Marguerite
De Riemaecker-
Onze eerste vrouwelijke minister
Legot
Aan mijn moeder Aan mijn familie Aan al de pioniersters Aan de strijders voor de gelijkheid tussen vrouwen en mannen
Marguerite
De Riemaecker-
Een opmerkelijke vrouw
Legot
Inhoudstafel Voorwoord De Roots
6
Bompa Léon
7
Haar jeugd en studies
8-10
Voorsmaakje van de politiek bij een exceptionele mentor
11-12
Het sleutelmoment
13-15
De politiek lonkt naar dynamisch humanisme
16-19
Marguerite wordt moeder
20-23
Haar loopbaan als volksvertegenwoordiger
24-31
Internationale en Europese intermezzo’s
32-36
Eerste vrouwelijke minister
37-57
De terugkeer naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers
58
Haar gemeentelijke periode
59-67
Eerste vrouwelijke Minister van Staat
68-70
Haar staatsbegrafenis
71-73
Baanbreker in de politiek
74-75
Een avant-gardekoppel Marguerite leeft verder in haar klein- en achterkleinkinderen
2
4-5
Nawoord en bedankingen
76 77-79 80
3
Voorwoord In 2015 is het vijftig jaar geleden dat mijn moeder Marguerite De Riemaecker–Legot de eerste vrouwelijke Minister in België werd. Die gebeurtenis is toen niet onopgemerkt gebleven. Deze benoeming genoot destijds meer aandacht van alle media dan de nieuwe regering. Het was inderdaad een mijlpaal, een grote première. Een stap vooruit voor alle vrouwen. Het was vooral ook een bekroning van de vele inspanningen en het doorzet tingsvermogen van Marguerite. Ik dank van harte mijn echtgenote. Zij is de motor sinds lange jaren achter dit eerbetoon. Haar volharding heeft me gesteund om de redactie en de uitgave ervan tot een goed einde te brengen. Ze heeft me kennis laten maken met verschillende organisa ties en verenigingen die ijveren voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen. Zo ook met de NGO Soroptimist International, waarvan ze ondertussen lid is geworden. Wat mij echter droevig stemt, is te moeten vaststellen dat er tot op heden te weinig vooruitgang is geboekt.
4
De situatie van de vrouw en de jeugd in onze westerse landen is beter dan enkele decennia geleden. Jammer genoeg is de
tekst van het liedje “Woman is the nigger of the world”, in 1972 geschreven door wijlen John Lennon, samen met zijn echtgenote Yoko Ono, nog altijd brandend actueel in sommige wereldregio’s. Overbodig de landen op te noemen waar de vrouw eerder slaaf is, terwijl de mannen palaveren. Of de landen waar de vrouw in de duisternis van de Middeleeuwen leeft onder religieuze verhullende voorwendsels. Ook wat het Westen betreft, mogen we zeker ons hoofd niet in het zand steken. Handel in vrouwen en meisjes, gewelddaden waarvan ze slachtoffer zijn, ... Niet meteen de meest riante kant voor de be schaafde wezens die we beweren te zijn. Er is geen reden om reeds victorie te kraaien. Er is nog werk aan de winkel voor alle verenigingen die opkomen voor de rechten van de vrouw. In 1965 vertrouwde Marguerite tijdens een interview aan “La Lanterne” toe “hoe dikwijls heb ik tijdens mijn loopbaan bij contacten met mijn collega’s tijdens de verkiezingscampagnes niet gedacht: was ik een man geweest, dan zou dat veel zaken vereenvoudigen...” Inderdaad, volgens mij bestaat er geen twijfel dat, indien ze een man was geweest, ze
tien jaar eerder tot minister benoemd zou zijn geweest, dat ze misschien zelfs haar loopbaan als Burgemeester van de Stad Brussel had kunnen beëindigen en dat de media meer belang zou hebben gehecht aan haar werkelijke bekwaamheden dan “aan haar lippenstift en poederdoos”. Deze ”genderdiscriminatie” heeft echter mijn bewondering voor mijn moeder alleen maar doen toenemen, namelijk voor de manier waarop ze tijdens haar hele leven een positie heeft kunnen innemen binnen deze mannenwereld. Zeker als je dit bekijkt in de context van 50 jaar geleden. Nog meer bewonderenswaardig is het feit dat ze van haar positie en haar macht ge bruik heeft gemaakt om te DIENEN en niet om zich te bedienen, zoals men dat soms in de politieke wereld moet vaststellen en dat zij bovendien al haar krachten heeft benut om het statuut van de vrouw en het gezin te verbeteren en wegen voor de vrouwen heeft geopend die toen moeilijk toegankelijk waren. Vandaag zijn er talrijke verenigingen die ijveren voor de rechten van vrouwen en van jonge meisjes. Het is bemoedigend vast te stellen dat ze talrijker en actiever worden. Nochtans, zoals Marguerite het
zelf verwoordde: “Indien vrouwen voor vrouwen zouden stemmen, zouden ze eindelijk iets te zeggen hebben.” Mijn vurigste wens is dan ook dat die link, tussen haar actieve loopbaan en de missie van dergelijke vrouwelijke verenigingen wereldwijd, kan bijdragen tot een welverdiende supplementaire zichtbaarheid voor deze organisaties. En dat bovendien alle vrouwen er zich bewust zouden van zijn dat er, dankzij pioniers zoals Marguerite Legot, vele deuren zijn opengegaan voor vrouwen. Of zoals Isabelle Gatti de Gamond (1839-1905) het destijds al verwoordde: “On ne saura jamais, chaque fois qu’on ouvre une porte aux femmes, l’importance de la révolution qui va s’accomplir”. “Men kan nooit inschatten, telkens men een deur voor vrouwen opent, welke omvang van omwentelingen dit zal teweegbrengen.” Tenslotte hoop ik dat het lezen van deze biografie u de nodige stimuli zal geven om verder te strijden in onze pseudo-democratische wereld, die echter nog teveel overheerst wordt door mannen. De strijd aanbinden voor mensenrechten is goed, zich inzetten voor vrouwenrechten is nog beter! Christian V.P. De Riemaecker Met de onschatbare steun van Evelyne Bastin
5
De roots
Zéphirin Oscar Legot, de grootvader van Marguerite, was eerst Gouverneur van de gevangenis van Tongeren en later van Oudenaarde. In 1911 vestigt hij zich in Oudenaarde met zijn echtgenote Anne-Marie Dierickx en zijn zoon Léonard, die toen 25 jaar oud was. Alhoewel de familie Legot uit Marchin stamt, wordt Léonard geboren te Antwerpen op 12 oktober 1886. Hij studeert Rechten aan de Universiteit van Luik. Hij trouwt in Hasselt op
6
(Links) Zéphirin Oscar Legot (Rechts) Anne-Marie Dierickx
18 mei 1912 met Maria Joanna Jeurissen, dochter van Jan Jeurissen, een vakman in kerkramen. Ze krijgen twee dochters: Marguerite in 1913 en Liliane in 1925. Léonard is advocaat bij de Balie van Oudenaarde en was gekend als zijnde een liberale katholiek.
Bompa Léon
Wanneer Léonard (dus mijn groot vader ‘Léon’) over zijn dochter Marguerite sprak, vertelde hij maar al te graag dat hij nog steeds geen voornaam had toen hij op weg was naar het gemeentehuis om de geboorte van zijn dochtertje aan te geven. Door te passeren langs een
weide vol met madeliefjes (ook gekend als margrietjes in de volksmond) is hij spontaan op haar voornaam gekomen. Margrietje : een klein wit bloempje dat men reeds in de eerste dagen van de lente aantreft. Een kranig bloempje dat bijna gedurende een heel jaar vreugde, kleur en frisheid aan het landschap geeft. Hij wist toen niet in welke mate hij een voornaam had gekozen die de persoonlijk heid van zijn dochter wonderlijk goed zou omvatten. Daarom volg ik in de voetstappen van mijn “bompa Léon” en zal u haar, beste lezers, in deze levens geschiedenis onder haar voornaam “Marguerite” steeds terugvinden.
Léonard Legot & Maria Joanna Jeurissen Oudenaarde 1930
7
Haar jeugd en studies
Marguerite wordt geboren in Oudenaarde op 9 maart 1913. Ze geniet haar lager onder wijs bij de “zusters Bernardinen”, volgt dan Griekse en Latijnse Humanoria in de “Nieuwen Bosch” te Gent om vervolgens aan de Universiteit van Gent Rechten te studeren. Dit alles lijkt redelijk normaal, bijna vanzelfsprekend misschien. Men mag echter niet vergeten dat pas in februari 1907 in Gent het eerste atheneum voor meisjes was gesticht.
In die tijd waren diploma’s alleen in het mannelijk opgesteld. Zo zien we op de diploma’s van Marguerite dat het woordje “hij” telkens met de hand was overschreven door “zij”!
