DE PRAATPAAL. Zomer. Vogelwerkgroep Zoetermeer 27e jaargang, 2009 no. 2

DE PRAATPAAL

Zomer

Vogelwerkgroep Zoetermeer 27e jaargang, 2009 no. 2

BESTUUR Voorzitter/Publiciteit

Winfried v. Meerendonk 079-3165270 [email protected]

Koningstraat 31 2713 EP Zoetermeer

Secretaris

Hanneke Hoogvliet  079-3163631 [email protected]

De Colignystraat 3 2713 EA Zoetermeer

Penningmeester/ Ledenadministratie

Robert Bussman Buizerdveld 185  079-8885964 2727 BC Zoetermeer [email protected]

Coördinator tellingen

Marcel van der Tol  079-3427474 [email protected]

Bertramvaart 12 2724 TE Zoetermeer

Jeugdzaken

Jetty Boer  079-3617678 [email protected]

Basalt 59 2719TW Zoetermeer

Stadsvogelwacht

Marja Kreike  079-3410296 [email protected]

Radijsakker 7 2723 TJ Zoetermeer

PRAATPAAL Vormgeving/bezorging/redactie: Marja Kreike, Robert Bussman en Leon van den Berg. De Praatpaal verschijnt per kwartaal. Kopij voor Praatpaal nr. 3/2009 uiterlijk 30 augustus bij: Marja Kreike ([email protected]). Foto’s inzenden in overleg. CONTRIBUTIE Contributie: Girorekening:

leden € 15,00 per jaar gezinslidmaatschap € 25,00 per jaar 5883932 t.n.v. Vogelwerkgroep Zoetermeer

HOMEPAGE http://www.vwgzoetermeer.nl Foto cover: Johan Idema.Overige: Leon v.d. Berg: 6, 26, 29, Jetty Boer: 23 (boven), Robert Bussman: 33, Google Earth: 9, Adri de Groot: 21, Francis Havekes: 24, Hanneke Hoogvliet: 18 (onder), Intenet: 7, 19, 27, Corrie Kaptein: 4, 28, 34, Lees Luijkx: 13, 14, Monier BV: 32, Jan Peeraer, 23 (onder), Simon Post: 11, 12, 32, Jos Raadschelders: 9, 27, 28, 30, 31, Sovon: 20, Marcel van der Tol: 15, 16, 17, 18. Ies Voogd: 8, Meta Waaijer: 25, Rob Wiewel: 22

2

INHOUDSOPGAVE 2009-2 VAN DE REDACTIE VAN DE PENNINGMEESTER VAN DE VOORZITTER: VOORJAARSOCHTEND BUYTENPARK VAN HET BESTUUR COMMENSALISME GELDERSWOUDSE PLAS HUISMUS IN DRIEMANSPOLDER: OF TOEVAL BESTAAT NIET! WANDELEN IN DE ZOUWEBOEZEM EEN WEEKJE LESBOS VERENIGINGSAVONDEN 8 APRIL EN 11 JUNI BROEDVOGELTELLING; NOTITIES VAN EEN GASTTELLER DE KRENTEN UIT DE PAP GRAUWE GANZEN RINGEN IN WESTERPARK MISVERSTAND OF PRIETPRAAT GELEZEN-GEHOORD LENTEMARKT IN WOONCOMPLEX MARCEL, VOORZITTER VAN DE LEDENRAAD BOUWEN EN RENOVEREN VOGELVRIENDELIJKE TUIN? LENTEMARKT IN WOONCOMPLEX (vervolg) PROGRAMMA 3E KWARTAAL 2009

3

4 4 5 6 8 9 11 13 15 18 19 21 24 25 25 28 29 30 33 34 34

VAN DE REDACTIE Tot mijn grote verrassing werd er deze editie veel aangeleverd voor de nieuwe Praatpaal. Het was een zoete troost na de teleurstelling dat nog niemand de redactie wil steunen door de coördinatie op zich te nemen. Op mijn verzoek kreeg ik per omgaande van Ies een verhaal over commensalisme na zijn mail over dit onderwerp en ook Robert was onmiddellijk bereid een stukje te schrijven over zijn nieuwe tuin. Marcel gaf zonder aarzelen toestemming om zijn fotoverslag over Lesbos over te nemen van zijn site en hij voegde er enkele foto’s aan toe van de vele die hij maakte. Maar nu ‘last but not least! Er kwamen verschillende spontane bijdragen en dat is de verrassing! Corrie, Meta, Karla, Fanny, Francis en Hans stuurden hun bijdrage en dat is bijzonder en heel bemoedigend. Nu wordt het een Praatpaal voor en door leden en dat is waar de redactie naar streeft. Wat ieder te schrijven heeft kunnen jullie nu allemaal lezen en weer zullen jullie opmerken dat er toch heel wat gebeurt tussen en achter de coulissen. Eén artikel valt op deze keer. Het betreft een nieuwe activiteit in ons werkgebied. Er is dit broedseizoen geringd in Zoetermeer. In deze Praatpaal kunnen jullie daarover een voorproefje lezen van Francis. Haar verhaal gaat over het ringen van de grauwe ganzen in het Westerpark. Niet alleen dáár is geringd, ook aan de Benthuizerplas werden vogels gevangen. Benny Middendorp, sinds vorig jaar lid van onze werkgroep, is hier gestart met het ringen van de kokmeeuwen. Hij zal later in het jaar hierover een verslag opsturen. Een zeer gevarieerde Praatpaal dus met een behoorlijk Zoetermeerse inhoud. Ik wens jullie er erg veel leesplezier mee. Marja Kreike

VAN DE PENNINGMEESTER Ledenadministratie We hebben er weer nieuwe leden bij. Dit zijn sinds de vorige Praatpaal in volgorde van binnenkomst: T. van Dijck en Peter Boymans. Namens het bestuur heten wij u welkom. Penningmeester Het gaat dit jaar redelijk goed met de betalingen. Toch heeft nog niet iedereen betaald. Vandaar een bescheiden herinnering. Wil een ieder die nog niet in de gelegenheid is geweest zijn jaarlijkse bijdrage te betalen, dit alsnog overmaken. De penningmeester

4

VAN DE VOORZITTER: VOORJAARSOCHTEND BUYTENPARK Een bosrietzanger gaat er eens voor zitten en zingt de sterren van de hemel, zich vast klampend aan een riethalm. Even verderop jagen twee grasmussen achter elkaar aan waarbij de lange staarten opvallende bewegingen maken. In de verte klinkt het geroep van een koekoek terwijl rietzangers en kleine karekieten zich ook roeren in dit prachtige stukje natuur. Bergeenden vliegen over met het geluid van mekkerende schapen en Drentse heideschapen hoeven hier in deze weelde geen honger te lijden en zien er dan ook florissant uit. Vlierstruiken bloeien met witte schermen; de stekelige wilde roos wordt door de grazers ongemoeid gelaten. Het geluid van een sprinkhaanzanger lijkt nu eens dichterbij en dan weer verder weg te klinken. Een hartverzakking wanneer opeens een fazant luid kakelend uit de vegetatie lijkt te ontploffen. Hoezo vuilnisbelt……..de natuur slaat terug en hoe! En wij willen voorkomen dat een dergelijk rijk leefgebied voor plant en dier verloren gaat door de uitbreidingsdrift van projectontwikkelaars en politici die zich op die manier willen bewijzen. Er is een brief over de situatie over het Buytenpark gegaan richting minister Cramer en na drie maanden kwam het antwoord dat de brief in behandeling is en een antwoord spoedig volgt. Ondertussen worden wij door de Gemeente Zoetermeer gevraagd om aan de tafel te gaan zitten met SnowWorld om mee te praten over de landschappelijke inpassing van de vierde baan, terwijl de politiek hier nog een beslissing over moet nemen en die beslissing nota bene tot na de zomervakantie is uitgesteld. Het mag duidelijk zijn dat het juridisch gezien niet zo eenvoudig is om het bestemmingsplan “Natuurstergebied” af te zwakken tot een primair leisuregebied met natuurwaarden. Het woord leisure hangt ook als een zwaard van Damocles boven het van Tuyllpark dat haar naam “park” steeds minder eer aan doet. Een inwoner van onze stad vroeg zich af wat dat woord eigenlijk te betekenen had, want het stond niet in het woordenboek…Misschien een tip om de afstand tot de burgers niet nog groter te maken op deze manier! De natuurverenigingen SBOL, IVN, AVN en VWZ slaan de handen ineen om op te komen voor het welzijn van mens, plant en dier en dat is algemeen belang en niet alleen het belang van individuele natuurgenieters. Dat welzijn bereik je niet door mensen onder het mom van leisure in te blikken en ze hun groene omgeving te ontnemen maar door ze - in economisch zware tijden - duidelijk te maken dat geluk en welzijn om de hoek liggen en niet eens veel hoeft te kosten als je er maar oog voor hebt en de moeite neemt om je er in te verdiepen. Wij als natuurverenigingen helpen daar graag een handje aan mee door cursussen te geven, rondleidingen door park en stad te verzorgen en mensen te informeren. Wij houden geen afstand, sterker nog wij komen naar u toe. Laten we gezamenlijk het gevecht aan gaan om het behoud van de groene ruimte in een stad waar de balans zoek lijkt te zijn tussen natuur en recreatie. Misschien is het woord zonering meer op zijn plaats. Winfried van Meerendonk

5

VAN HET BESTUUR Buytenpark De inspraakprocedure rond de conceptvisie Buytenpark loopt nog. We hebben als antwoord op onze visie daarop het volgende antwoord gekregen van de gemeente: “DeVisie Buytenpark wordt NIET op 22 juni behandeld in de commissie Ruimte. Wij zijn nog in gesprek met de provincie en het ministerie van VROM over de Visie Buytenpark. Dat willen we afronden voordat we het definitieve stuk opstellen. Ook zijn we in gesprek met SnowWorld over een eventuele uitbreiding met een vierde baan en de haalbaarheid hiervan. De plannen van SnowWorld moeten in de Visie Buytenpark passen. Het lijkt ons zinvol om de besluitvorming over de Visie Buytenpark door de gemeenteraad pas na de zomervakantie te laten plaatsvinden. Dan is bekend of de plannen van SnowWorld haalbaar zijn en wat het standpunt van de provincie en VROM is. Dan kan de raad zich in één keer over beide onderwerpen uitspreken. De beantwoording van de inspraak op de conceptvisie Buytenpark is gekoppeld aan de besluitvorming over de visie, omdat deze pas van kracht is, als de raad zich hierover heeft uitgesproken.” Wij zijn van mening dat er geen wettelijke grond kan zijn voor ingrepen in het Natuurstergebied volgens het bestemmingsplan en provinciaal Streekplan. Dit Streekplan zal op termijn worden vervangen door de Structuurvisie, waarvan de ontwerpversie vanaf juni bij de provincie ter inspraak zou liggen. Inmiddels hebben we bericht gekregen dat de ontwerp structuurvisie “Visie op Zuid Holland” door de gezamenlijke statencommissies is afgewezen. Gedeputeerde Staten moeten met een verbeterde versie komen. De officiële inspraakronde zal daardoor waarschijnlijk pas in het najaar van start gaan. Er is namens de VWZ een brief gegaan naar VROM met vragen over de situatie in het Buytenpark. SnowWorld heeft op aanraden van de gemeente de betrokken N&M-verenigingen uitgenodigd voor een toelichting op hun vorderende plannen in aanwezigheid van hun landschapsarchitect. Dit is door alle uitgenodigde verenigingen afgewezen omdat we eerst het antwoord van de provincie en VROM willen afwachten. We vinden het een vreemde situatie dat SnowWorld in overleg met de gemeente de plannen verder aan het uitwerken is, terwijl dit naar ons idee wettelijk niet kan. Bomenkap Randstadrail Er is flinke commotie geweest over de vermeende “Noodkap” van bomen langs de Randstadrail, nota bene in het broedseizoen. We hebben hierover vragen gesteld aan de gemeente en werden naar de HTM verwezen omdat de kap onder verantwoordelijkheid van de HTM valt als eigenaar van het spoor. De HTM verwees ons op haar beurt weer terug naar de gemeente, omdat de afspraak was gemaakt dat de gemeente de communicatie zou verzorgen. We zijn nu vele mails en telefoontjes verder, en iets wijzer: bij de noodkap zijn er bomen geveld waarvan de direct gevaarlijke situatie niet kan worden aangetoond. Op de wijkpost hebben we de “onderzoeksrapporten” van enkele bomen onder ogen gekregen, waaruit niets bleek

