2012 nummer 2 zomer 2012

2012 | nummer 2 | zomer 2012

THEMA: de Waardepropositie van tencate

Waardeketenmanagement

TenCate en de waardepropositie

txtures 2 zomer 2012 De onderneming Koninklijke Ten Cate nv (TenCate) is een internationaal opererende onderneming die textieltechnologie combineert met chemische processen bij de ontwikkeling en productie van functionele materialen. Rond deze technologische basis zijn of worden winstgevende toepassingen (product-markt-technologiecombinaties) geformeerd, die gericht zijn op groeimarkten. De materialen van TenCate worden hoofdzakelijk toegepast voor persoonlijke veiligheid en bescherming van de leef- en werkomgeving; modernisering van leger-, brandweer- en politieuitrusting; lucht- en ruimtevaart (verlaging brandstofkosten door lichtere materialen); watermanagement, infrastructuur en zorg voor het milieu; industriële toepassingen.

Toegevoegde waarde TenCate baseert zich op een eigen businessmodel waarmee ze op grond van haar positie in de keten waarde creëert, waarde in producten en diensten vastlegt en waarde toevoegt aan klantgerichte systeemoplossingen. Om een duurzame en sterke concurrentiepositie in de bedrijfskolom in te nemen, is het noodzakelijk eindgebruikers

txtures 2 In txtures 2012 staat de waardepropositie van TenCate centraal. In deze zomereditie van txtures 40 pagina’s met artikelen over onder andere: De acquisitie van Performance Materials Baycomp Wereldprimeur voor Heracles Almelo De aandeelhoudersvergadering van TenCate TenCate Advanced Armour ontvangt Advisory Board en minister van Defensie Geosynthetics voor Cherry Island landfill-project Het verhaal van TenCate Cetex® Innovatie en de rol van de provinciale overheid Beschermingsoplossing voor Renault VAB Prepregs voor de James Webb-telescoop De landscapingmarkt van TenCate Grass Appartementencomplex in Moskou krijgt solide fundament TenCate Advanced Armour en MOWAG houden demonstratiedag Appartementencomplex in Moskou krijgt solide fundament

Foto voorzijde: In de productievestiging van TenCate Protective Fabrics in Senoia (Georgia, VS)

2 txtures | nummer 2 | zomer 2012

4 9 12 14 16 20 22 30 32 34 39 40 42

herkenbare toegevoegde waarde te bieden. In de contacten met eindmarkten moet steeds duidelijk zijn wat de waardepropositie inhoudt.

Als innovatief partner staat TenCate open voor het gezamenlijk met marktpartijen ontwikkelen (co-creatie) van materialen die tegemoetkomen aan specifieke klantwensen. Als onderdeel van het beleid om prioriteit te geven aan groei van het composietenbedrijf schenkt TenCate intensief aandacht aan de ontwikkelingen in de automotive-industrie. Een belangrijke ontwikkeling in deze industrie is de toenemende vraag naar gewichtsbesparing, de reductie van brandstofverbruik en nieuwe milieunormen. Dit noopt de industrie tot het ontwikkelen van innovatieve, lichtgewicht concepten. Er is daarom groeiende belangstelling voor toepassing van thermoplastisch composiet uit de TenCate Cetex® productportfolio van TenCate Advanced Composites in personenauto’s. TenCate Cetex® is sterk en impactbestendig, is licht in gewicht en dus brandstofbesparend, procesmatig goed verwerkbaar, weer- en waterbestendig, en

duurzaam. Composieten zijn immers herbruikbaar en recyclebaar. Thermoplastische composietmaterialen als TenCate Cetex® en de technologiepositie van TenCate dragen bij aan de gevraagde oplossing. Bij het gebruik van nieuwe materialen zullen ook de productieprocessen veranderingen ondergaan. Door samen te werken met partijen binnen de waardeketen kan TenCate als materialenproducent de gewenste ontwikkeling en duurzaamheid ondersteunen en faciliteren. In txtures 2 besteden we aandacht aan de toepassing van composietmaterialen in de automotive-industrie. Aanleiding is de acquisitie van Performance Materials Corporation Baycomp. www.tencate.com [email protected]

Samen met een aantal andere Overijsselse bedrijven heeft TenCate Advanced Composites de eerste prototypes voor een composieten kiepbare laadbak ontwikkeld voor de transportsector. De Kipper biedt ruimte aan twee ton extra lading los te storten producten, verbruikt tijdens het transport veel minder brandstof dan voertuigen met de bestaande metalen variant, roest niet en is bijzonder duurzaam. De Fiby Kipper, hier geplaatst op een Volvo FMX truck, is stiller, lichter, sterker en energiezuiniger dan de conventionele metalen versie.

3

Duurzame automotive-industrie

TENCATE ACQUIREERT PERFORMANCE MATERIALS CORPORATION BAYCOMP

Productie van composietmaterialen bij PMC Baycomp in Camarillo (California, VS)


TenCate heeft Performance Materials Corporation Baycomp overgenomen. Het Amerikaanse bedrijf is specialist in composiet vormdelen en thermoplastische unidirectionele tapematerialen. Performance Materials Corporation (PMC) Baycomp en TenCate vullen elkaar aan wat betreft portfolio, technologie en markten. De acquisitie is een belangrijke versterking van het eind 2011 gevormde onderdeel TenCate Industrial Composites. PMC Baycomp is pionier op het gebied van ‘affordable’ thermoplastische UD-tapematerialen. Momenteel staan deze materialen sterk in de belangstelling van de duurzame automobielindustrie.