Marguerite - Oudenaarde 1931
Marguerite met haar nichtje Anne-Marie Nelen Oudenaarde 1933 Marguerite Legot
8
Hierdoor vereenvoudigde de toegang tot universitaire studies voor vrouwen dus aanzienlijk. Voordien moesten de jonge meisjes de lage middelbare school volgen om dan, via private lessen, een eindexamen af te leggen voor de Centrale Jury, om zo een diploma van hoger middelbaar te bekomen.
In 1931 is het aantal jonge vrouwen, vooral in de faculteit Rechten, nog uiterst beperkt. Marguerite slaagt in 1936 met onderscheiding, ondanks allerlei moeilijkheden die ze bij haar medestudenten ondervond, zoals kritiek, opschudding, commentaar...
Ondanks het feit dat het beroep van advocaat toegankelijk werd voor vrouwen door de wet van 7 april 1922, was het vinden, in die tijd, van een stage “patron” aan de balie ook geen eenvoudige zaak voor een jonge vrouw. In een interview (september 1961) met Frank Swaelen (toekomstige voorzitter van de Senaat en toen voorzitter van de CVP Jongeren) vertrouwde ze hem toe:
Toen ik als vers gepromoveerd advokaatje op zoek ging naar een “patron”, zoals men dat noemt, ondervond ik al gauw dat dit voor een jong meisje nog niet zo gemakkelijk was. In mijn geboortestad Oudenaarde was zulks in het jaar onzes Herens 1936 zelfs bijna ondenkbaar, zodat ik dan maar te Brussel ging zoeken. Maar ook in de hoofdstad bekende een brave advokaat-huisvader: “Mijn vrouw wilt niet horen van vrouwelijke stagiaires hier in huis…
Eindgetuigschrift RUG - 1936
9
Voorsmaakje van de politiek bij een exceptionele mentor Juffrouw Baers was voorzitter van de Kristelijke Arbeiders Vrouwen beweging, die deel uitmaakte van het Algemeen Christelijke Werkersverbond. Het was opnieuw Maurice Orban die het idee van Maria Baers steunde om Marguerite aan te werven als secretaresse van haar politiek kabinet.
10
Marguerite - 1935
Maria Baers & Marguerite - 1937
Het is van groot belang om hier te onderstrepen welke invloed Maria Baers op Marguerite zal hebben. Als daadwerkelijke mentor zal ze niet alleen een voorbeeld zijn door haar gedachtepatroon, maar ook door haar betrokkenheid.
Marguerite - Oudenaarde 1933
Geholpen door haar professor Maurice Orban, die toen eveneens senator was, zal Marguerite uiteindelijk een stageplaats vinden bij de advocaat Pierre Nothomb, de vader van de politicus Charles-Ferdinand Nothomb.
wetsvoorstellen indienen om enerzijds het werk te verbieden van de vrouw in mijnen en steengroeven en anderzijds om de titel van sociale helpster te beschermen.
Juffrouw Maria Baers
Gezien de gevaren van de grote stad eisten haar ouders dat ze in een deftig en streng “home” voor jonge meisjes zou wonen. Zo kwam ze terecht in de Poststraat 109, te Schaarbeek, vlak naast het Katholiek Instituut voor hoger onderwijs voor vrouwen, de beroemde 111. Daar maakte ze kennis met Juffrouw Maria Baers, Senator en bezielster van sociale werken.
Maria Baers stichtte in 1920 de eerste sociale school van België: de “Katholieke Sociale Normaalschool voor Vrouwen”. De aandacht van Maria Baers richtte zich vooral op scholing voor vrouwen, de werk omstandigheden van de vrouw, de waar dering van het beroep van huisvrouw en openbare gezondheidszorg. Als eerste katholieke gecoöpteerde sena trice zal Maria Baers in 1936 met succes de
11
Maria Baers was toen ook op internationaal vlak actief. Van 1927 tot 1950 was ze secre taresse van de Internationale Katholieke Unie voor het sociaal werk, waarvan ze in 1920 voorzitter was geworden. In 1939 vertegenwoordigde ze België in de commissie voor sociale aangelegenheden op de SDN (Société des Nations) te Genève en in 1946 was ze mede-stichtster van de Hoge Raad van het Gezin waarvan ze vice voorzitter was tot 1953.
Het sleutelmoment
Op 7 mei 1938 trouwt Marguerite met Jules De Riemaecker, scheikundig landbouwingenieur. Ze had hem leren kennen toen ze beiden aan de universiteit van Gent studeerden en ze dikwijls dezelfde trein Oudenaarde – Gent namen. De NMBS kan soms al eens wonderen verrichten!
Wat een fantastisch voorbeeld voor Marguerite. Door aan haar zijde te werken, heeft ze enerzijds kunnen leren van de wijsheid en betrokkenheid van haar mentor en anderzijds haar gedachtegoed en lessen kunnen toepassen tijdens haar volledige politieke loopbaan. Naast het feit dat Marguerite secretaresse was van Maria Baers en stagiaire aan de balie van Brussel, heeft ze ook les gegeven in Burgerlijk en Grondwettelijk Recht aan de Sociale school in de Poststraat, en dit tot 1946. Herdenkingswoord aan Maria Baers door Marguerite
12
Bij het heengaan van Maria Baers, op 30 december 1959, schreef Marguerite een herdenkingswoord dat eveneens bij haar eigen heengaan toepasbaar zou geweest zijn. Zij heeft namelijk dezelfde weg gevolgd dan deze die door haar mentor werd gelegd en dit met dezelfde ingesteldheid, “dienen”.
Marguerite Legot & Jules De Riemaecker mei 1938
13
Jules De Riemaecker was in 1938 inspecteur op het laboratorium voor controle van de voedingswaren te Anderlecht. Zijn vurigste wens was echter om naar Colombia te vertrekken, om er zijn diploma in de praktijk te kunnen toepassen op de koffieplantages. Het scheelde dan ook geen haar of Marguerite was eind 1945 vertrokken naar Bogota. Toen ze met Jean Michiels, toekomstige voorzitter van de chocoladefabriek Côte d’Or, over dit project sprak, bood hij haar echtgenoot een betrekking aan in het laboratorium van de firma, om te vermijden dat ze naar het buitenland zou vertrekken en uit de politiek zou stappen. Jules nam in december 1945 deze functie aan. Hij zal 35 jaar trouw blijven aan zijn werkgever en gaat er in 1980 als productiedirecteur op pensioen.
Côte d’Or - 17.09.1963 Vooraan: 3de van links: Jean Michiels Vooraan: 2de van links: Jules De Riemaecker 3de rij: 1ste van links: Marguerite De Riemaecker-Legot
14
Marguerite, dromerig tijdens haar huwelijksreis La Roche-en-Ardenne - 1938
Dit werd een sleutelmoment in het leven van Marguerite. Ze was in de mogelijkheid
gekomen om haar politieke roeping ver der te zetten dankzij twee feministgezinde personen uit haar onmiddellijke omgeving die allebei bewust en overtuigd waren van haar bekwaamheden. De nieuwe beroeps oriëntatie van haar echtgenoot is werkelijk het kantelmoment voor de aanvang van haar politieke loopbaan geweest.
Jean Michiels & Jules De Riemaecker - 1970 25 jaar dienst
15
De politiek lonkt naar dynamisch humanisme Marguerite, die het steeds opnam voor de problemen van weduwen en wezen, werd in 1945 benoemd tot kabinetsattaché van
Op 18 en 19 augustus 1945 wordt de CVPPSC opgericht. Aan Maria Baers had men gevraagd om lid van het Nationaal Comité te worden. Zij zal - zoals ze het zelf verwoordde - “iemand jonger en dynamischer” voorstellen. Juist, ja, Marguerite en zo zal ze de functies als lid van het nationaal comité en van het nationaal bureau van de partij waarnemen tot in 1965.
Voor de verkiezingen van 1946 was de CVP-PSC op zoek naar jonge dynamische kandidaten voor haar verkiezingslijst. Na lang aarzelen en na aanmoediging van haar echtgenoot en van Maria Baers aanvaardt Marguerite om op de lijst te worden opgenomen. Zij verklaart in het interview met Frank Swaelen (september 1961):
als ik nu bedenk dat mijn zetel in de Kamer mij toen op een zilveren schoteltje werd aangeboden en dat ik hem in mijn argeloosheid slechts na lang aarzelen heb aangenomen!
Henri Pauwels, Minister van de oorlogs slachtoffers, en tezelfdertijd tot staats commissaris bij hetzelfde ministerie.
Het is hoogst opmerkelijk vast te stellen dat het gedachtegoed van de nieuwe partij vooral de “mens” (in de humanistische zin van het woord) centraal wil stellen en aan mannen en vrouwen een gelijke, maar afzonderlijke rol wil toebedelen. Ze moesten elkaar aanvullen, zoals het hoofd en het hart.