6

van een gevaarlijke situatie. Zij moesten wijken omdat zij “te dicht bij het spoor stonden en het zicht zouden kunnen belemmeren”. De HTM beroept zich hierbij op de Spoorwegwet 1885. De gemeente heeft carte blanche verleend aan de HTM en het goed gevonden dat de gemeentelijke regels werden overtreden wat betreft kappen in het broedseizoen. De vergunningen zouden achteraf worden verleend! We zijn hier nog niet mee klaar. Op 22 juni vindt er nu een gesprek plaats tussen HTM, gemeente (wethouder Smit en Arie Cees de Jong) en de betrokken N&M-verenigingen. Onze kersverse stadsvogelwacht, Marja, is ook persoonlijk uitgenodigd omdat zij wethouder Smit een brief heeft gestuurd met haar zorgen rond de inrichting van de taluds van de Randstadrail. Het plan van de HTM is om over 5 jaar 950 bomen gekapt te hebben. Van deze bomen staat 99% op grond van NSvastgoed (het spoor en naastliggende zone). Er zijn bij de gemeente besprekingen gaande om het groenbeheer van het spoor, dat al die tijd door Zoetermeer werd gedaan, weer over te dragen naar de HTM. Voorstel van de gemeente is om de grond naast het spoor dan weer in te richten met struweel en hogere struiken die 1x per 5-6 jaar gesnoeid worden. Van Tuyllpark Vanwege alle groenaangelegenheden die momenteel binnen de gemeente spelen, hebben we regelmatig contact met andere verenigingen die natuurbelangen behartigen, zoals Stichting Bomen over Leven (BOL), AVN (Algemene Vereniging voor Natuurbescherming voor ’s Gravenhage en omstreken) en IVN. Het AVN heeft sinds enige tijd weer een actieve vertegenwoordiger in Zoetermeer, IJsbrand Feeke. Nu er plannen zijn allerlei grootschalige leisure in het van Tuyllpark in te passen, heeft Joke Meijer van BOL het initiatief genomen een persbericht naar het gemeentebestuur en de pers te sturen namens de 4 genoemde verenigingen. Maandag 22 juni worden de plannen besproken in de Raadscommissie Ruimte. Het AVN zal gebruik maken van het inspreekrecht. Euro Birdwatch 3 oktober Zaterdag 3 oktober vraagt BirdLife International, en daarmee Vogelbescherming Nederland, onze inzet voor de jaarlijkse Euro Birdwatch. Het thema van deze birdwatch is de Flywaycampagne (Born to Travel- bescherm trekvogels op hun wereldreis) van BirdLife. Organisatie en coördinatie ligt dit jaar in ons land, bij Vogelbescherming Nederland. De VWZ zal de telpost in het Buytenpark bemensen, en een publieksexcursie organiseren. Daarnaast hebben we de andere natuurverenigingen gevraagd hun medewerking te verlenen aan deze dag met een andere natuuractiviteit in het Buytenpark. We willen er zo een Buytenpark-dag van maken. Leden die hun medewerking willen verlenen aan deze dag, zijn van harte welkom. Zet de datum alvast in de agenda! Cursus Vogelherkenning 2009 De cursus is afgerond. Na de laatste excursie op 23 mei naar de Starrevaart hebben we afscheid genomen van onze 25 cursisten. Het was weer een geslaagde cursus, en er is weer een wachtlijst voor een volgende keer.

7

COMMENSALISME Sommige vogels houden er verrassende eetgewoonten op na. Op de Starrevaart worden brilduikers op zoek naar zoetwate mosselen vaak, bij wijze van spreken, boven water op de voet gevolgd door kokmeeuwen. De brilduikers woelen namelijk in de bodem waardoor er allerlei waterinsecten naar boven komen die gretig door de kokmeeuwen worden opgepikt. Als ik in het voorjaar het gras in de tuin ga maaien, krijg ik steevast bezoek van een merelpaar. Kennelijk is het wormen zoeken in het korte gras een stuk makkelijker. Roodborsten zijn ook vanouds tuinvogels, die in de buurt zitten te wachten of de schoffel of de schop wat eetbaars voor hen naar boven brengt. In bossen waar nog wilde zwijnen voorkomen, volgen de roodborsten ze op de voet om in de door de zwijnen omgewoelde grond naar insecten te zoeken. Bij het bewerken van het land worden de boeren vaak gevolgd door een kolonie meeuwen of kraaien die in de omgewoelde grond allerlei insecten buit maken. In het najaar schonen de boeren de sloten. Daarbij worden ze gevolgd door grote groepen vogels zoals spreeuwen, meeuwen reigers en ooievaars. Koereigers foerageren ook in gezelschap van vee, daaraan danken ze dan ook hun naam, en profiteren van de insecten die het met zijn hoeven opjaagt. Koereigers hebben zich mede dankzij deze gewoonte enorm kunnen uitbreiden. Vanuit hun oorspronkelijke woongebied in de Oude Wereld zijn ze de Atlantische Oceaan overgestoken naar Zuid-Amerika, hebben zich van daaruit over het Amerikaanse continent verspreid en broeden nu tot in Canada. In de andere richting hebben ze zich over Azië tot in Australië verspreid. De ontginning van land ten behoeve van de veeteelt, door het rooien van bossen en droogleggen van moerassen, heeft de hoeveelheid voor Koereigers geschikt gebied sterk vergroot. Zij volgen gewoonlijk een bepaalde kudde en foerageren alleen op eigen gelegenheid als het vee rust houdt. De vogels blijken als ze met het vee meegaan 30% minder energie aan lopen te besteden en meer insecten te vangen dan wanneer ze op zichzelf foerageren. Eigenlijk is er sprake van een soort drijfjacht, er zijn “drijvers” en “jagers”. De afstand tussen drijver en jager is afhankelijk van het terrein, prooi en de eetsnelheid van de jager. Op een winterse dag zag mijn vrouw op de Voorweg een zwarte kraai die bezig was wat eetbaars uit een verse hoop paardenmest te vissen. Ze was net bij de bakker geweest en dacht het dier een plezier te doen door hem een stuk brood te geven. De kraai dacht daar duidelijk anders over en ging ijverig door met het recyclen van de paardenmest. Dit zijn voorbeelden van wat in de biologie ”commensalisme” wordt genoemd en wordt gekenmerkt doordat de ene soort profiteert van de andere zonder die te benadelen. Bij commensalisme hoeft het lang niet uitsluitend te gaan om voedsel. Het kan ook bijvoorbeeld gaan om bescherming. Zo maken meerkoeten hun nest in de buurt van het nest van knobbelzwanen en profiteren daarbij van de bescherming tegen eventuele vijanden. Ook ooievaarsnesten bieden aan sommige andere nestende vogels deze bescherming. Ies Voogd

8

GELDERSWOUDSE PLAS De heren Peter de Groot en Pon Ruiter van de knotploeg “Meer en Woud’ (voorheen Vrij-wilg) zijn op bezoek geweest bij Jaap van der Kooij, de nieuwe eigenaar van de Plas van Wiegel, die eigenlijk al eeuwen de Gelderswoudse Plas heet, zeker nu, want Jaap heeft er om fiscale en subsidieredenen een landgoed van gemaakt. We hebben het over het achter hoge bomen verstopte rustgebied aan de noordkant van de Zoetermeerse Plas; door sommigen van ons de ‘jachtplas’ genoemd. Een nieuwe eigenaar Jaap is een joviale zakenman van (schat Pon) midden vijftig. Hij zit in de horeca en het onroerend goed en woont in het huisje dat tegenover de roeibootjes van Het Geertje ligt. Je kon er tot voor kort alleen lopend komen via het grasdijkje. Hij heeft Peter en Pon met een roeibootje bij Het Geertje opgehaald. Inmiddels ligt er een klapbrug over de Elleboogse Wetering. Via die brug en een nog aan te leggen pad is de woning wat beter benaderbaar. Overleg Jaap was in eerste instantie wat op het verkeerde been gezet door mails van Pon over achterstallig onderhoud aan de plas en de waterbergingsfunctie van die plas. Die wilde hem behoeden voor het aankopen van een kat in de zak. Gelukkig bleek de vorige eigenaar dat allemaal te hebben geregeld. Ook Rijnland is geheel akkoord met zijn aanpak. Toen dit misverstand uit de weg was geruimd, ontwikkelde zich een zakelijk, maar verder heel plezierig gesprek. Van der Kooij woont er al heel lang en heeft duidelijk veel liefde voor dit gebied. Hij wil het achterstallig onderhoud aanpakken, laten baggeren, de eilanden in de plas beschoeien, bramen en vlieren weghalen, een boomgaard beginnen, een Romneyloods vervangen door een mooie houten schuur... Natuurgebied Het is een enorm gebied, wel dertig hectare, al is het grootste gedeelte daarvan uiteraard water. Er is heel, heel veel te doen, niet zozeer knotwerk als wel dode bomen uitzagen, massa's dood hout op

