DE PRAATPAAL. Zomer. Vogelwerkgroep Zoetermeer 30e jaargang, 2012 no. 2

DE PRAATPAAL

Zomer

Vogelwerkgroep Zoetermeer 30e jaargang, 2012 no. 2

Bestuur Voorzitter/Publiciteit

Winfried v. Meerendonk 079-3165270 [email protected]

Secretaris

Hanneke Hoogvliet Koningstraat 31  079-3165270 2713 EP Zoetermeer [email protected]

Penningmeester/ Ledenadministratie

Jos Raadschelders Radijsakker 7  079-3410296 2723TJ Zoetermeer [email protected]

Jeugdzaken

Jetty Boer  079-3617678 [email protected]

Basalt 59 2719TW Zoetermeer

Excursiecommissie

Els Luijkx  079-3417900 [email protected]

Weidedreef 188 2727 EP Zoetermeer

VBN-Stadsvogeladviseur Marja Kreike  079-3410296 [email protected]

Koningstraat 31 2713 EP Zoetermeer

Radijsakker 7 2723 TJ Zoetermeer

PRAATPAAL Redactie: Ria van Egmond, Yvette Rensen en Leon van den Berg. De Praatpaal verschijnt per kwartaal. Kopij voor Praatpaal nr. 3/2012 uiterlijk 1 september bij: Ria van Egmond ([email protected]). Foto’s inzenden in overleg. CONTRIBUTIE Contributie:

Girorekening:

leden € 15,00 per jaar gezinslidmaatschap € 25,00 per jaar jeugdleden € 7,50 per jaar 5883932 t.n.v. Vogelwerkgroep Zoetermeer

HOMEPAGE http://www.vwgzoetermeer.nl Fotoverantwoording praatpaal 2012-2: Cover: Grauwe Klauwier (Lanius collurio), Marcel van der Tol. Overige: Leon van den Berg: 14, Johan Idema: 8, Internet: 4, 7, Wendy Kedde: 8, Els Luijkx: 8, Kees Luijkx: 8, Jan Peerear: 8, Winfried van Meerendonk:4, 11, 12, 13, 16, 17, Philips Lighting: 15, Vogelbescherming Nederland: 9, 16 (Koos Dansen).

2

INHOUDSOPGAVE 2012-2 FOTOVERANTWOORDING VAN DE REDACTIE: NIEUWE PRAATPAAL VAN DE VOORZITTER: 30 JAAR VOGELWERKGROEP ZOETERMEER VAN HET BESTUUR VAN DE PENNINGMEEST ER IN MEMORIAM ROBERT BUSSMAN EXCURSIES JAAR VAN DE KLAUWIEREN BEGONNEN WEDSTRIJD NATUUR- EN MILIEUVRIENDELIJKE TUIN NATUURBEHEER BIOLOGISCHE BOERDERIJ DE VIERHUIZEN SPECHT KRIJGT GEEN HOOFDPIJN LICHT OP NATUUR NIEUWE CIJFERS PLATTELANDSVOGELS ALARMEREND WAARNEMING DRAAIHALS IN ZOETERMEERSE STADSTUIN PROGRAMMA 3E KWARTAAL 2012

3 4 5 6 7 7 8 9 10 11 14 15 16 17 18

AANWIJZINGEN VOOR AUTEURS Wilt u ook voor de Praatpaal schrijven? Graag, maar we zijn beperkt in wat we kunnen plaatsen. Vuistregel: 1/2 pagina + foto = 180 woorden, 1 pagina + foto = 375 woorden, 2 pagina’s + twee/ drie foto’s = 750 woorden. Drie pagina’s + drie tot vier foto’s = 1125 woorden. Dit is de maximale omvang. Heeft u meer te vertellen, maak dan twee artikelen over het onderwerp, die los van elkaar of als vervolgverhaal kunnen worden gelezen. Woorden telt u in Word door in de taakbalk ‘woorden tellen’ te activeren. In fotobenaming graag uw naam invoegen (bijvoorbeeld: DSC2110-JanJansen.jpg) U bent zelf verantwoordelijk voor de inhoud en het geleverde illustratiemateriaal. De redactie wijst elke aansprakelijkheid af. Zij behoudt zich het recht voor bijdragen taalkundig te redigeren, in te korten of bij plaatsgebrek naar een volgend nummer te verplaatsen. Hierover pleegt de redactie geen overleg. Dat doen we wel bij inhoudelijke onduidelijkheden.

