DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming
Jaarcongres NVMW (10-11-2011) Ed de Jonge
INTRODUCTIE: thematiek en spreker
De professionaliteit van maatschappelijk werk Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming Filosofie: verwerven van inzicht Ethiek: reflectie op het goede leven Maatschappelijk werk: voorbeeldige praktijk Professionaliteit: inzicht in waardevolle kern Lectoraat Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening Morele oordeelsvorming ambulante beroepspraktijk Professionele inspiratie maatschappelijk werkers Website: www.professionaliteit.nu
INLEIDING: de inspiratie van professionals
?
TRANSACTIONELE ANALYSE: inleiding
Transactionele analyse:
Mensen spelen in het dagelijks leven wel vaker een rol die de bevrediging van hun kinderlijke behoeften rechtvaardigt. Dit verhindert hen op authentieke en volwassen wijze de verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven. Het gevolg daarvan is dat ze steeds weer in hetzelfde patroon vervallen.
TRANSACTIONELE ANALYSE: de dramadriehoek
Karpman: drama berust op drie rollen:
Persecutor: achtervolger (dader)
Victim: slachtoffer
Rescuer: redder (held)
NB: rolwisselingen
HET DRAMA VAN DE PROFESSIONAL: drie bedrijven
PERIODE
TIJDGEEST
PROFESSIE
PROFESSIONAL
± 1910
Optimisme
Expertise
Redder
± 1970
Kritiek
Macht
Dader
± 2000
Nuchterheid
Problematiek
Slachtoffer
DE MORAAL VAN HET VERHAAL
Inspiratie van professionals wordt aangetast door: Toeschrijven van onvolwassen rollen (redder, dader, slachtoffer): verkeerde positionering van professionals Vertekening van wat professionaliteit is (expertise, macht, probleemoplossing): toenemende bureaucratisering en vermarkting van professies (Lipsky; Freidson; Tonkens; Van der Lans) Verlies van besef van de betekenis en de waarde van professies en professionals De moraal van het verhaal: meer ruimte voor het verhaal van de moraal: morele identiteit en morele oordeelsvorming
PROFESSIONALITEIT: ideaaltypisch raamwerk
PROFESSIONALITEIT
PROFESSIE
PROFESSIONAL
RICHTEN: focus / doel
Missie
Verantwoordelijkheid
VERRICHTEN: activiteiten
Werkzaamheden
Expertise
INRICHTEN: verankering
Inbedding
Positionering
PROFESSIONELE MISSIE: inleiding
Missie of doelstelling: realiseren van een ideaal, overbruggen van de kloof tussen werkelijkheid en wenselijkheid. Klassieke professies: Arts: gezondheid (fysieke waarde: lichamelijkheid) Jurist: rechtvaardigheid (sociale waarde: medemens) Geestelijke: verlossing (spirituele waarde: God) [zingeving] Context: complexe omstandigheden Professionele missie: het realiseren van een humanitaire waarde binnen een specifiek levensdomein in complexe omstandigheden.
PROFESSIONELE MISSIE: Maatschappelijk werk
Missie maatschappelijk werk: het optimaal tot zijn recht laten komen van de persoon in wisselwerking met diens omgeving (Beroepscode) Cluster van humanitaire waarden: participatie, integratie, emancipatie, empowerment, zelfstandigheid, autonomie, zelfsturing, zelfregulering, zelfredzaamheid, levenskwaliteit, welzijn, zorg, presentie, aandacht (Beroepsprofiel) Meerdere levensdomeinen: materieel, psychisch, sociaal, maatschappelijk (Snellen) Complexiteit: zie waarden en leefgebieden: verwevenheid Conclusie: maatschappelijk werk bezit professionele missie
PROFESSIONELE IDENTITEIT: moraal
Invalshoek: verschil tussen professie en ambacht Alleen professies bezitten een morele identiteit Professie berust op abstracte kern: humanitaire waarde is hart van het beroep Ambacht berust op beheersing van concreet materiaal, zoals hout, metaal, steen, wol NB: professionalisering veronderstelt humanitaire kern Alleen professies kennen morele dilemma’s Professionele dilemma’s hangen samen met professionele missie als de identiteit van het beroep. Ambachtslieden kunnen zich aan dilemma’s onttrekken.
PROFESSIONELE VERANTWOORDELIJKHEID
Samenhang Missie professie → verantwoordelijkheid professional Humanitaire waarde: inspiratiebron voor het aanvaarden van verantwoordelijkheid. Complexe omstandigheden: uitdaging waarbinnen verantwoordelijkheid wordt waargemaakt. Professionele verantwoordelijkheid: inspiratie + uitdaging Conclusie: professional is primair verantwoordelijk voor het realiseren van de missie NB: organisatiedoelstellingen NB: wettelijke kaders
RICHTEN: de kern
Professionele focus het realiseren van humanitaire waarden in complexe omstandigheden op grond van geïnspireerde uitdaging
VERRICHTEN: onoverzichtelijk
Professionele werkzaamheden: veel (rommelige en onbevredigende) ordeningsprincipes: doelen, kwalificaties, competenties, functies, taken, rollen… Professionele expertise: veel (uiteenlopende en tegenstrijdige) opvattingen: feit en waarde, kennis en vaardigheid, theorie en praktijk, analyse en synthese, abstract en concreet, denken en waarnemen, onderzoek en traditie, opleiding en ervaring, expliciet en impliciet, evidentie en intuïtie, ratio en emotie, inhoud en betrekking, product en proces, planning en improvisatie, situatie en context, generiek en specifiek…
VERRICHTEN: professionele logica
Professionele logica: expertise → werkzaamheden → missie Professionele werkzaamheden Alle activiteiten die nodig zijn om de missie te realiseren Kan niet rigide worden geordend of afgebakend Professionele expertise Alle deskundigheid die ondersteunend is om de werkzaamheden uit te voeren Complexe synthese van tegenpolen
EXPERTISE: de kern
Expertise: methodische ordening door regulatieve cyclus: probleem → analyse → plan → aanpak Gedachte-experiment: wat kan een professional niet delegeren? Klassieke professies Rechter: vonnis Arts: voorschrift Geestelijke: absolutie De kern van professionele expertise: autonome beslissing op basis van deskundig oordeel (in dienst van de missie): moreel oordeel
VERRICHTEN: professionele verantwoordelijkheid
Maatschappelijk werk Dialogisch en communicatief karakter: persoon tot zijn recht laten komen Echter: crisissituatie, wilsonbekwaam, gedwongen kader Professionele eindverantwoordelijkheid: autonome beslissing op metaniveau Dialogisch waar mogelijk: professional draagt de eindverantwoordelijkheid voor het delen van de verantwoordelijkheid Drang en dwang waar nodig: professional draagt de eindverantwoordelijkheid voor het overnemen van de verantwoordelijkheid
VERRICHTEN: de kern
Professionele activiteiten waardevol maatwerk door autonome beslissing op basis van deskundig oordeel (in dienst van de missie)