9

rillen leggen, oevers en eilanden beschoeien, opstanden uitdunnen en nog veel meer. Het is ook een fascinerend gebied. Op de eilandjes broeden aalscholvers, in bomen eromheen broedt een reigerkolonie, regelmatig worden zilverreigers waargenomen, haviken, uilen, ijsvogels...en in de winter barst het er natuurlijk van de smienten en de ganzen. De aanpak die Jaap en Hester voor ogen staat, is zonder meer gericht op het herstellen / versterken van de natuurwaarden van dit gebied. Ze moeten nog even nadenken over de vorm waarin ze dat per vierkante meter gieten. Jaap wil een groot deel van het werk zelf doen. Meer en Woud zal hem goede diensten kunnen bewijzen. Het nut van knotten Op de site van de Vogelwerkgroep Koudekerk-Hazerswoude e.o. lezen we wat het nut van knotten is. Het werken aan houtkades, jonge bossen en gebieden als hierboven beschreven is niet alleen leuk en gezond, je helpt er ook de natuur een handje mee. Door het regelmatig knotten ontstaat een grotere variëteit in het gebied, waar weer allemaal plantenen dierensoorten van profiteren. Door telkens een ander deel van de kade te kappen, zijn er allerlei ontwikkelingsfases. Ontwikkelingsstadia en vogels Als voorbeeld nemen we de Kruiskade bij Alphen a/d Rijn, dat grotendeels bestaat uit essenhakhout. De ontwikkeling na het knotwerk ziet er als volgt uit: • Het eerste jaar na het hakken vormen zich al uitlopers van 1 tot 2 meter lang, maar toch valt er in deze periode nog veel licht op de bodem. Hierdoor kan zich een dichte vegetatie van ruigtekruiden ontwikkelen, met hoog opschietende planten als bramen en fluitenkruid, gewone engelwortel en rietgras. Er komen voornamelijk vogels van ruigten en laag struikgewas voor, zoals kleine karekiet, grasmus en putter. • In het tweede jaar begint de beplanting zich al aardig te sluiten. In de open ruimten tussen de stobben kan de ruigtevegetatie zich nog handhaven. In deze fase vestigen zich typische struikvogels als de heggenmus, zwartkop, tuinfluiter en fitis. Vrijwel al deze soorten leven van insecten, spinnen en andere kleine dieren. Juist de jonge ontwikkelingsstadia van hakhout bevatten een grote variatie aan deze prooidieren. • In het derde en vierde jaar na het knotwerk sluit het kronendak zich geheel, waardoor de ruigtekruiden verdwijnen om plaats te maken voor laagblijvende voorjaarsbloeiers, grassen en mossen. Er vestigen zich nog nieuwe vogelsoorten als spotvogel en braamsluiper, terwijl de dichtheid van andere struikvogels zijn optimum bereikt. • In de periode van vijf tot tien jaar na het kappen komt de kroonlaag steeds hoger boven de grond te liggen, terwijl de kruid- en moslaag steeds verder afneemt. Hiermee neemt zowel de dichtheid als de soortenrijkdom van de struikvogels af. De meeste soorten kunnen zich langs de randen nog wel met enkele paren handhaven. De plaats van de struikvogels wordt deels ingenomen door bosvogels als de koolmees, pimpelmees, boomkruiper en vink, maar ook door struikvogels die in de eerdere stadia een ondergeschikte rol speelden, zoals de zanglijster en de roodborst. Uiteindelijk zal essenhakhout zich ontwikkelen tot een opgaand bos. In deze fase verdwijnen de meeste struikvogels. Alleen soorten die foerageren in de kroonlaag en nestelen in struiken, zoals zwartkop en tjiftjaf, kunnen zich handhaven. De plaats van struikvogelsoorten wordt ingenomen door een toenemend aantal bosvogelsoorten. Bovendien neemt de dichtheid van soorten als winterkoning en vooral roodborst sterk toe. Marja Kreike (met dank aan Pon Ruiter)

10

HUISMUS IN DRIEMANSPOLDER: OF TOEVAL BESTAAT NIET! In onze wijk Driemanspolder (postcode 2713) hebben net als overal sinds mensenheugenis huismussen rondgezworven. Toen wij in 1991 in de Graaf Janstraat kwamen wonen, zaten er dan ook zo’n 10 tot 20 huismussen in de omgeving die zich dagelijks, al dan niet ruziënd, regelmatig in de tuin lieten zien. Vanaf omstreeks 1997/98 kwam daar de klad in. Dat realiseerde je je overigens pas later. Bijna van het ene op het andere moment - zo leek het tenminste - waren alle huismussen bij ons in de straat en daarmee ook al heel snel in de hele buurt verdwenen. Die trend deed zich in grote delen van ons land eind jaren negentig voor. Door nog onopgehelderde oorzaken zakte de populatie van deze vogeltjes in heel korte tijd sterk. Voornamelijk in meer landelijke gebieden en rond boerderijen konden ze zich handhaven. In Zoetermeer kwamen ze op steeds minder plaatsen voor. Bij de laatste tuinvogeltelling in januari van dit jaar werd de huismus in 9 van de 17 Zoetermeerse postcodewijken niet waargenomen. In 8 van die 17 werden nog wel huismussen aangetroffen. Het betreft: 2716, 2717, 2719, 2722, 2725, 2726, 2727 en 2728. Winfried heeft in Praatpaal nr. 1 aan de door mij gemelde resultaten van de vogeltelling aandacht geschonken. De wijk Driemanspolder (2713) behoorde toen dus, niet verrassend, ook volgens de tuinvogeltelling tot de huismusloze wijken. Porseleinen huismus Toch blijken de wonderen de wereld nog niet uit te zijn! Op donderdag 12 februari 2009 had ik op kantoor een zogenaamde afdelingsestafette, een bijeenkomst waarin onder leiding van deskundigen, geprobeerd wordt minder goed lopende zaken op het werk op te sporen en te verbeteren. Je moest ook iets meenemen, dat typisch bij jou hoorde. Ik had eerst aan mijn onafscheidelijke pet gedacht en later ook aan een Pieterpad-wandelboekje (vanwege de vele langeafstandswandelingen, die ik samen met mijn vrouw maak) of een tramattribuut (vanwege mijn OV-hobby), maar ik nam uiteindelijk naast deze zaken ook nog een porseleinen huismus mee. Die laatste heb ik tijdens de bijeenkomst aan mijn collega’s getoond als iets dat typisch bij mij hoorde. Ik symboliseerde daarmee mijn belangstelling voor vogels en inzet voor het milieu. De onverklaarbare plotselinge achteruitgang van de huismus is immers een verschijn-

11

sel, dat wellicht toch met ingrijpen van de mens te maken heeft. Ik deed het ook vanwege de goede herinneringen aan deze vogeltjes uit mijn jeugd in de binnenstad van Den Haag. Vier dagen na deze afdelingsestafette kom ik na een werkdag op kantoor rond 18.00 uur thuis. Het is al bijna donker. Mijn jongste zoon (Duco, 21; heeft in 2009 ook de vogelcursus gevolgd!) vraagt mij met een grote glimlach op zijn gezicht om te raden welke vogel hij die dag in onze tuin heeft waargenomen. Ik noem eerst de grote bonte specht, maar zoonlief geeft aan dat ik het veel te ver zoek. Dan denk ik: het zal toch niet de huismus zijn! Ik heb immers vaak aan hem verteld dat ik het zo betreur dat de huismus zich al jaren niet meer in onze buurt laat zien. Ik noem dan toch maar de huismus en jawel, hoor, dat is de vogel die hij heeft gezien. De mannetjesmus zat wel een kwartier in de bol-esdoorn, tjilpte volop en mijn zoon had hem uitvoerig met het vogelboek in de hand bekeken. Ik opper nog dat het misschien ook een ringmus kan zijn geweest en mijn zoon gaat een beetje twijfelen. De volgende en de daaropvolgende dag laat die ene mus zich echter weer aan mijn zoon en aan mijn vrouw zien en alle twijfel is nu weggenomen: het is een huismus. Terugkeer? De huismus, ònze huismus, kwam tot en met 27 februari dagelijks, minstens eenmaal per dag, in onze tuin. Op de 26-ste tot onze verbazing in gezelschap van een tweede huismus-man. Daarna werd het enkele maanden stil, totdat op 27 mei, om 17.00 uur, weer een (of de?) huismus zich in de tuin liet zien. Op 28 mei waren het er alweer twee (mannen). Op 4 juni, eind van de middag, waren het twee mussen, maar nu een paartje. Rond 20 uur meldden zich zelfs drie huismussen, dit keer alle man. Tot 6 juni, vlak vóór het schrijven van dit stukje, heb ik ze in ieder geval nog dagelijks gezien, meestal alleen of met zijn tweeën. Het gaat steeds om volwassen huismussen. Ze vliegen na het bezoek aan onze tuin vrijwel altijd vrij hoog in de lucht weg in noordelijke richting (Clauslaan). Het lijkt er dus op dat de huismus in Driemanspolder een beetje aan het terugkomen is. Ik geef graag nog een moraal aan dit verhaal, die uiteraard geheel voor mijn rekening komt!. Hoe is het mogelijk dat na zo’n tien jaar afwezigheid in onze buurt, nota bene enkele dagen nadat ik de huismus als symbool heb gebruikt, deze plotseling weer in de tuin opduikt? Dit kan bijna geen toeval zijn. Hier zit meer achter. Er is meer tussen hemel en aarde. En daar hoort zeker de huismus toe! Ik zou graag van andere vogelaars, liefst bewoners van Driemanspolder, vernemen of zij ook iets bespeuren van een terugkeer van de huismus in deze wijk. Ik ben van plan dat de komende tijd verder in kaart te brengen. Meldingen graag aan [email protected] of telefonisch (3169706). Hans Vollebregt

12

WANDELEN IN DE ZOUWEBOEZEM Het leek Lesbos wel, wat een prachtige zonnige dag en dat op 23 mei. Om 8.00 uur verzamelen en op weg met vie rauto's naar de Zouweboezem in de buurt van Lexmond. Via eeuwenoude dorpjes, over de dijk langs de Lek die er in de ochtend nog stil en rimpelloos bij lag. Bij de parkeerplaats hoefden we maar tien meter te lopen en we stonden al over een fantastisch gebied te kijken. Meteen werd de blauwborst gezien, gevolgd door de grauween Canadese ganzen, de koekoek in de verte en de rietzangers tussen het riet. Ondertussen dronken we koffie of knabbelden aan krentebollen of broodjes. We moesten ons losrukken van dit leuke plekje, want de wandeling moest nog beginnen. "Jongens, alles meenemen, eten en vooral drank want het wordt zeker een wandeling van twee uur " lieten Kees en Els weten. Kees aan kop, Els als hekkensluiter en wij er tussenin. We stonden onderweg vaak in groepjes stil. Een rietzanger die van dichtbij het hoogste lied zong waarbij wij de rode binnenkant van zijn bekje konden zien. Iedereen had meer dan genoeg tijd om te komen kijken, hij trok zich niets van ons aan. Bij de grote vijver, wat lastig te zien door al het riet (en zeker voor de wat korteren onder ons!) zagen we de zwarte stern laag heen en weer vliegen over het water. Sommige sterns waren reeds bezig een nest op de plompbladeren te maken. Moedereenden zwommen tussen de bladeren met in hun kielzog een ris kleine kids. In de lucht was ook veel te zien: rietzangers, fitis, tjiftjaf, ooievaars en purperreigers. De lijst was soms niet bij te houden voor Corrie. "Heb je de mus, de witte kwikstaart en de merel al genoteerd?". Waterral Halverwege de wandeling was een afslag. Via een smalle houten vlonder liepen we tussen manshoog riet naar een prachtig gevlochten vogelscherm van wilgentakken en er tegenover een houten scherm met veel kijk-"gleuven" (zoals Johan ze noemde). We keken naar een decor van rimpelloos water en riet alsof je naar een schoolplaat van (heel) vroeger keek en zagen in de verte zilver- en purperreigers, bergeenden, een bruine kiekendief en lepelaars. Plotsklaps spotte Johan een waterral(?). We verdrongen ons voor alle gleuven die op verschillende hoogten zaten om hem te zien, maar het was maar voor weinigen gegeven om hem te ontdekken. De wandeling werd weer voortgezet, naar het "levende schilderij" zoals Kees het noemde. Vanuit een vogelhut keek je naar een landschap van bomen, bloeiende planten, slootjes en in de verte grazende Schotse Hooglanders. Er was dit keer niet erg veel te zien en Johan deed de koekoek na om antwoord te geven op de koekoek die in de verte constant 13