3

VAN DE REDACTIE: NIEUWE PRAATPAAL Beste lezers, Voor u ligt (of eigenlijk staat) de nieuwe Praatpaal op uw beeldscherm. Nieuw en toch oud en vertrouwd. Ons blad zelf is niet ingrijpend veranderd. Nog steeds dezelfde inhoud over wat de Vogelwerkgroep Zoetermeer doet of in de afgelopen tijd heeft ondernomen. Nog steeds vaak interessante artikelen over vogels en daarmee samenhangende onderwerpen. Wat wel is veranderd is de verschijningsvorm. Met ingang van dit nummer is de oude papieren Praatpaal naar het archief gezonden en gaan we het nieuwe digitale tijdperk in. In het vorige nummer hebben we een enquête geplaatst waarin we onze gedachten over een andere verschijningsvorm presenteerden en waarin we u om uw mening vroegen. We vroegen om uw reactie en hebben toen ook aangegeven dat geen reactie betekende dat u met onze plannen zou instemmen. Uiteindelijk hebben veertien leden toch gereageerd, waarvan de meerderheid op praktische gronden ons idee ondersteunde. We stonden dus op het punt om op korte termijn naar een digitale verschijningsvorm over te stappen. De besluitvorming werd echter versneld door het onverwacht en dramatisch verscheiden van onze penningmeester. Verderop leest u daarover een In Memoriam. Uit de enquête kwam wel een zorg naar voren. Men vroeg zich af hoe het nu verder zou moeten met de leden die geen computer hebben of er vanwege hun leeftijd niet mee om kunnen gaan. Inderdaad zijn er enkele leden die computervaardigheden missen. Aan hen is wel gedacht. Hebben ze geen handige (klein)kinderen of andere familie, dan ontvangen zij een simpele zwart/wit-print van de Praatpaal per post. Ze missen helaas dan wel de digitale fullcolour uitgave. Wat ook verandert in de nieuwe Praatpaal is de omvang. Om druktechnische redenen moest er altijd een veelvoud van vier pagina’s gemaakt worden. Zo was uitsluitend een uitgave mogelijk van 16, 20, 24, 28 of 32 pagina’s. In de digitale vorm kan de omvang willekeurig wisselen naar de hoeveelheid informatie. In principe zijn ook meer nummers per jaar mogelijk, maar uit de enquête is ook gebleken dat de meeste leden niet per se een hogere verschijningsfrequentie willen. Voorlopig houden we het dus op vier maal per jaar, maar wel met een extra. Als er in de tekst een verwijzing naar een website staat, is die nu ook direct aan te klikken voor meer informatie. We gaan met onze tijd mee… De redactie. . 4

VAN DE VOORZITTER: 30 JAAR VOGELWERKGROEP ZOETERMEER We bestaan 30 jaar, voortgekomen uit de Werkgroep Buitenvogels Zoetermeer in 1982 en ooit deel uitmakend van Vereniging De Vogelvriend die tot op de dag van vandaag het kweken van zangvogels als kleurkanaries hoog in het vaandel heeft staan. Als werkgroep van “De Vogelvriend” met ongeveer 15 leden legden we ons toe op het maken, ophangen en onderhouden van nestkasten met als specialiteit de roofvogels en uilen. Die hebben lang van deze kunstmatige nestvoorzieningen kunnen profiteren, vooral de torenvalken. Tijd voor een feestje zou je zeggen maar door de omstandigheden dit voorjaar, waarvan de leden keurig op de hoogte zijn gebracht, doen we het even rustig aan. Dat neemt niet weg dat er genoeg te melden is. We praten mee met de Gemeente en de Waterschappen over het beheer van het groen, zowel boven als onder water en die inzet wordt gewaardeerd en men doet er ook wat mee. Het libellenreservaat in Rokkeveen staat in de steigers. Nu nog wachten op wat stabieler zomerweer zodat de libellen en waterjuffers zich voldoende laten zien. Er komt na de zomer een informatiebord en wij stellen weer foto’s beschikbaar. Met deze regenrijke periode groeit alles enorm en het maaibeheer moet daar op worden afgestemd. Bloeiende bermen willen we ontzien, maar niets doen is geen optie want dan zal de soortenrijkdom afnemen omdat de bodem dan dicht slaat en er veel voedingsstoffen blijven liggen. Gefaseerd maaien en inzet van grazers is het tovermiddel. We zijn er volop mee bezig binnen de natuurclubs in nauwe samenwerking met de gemeente Zoetermeer die de verantwoording draagt voor het gevoerde beleid. Het zal niemand ontgaan dat dit de basis is van een goede vogelstand, maar eerst moet het leefmilieu op orde zijn. Het gevoerde beleid binnen de Vogelwerkgroep geeft ook aan dat het met de samenwerking tussen de groene clubs de goede kant op gaat. Allemaal zien we de noodzaak tot onderlinge samenwerking om eenduidig naar buiten te treden met gefundeerde kritiek als het gaat om het groenbeheer. Daarbij vergeten we niet om ook de successen te vermelden die er zeer zeker zijn. Daarom hierbij een dringende oproep, blijf niet aan de kant staan maar praat met ons mee in het bestuur van de VWZ want samen staan we sterk. Nieuwe ideeën zijn van harte welkom en nieuwe bestuursleden zeer zeker! Het bestuur is om uiteenlopende redenen flink uitgedund en willen we graag weer uitbreiden,wie durft het aan? De bijeenkomsten zijn om de zes weken en er worden veel zaken besproken die alle natuurliefhebbers aangaan. Je bent snel ingewerkt en met onze kennis en ervaring treden we geregeld naar buiten om het op te nemen voor de wilde vogels in en om de stad, waarbij we steeds meer inzoomen op het complexe geheel van dieren en planten die afhankelijk zijn van elkaar en van het door de mens gevoerde beheer. We gaan mee met onze tijd en daar besteedt de redactie al uitgebreid aandacht aan: we gaan digitaal. Na 30 jaar een papieren Praatpaal nu een Praatpaal online en veel meer mogelijkheden voor de redactie om het blad up to date te houden. Maar ook hier geldt, doe mee met schrijven en wees niet te bescheiden. Vele ogen zien veel meer en wat is er leuker dan dat te delen met elkaar in ons digitale clubblad. Ik heb alle papieren nummers bewaard, neem met enige weemoed afscheid van dat handzame boekje maar ga met jullie vol vertrouwen de digitale toekomst in. Winfried van Meerendonk