Vrijgeleide - maart 1945
16
Kabinet van Minister Pauwels - 1945
De oproep die Pius XII in 1945 richtte tot de vrouwen betreffende hun morele plicht tot deelname aan het openbare leven was als mobiliserend element zeker niet onbelang rijk. Het neutraliseerde de weerstand die tot dan toe zeker binnen de katholieke-actiegroeperingen van vrouwen bestond ten aanzien van de deelname van vrouwen aan het openbare leven. (bron: Vrouw en Politiek in België).
Werkbewijs - april 1944
3de nationale kaderdag voor vrouwen 10.05.1950: links van P.W. Segers: Maria Baers en rechts: Marguerite De Riemaecker-Legot en Jeanne Vertonghen
17
Waarom deze aarzeling? In een interview (La Meuse 28.07.1965) geeft ze hierover uitleg.
Men kan het uitzonderlijke karakter van deze verkiezingsdag niet genoeg beklemtonen. Op die dag bleven Marguerite en alle andere Belgische vrouwen thuis. Ze hadden immers nog geen stemrecht bij parlementsverkiezingen. Dit recht zullen ze pas op 18 februari 1948 verwerven. Zij werd dus, in 1946, verkozen door toen nog uitsluitend mannelijke kiesgerechtigden!
Van start gaan met functies die tradi tioneel mannelijke functies zijn, vertegenwoordigt op zich een verantwoordelijkheid voor een vrouw. Indien ze als vrouw haar taak slecht vervult, zal ze zich niet alleen in diskrediet brengen, maar tevens alle andere vrouwen die gelijkaardige functies ambiëren te vervullen. Toen ik de Kamer betrad, vreesde ik hiervoor. Alles is goed verlopen. Godzijdank.
In 1946 waren er op de 212 volksvertegenwoordigers slechts 3 vrouwen: mevrouw M. De Riemaecker–Legot, CVP, mevrouw I. Blume-Grégoire, POB (voorzitter - Conseil Mondial de la Paix 1966-1969) en mevrouw S. Grégoire, PCB.
De verkiezingen van 17 februari 1946 bezorgden aan de CVP-PSC een ongelofelijke uitslag met meer dan één miljoen stemmen op de 2,5 miljoen kiezers. De partij beschikte over 92 zetels in het Parlement en Marguerite wordt verkozen: zo wordt ze de eerste vrouwelijke volks vertegenwoordiger van de CVP voor het arrondissement Brussel.
In de Senaat waren ze eveneens met 3: mevrouw de Barones A. della Faille d’Huysse, CVP (één van de eerste vrouwelijke burgemeesters), mevrouw M-A. Spaak-Janson, POB (moeder van de politicus P-H. Spaak) en mevrouw G. Ciselet, PL (eerste vrouw die in de Raad van State zetelde). Vanaf dat moment en tot het einde van haar leven zal Marguerite zich inzetten voor 5 grote strijdpunten, namelijk:
Hier startte werkelijk haar politieke loopbaan.
rechten en statuut van de vrouw opwaardering van de familie en van het beroep van huismoeder • jeugdbescherming • vooruitgang op het vlak van sociale politiek • verbetering van de huisvesting. • •
18
De CVP-kandidaten
Uitslag van de verkiezingen van 17.02.1946 Let op: opdruk “Monsieur” door “Madame”
19
Marguerite wordt moeder
Marguerite met haar zoon Christian 1946 - 1947 - 1948
20
8 jaar na haar huwelijk, in december 1946, wordt Marguerite eindelijk moeder van haar eerste zoon, met als voornamen Christian Vincent Paul en zo krijgt het kindje de initialen CVP mee!
In een interview met Suzanne De Winter (Rosita 23.03.1965) vertelde zij:
Ik had toen geen kinderen (februari 1946). Ik wanhoopte zelf nog ooit die vreug de te mogen beleven, want ik was reeds acht jaar getrouwd en de hemel had ons nog niet bedacht met kinderzegen…
“En als u toen kinderen gehad zou hebben?”
Dan zou ik meer dan geaarzeld hebben. Ik zou voor hen aan iets verzaakt hebben, waarin alles me boeit en aangrijpt zowel grote als kleine problemen. Ik denk, dat ik zou verzaakt hebben om de eenvoudige reden, dat ik nog
niet wist hoe een vrouw en moeder haar leven kan organiseren. Toen de oudste kwam, lag er al een periode van aanpassing achter mij en verliep alles vlot. Het is waar dat mijn ouders bij mij woonden en ik dus op de kostbare hulp van
mijn moeder kon rekenen, alsook op die van mijn zuster. Bij de komst van mijn tweede zoon (Xavier in 1949), veranderde er hoegenaamd niets en ik ging verder mijn leven zo in te richten, dat ik niemand van de mijnen te kort deed
21
Zo komt het dat mijn broer en ik, tot onze geboorte, in het Parlement zetelden. U zal begrijpen dat wij ons beiden hierover uiteraard niets herinneren, doch ons heel graag aansluiten bij hetgeen mama ons hierover vertelde. Tot zover de sfeer waarin Marguerite haar parcours begon. Nu verdiepen we ons in het werk dat ze gerealiseerd heeft!
Christian De Riemaecker
22
Marguerite met haar zonen Xavier & Christian 1952
De twee broers - 1953
“Door haar mannelijke volksvertegen woordigers werd Marguerite met gemengde gevoelens en houdingen onthaald. Hier over vertrouwt ze aan Frank Swaelen (CVP Jongeren september 1961) het volgende toe:
Wanneer ik de verhalen van juffrouw Baers over haar ervaring herdenk, was de toestand in 1946 al erg geëvolueerd. Er bestond een duidelijk verschil tussen de toen malige oude garde, die soms duidelijk liet blijken dat er eigenlijk geen dames in de Kamer thuishoorden, en de jonge collega’s die helemaal anders reageerden. Een ou dere staatsminister, wiens naam ik maar zal verzwijgen, aarzelde niet tweemaal de kaas van mijn brood te eten door willens en wetens juist vóór mijn beurt naar de tribune te stappen en een speech te houden over een onderwerp waarvan was afgesproken dat ik het zou behandelen… Ik herinner mij nog dat papa Devèze eens lachend beweerde dat mijn aanwezigheid in de Kamer ongrondwettelijk was omdat ik als moedertje-in-blijde verwachting het aantal aanwezigen van 212 op 213 bracht!
Xavier De Riemaecker
Marguerite & Christian - 1956
Een ogenblik ontspanning op verlof - Wenen 1967
23
Haar loopbaan als Volksvertegenwoordiger Marguerite pakt de problemen aan die ze zelf als jonge juriste en jonge vrouw heeft meegemaakt. Zo zal ze op 15 oktober 1946 een wetsvoorstel rapporteren waarbij “de vrouw wordt toegelaten tot de uitoefening van het beroep van pleitbezorger”. In maart 1947 rapporteert Marguerite een wetsvoorstel over “machtiging van de vrouw tot het uitoefenen van het ambt van advocaat bij het Hof van Cassatie” en nog een wetsvoorstel over “toelating van de vrouwen tot de magistratuur”.
Marguerite - 1949
24
In april 1949 legt ze een wetsontwerp neer over “toekenning van gelijke rechten aan man en vrouw met betrekking tot het uit oefenen van de openbare functies”. In mei 1948 verdedigt ze eveneens de rechten van de vrouw als lid van de studie commissie voor de herziening van het Burgerlijk wetboek aangaande de weder zijdse rechten en plichten van de echtgenoten. Ze zal ook het wetsvoorstel van de CVP mee ondertekenen dat aan de
vrouw hetzelfde stemrecht verleent als dat van de man. Naast de rechten van de vrouw focust ze haar aandacht op de toestand binnenin het gezin. Laat ons even haar opvattingen aangaande de familie nader toelichten om te begrijpen waarom dit centraal stond in haar belangstellingsfeer. De journaliste Lucienne Plisnier (ELLE 11.08.1965) schrijft in haar interview:
En de familie? Ik luister naar Mevrouw De Riemaecker. En zie, hier verliest het woord Familie haar hoofdletter. Gelukkig! Er wordt vooruitgang geboekt, zowel in hart als in ziel. De familie is niet meer die theoretische groep die een minister zal verdedigen. Het is een vrouw die kookt, of die haar gasten ontvangt, of nog een vrouw die een les laat opzeggen. Het is een man die thuis komt, die een sigaret aansteekt, die de TV aanzet. Het is een jonge man die zijn examens voorbereidt en een jong meisje dat naar een nieuwe jurk snakt. De familie is het
alledaagse leven. Het echte leven: moeilijk, gelukkig, zenuwslopend, kalm, zacht, gejaagd.