zijn eigen naam riep. Een van de dames die gebruik maakte van het bosrijke gebied om een sanitaire stop te maken was Corrie. Er bleek tegelijkertijd een ooievaar over haar heen te cirkelen en Els grapte later dat hij zeker dacht dat zij een pakketje voor hem achterliet om bij nieuwe ouders te brengen . Er volgende nog een flinke wandeling door het weiland , de zon steeg en we waren blij met een zachte bries. We eindigden weer bij de parkeerplaats. Of dat nog niet genoeg was, reden we met de auto's naar de andere kant van het gebied om aan de kant van de weg in de berm te staan om over een enorm veld van riet te kijken waar blijkbaar de grootste kolonie purperreigers in deze tijd nestelt. Om de reigers te zien hadden we wel geduld nodig want het hoge riet ontnam ons het zicht. De statieven stonden opgesteld en bij elke reiger die uit het riet omhoog vloog of vanuit de verte landde in het riet klikten de camera's en zagen we door de verrekijkers hoe mooi ze van kleur waren. Aan de andere kant van de weg lag een boerderij. Willemke merkte ineens een schaap in de sloot op dat onmiddellijk gered moest worden. De boer was niet thuis en dus gingen Willemke, Marco en Johan over tot actie. Marco arriveerde het eerst en met een enorme kracht trok hij het schaap uit de sloot, die door de schrik ook ineens meewerkte en het volgende ogenblik vies van de modder de rit aannam en zich blèrend tussen de kudde schapen wrong om onmiddellijk zijn dorst te lessen bij zijn moeder. Spontaan klapten wij allen voor deze reddingsmove, maar meteen gingen onze ogen weer naar het rietveld. Na een poos besloten twee auto's alvast naar het restaurant aan de andere kant van de Lek te gaan bij Schoonhoven. De andere twee auto's hebben er nog een lange tijd gestaan maar tenslotte reden we ook via het pontje bij Schoonhoven naar de overkant. Op de pont konden we met de verrekijker de anderen al op het terras zien zitten en belden we Meta dat ze alvast plaats voor ons moest maken. We voegden ons bij hen en na een half uur gingen we allen uiteen om terug te rijden. Op de parkeerplaats in Meerzicht stelde Meta voor om nog ijs te eten bij de ijswinkel in Meerzicht. We deden ons te goed aan wel erg grote ijsjes en toen was het toch echt tijd om naar huis te gaan. Perfecte dag, dank voor organisatie Kees, Els, Corrie en Willemke. Fanny Fekkes Aalscholver, bergeend, blauwborst, blauwe reiger, boerenzwaluw, bruine kiekendief, buizerd, Canadese gans, fazant, fitis, fuut, gierzwaluw, grauwe gans, groene specht, groenling, grote bonte specht, grutto, holenduif, houtduif, huiszwaluw, kauw, kievit, kleine karekiet, kleine mantelmeeuw, koekoek, knobbelzwaan, kokmeeuw, koolmees, krakeend, kuifeend, lepelaar, meerkoet, merel, nijlgans, oeverzwaluw, ooievaar, pimpelmees, purperreiger, rietgors, rietzanger, scholekster, slobeend, snor, sperwer, spreeuw, sprinkhaanzanger, tafeleend, tjiftjaf, tuinfluiter, tureluur, Turkse tortel, vink, visdiefje, waterhoen, waterral, wilde eend, winterkoning, witte kwikstaart, zilvermeeuw, zwarte kraai, zwarte mees, zwarte stern, zwartkop. 63 soorten.

14

EEN WEEKJE LESBOS Onderstaand verslag van Marcel staat met veel prachtige foto’s op http://vdrtol.blogspot.com. De tekst is met zijn toestemming overgenomen met slechts enkele foto’s. Ondanks dat geeft het een aardig idee hoe de reis naar Lesbos is geweest. Het is een verslag door de ogen van een fotograaf. De eerste fotografiestop was bij de Turkse Boomklever. Een paartje liet zich uitgebreid fotograferen. Op deze locatie werden ook genoteerd: Europese Kanarie en Maskerklauwier. De foto's zijn allemaal gedigiscoopt, de spiegelreflex had te weinig bereik. Na de Turkse Boomklever bezochten we de oostzijde van de "Kalloni Salt Pans". Dit was de enige plek waar ik de Balkankwikstaart heb kunnen digiscopen. Niet mijn beste foto ooit, dus die moet ik nog maar een keertje overdoen. Ook een Kuifleeuwerik in tegenlicht werkte hier voor de digiscopers heel goed mee. Boven de bergen vlogen Slangenarenden, Dwergsterns foerageerden boven de zoutpannen. Na de lunch was het zuiden en westen van de "Kalloni Salt Pans" aan de beurt. Dit leverde een grote variatie aan vogelsoorten op, waarvan de nodige exemplaren zich goed lieten fotograferen en de spiegelreflex kon daarom uit de tas gehaald worden. Aardige ontmoetingen waren hier naast de getoonde soorten (Steltkluut, Zwarte Ooievaar, Grauwe Gors) onder andere de Flamingo's, Ralreigers, Grote Zilverreiger, Kleine Strandlopers, Temminck's Strandlopers, Bosruiters, Bijeneters, Zwarte Ibis, Lachstern, Roodkeelpieper, Griel en de Kortteenleeuwerik. De tweede volledige dag op Lesbos bracht ons bij het klooster van Ipsilou, de velden ten noorden van Sigri en de Faneromi rivier ten noorden van Sigri. Maar voor het vertrek was het ook goed vogels kijken in de omgeving van ons hotel. Deze Kaukasuseekhoorn is vlakbij het hotel gefotografeerd.

15

Op weg naar het klooster van Ipsilou kwamen we langs een kruispunt goed voor Isabeltapuiten. Onderweg hiernaartoe zagen we (ik) onder andere Arendbuizerd, Orpheusgras mus, Baardgrasmus, Middelste Bonte Specht, Kleine Klapekster, Roodkopklauwier en Grauwe Klauwier. Vanaf het kruispunt had ik gezien dat een Isabeltapuit een rustplaats vlak langs de weg had. Toen we langs de rustplaats reden begon deze naast de auto te bidden. Flink gecropt, maar toch een leuk plaatje geworden. Bij het klooster was het relatief rustig, met vogels, maar wanneer je daar een tijdje rondscharrelt kom je vanzelf van alles tegen. Deze plek was goed voor onder andere Raaf, Rotszwaluw, Smyrnagors, Rouwmees, Bruinkeelortolaan, Fluiter, Grauwe Vliegenvanger en Bonte Vliegenvanger. Ook de Slangenarend vloog in deze omgeving. De Rotsmus was (voor mij) niet thuis. De Oostelijke Blonde tapuit, zwartkelige en witkelige, rossige en witte komt hier veel voor. Toch is het fotograferen, vooral door de warmte op het midden van de dag niet echt goed gelukt. Moet dus nog een keertje overgedaan worden. We ontdekten een Steenuil, die op zijn gemakje tussen de bomen zat. In de velden ten noorden van Sigri en bij de Faneromi rivier vlogen enkele Kleine Torenvalken. Hier ook volop Spaanse Mus, Kleine Klapekster, Wielewaal, Roodkeelpiepers, behoorlijk veel Zwartkopgorzen en een trekgroep van Gele Kwikstaarten. In de rivier liepen enkele Woudaapjes. Alweer de derde dag op Lesbos. Voor het ontbijt zijn we op de parkeerplaats tussen Petra en Molivos geweest. Een goede plek om de Rüppels Grasmus en de Orpheusgrasmus te zien. Ook troffen we hier de Baardgrasmus, Krekelzanger, Grauwe Klauwier, Hop, Oosterse Blonde Tapuit, Blauwe Rotslijster, Rotszwaluw, Bruinkeelortolaan en Zwartkopgorzen. Alleen de Zwartkopgorzen lieten zich hier goed digiscopen. Met name de Grasmussen waren aardig uitgezongen en bleven grotendeels in de dekking. Na het ontbijt was het tijd voor het Inland Lake. Helaas zijn we hier een beetje verdwaald, waardoor een groot deel van de ochtend in de warmte verdampte. Bij het Inland Lake diverse Woudaapjes, Cetti's Zangers, een Ralreiger en broedende Dodaarsen. Ook zag ik hier als enige twee Vale Gierzwaluwen. Op de foto kon ik alleen deze gewone Gierzwaluw vastleggen. Na het Inland Lake en een goede lunch in Skala Kalloni, zonder Pelikaan met Spaanse Mus, hebben we een bezoek gebracht aan de Kalloni East River, bij de doorwaadbare plaats aan de zuidzijde. Hier troffen we een Citroenkwikstaart . Lastig beest omdat deze zich niet helemaal aan de beschrijving in de boekjes hield. Verder op deze plek Roodstuitzwaluwen, Oeverzwaluwen, Huiszwaluwen, Boerenzwaluwen, Bijeneters, Gele Kwikstaart, Balkankwikstaart, Kleine Plevier en Arendbuizerd met nestmateriaal. De Vale Spotvogel liet zich hier bovendien uitzonderlijk goed digiscopen.

16

Ook op de vierde dag zijn we bij het ochtendkrieken op de parkeerplaats tussen Petra en Molivos geweest. Opnieuw de Zwartkopgors die even wat langer bleef zitten, wat weer een fraaie digiscoop opleverde. Voor de tweede keer gingen we vandaag naar de zoutpannen. Ook dit keer aan de zuidwestzijde. De Kuifleeuweriken waren zoals gebruikelijk alom vertegenwoordigd. Ontzettende veel leuke dingen gezien met prachtig weer, zoals Vorkstaartplevier, Steppevorkstaartplevier (drie afzonderlijke waarnemers konden geen witte achterrand op de bovenvleugel en rood op de ondervleugel ontdekken), Witwangstern, Griel, Kortteenleeuwerik en de Rosse Waaierstaart. De foto's van de laatste waren helaas niet goed genoeg voor publicatie. Op de terugweg kon ik nog even een foeragerende Ralreiger meepakken. Na alweer een lunch in Skala Kalloni werd de noordelijke helft van de Kalloni East River ons doel. Zelf ben ik bij de auto's gebleven, waarbij de langsvliegende Kleine Zilverreigers van dichtbij vastgelegd konden worden.En nog hadden we er niet genoeg van. Op de terugweg deden we nog het vogeltrek observatie punt langs de weg tussen Kalloni en Petra aan, nadat we moesten vernemen dat de Dwergooruil van zijn vaste stek was verdwenen. Dat was niet zo heel erg want bijna elke avond werden we getrakteerd op roepende Dwergooruilen bij het hotel. Ook vlogen er 's avonds bij het hotel Nachtzwaluwen laag over zee het eiland op. Op deze plek een zeer fotogenieke Huismus, Bruinkeelortolaan, Cirlgors, jonge Roodborsttapuit en als hoogtepunt een donkere fase Eleonora's Valk die boven de telpost een showtje kwam brengen. Op dag 5 van de week in Lesbos gingen we weer richting Sigri. Eerst hebben we het versteende woud bezocht. Ik vond het te ver lopen en ben weer bij de auto's gebleven. Daardoor heb ik wel een fotografeerbare Smyrna Gors misgelopen. Onderweg opnieuw een Eleonora's Valk, Zwarte Wouw, Slangenarend, diverse Klauwieren en de Isabel Tapuit. Nadat we een uitstekende lunch genuttigd hadden in Sigri hebben we de onverharde bergweg tussen Sigri en Eressos genomen. Onderweg volop klauwieren, diverse Steenuilen, een prachtige rivierbedding met onder andere Cetti's Zanger en Woudaap, Wespendief, Buizerd, Arendbuizerd en een groep Boomleeuweriken. Onderweg troffen we een Scheltopusik (een pootloze hagedis) op de weg aan. Vreemd was de aanwezigheid van vastgebonden honden bij enkele wegversmallingen. Geen mens te zien, wel een bak met voer. Later bedachten we dat deze honden zouden kunnen dienen als alternatief voor wildroosters. Daarmee kunnen de schapen die vrij rondlopen niet via de weg in een ander gebied terechtkomen. Vlakbij Eressos vonden wij nog deze reuzensmaragdhagedis. Een vogelfotoloze dag.