5

VAN HET BESTUUR Praatpaal digitaal Dit is de eerste Praatpaal die alleen digitaal verschijnt. Op verzoek wordt hij wel uitgedraaid voor mensen die niet over een computer beschikken. Hierover ontvangen alle leden een brief per email (als we het e-mailadres hebben) of post. Met het verzoek te reageren per email, want we willen ons e-mailbestand controleren en updaten. Website De website wordt gemigreerd naar een andere provider. Tot dit gedaan is, kunnen we de website niet updaten. De activiteitenkalender klopt dus niet meer. Achterin deze Praatpaal staat het juiste programma van het derde kwartaal. Extra ALV Op 15 maart is er een extra ALV ingelast vanwege de financiële perikelen na het plotselinge overlijden van Robert Bussman. Alle leden hebben hiervoor een uitnodiging ontvangen. De leden die aanwezig waren op deze ALV of anderszins hebben gereageerd, hebben inmiddels de notulen van deze vergadering ontvangen. De leden die daarbuiten nog notulen willen ontvangen, kunnen deze opvragen bij het secretariaat. Dank voor de vele steun en positieve reacties die we hebben ontvangen. Nieuwe penningmeester Op de ALV is Jos Raadschelders geïnstalleerd als nieuwe penningmeester. Inmiddels is de financiële administratie door hem weer op orde gebracht. Het bestuur bestaat nu uit vier leden (zie colofon). Extra bestuursleden zijn welkom, zodat er weer meer activiteiten kunnen worden ontplooid. Als mensen interesse hebben en bv een proefperiode willen meedraaien, neem dan gaarne contact op met één van de bestuursleden. Thema-avonden De thema-avonden voor het najaar worden ingevuld door Jan Peeraer en Simon Post. Zij zijn bezig met het programma, en hebben al enkele avonden ingevuld. Suggesties zijn altijd van harte welkom. Overleg groenverenigingen en Hoogheemraadschap Onze voorzitter heeft namens de VWZ regelmatig overleg met de gemeente, IVN en KNNV. Het gaat nu om het ecologisch beheer van het water van Zoetermeer. Hierbij zijn ook drie Hoogheemraadschappen betrokken: Rijnland, Schieland en Delfland. Het Libellenreservaat bij de Poldertuinen van het voormalige Floriadeterrein in Rokkeveen is besproken met het daarvoor verantwoordelijke Hoogheemraadschap Schieland. Deze zijn enthousiast, en in overleg met Vlinderstichting, Gemeente Zoetermeer, Natuurverenigingen en Schieland wordt een beheersplan opgesteld. Een Libellenroute is uitgezet, deze wordt gemarkeerd en er zal een informatiepaneel worden geplaatst. Nieuwe beheerder Flora en Fauna Na pensionering van Martin Hoogkamer wilde de gemeente het eerst zonder beheerder doen. De taken werden over enkele bureaumedewerkers verdeeld, maar de “man/vrouw in het veld” werd node gemist. Johan Vloon heeft korte tijd deze functie ingevuld. Begin juli heeft Dennis Ofman deze functie overgenomen. Hij valt onder afdeling Toezicht, Veiligheid en Handhaving. Hanneke Hoogvliet

6

VAN DE PENNINGMEESTER Ledenadministratie Sinds de vorige opgave heten we de volgende nieuwe leden van harte welkom (in volgorde van aanmelding): A. Regeer, D.A. Clarke, R. en I. Twelkemeijer, J.T. Smit, L.H. bij de Leij, V.M.C. Lipman en R. van der Zwan. Namens het bestuur heten wij u van harte welkom. Opzeggingen zijn ontvangen van: M. Jones, A. Morauw, N. Sonneveld en H.v. d. Vlis. Penningmeester Denkt een ieder nog even aan de contributie? De penningmeester

IN MEMORIAM ROBERT BUSSMAN Robert meldde zich aan voor de cursus “Vogelherkenning” in 2002. Na een periode van 3 jaar hadden we de draad van de cursussen weer opgepakt met een herschreven versie en een nieuwe docenten-ploeg. Robert viel op vanwege zijn alertheid en goed waarnemingsvermogen. Hij is na de cursus lid geworden van de VWZ en genoot zichtbaar van de gezamenlijke excursies. Hij heeft in een korte tijd veel geleerd van de ervaren vogelaars, en stond daarna zelf de beginnende vogelaars bij. Met veel geduld: “Dáár zit ie! Zie je die opstaande tak, als je iets naar links gaat….” Net zolang tot degene de vogel zag. Eigenwijs kon hij ook zijn: soms zat hij fout met zijn determinatie en was dan moeilijk van zijn vergissing te overtuigen. Enkelen wisten van de moeilijke tijd die hij heeft doorgemaakt. Gelukkig vond hij weer het geluk met Monique, die ook door hem binnen no-time werd ingewijd in het vogelen. Samen namen ze deel aan de buitenlandreis naar Bulgarije, wat hebben ze daar genoten…. Robert’s gulle lach schalde vaak door de bus. Een beter bewijs dat er niet alleen maar serieus wordt gevogeld, was er niet. Ruimte voor gezelligheid is een belangrijk kenmerk van onze vereniging en daar genoot Robert van. Het gaf hem zichtbaar afleiding naast zijn dagelijkse beslommeringen en zijn drukke en verantwoordelijke baan. We hebben in april helaas voorgoed afscheid moeten nemen van ons bestuurslid Robert Bussman. Op de vele vragen waarom hij zijn leven niet meer wilde voortzetten zullen we nooit antwoord krijgen. Zijn overlijden laat voor de VWZ diepe sporen na. We pakken de draad weer op en zullen het moeten doen met de herinneringen aan de man die toch ook zoveel kwaliteiten had. Hanneke Hoogvliet