Mevrouw De Riemaecker spreekt er met kennis van zaken over. Ze heeft twee zonen, een echtgenoot, een huis dat haar identiteit uitstraalt en een boeiend beroep. En dan? Dan beseft men dat ze “weet” waarover ze spreekt. En dat is enorm geruststellend. In een interview met de Pourquoi Pas ? van 13.01.1966 staat te lezen: Vraag: Is de familie even belangrijk als vroeger? Antwoord:
Nog belangrijker dan vroeger, volgens mij. Op het huidige ogenblik hebben de studies een zeer grote techniciteit bereikt. Precies door deze specialisatie heeft de school moeilijkheden om de vorming van de “mens”, in de humanistische zin van het woord, op zich te nemen. Vandaar het vernieuwde belang van de vorming van het kind door de ouders en daaruit voortvloeiend de vorming van de ouders. Vandaar koesteren wij de projecten die ouders toelaten deze zeer moeilijke taak perfect te vervullen.
25
Aan M-L. Bernard-Verant van Femmes d’Aujourd’hui (14.09.1966) vertrouwt ze toe:
Ik denk dat de politiek op vlak van het gezin er niet meer alleen uit bestaat om voordelen van materiële aard te bezorgen, maar ook om voortaan de familie te waarderen en de eerbied ervan te bevorderen. Daarom staat namelijk het volgende op mijn programma: de ontwikkeling en de coördinatie van wat bij ons al op een waardige wijze bestaat inzake de voorbereiding tot het huwelijk, de echtelijke en familiale raadplegingen; de jongeren en de ouders begeleiden in de richting van evenwichtigheid en geluk in het gezin, de morele gezondheid van de kinderen, het welzijn van de ouderen, ziehier enkele van de aspecten van de te volgen politiek.
26
Marguerite - 1950
In de Marie-Claire van 15.09.1965 spreekt Marguerite over de herwaardering van de familie met de volgende bewoording:
1949 - CVP-PSC-banket links van Marguerite: haar echtgenoot en Marie-Josée Meeus (Algemeen Adjunct Sekretaris PSC-CVP)
Eerst en vooral een reële mogelijkheid scheppen voor deeltijds werken voor de vrouw. Op moreel vlak, doch ook op materieel vlak ervaart de vrouw een behoefte om te werken, maar deze behoefte mag niet ten koste zijn van die sociale eenheid die de familie eigenlijk vertegenwoordigt. Om die reden moet ik gesprekken hebben met de Minister van Arbeid en Werkvoorziening omdat de hele sociale wetgeving van deeltijds werken dient aangepast te worden.
Aantekeningen bij beelden. Mus destio. Ut quid quamus aut aut prem eum aut velest.
27
Wat betreft het verzoenen van het “parlementaire werk” met dat van “moeder” zegt ze het volgende aan Suzanne De Winter (Rosita 23.03.1965)
Is het niet onontbeerlijk dat vrouw en moeder meewerken aan het opmaken der wetten? Ze kent beter dan wie ook de moeilijkheden waarmee het leven van een vrouw bezaaid is. Moei lijk heden die een man niet aanspreken, omdat hij ze niet eens kent. Er zijn nu eenmaal twee verschillende menselijke wezens, wier verlangens tegenover gesteld kunnen zijn. Dit is al een voldoen de reden voor de aanwezigheid van vrouwelijke leden in het Parlement. Men kan Marguerite dan ook een “realistische” feministe noemen. Ze wou zich niet mengen met strijdpunten die op voorhand al verloren waren, die toen werkelijk geen enkele kans maakten om te lukken.
28
Op 31 maart 1949 legt Marguerite een wetsontwerp neer voor de oprichting van de “Prenuptiale Spaarkas”. Op 20 december 1949 legt ze een eerste wetsontwerp neer betreffende de uitoefening van de ouderlijke macht, een tweede betreffende de wijziging van artikel 266bis van het Burgerlijk wetboek over echtscheiding, een derde betreffende de wijziging van artikel 311bis van het Burgerlijk wetboek over de gevolgen van scheiding van tafel en bed en tenslotte rapporteert ze een wetsvoorstel betreffende de wijziging van artikel 1444
van het Burgerlijk wetboek over scheiding van goederen. In juni 1954 zal ze een wetsontwerp neerleggen over de oprichting van een Nationaal Studie-Instituut voor Gezins- en Bevolkings problemen. Ze zal actief deelnemen aan de besprekingen inzake gezinsvergoedingen door het wetsvoorstel te rapporteren dat de wet van 4 augustus 1930 wijzigt inzake gezinsvergoedingen voor loontrekkenden. In 1948 wordt Marguerite ondervoorzitter van de Hoge Raad voor het Gezin en voorzitter van de Economische en Sociale afde ling van dezelfde raad. Haar inspanningen om de plaats van het kind in de maatschappij te verbeteren en ook de jeugd te beschermen waren ook niet van de minsten. In juli 1947 rapporteert ze een wetsvoorstel over de wettiging van de kinderen waarvan de ouders gedurende de oorlog in het buitenland een huwelijk hadden aangegaan.
1948 - Verkiezingsbanket in het gezelschap van Frans Van Cauwelaert
In mei 1949 rapporteert ze een wetsvoorstel tot uitbreiding van het toepassingsgebied van de wet van 15 mei 1912 op kinderbescherming.
In maart 1962 legt ze een wetsontwerp neer tot oprichting van een “bijzondere jeugdpolitie”.
In mei 1952 rapporteert ze een wetsontwerp tot zedelijke bescherming van de jeugd.
In maart 1970 legt ze een wetsontwerp neer tot oprichting van het “Nationaal Fonds voor sociale bescherming van de jeugd”. Op 26 januari 1965 zal ze het wetsvoorstel rapporteren aangaande adoptie, wetsvoor-
stel neergelegd door Pierre Harmel. Zij zal deelnemen aan besprekingen betreffende de delinquente jeugd (1957) en de jeugdbescherming (1958 & 1962). Zij was binnen de CVP ook voorzitter van het contactcentrum met de jeugd. Marguerite was ook zeer actief op het vlak
van de verbetering van de sociale politiek. Ze lag aan de basis van een reeks amendementen aan het wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 10 maart 1900 aangaande de arbeidsovereenkomst (1951), aan het wetsontwerp aangaande het beheren van instellingen van openbaar nut, van sociale zekerheid en sociale voorziening (1960), aan het wetsontwerp betreffende het rust- en overlevingspensioen voor bedienden en werklieden (1962).
29
Aan de toog in het gezelschap van Théo Lefèvre
30
Ze neemt deel aan een reeks besprekingen betreffende prostitutie (1947) en alcoholgebruik (1957). Zij rapporteert een wetsvoorstel aangaande de wijzigingen en aanvullingen aan de wet van 7 augustus 1922 met betrekking tot het
bedienden contract, een wetsvoorstel aangaande de verhoging van de loongrens voor de bere kening van de kinderbijslag, een wetsvoorstel tot aanvulling van de wet van 12 juli 1957 betreffende het rust- en overlevings pensioen van bedienden.
Banket van de verkozenen - PSC van Elsene
31
Internationale en Europese intermezzo’s Naast haar parlementair werk was Marguerite tezelfdertijd afgevaardigde van de regering bij de UNO (1951). Van 1951 tot 1954 was ze afgevaardigde bij de Internationale Arbeidsconferentie te Genève.
Parijs - Algemene Vergadering UNO - 1951
Genève - Internationale Arbeidsconferentie juli 1951
32
Marguerite - 1955
Op 21 oktober 1953 wordt Marguerite de eerste vrouwelijke Secretaris van de Kamer. Deze functie zal ze tot 1958 bekleden tot ze als eerste Belgische vrouw in het Europees Parlement te Straatsburg gaat zetelen en dat vanaf de oprichting in 1958 tot in april 1961. Om familiale redenen echter zal ze Straatsburg verlaten om van 1961 tot 1966 opnieuw Secretaris van de Kamer te worden.
Genève - Internationale Arbeidsconferentie - juni 1953
33
Over haar Europese loopbaan vertrouwt ze aan Suzanne De Winter van Rosita (23.03.1965) toe:
SDW “Om de jongens?”
SDW “En hebt u het dan toen gedaan?”
Marguerite
Marguerite
SDW “Maar u zetelt ook in het Europees Parlement te Straatsburg?”
Ja. Ik heb mijn kandidatuur niet meer gesteld, omdat de zittingen me te lang van huis weghielden. In dit geval was mijn man me van groot nut, want nooit hadden de kinderen me kunnen zeggen wat hij me zei. Eens, na mijn zoveelste terugkeer, vertelde hij me hoe verloren onze jongens erbij liepen tijdens mijn dagenlange afwezigheid. Met enorm veel tact, want hij wist hoe hard het me zou vallen, liet hij me verstaan dat ik beter deed me terug te trekken.
Ik heb niet geaarzeld, alhoewel het me – ik durf het herhalen – hard viel. Het Belgisch Parlement is goed, maar Straatsburg betekent Europa, de problemen worden er op een groter, internationaal vlak bestudeerd en aangepakt.