17

De laatste volledige dag op Lesbos hebben we de ochtend besteed met een bezoek aan de Potamia Vallei. Dat leverde op de valreep nog de Griekse Spotvogel op, die kennelijk net in deze week was gearriveerd. Ook ontdekten we een nest in aanbouw van een Rotszwaluw onder een brug over de beek. Op deze plek verbleef ook een Kaspische Beekschildpad. In dit gebied ook diverse Arendbuizerden die doodleuk op de bergwanden zaten. Na het ochtendprogramma bleef een clubje fotografen, en overige liefhebbers over, die tegen de avond nog een laatste kans bij de zoutpannen wilden wagen. Een Sporenkievit, meerdere Witwangsterns, Rosse Waaierstaarten, Vorkstaartplevier, Bijeneters, Griel, Kortteenleeuwerik, Dwergsterns, Bosruiters, Zwarte Ooievaars, het kon niet op. Marcel van der Tol

VERENIGINGSAVONDEN 8 APRIL EN 11 JUNI De afgelopen maanden werden twee verenigingsavonden gehouden, waarvan helaas geen verslagen zijn gemaakt. Op 9 april hield Marcel van der Tol een diepgaande verhandeling over windmolenparken op zee en het effect op (trek)vogels, vissen en zeezoogdieren. Een zeer interessant, maar complex verhaal. Op 11 juni hield Rien van der Vorm van onze buurvereniging “Rotta” een dialezing over de Zuidplaspolder en het Bentwoud. Hij ging daarbij vooral in op het besluitvormingsproces en de notoire tegenwerking van boeren in de gebieden die “alles wat niet ingezaaid is, onkruid noemen”.

18

BROEDVOGELTELLING; NOTITIES VAN EEN GASTTELLER 11 april, de zaterdag voor Pasen. Eigenlijk is dit een lekker lang en vooral rustig weekend, met weinig verplichtingen. Toch gaat vandaag de wekker al om 05:15 uur; en dat na een onrustige nacht waarin ik zelfs droom dat ik door de wekker heen slaap en te laat kom. De oorzaak van deze onrust is het feit dat ik mij aangemeld heb om als gastteller mee te gaan met de broedvogeltelling. Voor de vaste tellers is dit al de derde keer van de in totaal dertien keer tellen, maar voor mij is het de eerste keer dat ik mee ga met een telling. Het opstaan zelf valt wel uiteindelijk wel mee, ik was toch al voor de wekker wakker. En na een heel vroeg ontbijtje zit ik ruim op tijd op de fiets. Het is nog donker, maar het is nu al heerlijk weer. Wat lekker om zo helemaal alleen door de wijk te fietsen. Het is zo stil.... nou ja, niet echt stil; de vogels laten zich natuurlijk wel luid en duidelijk horen. Sfeervol Bij het bruggetje wacht ik op Cleone. We hebben afgesproken om samen het toch wel erg eenzame en natuurlijk nog donkere stuk naar Aa-zicht te fietsen. Ik ben iets te vroeg maar dat geeft me de gelegenheid om bewust te genieten van de heerlijke sfeer. Er komt zowaar nog een fietser langs op dit tijdstip, type krantenbezorger. Ik besluit dat het op deze manier helemaal niet erg is om vroeg op te staan, maar dat het juist zeer de moeite waard is. Als Cleone arriveert, vertrekken we naar het verzamelpunt bij restaurant Aa-zicht; het verzameltijdstip is 06:24 uur. We zijn niet de eersten, maar ook zeker niet de laatsten. Uiteindelijk zijn er tien personen waaronder twee gasttellers. Het gebied is in drie stukken verdeeld en we worden in drie groepjes opgesplitst. Tegen 6:30 begint de telling en waaieren de groepjes uit naar hun gebied. Ik ga met Marja en Cleone mee; wij doen de westkant van de plas. Later begrijp ik dat dat voor een beginner zoals ik waarschijnlijk wel het beste stuk is, omdat het daar nog enigszins overzichtelijk is qua vogelgeluiden. In het Prielenbos schijnt alles en iedereen door elkaar te zingen en te fluiten. Piepende remmen We vertrekken lopend vanaf de parkeerplaats maar de fiets gaat wel mee. Dat betekent met de fiets door het gras wandelen en ook de fietsen over het hek tillen. Maar met vereende inspanningen blijkt dat geen probleem. Op de dijk fietsen we af en toe een piepklein stukje, maar wel heel langzaam. En natuurlijk liefst zonder geluid anders kunnen we de vogels niet goed horen. Een fiets met ietwat schurende en piepende remmen blijkt dan ook niet heel praktisch... gelukkig was het niet de mijne.

19

We noteren wat we op de plas zien, maar ook wat we horen zingen langs de rand van de plas. Nou ja, "we" klinkt natuurlijk wel heel stoer, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Marja noteert en ook zo'n beetje alles ziet en hoort. Cleone heeft duidelijk al de nodige ervaring en kent de lijst met afkortingen al bijna uit haar hoofd. Ook weet ze wat per vogelsoort de regels zijn voor het al dan niet noteren op het kaartje. Ik doe mijn best om alle geluiden te onderscheiden en vind het vooral erg leuk, ontspannend en leerzaam. Tegen achten komt een telefoontje van de eerste groep die klaar is. We zijn ook bezig met onze laatste "vierkante meter" zoals Marja zegt. Dat is waar de bebouwing van De Leyens begint. We zien daar een paartje zwartkop; erg leuk om die door te takken te zien fladderen. In een van de tuinen zien we een grote bonte specht, die hadden we in het hele stuk nog niet gezien. En ook komt er nog een groep van een stuk of vijf gaaien langs die even een boom induiken en vervolgens weer verder trekken. Het is inmiddels heerlijk weer geworden en het is helemaal niet erg om hier nog een tijdje te blijven staan en te observeren wat er zoal allemaal langs komt. Slapen gaat vanzelf Uiteindelijk breken we op en gaan naar huis. Soms wordt er met alle groepen samen wel eens koffie gedronken begrijp ik. Maar vandaag niet en dat komt mij wel goed uit want we gaan de rest van het weekend naar mijn ouders die een paar uur rijden bij ons vandaan wonen. Nu is het toch wel heel handig dat we de fiets bij ons hebben en niet eerst terug moeten lopen naar de parkeerplaats. Thuis pak ik de laatste dingen in die mee moeten en enige tijd later vertrekken we naar het oosten van het land. Ik voel me zeer tevreden en helemaal niet uitgeput of moe. Al moet ik toegeven dat ik de autorit wel gebruikt heb om wat bij te slapen; dat ging min of meer vanzelf. Al met al kan ik zeggen dat ik een geweldig leuke en ook zeer leerzame ervaring heb gehad en ik kan iedereen aanbevelen om ook eens mee te gaan. Karla Reurink Al die noeste arbeid van tientallen vrijwilligers leidt uiteindelijk tot zo’n onmisbaar boekwerk

20

DE KRENTEN UIT DE PAP Oud worden met de grutto Ik ben jong. Geel kleurt het weiland, boterbloemen, paardenbloemen, dotters aan de slootkant. Het wit van de madeliefjes wisselt het geel af, lilatinten van de pinksterbloemen. De bloemengeur zweeft om je heen, neem je voor eeuwig mee, de vrolijke baltsroep van grutto's. Een nest met olijfeieren van de patrijs, en kuiltje met vier donkergespikkelde gruttoeieren. Schorre waarschuwingskreten van grutto's met hangende poten als je te dicht bij hun kuikens komt. Ik ben een stuk ouder geworden. De welvaart straalt van ons af. De natuur brengt de offerdood. Groen is het grasland, snelgroeiend raaigras, snel gemaaid. Groen, de kleur van de hoop? Vogels vliegen over, geen kruidige zaadjes, geen insecten, geen oneffenheid om te broeden. Hier en daar toch een nest, de cyclomaaiers zijn snel, kraaien en meeuwen ruimen de resten op. De grutto sterft uit, er is geen leefruimte meer, laatste bolwerken als postzegeltjes. Oases als De Wilck, groen, geel, kruidig, oneffen, vochtig, insecten. Bronnen van leven. Slechts ruim honderd bunder. Het is mogelijk: er zijn 66 territoria van grutto's geteld! Vanaf februari, maart klinkt hier de onomatopee van de grutto, gruttoo-gruttoo-gruttoo. Uren sta ik er, luister ik, kijk ik, bewonder ik, die langpotige en langsnavelige Weilandkoning. Het baltsspel, het paren, het kuiltjes draaien, plat op het nest, de insecten pikkende kuikens. Samen vallen we de hongerige eier- en kinderrovers aan, weg jullie, we zijn nog maar met zo weinig. De natuur eist toch ook al haar deel op van de gruttoproductie, de helft, driekwart misschien wel. Ik hoop oud te worden. En dan nog grutto's te zien en te horen. Hoop doet leven. Wie maakt die hoop levend? Alleen gaat dat niet. Samen kán het. Minister, kamerleden, Vogelbescherming, Landschappen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, agrarische natuurverenigingen als Land van Wijk en Wouden, vrijwilligers, natuurliefhebbers. Nee, nu geen doekjes voor het gruttobloed meer, geen lapmiddelen, échte reddingsacties. Deskundigheid is er genoeg, geld is er genoeg (herverdelen!), red onze vogels, red de grutto. Holland, Friesland, zonder grutto? In zo'n land wil ik niet oud worden. Wie wel? www.vogeldagboek.nl (met toestemming van Adri de Groot )

21

Vogelgrut Het tiereliert in mijn tuin van jong vogelgrut. Op de foto v.l.n.r. Bert, Winfried, Cees en Robert (is met landen bezig) Koolmees. Hun ouders houden ze vanuit een krentenboompje in de gaten. De jonge vogels zijn nog lang niet op kleur, de kleuren zijn dof, hun beweeglijkheid is de helft van die van hun ouders en ook het fourageren gebeurt anders. de ouders pakken ombeurten iets eetbaars en peuzelen dat elders op. De jonkies onderzoeken het ter plaatse, maken het klein en eten het soms ter plaatse en soms ergens anders op. Behalve jong mezengrut wordt mijn tuin ook verlevendigd met jong ringmussengrut. Prachtig vond ik de erg jonge ekster die opeens kwam buurten. Heel boeiend om één en ander in de tuin, stilletjes vanuit een gemakkelijke stoel, te volgen. Het zijn die momenten waarop je beseft dat geld geen enkele rol hoeft te spelen om je gelukkig te kunnen voelen. Rob Wiewel