7

EXCURSIES Op onze website is ruim plaats voor excursieverslagen. Daarom volstaan we in de Praatpaal met een foto van de desbetreffende excursie met als bijschrift de naam en de datum en een eventuele waarnemingenlijst. Voor het complet verslag verwijzen wij naar het archief op onze website: http://www.vwgzoetermeer.nl/verslagen.html

Ledenexcursie Wormer en Jisperveld 24 maart 2012 Waarnemingen 50 soorten: aalscholver, bergeend, blauwe reiger, bokje, brandgans bruine kiekendief, buizerd, Canadese gans, fazant, fuut, graspieper, grauwe gans, groenpootruiter, grote bonte specht, grote zilverreiger, grutto, havik, heggenmus, houtduif, kievit, kleine mantelmeeuw, knobbelzwaan, kokmeeuw, kolgans, krakeend, kuifeend, lepelaar, meerkoet, nijlgans, pijlstaart, roodborst, scholekster, slechtvalk, slobeend, sperwer, smient, stormmeeuw, tafeleend, torenvalk, tureluur, Turkse tortel, veldleeuwerik, waterhoen, watersnip, wilde eend, winterkoning, wintertaling, witte kwikstaart, wulp, zilvermeeuw.

Publieksexcursie naar de Balij 14 April 2012 Waarnemingen 41 soorten: bergeend, blauwborst, blauwe reiger, buizerd, Canadese gans, ekster, fitis, fuut, grauwe gans, grote bonte specht, grutto, kievit, kleine mantelmeeuw, kluut, knobbelzwaan, kokmeeuw, koolmees, krakeend, kuifeend, meerkoet, merel, nijlgans, pimpelmees, rietgors, rietzanger, scholekster, slobeend, tafeleend, tjiftjaf, slobeend, smient, tureluur, visdief, waterhoen, wilde eend, winterkoning, wintertaling, wulp, zilvermeeuw, zwarte kraai, zwartkop,

Leden excursie Wollebrand 19 mei 2012 Waarnemingen 61 soorten: aalscholver, bergeend, blauwborst, blauwe reiger, boerenzwaluw, boomvalk, bruine kiekendief, buizerd, Canadese gans, ekster, fazant, fitis, fuut, gaai, gele kwikstaart, gierzwaluw, grasmus, grauwe gans, groenling, grote bonte specht, grutto, heggenmus, holenduif, houtduif, huismus, huiszwaluw, kauw, kievit, kleine karekiet, kleine mantelmeeuw, kluut, knobbelzwaan, kokmeeuw, koolmees, krakeend, kuifeend, meerkoet, merel, oeverloper, nijlgans, pimpelmees, putter, rietgors, rietzanger, scholekster, slobeend, spotvogel, scholekster, slobeend, spreeuw, tjiftjaf, tuinfluiter, tureluur, Turkse tortel, visdief, waterhoen, wespendief, wilde eend, winterkoning, witte kwikstaart, zilvermeeuw, zwarte kraai, zwartkop.

8

JAAR VAN DE KLAUWIEREN BEGONNEN: EERSTE GEBIEDEN GECLAIMD De eerste klauwieren druppelen binnen dus nu is het hoog tijd om potentieel geschikte klauwiergebieden te claimen via www.jaarvandeklauwieren.nl . Op deze site kunt u naast alle informatie over het klauwierenjaar een gebied claimen dat u wellicht als Vogelwerkgroep deze zomer wilt controleren op de aanwezigheid van Grauwe Klauwieren. Meedoen is heel eenvoudig: Via http://jaarvan.sovon.nl/user/login komt u op de inlogpagina voor het claimen van een telgebiedje. Het inloggen is hier gelijk aan het inloggen zoals dat gebruikelijk is op de SOVON-site. Mocht u nog niet beschikken over persoonlijke inloggegevens dan kunt u die op dezelfde pagina aanvragen. Na inloggen ziet u een kaart van Nederland waarop u kunt inzoomen tot het door u gewenste niveau en kunt u tevens grenzen trekken. Na afronding kunt u direct een prachtige veldkaart printen en uw waarnemingen met één druk op de knop in de Automatische Clustering invoeren. Meedoen aan het jaar van de Klauwieren is dus heel eenvoudig! Een spannende maar zeker ook zeer waardevolle klus waarbij ook nul-tellingen bijzonder welkom zijn. Interessant is het ook dat u, wanneer u geen Grauwe Klauwieren heeft gevonden, soorten die voorkomen van gelijksoortig habitat wel doorgeeft. Denk dan aan soorten als Geelgors, Paapje, Kneu & Roodborsttapuit . De Grauwe Klauwier is aan een opmars bezig. Met uw hulp kunnen we zo de verdere areaaluitbreiding goed vastleggen! Inmiddels zijn de eerste gebieden geclaimd, maar er zijn nog veel meer potentieel geschikte klauwiergebieden. Wellicht kunt u met uw vogelwerkgroep meedoen en ook een of meer gebieden claimen? Met vriendelijke groet, Team Klauwierenjaar, Harvey van Diek

NB. Er is ook een nieuwsbrief: kort Klauwierennieuws. Deze Nieuwsbrief is bedoeld voor iedereen die op de hoogte wil blijven van het Jaar van de klauwieren en zal in 2012 met enige regelmaat verschijnen.