Marguerite U bedoelt dat ik er gezeteld heb, want voorlopig heb ik me teruggetrokken.
Straatsburg - Rapportering Sociaal Fonds januari 1960
Men leert er zo ongelooflijk veel, vermits men er geconfronteerd wordt met vertegenwoordigers van landen waarover men zo weinig of toch onvoldoende weet. Genève - Internationale Arbeidsconferentie juli 1951
Verder in dit interview zegt ze:
ik kan en wil vooral mijn kinderen niet opofferen aan een zuiver intellectueel genoegen van mezelf.
34
Straatsburg - op wandel met haar echtgenoot 1960
Genève - Internationale Arbeidsconferentie Het Bureau - juli 1951
35
Eerste vrouwelijke minister
Ondertussen zijn we januari 1965. Sinds twee jaar werken Marguerite en Pierre Harmel nauw samen aan het dossier van het wetsvoorstel met betrekking tot adoptie, wetsvoorstel neergelegd door Pierre Harmel, dat ze op 26 januari zal rapporteren.
36
Pierre Harmel en Marguerite hebben in 1946 samen hun intrede gedaan in de
Kamer van Volksvertegenwoordigers. Al snel vonden ze gemeenschappelijke wegen met gelijkaardige bekommernissen. Het is dus niet verwonderlijk dat Pierre Harmel aan Marguerite denkt om haar het nieuwe Ministerie van Gezin en Huisvesting toe te vertrouwen.
Rome - Europese vergadering - 1960
Regering Harmel-Leburton - juli 1965 Aan u om te raden waar Marguerite op deze foto staat?
37
Op 27 juli 1965 wordt Marguerite de eerste vrouwelijke Minister in België. In alle media was haar benoeming voor paginanieuws. Zoals Janine Lambotte het opmerkte tijdens haar televisie interview, schonken alle kranten meer aandacht aan haar benoeming, dan aan de regering zelf. Hier wordt opnieuw een stap gezet, en niet de minste. Deze benoeming opende namelijk de weg naar een ministeriële loopbaan voor vrouwen. De commentaren waren zeer verschillend, afhankelijk van de politieke strekking of het geslacht van de verslaggever. Som migen hechtten meer belang aan de lippenstift en het voorkomen van Marguerite dan aan haar werkelijke bekwaamheden. Deze anekdotes doen denken aan de commentaren in de jaren 50 betreffende het al dan niet dragen van een hoed tijdens de congressen. In feite zou Marguerite al “minister” geweest zijn bij de regering Lefèvre-Spaak. De dag voor de vorming van de regering liet Théo Lefèvre per telefoon weten dat ze Minister van Volksgezondheid zou worden. Hij trok deze aankondiging enkele uren later terug,
38
Bezoek aan de moeders van de provincie Luxemburg - Alliance Agricole belge - mei 1967
Receptie Koninklijke Paleis - januari 1966
want hij had de verkiezingsuitslagen slecht “berekend”. Het ambt werd na talrijke herschikkingen toegewezen aan J. Custers. De bevoegdheden van het Ministerie van Gezin en Huisvesting moesten nog afgebakend worden ten opzichte van die
van het Ministerie van Volksgezondheid (voorheen Ministerie van Volksgezondheid en Gezin). Er werd een comité van beraadslaging opgericht met de twee betrokken ministers: Alfred Bertrand en Marguerite De Riemaecker, onder coördinatie van P.W. Segers, Minister van Sociale Zaken.
39
Marguerite in een Marie-Claire 15.09.65:
interview
met
Ik wou van dit Ministerie een soort coördinator maken tussen de ministeries die de familie aanbelangen.” Ze geeft als voorbeeld: “adoptie van een kind, dat onder de bevoegdheid van het Ministerie van Justitie valt, is dit niet voornamelijk van familiale aard? Ze wou het gezin opwaarderen. Ze beschouwde het zelf als “de bevoorrechte plek voor menselijke groei”, als “de funda mentele cel van de maatschappij”, ook als “de laatste wal van de individuele vrijheid in een wereld die zich steeds meer sociali seert” (uittreksels van een voordracht aan de jonge christelijke democraten - La libre Belgique 23.04.1966). Voor Marguerite is opvoeding de sleutelrol van de familie.
Deze educatieve rol komt in de moderne wereld in aanraking met moeilijkheden (…): vrouwelijke emancipatie, invloed van nieuwe psychologische ideeën, spanningen tussen de echtgenoten, welvaartsmaatschappij, groeiend materialisme, mass-media. (uittreksel van een toespraak op de Nationale Raad van Belgische Vrouwen. La Libre Belgique 25-26.02.1967).
40
Marguerite en haar “rozen” - 1965
Een welwillend oor - 1965
Volgens Marguerite dient de familiale poli tiek zich aan deze toestand aan te passen door de sociale wetgeving van het deel tijds werk te hervormen, door beroepen als sociale helpsters te herwaarderen.
deze personen, die de moeder aan de haard komen vervangen en die een veel te laag salaris hebben, gezien de studies en de dienstverlening die van hen vereist wordt. (Marie-Claire 15.09.1965).
Kortom verwachtte Marguerite in feite dat het Ministerie van Gezin en Huisvesting
de vooruitgang zou vermenselijken. (La Libre Belgique 14.09.1965).
41
Felicitaties voor de 1ste vrouwelijke minister
De Stem van het Volk - juli 1965
42
(Links) Gelukwensen Côte d’Or - september 1965 (Rechts) Majorca Daily Bulletin - 30.07.1965
43
La Meuse - 28.07.1965
44
Phare Dimanche - 08.08.1965
Le Soir - 28.07.1965
45
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
1
3
2
4
1. Inhuldiging sociale woningen te Stembert - juni 1966 2. Met Koningin Fabiola op bezoek - mei 1967
46
3. Verdediging begroting - januari 1967 4. Bezoek Groot Hertogin van Luxemburg - oktober 1967
de 1ste ‘Mevrouw De Minister’
5 5. Officiële foto “Mevrouw De Minister” - 1965
6 6. Tijdens een interview - 1965
47
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
de 1ste ‘Mevrouw De Minister’
9
7 7. Bij haar thuis
48
8 8. 30e Verjaardag van de Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom - 1965
10 9. De Week van het Gezin 10. SOS 11.11.11
11 11. In gesprek met Koning Boudewijn
49
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
12 12. Paris-Match N° 852 van 7-08-1965
50
de 1ste ‘Mevrouw De Minister’
13
15
14
16
13. Vilvoordse Haard - april 1967 14. Kerstboom voor de weeskinderen - 1966
15. Met haar kabinetschef Armand Steels - 1965 16. Verjaardag van de Maatschappij voor Huisvestingskrediet - Watermaal-Bosvoorde
51
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
17 17. Bij de kinderen van de Emile Bockstael groep - oktober 1966
52
18 18. Verdediging begroting - januari 1967
de 1ste ‘Mevrouw De Minister’
19
21
20
4 22
19. Inhuldiging werf “L’Habitation moderne” september 1966 20. Studiedag Spaar- en Lijfrentekas - 15.03.1968
21. Franciscaanse Jubelfeest - 01.10.1967, naast Paul Vanden Boeynants 22. Eén van haar “beroemde” onthaalhostessen
53
Desondanks alle goede uitgewerkte voornemens om dit nieuwe ministerie operationeel te maken, beperkte de balans zich aan het einde van de regering HarmelSpinoy tot een aanpassingsperiode. De uitleg hiervoor is gewoon het feit dat deze regering slechts iets meer dan drie maanden stand hield. Na een optimistische start ontdekte deze regering een enorm tekort in de overheidsfinanciën, te wijten aan de ziekte & invaliditeitsverzekering. Daarom trok de BSP zich terug onder het voorwendsel van een onbenullige concurrentiezaak tussen christelijke en socialistische mutualiteiten. Na een 36-daagse regeringscrisis lukte het Paul Vanden Boeynants (CVP) om op 19 maart 1966 een coalitie met de PVV te vormen. Aan Marguerite wordt hetzelfde departement toevertrouwd, dat ze ditmaal zal leiden tot 7 februari 1968, datum waar op de regering Vanden Boeynants viel door een tussenkomst van CVP volksvertegenwoordiger Jan Verroken aangaande de Leuvense kwestie. Dit was het begin van de ondergang van de CVP-PSC, die 10 zetels verloor bij de volgende verkiezingen en die, door zich te splitsen, mettertijd nog meer verloor.