Slimme reiger Dat een reiger slim is weten we via overlevering: - hij staat naast de visser langs de gracht geduldig te wachten; - de stadsecoloog van Amsterdam maakte filmbeelden. Zelf was ik getuige in onze achtertuin van een staaltje vernuft. Bij onraad zwemmen de vissen direct naar hun schuilplaats onder de molensteen. De reiger, echt niet gek dus, bedacht daar het volgende op: hij stak z'n snavel door het gat in de molensteen. De vissen vluchtten onder de steen vandaan en hapklare delicatessen waren duidelijk in beeld voor de reiger. Echter het was een kunst om ze te grijpen. De reiger viel letterlijk voorover in de vijver, vleugels half onder water. Het gebeurde te snel om een foto te maken. Ik heb maar één poging gezien. Jetty Boer

22

Een dramatische ochtend in de Balij Vanmorgen met Jetty ondanks de sterke wind vol goede moed aan het geplande telrondje weidevogels begonnen. Het gras was nog niet gemaaid dus we waren hoopvol gestemd dat we wel het een en ander zouden kunnen zien tussen het hoge gras.. Groot was onze teleurstelling toen we al uit de verte de tractoren in het weide gebied tegenover de blauwe brug bezig zagen. Tellen had weinig zin meer want grote getallen Grutto's, Tureluurs, Kieviten en Scholeksters vlogen in wilde paniek boven het rampgebied waar grote hordes zwarte kraaien zich tegoed deden aan de versgemaaide hapjes. Heel triest om te zien hoe de daar gevestigde landbouwers zonder enige schroom gewoon de boel aan het 'neermaaien' waren in de letterlijke betekenis van het woord. Een uniek weiland dat sowieso voor de weidevogels verloren dreigt te gaan door de herinrichtingsplannen van Staatsbosbeheer, wordt ook nog bedreigd door de lokale boeren die het nageslacht van de weidevogels geen enkele kans geven. We hebben machteloos vanaf de blauwe brug naar de moord op de jonge vogels staan kijken. Daar word je niet vrolijk van! Het is cynisch dat we op verzoek van Staatsbosbeheer moeite steken in het beschermen van broedgevallen in het werkgebied langs de paden in de Balij terwijl ze niets kunnen doen - we hebben ze gebeld - om de boeren in het weiland ervan af te houden jonge weidevogels in het gebied uit te roeien. JanPeeraer

23

GRAUWE GANZEN RINGEN IN WESTERPARK Op 4 juni 2009 zijn in het Westerpark 38 Grauwe ganzen van een halsband en een metalen pootring voorzien. Het ringen werd uitgevoerd door ganzenonderzoeker Berend Voslamber van SOVON, samen met zijn collega Loes… Vanuit Zoetermeer werd assistentie verleend door Faunabeheerder Mart Hoogkamer, groenmedewerker Willem van Paassen en mij. In de maand juni ringt Berend Voslamber in heel Nederland honderden Grauwe ganzen. Rond deze tijd zijn de adulte ganzen in de rui en kunnen daardoor niet vliegen. De jongen zijn vaak al groot genoeg om ook geringd te worden. In het Westerpark bleek de schaapsweide een geschikte plek om de ganzen te vangen. Er zijn maar twee toegangen tot het water en bij de smalste werden de vangnetten opgesteld, verscholen achter de heuvels. Daarna konden de ganzen er heel gemakkelijk naartoe gedreven worden. We moesten zelfs moeite doen het merendeel van de 200 à 300 ganzen een andere kant op te sturen omdat we er maximaal 50 nodig hadden. Vanwege het regenachtige weer werden de ganzen in jute zakken naar de loods gebracht om daar geringd te worden. In Zoetermeer zijn halsbanden met de volgende hoofdletter-nummercombinaties gebruikt: Y00 t/m Y38. Nr. Y10 ontbreekt vanwege verwarring met nr. Y01. Er zijn 22 adulten en 16 juvenielen van een halsband voorzien. Vijf juvenielen waren nog te klein voor een halsband en kregen alleen een pootring. Alle ganzen werden ook gewogen en gesekst en er werden een aantal maten genomen. Daarna werden ze in groepjes teruggezet op het water bij de loods. Vandaar zwommen ze weer terug naar de groep op de schaapsweide, waar ze in de loop van de middag weer tussen de rest waargenomen konden worden. Vanaf eind juni gaan de Grauwe ganzen uitvliegen en dan wordt het interessant te volgen waar ze blijven. Iedereen die ze waarneemt kan dat doorgeven via de site http://www.geese.nl. Zo kunnen we de komende jaren volgen waar onze ganzen zich buiten het broedseizoen ophouden, op welke leeftijd ze gaan broeden etc. Francis Havekes

24

MISVERSTAND OF PRIETPRAAT Een misverstand is snel ontstaan, zeker als je in groep 4 van de basisschool zit en er twee "vogeljuffen" op school een heleboel nieuwe en soms moeilijke dingen komen vertellen en vragen. Er worden verschillende mooie foto's op een viltbord geplakt en dan de krijg je als 7/8 jarige de vraag “wat is dit?” Ja juf, ik weet het, een zwaan. Heel goed, maar weet je ook hoe deze vogel voluit heet, want er zijn verschillende soorten zwanen. Meestal volgt er dan een stilte. De Knobbelzwaan, want .., Oh ja dat is wel logisch. En hoe heet deze vogel? Waterkippie. Lijkt er wel op, maar dit is een meerkoet en een waterkippie heet eigenlijk waterhoen. Het verschil tussen die twee is makkelijk te onthouden, want een meerkoet is zwart/wit en als je koeien in de wei ziet zijn ze vaak zwart/wit, dus koe en meerkoe "t" is zwart/wit. Oh ja. En zo volgt er nog wat informatie over de vogels die we kunnen verwachten als we met de klas op stap gaan. Kom op jassen aan, "echte" verrekijkers om de nek en naar buiten. Hartstikke spannend, want ze kunnen nu toch wel veel meer zien dan zonder kijker. Jeetje, dat er zoveel verschillende vogels in de buurt rondscharrelen, met evenveel verschillende namen, dat hadden ze niet gedacht. Maar alles tegelijk onthouden is wel wat veel gevraagd en dat vragen we natuurlijk niet van ze. De opzet is: als ze het maar leuk vinden, zodat de belangstelling is gewekt. Dat de kinderen en de leerkrachten het leuk vinden, laten ze ons regelmatig weten onder andere door zelfgemaakte knutselwerkjes of tekeningen. Zo ook het jongetje uit dit verhaaltje waarvan we een mooie tekening met tekst (helaas niet goed leesbaar op de foto) hebben kregen, van duidelijk herkenbare "koe"zwanen. Daar gaat ons "makkelijke" ezelsbruggetje en hebben we weer een misverstand geschapen, of valt dit onder Prietpraat? Meta Waaijer

GELEZEN-GEHOORD Hut Starrevaart afgebrand (www.politie.nl 14-06-2009) De politie onderzoekt een brand in een vogelobservatiehut aan de Meeslouwerweg. Zondagochtend 14 juni kort na middernacht kreeg de politie melding van een brand in een weiland. Ter plaatse bleek dat onbekenden de hut in brand hadden gestoken. De obervatiepost brandde geheel uit en moet als verloren worden beschouwd. Heeft u informatie die de politie kan helpen bij het op sporen van de dader(s)? Neemt u dan contact op met de

25

recherche van politiebureau Leidschendam-Voorburg via 0900-8844. Liever anoniem? Bel dan met Meld Misdaad Anoniem op nummer 08007000. Liever asfalt dan rugstreeppad of vleermuis (vk-online/20090205) In het buitenland worden bedrijventerreinen meer waard als dieren er een kans krijgen. Nederlandse ondernemers lijken bang voor de natuur. In Engeland is het heel gewoon: ondernemers die zoveel mogelijk bomen, planten, vogels en andere beesten op hun bedrijventerrein proberen te krijgen. Zij doen mee aan de Business Bird Challenge, een prijs voor bedrijven met de meeste broedvogels op hun terrein.In de Verenigde Staten zijn grote bedrijven apetrots op het certificaat van de US Wildlife Habitat Council, voor het beschermen van biodiversiteit op hun terrein. Goede pr, werknemers voelen zich prettiger en het terrein wordt meer waard. Dit schrijft Caspar Janssen, Volkskrantverslaggever. Maar in Nederland, stelt Robbert Snep, landschapsecoloog aan de Wageningen Universiteit, zijn ondernemers vaak bang voor de natuur. Liever asfalteren ze hun nieuwe bedrijfsterrein, uit angst voor de komst van de rugstreeppad of een andere beschermde diersoort. Niet helemaal onbegrijpelijk, meent Snep, die vrijdag promoveert op zijn onderzoek naar biodiversiteit op bedrijventerreinen. ‘De handhaving van onze Flora- en Faunawet is rigide. Voor een ondernemer met een beschermde diersoort op zijn terrein is uitbreiden moeilijk.’ Ook ‘ons hokjesdenken’ speelt de biodiversiteit op bedrijfsterreinen parten. Snep: ‘Natuur moet in natuurgebieden, bedrijven op bedrijfsterreinen. Een krampachtig onderscheid. Natuur houdt zich in principe niet aan die grenzen.’ Door hun ligging en hun gebruik zijn bedrijfsterreinen juist geschikt voor flora en fauna, zegt Snep. ‘Nu al komen er vaak bijzondere broedvogels, amfibieën en vlinders voor. Met eenvoudige aanpassingen kan de biodiversiteit nog enorm vergroot worden. Deze terreinen liggen vaak aan de stadsrand en kunnen als bron dienen voor natuur in de woonwijken. ’ Snep denkt bij aanpassingen aan ‘groene daken en gevels’, ‘tijdelijke natuur’ op braakliggende percelen, ‘ecologisch groen’ in plaats van ‘steriel bedrijfsgroen’ en ‘heggen als kleine ecologische verbindingszones’. ‘Ondernemers zijn daar vaak voor, maar ze vrezen dat ze dan verder niets meer mogen.’ Nederland ligt achter bij andere landen, volgens Snep. ‘In België en Duitsland worden groene daken gesubsidieerd. Pas sinds kort is er ook bij ons aandacht voor groene bedrijfsterreinen. Ik ken één enthousiaste ondernemer die een wal heeft aangelegd voor oeverzwaluwen en een winterverblijf voor vleermuizen. Het resultaat: enorm veel pr.’ Doe mee, inventariseer de middelste bonte specht! (Vogelnieuws digitaal maart 2009) Een aantal enthousiaste 'mibo'-liefhebbers heeft het initiatief genomen om de middelste bonte specht op een meer systematische manier te inventariseren. Dat gebeurde al in Limburg en Twente, maar slechts op beperkte schaal in de rest van Nederland. Recent dook er bijvoorbeeld ook in Barendrecht (ZH) eentje op. We zijn op zoek naar waarnemers