9

10

NATUURBEHEER BIOLOGISCHE BOERDERIJ DE VIERHUIZEN Op een zonnige zaterdagochtend fiets ik naar boerderij De Vierhuizen in Zoeterwoude. Ik heb een koe alert gekregen! Je zal wel denken: een koe alert?! Het is een e-mail die je toegestuurd krijgt, wanneer een boerderij in de omgeving de koeien weer in de wei laat gaan in het voorjaar na de winterstalperiode. Nu staan koeien van "gewone" boeren helaas vaak niet meer in de wei, maar bij biologische boeren zoals de Vierhuizen, is dit gelukkig nog wél het geval. Aan alle bezoekers wordt er kort het een en ander toegelicht over de visie van de boer en dat er een gedeelte van het land als natuurgebied is ingericht en in particulier beheer is genomen. Er is zelfs een drassig plasje voor de weidevogels! Daar wil ik natuurlijk meer van weten. Na een afspraak te hebben gemaakt met boer Freek van Leeuwen fiets ik met Winfried op alweer een zonnige zaterdagochtend richting de Vierhuizen.

Hoe het is begonnen? Tijdens de koffie vertelt Freek zeer enthousiast dat hij in Noord-Holland had gezien hoe sommige boeren daar bezig zijn met natuurbeheer. Dat sprak hem bijzonder aan. Van begin af aan in ons gesprek komt duidelijk naar voren wat een passie Freek heeft voor natuurbeheer! Hij wilde dan ook iets in de Geerpolder, waar boerderij De Vierhuizen staat, in die richting gaan ondernemen. Hij brengt zijn plan onder de aandacht van zijn buren, de andere boeren in de Geerpolder. Ook zij zijn enthousiast over het plan en zo worden er stappen ondernomen in de richting van (agrarisch) natuurbeheer.

11

Verschil agrarisch natuurbeheer en natuurbeheer. Nooit geweten, maar er is dus een duidelijk onderscheid tussen agrarisch natuurbeheer en natuurbeheer (zoals Freek en zijn ouders Lidia en Theo van Leeuwen dit ondernemen). Bij agrarisch natuurbeheer neemt de boer maatregelen om de kwaliteit van natuur en landschap te behouden of te verbeteren. De boer doet als het ware iets extra's op zijn landbouwgrond voor de natuur, zoals bijvoorbeeld voor een bepaalde datum niet maaien in verband met de weidevogels. Natuurbeheer gaat een stap verder. Dat heeft tot doel om een bepaald type landschap te behouden of terug te brengen in haar oorspronkelijke staat. Daarvoor is het nodig de bestemming van het stuk land te laten veranderen van landbouwgrond naar bestemming "natuur". Bij het land van boerderij De Vierhuizen is die bestemming gewijzigd sinds maart 2011. Het doel dat de familie Van Leeuwen heeft met dit natuurgebied, is kruidenrijke graslanden te laten ontstaan die horen bij deze streek. Ik ben natuurlijk meteen benieuwd, welke weidevogels daarvan kunnen profiteren. Weidevogels. Freek vertelt dat er van alles op het land loopt. Grutto's, tureluurs, kieviten en scholeksters. Groepjes wulpen hebben er ook gezeten, die na hun lange tocht aan het opvetten waren. Na de aanpassingen in het natuurgebied zal alles wat moeten "verruigen" voordat de veldleeuwerik zich ook weer thuis op zijn plek voelt. Ook verschillende soorten eenden hebben het nieuwe stuk natuur gevonden, zoals de slobeend. Na ons gesprek hebben we een rondje langs het gebied gefietst en meteen kunnen genieten van al dat moois, waaronder een jagende torenvalk. Nestkasten. De familie Van Leeuwen wil niet alleen op het land bezig zijn met natuur. Ook op het bedrijfserf probeert de familie zoveel mogelijk natuurelementen te zetten. Dat is te zien aan de struikjes en planten om en op het erf en de kast voor torenvalken, die ieder jaar weer wordt bezocht. Aankomend jaar wordt boerderij De Vierhuizen ook een uilenkast rijker. Ik ben erg benieuwd wie daar zijn intrek zal nemen! 12

