te reflecteren op eigen functioneren in de klas. Leerkrachten moeten de ruimte krijgen om zelf initiatieven te nemen, creatief te zijn. Zowel het welbevinden van leerkrachten als van leerlingen is in onderwijs cruciaal. Niet de administratie rond het kind, maar de ontwikkeling van het kind staat centraal. Daarom moeten de beste leerkrachten ingezet worden voor de kinderen die het moeilijkst leren.
De gemeente: van inrichter tot facilitator, stimulator, partner en regisseur In het verleden werd in vele gemeenten uitsluitend de rol van inrichter van onderwijs opgenomen. Vandaag en in de toekomst zien wij de rol van gemeenten van inrichter tot facilitator, stimulator, partner en regisseur voor alle kinderen en jongeren, en alle scholen op het grondgebied. Voor CD&V zijn alle kinderen en jongeren gelijk. De kansen die zij krijgen op leren en ontwikkelen moeten dan ook gelijkwaardig zijn. Daarom wil CD&V de afspraken die destijds in het kerntakendebat gemaakt zijn, effectief naleven. Dit betekent dat alle netten op gelijke basis op de gemeente kunnen rekenen. CD&V wil initiatiefnemers in onderwijs ondersteunen. Daarom zullen wij als bestuurders op een gelijke basis met het vrij initiatief, onderwijs inrichten. CD&V bestuurders zullen de scholen op hun grondgebied sterk ondersteunen. Gemeenten zijn zelf een bedrijf met een eigen visie op de toekomst, met een eigen beleid en met een zeer uitgebreide werking. Wij kiezen voor een gemeente die scholen tijdig en grondig informeert over maatschappelijke ontwikkelingen en beleidskeuze die een impact hebben op onderwijs. Het is o.a. van belang om scholen te informeren over de bouw van nieuwe wijken, over herinrichting van buurten in de omgeving van de school, over wijzigingen in de bevolking, over nieuwe organisaties, instellingen of verenigingen,… CD&V bestuurders willen scholen niet enkel informeren maar willen een structureel overleg met alle scholen in de gemeente installeren. In dialoog met scholen kan besproken worden hoe de samenleving er voor kinderen en jongeren kan op vooruit gaan en op welke manier de gemeente de school in haar opdracht kan versterken zodat ze kunnen evolueren naar brede scholen van de toekomst! Het overleg tussen onderwijs en andere sectoren zoals bijvoorbeeld cultuur, sport, welzijn en jeugd moet hierin een plaats krijgen. CD&V bestuurders willen ook dat de gemeente zich opstelt als partner in de ontwikkeling van kinderen. Leren vindt niet alleen plaats op school. De gemeente kan een zeer geschikte werkplek zijn voor vele leerlingen. Zij staat open voor alle leerlingen. Maar ook vanuit haar eigen aanbod in de vrije tijd van kinderen en jongeren kan de gemeente een bijdrage leveren in het verbreden en versterken van de ontwikkeling van kinderen en jongeren. CD&V bestuurders staan open voor samenwerking met scholen ongeacht het net waartoe ze behoren. Wij kiezen voor een structurele samenwerking tussen het leerplichtonderwijs en het deeltijds kunstonderwijs. Het deeltijds kunstonderwijs moet toegankelijk zijn voor iedereen. CD&V wil het kunstonderwijs versterken. Dit gebeurt in overleg met alle onderwijspartners die actief zijn in de gemeente.
CD&V bestuurders willen de keuzevrijheid garanderen. Zij willen erover waken dat de onderwijskansen in eigen leefomgeving voldoende aanwezig zijn. Op meer en meer plekken in Vlaanderen stellen we vast dat de capaciteit van de scholen ontoereikend is om de groei aan kinderen op te vangen. De gemeente moet haar rol als regisseur opnemen en in overleg met alle onderwijspartners op zoek gaan naar oplossingen. Zij moet scholen stimuleren om hun rol als aanbieder van onderwijs ten volle op te nemen. Als inrichter van onderwijs kiezen wij voluit voor de bouw en uitbouw van ‘scholen van de toekomst’!
Leerkrachten, directies die voor CD&V deelnemen aan de verkiezingen op 14 oktober in samenwerking met Kathleen Helsen, Vlaams Parlementslid, Ondervoorzitter van de commissie onderwijs, vorming en gelijke kansen