26

(die één of meer gebieden onder hun hoede willen nemen én die door willen geven wanneer en hoe lang ze daar rondgelopen hebben. Uiteraard zijn we erg benieuwd naar de resultaten. Stadsvogels broeden eerder maar met minder succes (Vogelnieuws juni 2009) In Engeland heeft men het verschil in broedsucces onderzocht tussen vogels die in de stad broeden en daarbuiten. Het onderzoek richtte zich op algemene zangvogels, op zowel Europese soorten (zoals merel, koolmees, ekster) als soorten van andere continenten (huiswinterkoning, struikgaai). Het opvallendste verschil is dat stadsvogels vroeger broeden dan hun soortgenoten buiten de stad. Verder hebben ze kleinere legsels en is het geboortegewicht van de jongen én het broedsucces lager. De onderzoekers zien voedselbeschikbaarheid als sleutelfactor voor deze verschillen. Dat werkt zo: het voeren van vogels leidt tot een goede conditie van de volwassen vogels, waardoor deze eerder gaan leggen en ook in hogere dichtheden broeden. Maar door gebrek aan natuurlijk voedsel in de broedtijd (zoals insecten) is het broedsucces laag. Onderzoek als dit is belangrijk om de ecologische effecten van verstedelijking op de biodiversiteit te kennen. Genadeslag voor het Van Tuyllpark (Veelzijdig Zoetermeer 2009) SnowWorld, DWD, AyersRock, Burggolf, Dekker Zoetermeer, Attractiecentrum Zoetermeer en PWA Silverdome. Zoetermeer heeft grote leisureaanbieders binnen haar stadsgrenzen. Dus niet voor niets: city of leisure. De centrale ligging van Zoetermeer tussen grote steden als Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Utrecht, alsmede de uitstekende bereikbaarheid trekt nieuwe initiatieven aan. Onder andere Holland Hall, Adventure World en de Indoor Golf Arena willen graag landen in onze stad. De bestaande leisurelocaties willen uitbreiden. SnowWorld een vierde baan, Silverdome een tweede ijsbaan en Dutch Water Dreams extra flowriders. Leisure is erg belangrijk voor Zoetermeer. Het levert de stad bezoekers, promotie, inkomsten en werkgelegenheid. Vogelbosjes (website www.zoetermeer.nl) Oosterheem is zeven aantrekkelijke plekken voor stadsvogels rijker. In de Wadi hebben leerlingen van basisschool Het Groene Hart onlangs meegeholpen bij de aanleg van de zogenoemde 'vogelbosjes'. De bosjes bestaan uit verschillende soorten bomen en struiken en zijn speciaal uitgezocht om kleine stadsvogels aan te trekken om voedsel te vinden en

27

voor beschutting. Door de dichte beplanting ontstaat ook nestgelegenheid. De vogelbosjes worden plekken waar niet alleen basisschoolkinderen, maar ook alle andere inwoners van Zoetermeer een kijkje kunnen nemen om zo meer te leren over de Zoetermeerse stadsvogels. Spelfout (Leon 08-04-09) In de Haagse Vogelwijk is ophef ontstaan over een nieuw straatnaambord. Volgens de bewoners hebben ambtenaren van de gemeente een lachwekkende en stupide taalfout gemaakt. Op het bord staat Leeuwenriklaan, met een tussen-n die er niet hoort. Bewoners denken dat ambtenaren in de war zijn geraakt door de nieuwe spelling waarin woorden als paddenstoel en pannenkoek zijn ingevoerd. De Vogelwijkers hebben de gemeente tot de zomer de tijd gegeven om het bord te vervangen. Staat het er dan nog, dan dienen ze een officiële klacht in, omdat het 'erg zeer doet aan de ogen’.

LENTEMARKT IN WOONCOMPLEX Zaterdag 28 maart was de Vogelwerkgroep te gast in de Gondelkade. Voor de bewoners was een gevarieerde markt opgezet en wij konden laten zien wat er zoal in Zoetermeer gebeurt op vogelgebied. Wij waren nog niet binnen of onze hulp werd al ingeroepen. Een knobbelzwaan zat al 48 uur tegen een glazen wand te tikken, de bewoners waren bang van dat grote dier. De zwaan was erg gestrest. Of wij niet wisten wat daar aan gedaan kon worden. Willemke opperde het idee, dat de zwaan in zijn spiegelbeeld een concurrent zag, dus afplakken die wand. Dat hielp jammer genoeg niet en de zwaan had nu ook bloed op zijn lijf. De Dierenambulance werd gebeld en die heeft de zwaan (die uitgeput was en zich makkelijk liet vangen) naar zijn liefje, die in een ander slootje zat, gebracht. (lees verder op pag 34)

28

MARCEL, VOORZITTER VAN DE LEDENRAAD Organisatie VBN Vogelbescherming Nederland is een vereniging met een bureau in Zeist, een 6 tot 7 koppig bestuur en een ongeveer 40 leden tellende Ledenraad. De voorzitter van het bestuur was tot 2006 ook voorzitter van de Ledenraad en dat gaf vaak onnodige discussies en geruzie. Toen het in de zomer van 2006 tijd werd om de statuten van de Ledenraad te wijzigen was het moment daar om te gaan knokken voor een zelfstandige positie binnen de vereniging. Iedereen was het erover eens dat je die pas krijgt met een eigen voorzitter, maar dat leverde een nieuw probleem: niemand meldde zich aan. Uiteindelijk was het onze eigen Marcel van der Tol, beroemd bij velen en berucht bij enkelen die deze taak wel op zich wilde nemen. Hoe kom je in de ledenraad? Er zijn altijd wel enkele vacatures in de Ledenraad. Je kunt je gewoon aanmelden en zitting nemen voor vier jaar met een verlengingsmogelijkheid van nog eens vier jaar. De tien handtekeningen van vroeger zijn niet meer nodig. Marcel vertelt desgevraagd dat sommige fanaten na hun ‘ambtstermijn’ een jaartje afwezig zijn om vervolgens weer voor acht jaar bij te boeken. In één jaar tijd gaat het om zo’n elf contacten waarvoor de reis naar Zeist ondernomen moet worden. Ledenraadvergaderingen vier keer per jaar, één themadag en een zestal commissievergaderingen. Voorbeelden van commissies zijn: • Verenigingszaken • Bescherming nationaal • Bescherming internationaal • Vogelend Nederland (dat zijn niet alleen leden van VBN) De Ledenraad vertegenwoordigt de leden. Zij controleert het beleid van het Bestuur en bekrachtigt de aanstelling van nieuwe leden voor dat Bestuur. De Ledenraad bepaalt mede het beleid van de vereniging voor lange en middellange termijn en keurt de jaarlijkse begroting van het Bestuur, dat verantwoording verschuldigd is aan de Ledenraad. In de praktijk is er vrij weinig invloed op het beleid. De controlerende functie is het sterkst aanwezig. Marcel vindt dat er een grote afstand is tussen de leden (ongeveer 125.000) en de vereniging. Klachten die er zijn komen meestal terecht bij de Ledenraad. Toch vind hij zijn nieuw verworven taak aantrekkelijk. Het is boeiend en spannend om zo’n grote diverse club te managen. Dat aspect is nieuw voor hem. De leden hebben elk hun eigen gespecialiseerde vaardigheden (financiële, communicatieve enz. ) Het is als een ‘kar met kikkers’ en de lol schuilt in het proberen om daar grip op te krijgen. Langzaam lukt hem dat. De Ledenraad boekte in het verleden memorabele successen. Zo was er invloed op de keuze van natura 2000 gebieden en een proces tegen de kokkelvisserij werd tegen de zin van het bestuur aangespannen en gewonnen. Marcel hoopt op de toekomst ook zijn stempel te drukken. Wat doen we met het nieuwe strategische plan, hoe benutten we onze reserves? Hoe krijgen we een grotere binding tussen de vogelwerkgroepen en VBN,

29

terwijl VBN juist liever zijn eigen netwerken wil opbouwen? Dat hij in staat is om eigen lijnen uit te zetten en zijn stempel te drukken hebben wij in Zoetermeer ervaren. Terugkijkend in oude PP’s zien we dat Marcel in 2001 bestuurslid externe betrekkingen werd en dat hij een jaar later samen met Hanneke en Gerard toetrad tot het dagelijks bestuur. Een nieuwe tijd brak aan met Marcel als voorzitter. Hij zette leden aan het tellen en verrichtte zelf het leeuwendeel als trekvogelteller. We leerden over de noodzaak van telgegevens, de inrichting van leefgebieden en hielden de vinger aan de pols wat de gemeentelijke besluiten betreft. Hij analyseerde de regel van de wet en inspireerde ons om een daad te stellen of alarm te slaan. Het is vermoeiend en soms wat veel, maar meestal weet hij ons te prikkelen of op het juiste spoor te zetten We zijn dan ook heel blij dat hij, nu hij zijn externe betrekkingen naar landelijk niveau heeft getild, als adviseur in het bestuur vertegenwoordigd wil blijven. Marja Kreike

BOUWEN EN RENOVEREN Vogelvriendelijk bouwen samen met woningbouwvereniging ‘De Goede Woning’ Op vrijdag 15 mei kregen de bewoners van het nieuwe appartementencomplex Sardinië (Oosterheem) een tuinfeest aangeboden door woningcorporatie De Goede Woning. Met het feest worden het complex en de aangrenzende gemeenschappelijke tuin officieel geopend. Wethouder Bé Emmens, Ed Pannebakker (directeur De Goede Woning) en de bewonerscommissie voltrekken de opening op zeer spectaculaire wijze: met roofvogels! De Vogelwerkgroep Zoetermeer was aanwezig met informatie over de te verwachten tuinvogels. De op het zuidwesten georiënteerde balkons hebben uitzicht op de bijzondere gemeenschappelijke binnentuin, die rond een grote vijver ligt. De gemeenschappelijke tuin is in samenspraak met de bewoners ontworpen en het gaat mede door de bewoners onderhouden worden. Daarnaast is de tuin geheel vogelvriendelijk ingericht, zodat vogels weer een plekje kunnen vinden in de stad. De tuin is uitsluitend toegankelijk voor de direct omwonenden.

Vogelvriendelijk renoveren samen met woningbouwvereniging Vestia. In de streekpers hebben jullie het al kunnen lezen. Ook in een oud gedeelte van Zoetermeer worden vogelvoorzieningen geplaatst in het kader van het stadsvogelproject. In de Zeeheldenbuurt zijn in het grote Vestia-renovatieproject de nieuwe mussenvides geplaatst over de hele breedte van het woonblok. Met de oude heggen die daar ruim aanwezig zijn ontstaat nu een zeer geschikte leefomgeving voor onze huismus. We hopen ze in een volgend telseizoen te kunnen inventariseren.

30

Het mussenstukje uit de speech van Rob Vooijs van Vestia Stichting De Mus beschrijft deze vogel niet als een vogel met een spectaculair verendek, maar een met een bescheiden verenpakje. Geen roofdierensnavel, niet exotisch, maar alledaags. De vogel van onze terrasjes en tuinen die er altijd en overal zou zijn. De huismus, levend van wat broodkruimels van het tafellaken, tevreden met een hoekje onder de dakpan en een strookje groen. De vriendelijkheid van stadsnatuur. Zo gewoon en zo gemakkelijk vergeten. De huismus, een symbool voor de waarde van al het kleine, verwaarloosbare. Ons bewijs dat juist het allergewoonste het waard is om te beschermen. De mus die wij kennen wordt 14-16 cm lang weegt 28-30 gram. In de maanden april tot augustus hebben ze het gezellig met 2-3 broedsels van wel 4 tot 5 eieren. Vaak gaan ze in hun eerste levensjaar al dood (75 tot 80%), meestal door gebrek aan ervaring. Er zijn dus veel mussen nodig om een populatie overeind te houden. De mus spreekt aan en brengt ons in vervoering. In de lconografie is de mus het symbool van de wulpsheid. Als de mus in de handen van een jonge vrouw wordt afgebeeld, gaat het hier om Lesbia, de minnares van de Romeinse dichter Catullus. De figuurlijke betekenis van huismus is iemand die vaak thuis zit of zelden buiten komt. • 'Musje' is de artiestennaam van Édith Piaf. ook wel 'La môme piaf’ genaamd. • Verder wie kent het gezegde niet dat we iemand blij kunnen maken met een dode mus. • Daar ook dat het zo warm is dat de mussen van het dak vallen. Kortom: een vogel die we vaak tegenkomen. Het AD-krantenartikel van René van Leusden ZOETERMEER - In een poging de huismus zich weer thuis te laten voelen in Zoetermeer is woningcorporatie Vestia in de Zeeheldenbuurt begonnen met het plaatsen van vogelvides. Vogelvides? Dat zijn platte nestkasten van kunststof die zodanig zijn ontworpen dat ze onder de onderste rij dakpannen passen. “Als je 25 jaar geleden had gezegd dat de mus in 2009 bijna uit het stadsbeeld zou zijn verdwenen, was je door mensen in witte jassen meegenomen naar een sanatorium,’’ grapt Jip Louwe Kooijmans op een bouwplaats aan de Kortenaerstraat in Zoetermeer. De mus, ooit het meest voorkomende vogeltje in Nederland, is de afgelopen decennia in aantal gehalveerd”. Hét symbool van Hollandse gezelligheid is nog geen zeldzame vogelsoort, maar staat wel op de Rode Lijst,’’ vertelt de beleidsmedewerker ‘stedelijke milieus’ van de Vogelbescherming Nederland. Op die lijst staan bedreigde soorten die niet gered kunnen worden zonder bescherming en verbetering van hun leefomgeving.