En natuurlijk staan de staldeuren altijd open, zodat de boerenzwaluwen hun favoriete nestplekjes kunnen terug vinden. Plasdras. Op een gedeelte van het natuurgebied is een plasdras gecreëerd voor de weidevogels. Dat gedeelte staat van half februari tot ongeveer 1 mei onder water. Als het nodig is, wordt er wat extra water toegevoegd via een buis vanaf de vaart bij de boerderij. Na 1 mei is het de bedoeling dat de plasdras langzaamaan opdroogt en het gras en bodemleven een kans krijgen om bij te trekken. Verrassend is dat de grutto's niet veel in de plasdras staan, maar eerder verderop in het drogere veld. De tureluurs daarentegen zijn juist wel weer in hun nopjes met dit sterk staaltje natuurbeheer. Paddenpoel. Behalve een plasdras kent De Vierhuizen sinds kort ook een paddenpoel. Deze bestaat uit verschillende dieptes, op de juiste wijze afgegraven ten opzichte van de positie van de zon. Zo kunnen verschillende soorten amfibieën zich er thuis voelen. Ik ben benieuwd wanneer de reigers dit "lopend" buffet gaan ontdekken! Biologisch boeren. Naast het ontwikkelde natuurgebied heeft het biologische boeren ook veel voordelen voor de natuur. Kijk bijvoorbeeld naar de manier van bemesting van het land. Dit wordt zo vroeg mogelijk in het jaar gedaan, in februari, zodat de weidevogels er het minst last van hebben. Ook worden sommige delen niet bemest, bijvoorbeeld rondom de paddenpoel, zodat er een variatie in grasdichtheid komt. En doordat er geen kunstmest over het land wordt uitgereden, wordt het gras minder snel lang. Daardoor wordt er later gemaaid en dit komt de weidevogels weer ten goede. Op boerderij De Vierhuizen wordt het meeste gras pas voor de eerste keer gemaaid na 1 juni, waarbij goed wordt opgelet waar de weidevogels nog eventuele nesten hebben. Die percelen worden in hun geheel ongemoeid gelaten en pas later in het seizoen gemaaid. Verder worden de koeien eerst op percelen gezet waar de vogels niet broeden (maar wel fourageren), zodat de nesten niet worden vertrapt. En tot slot maaien de boeren de natuurvriendelijke oevers niet mee, zodat de kuikens van de weidevogels daarheen kunnen om bijvoorbeeld te schuilen en te eten. Natuurlijk is er nog veel meer te vertellen over deze prachtige boerderij en de bevlogen manier waarop de familie Van Leeuwen met de natuur bezig is op hun land! Ik zou zeggen, je kunt altijd een kijkje nemen op boerderij De Vierhuizen en dan meteen een lekker kaasje meenemen uit de landwinkel! http://www.kaasboerderijdevierhuizen.nl/Boerderij-algemeen.html . Helena Pauptit

13

SPECHT KRIJGT GEEN HOOFDPIJN Een spechtenkop is een waar wondertje. In het voorjaar roffelt hij er lustig op los om zijn territorium af te bakenen. Door het jaar heen zoekt hij al hamerend naar insecten onder de schors van boomstammen. De lokroffel verschilt van het hamerende geluid dat hij maakt. Ook hakt hij al kloppend een nest uit, waar later de eieren in worden gelegd. De specht klopt achter elkaar door, soms wel 12.000 keer per dag. Hierbij staat zijn kop bloot aan zeer sterke krachten. Hoe kan het dat de specht daar geen hoofdpijn van krijgt? Het antwoord heet: vertraging. Als er één dier is dat weet om klappen op te vangen dan is het de specht wel. Met zeer grote snelheid beweegt hij zijn snavel naar het hout. Daar aangekomen komen snavel en kop abrupt tot stilstand. Tijdens het kloppen ondervindt zijn hoofd zo een vertraging tot wel 1200 G (wat G is leggen we zo uit). Wij zouden dat niet overleven maar de specht heeft er geen last van. De vertraging van de spechtenkop is vele malen sterker dan die van een frontale autobotsing. Tijdens een frontale autobotsing is de vertraging 100 G, maar in een spechtenkop is die tijdens het kloppen 1200 G! Versnelling (en vertraging, want dat is negatieve versnelling) wordt gemeten met de eenheid G. Als je versnelt in een opstijgend vliegtuig of een snel optrekkende auto, dan voel je dat je met meer dan je eigen gewicht tegen de stoel wordt aangedrukt (de G komt van het Engelse gravity). We ondervinden ons hele leven lang versnellingen en vertragingen - als ze echter heel groot worden dan kan ons lichaam daar niet tegen. Spechtenonderzoek: dwarsdoorsnee De onderzoekers So Sang-Hee Yoon en Sungmin Park van de Berkeley Universiteit in Californië wilden graag weten hoe het komt dat de specht geen hoofdpijn krijgt van die enorme klappen. Daarom besloten ze een spechtenkop te bekijken in een CT scanner die een driedimensionaal beeld van de kop maakt. De onderzoekers ontdekten vier belangrijke onderdelen in de spechtenkop die de klappen kunnen opvangen:. 1. De snavel is zeer sterk maar elastisch 2. Tussen de snavel en de hersenen van de specht zit een laag poreus bot. Deze koraalachtige laag absorbeert lage-frequentie-trillingen, waardoor deze niet doordringen tot de hersenen. 3. Onder aan de tong van de specht zit een elastische ondersteuning, die doorloopt over de hele schedel. Dit tongbeen verdeelt de klap gelijkmatig over de hele schedel. 4. Tussen de schedel en de hersenen zit een zeer dunne laag hersenvocht, waardoor er minder trillingen worden doorgegeven van de schedel naar de hersenen. Deze vier verschillende mechanismen zorgen er samen voor dat de hersenen van de specht goed beschermd zijn tegen het kloppen en dat de hij koppijnloos door het leven gaat. bronnen: kennislink.nl en wikipedia.org