22
54
(Boven) Le Soir - 21.03.1966 (Onder) De Volksmacht - 16.03.1968
55
De Volksmacht - 19.06.1968
De Nieuwe Gids - 13.10.1966
56
Tijdens dit nieuw ministerieel mandaat zal Marguerite vooral ijveren om voldoende budget te krijgen, wat haar moest toe laten dit nieuw departement operationeel te maken. In januari 1967 zal ze een woelige discussie hebben met Rafaël Hulpiau, de nieuwe Minister van Volksgezondheid, aangaande de begrotingen van de twee ministeries. Deze begrotingen maakten toen nog het onderwerp uit van een wetsvoorstel. Naast deze begrotingsaangelegenheden zal Marguerite op 22 februari
Le Soir - 28.08.1967
1967 een wetsontwerp laten goedkeuren “houdende bijzondere bepalingen tot aanmoediging van het privaat initiatief bij het oprichten van volkswoningen en het kopen van kleine landeigendommen”, dat de wet De Taeye van 29 mei 1948 wijzigt. In een interview van de Pourquoi Pas? van donderdag 13 januari 1966 beantwoordt Marguerite de vraag “Bent u uiteindelijk niet de maatschappelijke werkster van het land?” met:
Het is een leuke formulering, maar mijn voorkeur gaat voor ‘Minister van menselijke noden’. U zou verrast zijn van het soort problemen die men ons voorlegt. Men kan zich overigens de ellende van het land op moreel vlak niet inbeelden. Dat gaat van gehandicapte kinderen tot de noodzaak om Justitie menswaardiger te maken. Het is alsof alles nog te doen valt. Dit verwoordde perfect de geestesgesteldheid van Marguerite: DIENEN.
Zij was eens te meer “minister” aan de voor avond van de vorming van de regering G. Eyskens-Merlot, toen Gaston Eyskens haar ’s morgens het Ministerie van Justitie toevertrouwde. Dezelfde avond trok hij, met verontschuldigingen, deze benoeming terug. Na de gebruikelijke onderhandelingen en permutaties werd dit ambt aan Alfons Vranckx BSP toevertrouwd. Tot grote ontgoocheling (en terechte woede) van alle vrouwenbewegingen telde deze regering geen enkel vrouwelijk lid. Zo eindigde de ministeriële episode van Marguerite. Ze heeft tijdens haar mandaten kunnen aantonen dat een vrouw enerzijds staatszaken even goed kon leiden als mannen en anderzijds dat ze haar bezorgdheid met de hele bevolking kon delen en omgekeerd. Regering Eyskens-Cools: het protest Karikatuur Pourquoi Pas?
57
De terugkeer naar de Kamer van Volksvertegenwoordigers
Haar gemeentelijke periode
Marguerite zetelt opnieuw in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. In plaats van een ministerie op te richten, kan ze zich nu wijden aan problemen die haar behartigen.
58
Op 28 mei 1969 is ze verslaggeefster van een wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 8 april 1965 met betrekking tot jeugd bescherming, over zwangerschap. Dit wetvoorstel werd gezamenlijk met de heer M. Terwagne opgesteld. Op 5 juni 1969 brengt ze verslag over een wetsvoorstel betreffende de “voorwaarden waaronder echtscheiding door onderlinge toestemming kan worden toegestaan”. Op 10 maart 1970 is ze verslaggeefster van een wetsvoorstel tot oprichting van een “Nationaal Fonds voor sociale bescherming van de jeugd”. Op 4 november 1970 brengt ze verslag uit over een wetsvoorstel tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming ter vergemakkelijking van vervolging inzake wegverkeer. Ze zal aan een reeks gesprekken deelnemen met betrekking tot jeugdbescherming en het statuut van de vrouw (24 april 1970), alsook over geboortecontrole, abortus en
Gelukwensen bij haar 25 jaren in de Kamer van Volksvertegenwoordigers - februari 1971
het gebruik van voorbehoedsmiddelen (18 mei 1971). In februari 1971 herdenken de leden van de Kamer de 25 jaren die Marguerite er lid van was en zij er deel uitmaakte van de volgende commissies:
Justitie 1946-1971 Sociale Voorzorg 1951-1960 / 19611965 • Boekhouding 1957-1971 • Volksgezondheid en Familie 1968-1971 • Openbaar Bestuur 1960-1961 • Europese Zaken 1961-1965. • •
In het stadhuis van Brussel, ter gelegenheid van het huwelijk van zoon Xavier - 5 juli 1974
Tijdens de gemeenteverkiezingen van oktober 1970 werd Marguerite verkozen. Ze wordt gemeenteraadslid van de Stad Brussel. Door het ontslag van Juffrouw M. Van den Heuvel op 10 oktober 1971 wordt Marguerite benoemd tot Schepen van de Burgerlijke Stand en Erediensten.
Voor de wetgevende verkiezingen van november 1971 zal ze zich niet meer kandidaat stellen als volksvertegenwoordiger, gezien het verbod van haar partij om wetgevende of provinciale mandaten te cumuleren met de mandaten van burgemeester of schepen van een gemeente van
59
meer dan 30.000 inwoners. We moeten hier opmerken dat deze benoeming door de FDF omstreden werd. Vooral door de heren Lagasse en Guillaume onder voorwendsel dat Marguerite Nederlandstalig was. Om dit geschil op te lossen, vroeg Marguerite aan de Burgemeester, nadat ze de eed had afgelegd in het Nederlands, het ook in het Frans te mogen doen. Ze vertegenwoordigde de Stad Brussel in talrijke instellingen: Bestuurder bij de Openbare Vastgoedmaatschappij “de Lakense Haard”. • Waarnemend bestuurder bij de Intercommunale Vereniging van de Auto snelwegen van de Brusselse Periferie. • Voorzitter van het College van Commissarissen van de VZW Eeuwfeestpaleizen Brussel en van de Internationale Jaarbeurs van Brussel gekoppeld aan de VZW Contactcentrum van Brussel. • Lid van de administratieve commissies van het Technisch Instituut E. De Mot. • Afgevaardigde van de schoolraden van het Staatsonderwijs.
Tijdens deze gemeentelijke periode zal Marguerite in het bijzonder aandacht besteden aan de problematiek van groene ruimtes en speelpleinen, alsook oog hebben voor problemen die de bevolking toen ondervond. Het is zo dat dankzij haar initiatief de Stad Brussel in augustus 1976 een afdeling op touw zet die hoofzakelijk op de familiale problematiek is gericht. Datzelfde jaar organiseert Marguerite een tentoonstelling “Brussel, bebloemde stad” die een overzicht geeft van de verwezenlijkingen op gebied van beplanting.
•
1 1. Met Koning Boudewijn ter gelegenheid van de inhuldiging van de kerstboom op de Grote Markt te Brussel, 18.12.71
60
Officiële foto als Schepen van Burgerlijke Stand
61
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
2
4
3
5
2. Tijdens een officieel bezoek, in gezelschap met de Burgemeester L. Cooremans 3. Bezoek van de President van Roemenië N. Ceausescu - 24.10.1972
62
4. 25e Verjaardag van het Koningschap van Koning Boudewijn - 25.03.1976 5. Bezoek van de Poolse Secretaris-Generaal - november 1973
Schepen van de Stad Brussel
6 6. Kerstboom 1973 - vooraan Prins Philippe en Prinses Astrid
63
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
Schepen van de Stad Brussel
7
8 7. 25e Verjaardag van het Koningschap van
64
Koning Boudewijn, in gesprek met Koningin Fabiola - 25.03.1976
9 8. Tijdens een wandeling in het Koninklijke Park in gezelschap van Prinses Paola en uiterst links Jos Chabert
1 9. Bezoek van de President van Italië Giovanni Leone - rechts Mevrouw Leone
1. Gouden bruiloft - 13.11.1971
2
2. Als Schepen van de Burgerlijke Stand - 1971
65
Mevrouw De Riemaecker-Legot:
Schepen van de Stad Brussel
3 3. Gouden bruiloft - september 1973
66
4 4. In het gezelschap van een Poolse vluchtelinge - 10.09.1976
5 5. Marguerite - 1976
67
Eerste vrouwelijke Minister van Staat
Felicitaties voor de eerste vrouwelijke Minister van Staat
Door het Koninklijk Besluit van 18 oktober 1974 wordt Marguerite benoemd tot Minister van Staat. Zo wordt ze de eerste vrouw die deze eretitel mag dragen. Het was terzelfdertijd de bekroning van haar 30-jarige politieke loopbaan.
Gelukwensen Colette Dubois N.V.B.
Gelukwensen P.W. Segers
68
Het is ook in die periode dat zij aangesproken wordt om ten persoonlijke titel in de adel verheven te worden als Barones. Dit was voor haar een verschrikkelijk dilemma. Gezien haar plichtbewustzijn en haar gedienstigheid ten opzichte van de anderen, weigert zij dit voorstel aangezien
deze verheffing in de adelstand moeilijk te verzoenen was met haar kiezers van de KAV die zij in het Parlement vertegenwoordigde. Anderzijds was zij enorm getroffen door de eer die men haar zodoende betuigde en die zich met haar diepe toewijding aan de monarchie aansloot.