31

Daarom is Louwe Kooijmans zo blij met de eerste vogelvide in Zoetermeer. Via metalen ladders bereiken we een bouwsteiger die ons langs de dakrand naar deze kunststoffen vinding voert. Over een lengte van zo’n 15 meter zijn, onder de dakpannen, circa 15 vides bevestigd. Om de 50 centimeter zit een ronde opening, die qua doorsnede alleen geschikt is voor de mus, een vogeltje dat graag in kolonies broedt. Aan de achterkant van de vide zit een soort traliewerkje dat verhindert dat mussen dieper onder het dak gaan nestelen. Dat zou onder de dakbedekking vervuiling kunnen veroorzaken en muizen kunnen aantrekken. In het bouwbesluit uit 1992 bepaalde de rijksoverheid dat alle gaten in muren en daken moesten worden dichtgemaakt. Mede daardoor kelderde de mussenpopulatie. De vide voldoet volgens Vestia aan de eisen van het bouwbesluit. Én aan de eisen die de mussen aan een geschikte broedgelegenheid stellen. Louwe Kooijmans: “De afgelopen twee jaar is de vide in het broedseizoen getest in Noordwijk, Alkmaar, Amsterdam en Hardenberg. Op 3 van de 4 locaties toonde de mus er belangstelling voor. Op 2 van de 4 locaties werd ook echt gebroed.” Daarmee ben je er nog niet. “Behalve een goede nestelplek moet er voedsel in de buurt zijn. Bovendien wil de mus zich veilig voelen, bij voorkeur in een omgeving met groene hagen.” Volgens Frederik Hoogerhoud, voorzitter van de Haagse Vogelbescherming, is het ook van belang dat vogelvides en ‘mussenvilla’s’ (nestkasten voor drie koppeltjes) op plekken komen waar al mussen voorkomen. ,”Anders heeft het niet zo veel zin.’’ Het plaatsen van de vogelvides is onderdeel van de Zoetermeerse stadsvogelcampagne, die op haar beurt weer onderdeel is van een in 2006 door de Vogelbescherming begonnen landelijke campagne om het bestaan van vogels in de stad te verbeteren. Vorig jaar won Zoetermeer met een project voor Oosterheem de Stadsvogelprijs. De vogelvide, die 25 à 30 euro per stuk kost, is ontwikkeld door ingenieursbureau Comfortdak en in productie genomen door dakpannenproducent Monier uit Montfort. Will Verwer, manager bij Monier: “We krijgen veel positieve reacties, ook van mensen uit de professionele bouwwereld die ineens veel interesse tonen voor vogels.” Huismussen kunnen in veel woningen niet meer onder dakpannen broeden, omdat het bouwbesluit uit 1992 voorschrijft dat alle gaten in muren en daken worden dichtgemaakt. Mede hierdoor is het aantal huismussen gehalveerd. Vogelvides kunnen bijdragen dit probleem te verhelpen en om de mussenpopulatie weer toe te laten nemen. Marja Kreike

32

VOGELVRIENDELIJKE TUIN? Als redactie proberen we de Praatpaal gevarieerd en interessant te houden voor vogelaars van divers pluimage. Dit keer een stukje over wat je zelf kan doen in de tuin om deze voor vogels aantrekkelijk te houden of te maken. Vogelbescherming en bedrijven die zich bezighouden met producten voor vogels brengen deze materie op professionele wijze voor het voetlicht. Onderstaand stukje beschrijft eigen ervaring en inzicht uit pure liefhebberij. Twee keer verhuizen naar een huis met een tuin van steen, een ramp of juist een kans? Elk “nadeel heb zijn voordeel”, heeft eens een groot Amsterdams filosoof gezegd en soms is dit ook zo. Zo kun je een vogelarme tuin zien groeien naar een vogelvriendelijker tuin. Voor de beginnende vogelaar is het nog mooier. Eerst maar weinig herkenbare soorten, later meer en meer soorten en je kennis groeit mee in hetzelfde tempo. De nieuwsgierige lezer zal denken; en wat heeft men daar dan voor nodig? Een aantal dingen is vooraf van belang; de grootte van de tuin en de basisbehoefte van vogels. Eerst het laatste. Vogels hebben naast voedsel, water nodig, veiligheid en nestgelegenheid. De grootte van de tuin is in zoverre van belang, hoe groter de tuin, des te meer mogelijkheden tot het creëren van meer verschillen in biotopen. Ik begon in mijn laatste woning in een tuin van grind met een randje begroeiing. Als vogel, maar ook als mens (in mijn geval), denk je, nou nee, niet mijn habitat. Kortom: eerst het grind eruit en dan nadenken over hoe, wat, waar en waarom. Als je dan toch aan het slopen bent de apetrotse apenboom er ook meteen maar uit. Als je daar als vogel op moet gaan zitten, dan is het maar goed dat het Lange land Ziekenhuis dichtbij is, je krijgt er pijn van aan je pootjes. Wat overblijft, is een grote leegte, maar gelukkig had ik nog fruitbomen. Gauw ook nog even een gat gegraven voor de toekomstige vijver. De verwilderde clematis tegen het huis mag blijven. Hiermee voldoe je al aan drie potentiële voorwaarden, voedsel en water en schuilplaats en mogelijk ook aan nestgelegenheid voor kleine vogelsoorten. De gaten achterin de tuin opgevuld met jonge bomen (berk en eik), maar eerst nog een uit de kluiten gewassen rietplant eruit gegraven, prachtige pluimen, maar verder niets. Het leverde wel veel tuinafval op, leuk om een rommelhoekje te maken, een overwinteringplaats voor een egel, die al in de rietpol sliep, maar de verhuizing geen probleem vond. Nu is bijna aan alle voorwaarden voldaan. Ter aanvulling aan de voedergelegenheid een voedertafel neergezet, vooral voor zwaardere tijden. Nog wat meidoorns voor ruigtebescherming en wat nestkasten als gastverblijf en laat de vogels maar komen. De grote vraag en kwamen zij? Regelmatige bezoekers: koolmees, pimpelmees, winterkoning, tortelduif, kauw, merel, roodborst en katten. Onregelmatige bezoekers: heggenmus, staartmees en zelfs een keer het goudhaantje. Robert Bussman 33

PROGRAMMA VWZ 3E KWARTAAL 2009 Zaterdag 25 juli: Fietsexcursie Van Balij naar Delftse Hout. Aanmelden bij Corrie of Willemke. Zaterdag 22 augustus: Fietsexcursie uit het boekje Kijk Uit. Aanmelden bij Kees of Els. Donderdag 10 september: Beelden van de Lesbosreis. Locatie: wijkpost Meerzicht, Uiterwaard 29. Aanvang: 20.00 uur. Zaterdag 26 september: Excursie naar de Maasvlakte. Aanmelden bij Corrie of Willemke. Zaterdag 3 oktober: EUROBIRDWATCH-BUYTENPARKDAG Diverse activiteiten in het Buytenpark, info volgt nog. Donderdag 8 oktober: Vogellezing. Locatie: wijkpost Meerzicht, Uiterwaard 29. Aanvang: 20.00 uur. Zaterdag 24 oktober: Excursie naar de pier van IJmuiden. Aanmelden bij Kees of Els. Leden excursiewerkgroep: Kees en Els Luijkx: 079-3417900 [email protected] of [email protected] Willemke Marinus: 079-3310828 [email protected] Corrie Kaptein: 079- 3317605 [email protected] Piet Bol: 079-3611752 [email protected]

LENTEMARKT IN WOONCOMPLEX (vervolg) Ons kraampje kreeg veel bezoekers en het raden van de verschillende watervogels was een publiekstrekker. En weer werd onze hulp gevraagd. Er zwom een vreemde eend in de vijver, wat kan dat zijn? Bruin, met mooie kleuren, een kuif en twee witte strepen op zijn kop. Nee, hij is niet in de vogelboekjes te vinden. Dan maar buiten kijken. Gelukkig kwam de eend langs, alsof hij wist dat we het over hem hadden. Het bleek een mandarijneend te zijn. Iedereen was ons dankbaar, ook dát raadsel was opgelost. Wij genoten van een heerlijke lunch en van het zangkoor. Al met een al een leuke dag. Zeker voor herhaling vatbaar. Willemke Marinus en Corrie Kaptein

34

Wat is de Vogelwerkgroep Zoetermeer Gezellige vereniging voor jong en oud; Houdt zich bezig met vogels in de vrije natuur; Verricht activiteiten zoals tellingen en waarnemingen; Verstrekt informatie aan derden; Organiseert excursies en lezingen; Organiseert meerdaagse (buitenlandse) excursies (low-budget); Organiseert met regelmaat een cursus voor vogelherkenning: Levert inspraak bij de gemeente aangaande natuuraangelegenheden. Nieuwsgierig geworden? Voor informatie bel, schrijf of e-mail naar de bestuursleden die vermeld staan op de binnenkaft van deze uitgave. Wilt u zich direct aanmelden, gebruik dan bij voorkeur onderstaande aanmeldingskaart. Bezoek ook eens onze internetpagina: www.vwgzoetermeer.nl

-------------------------------------------------Ja, ik meld mij tot wederopzegging aan als lid/jeugdlid1) van de Vogelwerkgroep Zoetermeer. Ja, ik neem tot wederopzegging een gezinslidmaatschap op de Vogelwerkgroep Zoetermeer met … (aantal) personen. Voorletters: ………………………… Roepnaam:…………………………… Achternaam:…………………………………………………………………… Geboortedatum:…………………………………..M / V 1) Adres:…………………………………………………………………………… Postcode ……………………… Woonplaats:………………………………… Telefoonnr: ……………………………………………………………………… Bank/Girorek.:………………………………………………………………….. E-mailadres:…………………………………………………………………….. Handtekening 2) 1 ) Doorhalen wat niet van toepassing is. 2 ) Voor jeugdleden ook de handtekening van een ouder of verzorger.

35

--------------------------------------------------

€ 0,44

Vogelwerkgroep Zoetermeer Ledenadministratie p/a De Colignystraat 3 2713 EA ZOETERMEER

36