14

LICHT OP NATUUR In eerdere edities hebben we het al gehad over lichtonderzoek en natuur. Het ging dan met name om de invloed van licht op vogels. Onderstaand artikel belicht het nieuwste onderzoek dat in samenwerking met Philips wordt gedaan. Speciale lichtoplossingen voor kwetsbare omgevingen Niet blauw zoals in het Vondelpark, maar rood, wit en groen. Op donderdagavond 15 maart 2012 gingen in het Veluwse bos bij Kootwijk voor het eerst de LED-lampen aan van een groot experiment naar het effect van kunstlicht op de natuur. Philips armaturen zullen drie jaar lang op acht locaties branden van zonsondergang tot zonsopgang. Basisbehoefte Mensen hebben een basisbehoefte aan verlichting om veiligheid te creëren. Eén van de belangrijkste aspecten daarbij is kleurherkenning. Voor de natuur is deze verlichting vaak hinderlijk. Via deze proef wordt onderzocht hoe de effecten op flora en fauna geminimaliseerd kunnen worden. Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen Universiteit onderzoeken dat met ondersteuning van Philips, STW en NAM. De resultaten kunnen helpen om negatieve effecten voor dieren en planten te verminderen of voorkomen bij de vele lantaarnpalen die de komende jaren in Nederland vervangen zullen worden. Getest worden twee soorten lichtbronnen. Bewezen oplossingen voor vleermuizen en trekvogels ClearField en ClearSky zijn lichtbronnen met een bijzondere spectrale samenstelling. De doelstelling hiervan is hinder voor specifieke soorten beperken met behoud van de functionaliteit van de verlichting voor mensen. Zeker in het verstedelijkt Nederland hebben we vaak te maken met een spanningsveld tussen belangen van de mens en natuur. Sociale veiligheid en verkeerveiligheid zijn vaak aanleiding om verlichting te plaatsen op kwetsbare locaties. De veiligheid van bijvoorbeeld scholieren op een fietspad in het buitengebied weegt soms zwaarder dan de rust van de vleermuizen op hun route langs het fietspad en er waren maar weinig mogelijkheden om de vleermuizen tegemoet te komen, anders dan het licht uit te laten. ClearField en ClearSky maken het mogelijk om de belangen van alle partijen met elkaar te verenigen: goede verlichting, maar zonder dat het gedrag van de vleermuizen of vogels wordt beïnvloed. Download de leaflet van Philps Lighting

15

NIEUWE CIJFERS PLATTELANDSVOGELS ALARMEREND Het aantal boerenlandvogels zoals veldleeuwerik en patrijs blijft achteruit hollen. Uit de laatste cijfers van BirdLife International en de European Bird Census Council blijkt dat er in 30 jaar tijd ruim 300 miljoen minder vogels op het boerenland leven, een achteruitgang van maar liefst 52 procent. Afgelopen vrijdag organiseerde de Europese Commissie diverse publieke debatten over het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB). Vogelbescherming Nederland en BirdLife International hopen dat dit nieuws Europa aanzet tot het nemen van serieuze maatregelen voor het beschermen van de biodiversiteit op het platteland. De achteruitgang van boerenlandvogels schreeuwt al jaren om maatregelen. "Als je BirdLife International vraagt naar de status van de boerenlandvogels, dan is het antwoord duidelijk" zegt Ian Burfield, BirdLife's European Science & Data Manager. "Ze gaan in alarmerend hoog aantal achteruit in heel Europa. De vraag is: hoe lang kunnen we deze trend nog negeren? De kanarie in de koolmijn zingt steeds zachter..." Afnemende biodiversiteit De nieuwe, alarmerende cijfers komen op het moment dat de Europese Commissie debatten organiseert over het gemeenschappelijk landbouwbeleid. In het huidige GLB zijn diverse werkzaamheden toegestaan die schadelijk zijn voor de natuur en de biodiversiteit. Met name de intensieve landbouw, het overmatig gebruik van chemicaliën en het verdwijnen van de diversiteit op het platteland zorgen voor de grootste problemen. Vogels zijn één van de beste graadmeters voor de natuur. De nieuwe cijfers zeggen dus niet alleen iets over de stand van de vogels, maar over de hele biodiversiteit op het platteland. BirdLife International houdt de stand bij van in totaal 37 soorten boerenlandvogels, zoals veldleeuwerik, patrijs, geelgors en graspieper. Deze 37 samen laten een achteruitgang zien van 52% sinds 1980, in totaal gaat het om ruim 300 miljoen minder vogels. Exacte cijfers voor Nederland volgen nog, maar de verwachting is dat de trend in ons land niet anders zal zijn. Vergroening Noodzaak BirdLife International en Vogelbescherming Nederland blijven pleiten voor vergroening van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Alleen op die manier kan de achteruitgang van de boerenlandvogels gestopt worden. Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland

16

WAARNEMING DRAAIHALS IN ZOETERMEERSE STADSTUIN Op 1 mei wierp ik gewoontegetrouw een blik in de tuin vanaf de eerste etage van mijn drive-in woning. Deze tuin is 20 meter lang en ongeveer 4 meter breed. Achterin de tuin ligt een vijver met een klein terras. In de tuin staat een verscheidenheid aan wilde planten met als dominante soort het beruchte zevenblad. Het terras(-je) heeft de vorm van een omgekeerde komma en loopt deels om de vijver heen. Het is opgebouwd uit koppelstones die wat scheef zijn komen te liggen door de inwerking van wortels en mieren die het zand verplaatsen. Een seringenboom geeft hier wat schaduw en onder deze boom zie ik rond het middaguur een vogel scharrelen die er uit ziet als een stuk boomschors. Mijn adem stokt even in mijn keel wanneer ik de verrekijker erbij pak: een draaihals…….. Een buitenkans, ook dat de telelens (70-500 mm) nog op het fototoestel zit. Door dubbeldik glas zie ik kans om een aantal foto’s te maken. De draaihals doet zijn naam eer aan door zijn kop naar alle kanten te buigen en met de kijker is goed de donkere streep te zien die de kop en rug in twee delen lijkt te splitsen. De vogel is ijverig op zoek naar mieren. De gele weidemier komt hier nog voor in verschillende kolonies. Een tijd lang zit hij op een schuin opstaande steen en buigt zijn kop naar voren om aan de achterkant de mieren op te pikken. De lange tong zal hieraan te pas komen, maar dit is niet goed te zien. Zo nu en dan zie ik hem schuin omhoog kijken want het gevaar komt vaak uit de lucht. Unieke kans De draaihals verplaatst zich regelmatig vliegend tussen verschillende tuinen en daarbij valt de lichtbruine kleur en golvende vlucht op. Ook is bij de zittende vogel goed te zien dat twee tenen naar voren staan en twee naar achteren, net als bij een specht, waar deze soort aan verwant is. Ik maak bewust ook wat overzichtsfoto’s in het volle besef dat dit een unieke kans en waarneming is, zeker in mijn eigen achtertuin. De draaihals zit af en toe ook in de tuin van de buren om uit de richels tussen de stenen mieren op te pikken, maar blijft dan vaak net buiten beeld. Er blijkt dat er opvallend veel draaihalzen zijn gemeld via www.waarneming.nl op deze dag. 17

De soort is bij ons een zeldzame broedvogel, vooral bekend van de zandgronden op de Veluwe, mede dankzij het baanbrekende werk van selfmade ornitholoog Rob Bijlsma. Kennelijk zijn draaihalzen nachttrekkers die waarschijnlijk in groepen vliegen en zich overdag snel verspreiden om voedsel te zoeken en bij te komen van de lange reis uit Afrika. Als doortrekker kunnen draaihalzen overal opduiken, vaak langs de kust zoals de Maasvlakte maar ook landinwaarts en zelfs dus in een Zoetermeerse achtertuin. De vogel is uiteindelijk een hele middag in de buurt gebleven en was vroeg in de avond nog steeds aanwezig. De volgende dag was de draaihals gevlogen, mogelijk op weg naar het broedgebied in Zweden, of “gewoon” op zoek naar een Nederlandse nestkast. Van draaihalzen is bekend dat ze vele broedsels van andere vogels kunnen verstoren in nestkasten voordat ze uiteindelijk hun keuze hebben gemaakt. Dat nemen we maar op de koop toe van deze bijzondere gast, hij is van harte welkom. Winfried van Meerendonk

PROGRAMMA VWZ 3E KWARTAAL 2012 Zaterdag 28 juli: Ledenfietsexcursie Bentwoud. Start: 8.00 uur, vanaf Stadsboerderij De Weidemolen, Burg. Middelberglaan 2. Aanmelden: [email protected]. Zaterdag 25 augustus: Ledenexcursie Dutch Bird Fair Oostvaardersplassen. Aanmelden: [email protected]. Donderdag 13 september: Herkenning Steltlopers, door Eduard Opperman. Locatie: Stadsboerderij De Weidemolen, Burg. Middelberglaan 2, Oosterheem Aanvang: 20.00 uur. Zaterdag 29 september: Ledenexcursie de Steenwaard, Culemborg, de Lek. Aanmelden: [email protected]. 12-14 oktober: Ledenweekend Wemeldinge (Zeeland). Inschrijving niet meer mogelijk. Donderdag 18 oktober: Dialezing Antarctica-reis door Henk de Hoog. Locatie: bovenzaal Uiterwaard 31 Meerzicht. Aanvang: 20.00 uur. Excursiewerkgroep:

Kees en Els Luijkx: 079-3417900, Fanny Fekkes: 079-3521589,

Aanmelden excursies: [email protected] Ledenexcursies vertrekken - tenzij anders vermeld - vanaf winkelcentrum Meerzicht (Eesterwaart) om 8.00 uur

18

Vogelwerkgroep Zoetermeer • • • • • • • •

Gezellige vereniging voor jong en oud; Houdt zich bezig met vogels in de vrije natuur; Verricht activiteiten zoals tellingen en waarnemingen; Verstrekt informatie aan derden; Organiseert excursies en lezingen; Organiseert meerdaagse (buitenlandse) excursies (low-budget); Organiseert met regelmaat een cursus voor vogelherkenning: Levert inspraak bij de gemeente aangaande natuuraangelegenheden.

Nieuwsgierig geworden? Voor informatie bel, schrijf of e-mail naar de bestuursleden die vermeld staan op pagina 2. Hier kunt u zich direct aanmelden. Meer weten? Bezoek ook eens onze internetpagina: www.vwgzoetermeer.nl

19