La Libre Belgique - 21.10.1974
Gelukwensen Jos Chabert
69
Wij hebben in de archieven van Liliane Legot een overvloed aan documenten gevonden ter gelegenheid van de benoeming van Marguerite als Minister van Staat en van haar overlijden. Felicitaties, dank- en rouwbetuigingen van Ministers van Staat, ministers, senatoren, volksvertegenwoordigers, burgemeesters, schepenen, politici van alle strekkingen, de Boerenbond, KAV, scholen, hospitalen, private en overheidsinstellingen, en ook heel veel van de bevolking en van vrienden. Teveel om op te noemen en te publiceren. Aan allen zeggen wij: Hartelijk dank!
Haar staatsbegrafenis
Marguerite zal op 7 mei 1977, dag op dag 39 jaar na haar huwelijk, overlijden. Hare Majesteiten Koning Boudewijn en Koningin Fabiola zijn een laatste groet komen brengen aan zij die meer dan 30 jaar de Koning, het Vaderland en het Volk had gediend.
Gelukwensen Pierre Harmel
70
Tijdens de gemeenteverkiezingen van 10 oktober 1976 wordt ze herverkozen en begint ze een nieuw mandaat: ditmaal
Staatsbegrafenis O.L.V. van Laken - 13.05.1977
Op die dag heb ik een moeder, een vriendin en vertrouwelinge verloren die in haar familiekring van piano en Chopin hield, rozen verzorgde en graag tango danste, die dol op voetbal en wielrennen was. Zij was fan van Paul Van Himst en Eddy Merckx en, door het toedoen van haar zonen, was zij van de Engelse groep The Shadows gaan genieten, vooral als die “guitar tango” speelden. Zoals een reporter van de Gazet van Antwerpen terecht deed opmerken, was haar begrafenis niet alleen ontroerend door het volk en de politieke collega’s van alle strekkingen, die allen talrijk aanwezig waren om een laatste groet te brengen. Er werd tevens een haag gevormd door de kinderen van de Cardijnschool, waarvan zij meter was, die haar aan de ingang van de kerk met het spandoek “Dank u mama” een laatste vaarwel toewensten.
Gelukwensen Gaston Eyskens
als Schepen van Openbare Werken, Architectuur en Beplantingen en Groene Ruimten. Ze zal dit mandaat echter niet kunnen
beëindigen ten gevolge van kanker, na een oneerlijk gevecht van zes maanden.
71
72
73
Baanbreker in de politiek
Tijdens haar politieke loopbaan heeft Marguerite tal van “premières” kunnen realiseren, namelijk als: eerste vrouwelijke afgevaardigde van de CVP – Arrondissement Brussel – bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers • eerste vrouwelijke afgevaardigde van de CVP bij de UNO • eerste vrouwelijke afgevaardigde CVP bij de Internationale Arbeidscommissie • eerste vrouwelijke Secretaris van de Kamer van Volksvertegenwoordigers • eerste Belgische vrouw zetelend in het Europees Parlement • eerste vrouwelijke Minister in België • eerste vrouwelijke Minister van Staat in België. •
Voor haar toewijding ten dienste van het land kreeg ze volgende onderscheidingen: • • •
in 1958 Officier in de Leopoldsorde in 1965 Commandeur in de Leopoldsorde in 1972 Grootlint in de Leopoldsorde II.
Marguerite maakte deel uit van een schaars aantal vrouwen dat zich in de politiek heeft doen gelden, ondanks de voortdurende tegenwerking van dit milieu. Viering 25 jaren in de Kamer van Volksvertegenwoordigers - februari 1971
74
Alhoewel er op heden verbetering komt in de quota, is dit milieu nog steeds voornamelijk overheerst door mannen.
Marguerite was gebeten door het politieke virus, haar leven lang. Ze beschikte over de nodige wilskracht om het hoofd te bieden aan kritiek en de nodige verdraagzaamheid om die te vergeven. Haar bezorgdheid vooral voor het gezin, de vrouw en de jeugd, die toen over geen aangepaste wetgeving beschikten, heeft haar aangemoedigd om voort te doen. Om deze reden heeft ze trouwens haar beroep als advocaat opgegeven want “het pleiten van fietsongevallen, interesseert mij niet” (Le Soir 29.07.1965). Ze heeft altijd die typische vrouwelijke houding gehad, gekenmerkt door teveel bescheidenheid en nederigheid, wat haar in bepaalde omstandigheden benadeeld heeft. Wat ik het meest in haar leven bewonder, is dat ze aan haar idealen trouw gebleven is tot het einde en dat deze waardig waren om beleefd te worden zoals zij ze beleefd heeft. De Burgemeester Pierre Van Halteren heeft op perfecte wijze de persoonlijkheid van Marguerite omschreven in zijn lijkrede op het Brusselse stadshuis op 16 mei 1977:
Gazet van Antwerpen - 1998
Edelmoedig in haar sociale actie, schitterend in haar politiek werk, heeft Mevrouw De Riemaecker haar weg bebakend zoals enkel een grote Dame het kan doen.
75
Een avant-gardekoppel Een bijkomende erfenis die Marguerite en haar echtgenoot Jules ons nalieten, is dat ze ons bewezen hebben dat, mits wederzijdse hulp en concessies waar nodig, een koppel samen een ongeëvenaard evenwicht kan bereiken, zowel op beroepsmatig als op familiaal vlak. Deze levenswijze ge baseerd op wederzijds respect is een wensdroom die men sinds tientallen jaren tracht te bereiken en is vandaag, nog meer dan in het verleden, een brandend actueel onderwerp. Laat ons even stilstaan bij de slogan van de dag “ Bekijk de rol van de man en de rol van de vrouw onder een nieuw licht”. Ik heb persoonlijk deze erfenis in de praktijk toegepast om mijn echtgenote tijdens haar hele beroepsloopbaan te steunen. Loopbaan die zij met volle voldoening en geluk heeft afgesloten. Van haar kant heeft zij, op de gepaste momenten, de nodige flexibiliteit gehad om mij toe te laten mijn loopbaan te vervolmaken, zonder dat ons familiaal leven eronder heeft geleden. Het is een waar genoegen vast te stellen dat de volgende generatie in deze erfenis de wijsheid gaat putten om, op hun beurt, familievreugde en familiaal evenwicht te vinden.
Marguerite leeft verder in haar klein- en achterkleinkinderen Ik was twee jaar oud toen mijn grootmoeder ons heeft verlaten. Spijtig genoeg resten mij enkel foto’s als herinnering aan haar. Niettemin ben ik opgegroeid met de fierheid die mijn ouders bezielden voor de strijd van vrouwen en de verwezenlijkingen van Marguerite. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mijn vader getrouwd is met een overtuigde feministe. De politieke investering destijds van mijn grootmoeder zal dagdagelijks zeker niet makkelijk geweest zijn. Voor haar en voor haar naasten. En hetgeen me, zonder twijfel, het meeste heeft geraakt in haar loopbaan, is het logische gevolg van haar professionele ontplooiing: de steun van haar echtgenoot, als partner, maar ook als huisvader. Dat is misschien ook de erfenis van mijn grootmoeder: een voorbeeld van wat een vrouw op professioneel vlak kan bereiken en wat een man voor haar kan betekenen als echtgenoot en als huisvader. Dit alles terwijl hij zelf een mooie carrière heeft opgebouwd.
Olivier De Riemaecker Licenciaat in de rechten Executive Master in management Ere-advocaat Bedrijfsjurist Zoon van Xavier De Riemaecker Kleinzoon van Marguerite
Ik besef dat, in die tijd, zowel Marguerite als Jules vernieuwers en voorlopers waren van het evenwicht tussen het professionele en het privéleven. Ik ben dan ook geneigd te denken dat ze fier zouden zijn op hun kleinzoon: getrouwd met een vrouw die in een multinational de carrièreladder met grote stappen beklimt en vader van twee kinderen die ik met plezier elke ochtend naar school breng en in het weekend naar het zwembad. Mijn eigen carrière? Die gaat zeer goed, dank u! Ondanks de inzet die ze vraagt en de genoegdoening die ze me geeft, zal ze mij nooit van mijn familie vervreemden. Onvergankelijk familiaal atavisme, zonder twijfel. Dank u grootmoeder. Olivier De Riemaecker
76
Huwelijksreis La Roche-en-Ardenne - mei 1938
77
Ik heb jammer genoeg het geluk niet gehad om mijn grootmoeder te kennen Ze is voor mij de verpersoonlijking van een grote dame met veel wilskracht, maar liefdevol voor haar familie en de mensen waarmee ze in contact was.
Hallo, ik ben Caroline Van Causenbroeck, geboren op 18 maart 1993 te Gent. Ik ben ondertussen al 22 jaar en ben volop aan het genieten van het leven. Als jonge vrouw ga ik af en toe op stap met vriendinnen, pik in de zomer een festivalletje mee. Ik heb ongelofelijk veel vrijheid. Ik mag bijvoorbeeld al enkele jaren alleen op vakantie met vrienden. Ik heb zelfs heel Europa doorgetrokken met alleen een trekkersrugzak.
Wanneer ik naar de foto kijk van de ministerraad, waar ze de enige vrouw is tussen al de mannelijke staatslieden, heeft ze iets uitzonderlijk verwezenlijkt voor die tijd: enkel door mannen verkozen te worden en op een uiterst mannelijk terrein. Zij heeft deuren voor de vrouwen geopend en niet uit sluitend binnen de politieke wereld…
Sylvie De Riemaecker Licentiaat in de rechten Licentiaat in notariële wetenschappen Dochter van Xavier De Riemaecker Kleindochter van Marguerite
Ik ben actief in het notariaat en ik heb kunnen vaststellen hoe dit beroep, met de jaren, zich vervrouwe lijkt heeft. Toen ik in 2006 mijn licentiaat in notariële wetenschappen aanving, waren wij met 37 vrouwen en 15 mannen. Wat een verandering in 70 jaar! Voor zover ik weet, heeft geen enkele vrouwe lijke studente moeilijkheden ondervonden om een stage of een betrekking te vinden na haar studies, in het notarieel of een ander domein. Het is enkele malen voorgevallen, in het kader van mijn beroep, dat klanten het verband legden tussen mijn grootmoeder en mij en over haar begonnen te praten. Het was altijd in zeer waarderende bewoordingen, zelfs door mannen! Daaraan heb ik kunnen voelen hoe zij generaties positief heeft getroffen. Ik kan niet genoeg mijn grootmoeder danken dat zij, tegen alle stromingen in, volhard heeft om zich te doen horen, om te tonen dat een vrouw grote dingen kan verwezenlijken, in tegenstelling tot het beeld van toen: de huisvrouw die haar man verwelkomt na zijn werk. Ik sta eveneens vol bewondering voor mijn grootvader, mijn “bompapy”. Ik heb het geluk gehad hem goed te mogen kennen. Hij heeft mij altijd tijdens mijn studies aangemoedigd, mijn broers ook trouwens en hij heeft mij enorm vertroeteld. Mijn bewondering voor hem rust op het feit dat, rekening houdend met de toenmalige sociale context, hij aanvaard heeft dat zijn familiale situatie zou wijzigen en hij zijn echtgenote tijdens haar hele beroepsloopbaan heeft gesteund. Het is het bewijs van een diepgewortelde liefde, van een bijzonder hecht koppel, dat ik toen dolgraag had ontmoet. Sylvie De Riemaecker
Verder heb ik de kans gekregen om te studeren. Ik zit nu in mijn laatste jaar Marketing en ik ben van plan om nog verder te studeren. Studeren doe ik met veel plezier en ik ben er bovendien nog eens goed in. In de toekomst zou ik heel graag een mooie carrière opbouwen.
Caroline Van Causenbroeck Student aan de AP Hogeschool Kleindochter van Christian De Riemaecker Achterkleindochter van Marguerite
Dit alles was jaren geleden onmogelijk voor meisjes van mijn leeftijd, gewoon ondenkbaar. Echter mijn overgrootmoeder, Marguerite, heeft gestreden om mij en alle andere vrouwen een kans op een mooie toekomst te geven. Ik heb haar jammer genoeg nooit gekend, maar wel veel fantastische dingen over haar gehoord dankzij mijn grootouders. Ze was een uitzonderlijke en moedige vrouw. Ik ben fier en vereerd dat ze mijn overgrootmoeder is. Ik ben haar eeuwig dankbaar voor alles wat ze heeft verwezenlijkt. Net als mijn grootouders zal ik mijn kinderen vertellen over deze bijzondere vrouw, zodat zij en haar verwezenlijkingen nooit vergeten zullen worden. Ook dit mooie boek geschreven door mijn lieve grootouders zal bijdrage leveren om de herinnering aan haar in leven te houden. Caroline 1
En 9 achterkleinkinderen: Caroline (1993) - Bruno (1994) - James & Phoebe (2005) Killian (2003) - Chanelle (2009) Juliette (2012) - Léopold & Victoria (2014) Allen gaan ze zorgen om de herinnering aan Marguerite levend te houden.
78
2
3
4
Marguerite heeft 5 kleinkinderen: Patricia (1969) - Thierry (1972) Olivier (1975) - Didier (1978) - Sylvie (1983)
1. Thierry - 0livier - Patricia - Laken 1975 2. Patricia - Laken 1970 3. Olivier - Ukkel 1975 4. Knokke 1976 : de 4 generaties. Van links naar rechts : Maria Joanna - Jules - Liliane - Patricia - Marguerite - Christian
79
Nawoord Dit is in een notendop de erfenis die Marguerite ons nalaat. Een goed gevuld leven gewijd aan het statuut van de vrouw, de kinderen, het gezin en de minderbedeelden. Ik mag hopen dat deze biografie u een overzicht en vooral inzicht heeft bijgebracht. Niet alleen over de mogelijkheden die er bestaan om het land te dienen, maar ook over de hoop die er bestaat voor al diegenen die werken aan een wereld waar vrouwen even gewaardeerd worden als mannen, zowel in hun taken van huishoudelijke als van professionele aard. Ik zou van deze gelegenheid gebruik willen maken om hulde te brengen aan alle organisaties en verenigingen die in de strijd voor gelijk heid van vrouwen en mannen betrokken zijn. En ik wens nog breder te gaan om alle mannen en vrouwen, die zich sinds eeuwen ingezet hebben voor dit ideaal, van harte te danken. De strijd is verre van gestreden, maar wees verzekerd van de vrouwelijke volharding. Christian Vincent Paul De Riemaecker
Bedankingen Het samenstellen van dit boek is mogelijk geweest dankzij het onvoorstelbare verzamelwerk van Liliane Legot, de zuster van Marguerite, die gedurende 60 jaar al de foto’s, documenten en kranten heeft bewaard. De redactie van de biografie werd vergemakkelijkt door het eindwerk van Juffrouw Valérie Szkudlarski, studente aan de ULB. In 1993 schreef ze een samenvatting van de politieke loopbaan van Marguerite. Hiermee wens ik haar te danken en te feliciteren voor de juistheid van de inhoud van haar eindwerk. Mijn oprechte dank voor hun ondersteuning aan: Vrouw en Maatschappij De Nederlandstalige Vrouwenraad Le Conseil des Femmes Francophones de Belgique Soroptimist International van België
In het najaar 2015 zal de Koninklijke Munt een herdenkingsmuntstuk uitgeven. Dit zilveren muntstuk van 5 EUR zal online te koop zijn op www.europemint.eu De realisatie van dit boek werd mogelijk dankzij de enthousiaste medewerking van: Sabine de Bethune, Els Van Hoof, Tinneke Huyghe (Vrouw & Maatschappij) Marlise Binder, Viviane Blancquaert, Marie-Jeanne Devriendt, Nicole Houbion, Bénédicte Naômé, Claire Pahaut, Bea Rabe, Micheline Trembloy (leden Soroptimist International). Greet Ceuppens Baron Baudouin Michiels Xavier & Evelyne Een groot deel van de foto’s en documenten komen uit privé bezit. Andere bronnen: Pichonnier Frères: p. 16 / Bel-Photo: p. 29 / Studio Mex: p. 26 / J. Cadoux: p. 32 (kleine foto), p. 33 (onderaan), p. 35 (onderaan) / J. Kernen: p. 35 (bovenaan) / Dernières Nouvelles d’Alsace: p. 34 (foto bovenaan) / Paul Lambert: p. 40, p. 51-15, p. 53-22 / Photo S. Antoine: p. 53-20 / World Europ. Press: p. 53-19 / Photo de ‘Noir & Blanc’: p. 46-3, p. 46-4, p. 49-11, p. 52-18, p. 62-2, p. 62-3, p. 62-5, p. 64-8, p. 67-5 / Belga: p. 52-17 / Les frères Haines: p. 51-16 / Fely Haine: p. 64-9 / Flora: p. 47-6 / Belgisch Instituut voor voorlichting en documentatie: p. 47-5 / Photo Bastin: p. 46-1 / N.V. Internationale Uitgevers Mij.: p. 41 / Antwerp-Pers: p. 37, p. 39 / Paris-Match: p. 48-7 / Christian Lambiotte: p. 59 / Photo Faider: p. 65-1 / Musée de la Parole / Photo Nicole Hellyn: p. 62-4, p. 64-7 / Fotografische dienst van de Parlementsbibliotheek: p. 58, p. 74
Het reproduceren van een tekst of gedeelte ervan of van foto’s is verboden behalve voorafgaande toelating van de auteur.
80
Liliane Legot
CDN Communication: creatie en opmaak Verantwoordelijke uitgever: E. Bastin – rue du Vivier 3 – 6900 Marche-en-Famenne
Marguerite
De RiemaeckerLegot
Prijs: 20 EUR