Toonaangevend in composieten Performance Materials Corporation Baycomp (PMC Baycomp) produceert vormdelen en componenten van thermoplastische composietmaterialen, waaronder UD-tapes. Met UD-tapes kunnen complexe vormdelen worden geproduceerd. De materialen zijn met name geschikt voor toepassingen in de automotive-sector, olie- en gasindustrie en voor andere hoogwaardige industriële toepassingen, waaronder de medische sector. PMC Baycomp heeft productievestigingen in Camarillo (VS) en Burlington (Canada), een R&D- en verkoopvestiging in Taichung (Taiwan) en een productievestiging voor vormdelen in Guangzhou (China). In de VS produceert PMC composietlaminaat. Baycomp Canada maakt UD-composieten, die zowel PMC als derden verder verwerken. Het bedrijf is een van de weinige, gespecialiseerde fabrikanten van thermoplastische unidirectionele (UD)-tapematerialen voor industriële toepassingen. Eerder acquireerde TenCate UD-tapetechnologie voor de aerospacesector. Deze UD-tape komt onder meer voor in rompen vleugeldelen. TenCate is momenteel een van de weinige producenten van UD-tapematerialen in zowel het high-end als het industriële segment van de markt.

Industriële toepassingen Duurzaamheid en reductie van CO2-emissies vormen de belangrijkste drijfveer achter de sterk gestegen belangstelling naar composietmaterialen. Omdat deze materialen veelal worden gevraagd in markten waar sprake is van grote productieaantallen gaat de belangstelling vooral uit naar thermoplastische materialen, omdat deze materialen zich goed binnen industriële productieprocessen laten verwerken. ‘Een belangrijke verandering in de markt is dat mainstream automotiveproducenten belangstelling tonen voor composieten en tot de conclusie komen dat de traditionele materialen hiervoor niet geschikt zijn’, vertelt Frank Meurs, directeur TenCate Advanced Composites EMEA. ‘ Om grote volumes te kunnen verwerken, moeten materialen worden gebruikt die geschikt zijn om op economisch verantwoorde wijze in serieproductie te verwerken. TenCate is ruim 30 jaar geleden met deze ontwikkeling (TenCate Cetex®) gestart in de vliegtuigindustrie. Hierdoor beschikken we over een sterke kennispositie op dit gebied. Luchtvaart en automotive ontmoeten elkaar momenteel. Een belangrijk voordeel van de

TenCate Cetex® materialen is dat zij recyclebaar zijn. Ook dit is in de huidige tijd een must have.’ Nieuwe trend TenCate is eind 2011 gestart met de vorming van TenCate Industrial Composites om in te spelen op deze nieuwe trend. Hieronder vallen geavanceerde composietmaterialen en productieprocessen (verwerking van composietmaterialen tot vormdelen of componenten) voor industriële toepassingen, zoals de automotive-industrie en olie- en gaswinning. Vanwege de hoge olieprijzen en de noodzaak tot CO2-reductie heeft de automotive-industrie in toenemende mate behoefte aan lichte, hoogwaardige en affordable (economisch verantwoorde) thermoplastische composietmaterialen. Thermoplasten laten zich in industriële fabricageprocessen in grote volumes verwerken. Dat levert kostenvoordelen op. De UD-tape van het eerder door TenCate geacquireerde Amerikaanse Phoenixx TPC is vanwege de kwaliteit en prijs vooral interessant voor OEM’s in de luchtvaartindustrie. De UD-technologie van PMC Baycomp is een van de kritische succesfactoren voor toegang tot nieuwe (volume-) markten voor economisch verantwoorde composietmaterialen. Vervolg op pagina 6

5

Duurzaamheid / Milieu

TENCATE ACQUIREERT PERFORMANCE MATERIALS CORPORATION BAYCOMP

Vervolg van pagina 5

‘Beide bedrijven maken voor de productie van materialen en toepassingen gebruik van technologieën die complementaire en fundamenteel verschillende aspecten hebben’, legt Tom Smith, tot voor kort directeur van PMC Baycomp uit. Zijn nieuwe functie is directeur TenCate Industrial Composites USA. ‘Het combineren van deze kennisposities zal TenCate sterk concurrerend maken.’ TenCate kan nu voldoen aan de brede vraag naar UD-materialen. Alle composietactiviteiten bevinden zich nu onder één dak. Naar de markt wordt onderscheid gemaakt tussen armourcomposieten, space- / aerospacecomposieten en industriële composieten. Deze activiteiten zijn ondergebracht in aparte marktgroepen. Complementair PMC Baycomp is in meer opzichten complementair aan TenCate Advanced Composites. De productportfolio sluit aan aan bij het assortiment thermoset

en thermoplastische composietmaterialen. TenCate heeft een wereldwijde marktbasis en is aanwezig in hoogwaardige composietmarkten. PMC Baycomp kent nog geen activiteiten op de Europese markten. Nu kunnen ook in deze regio via het bestaande apparaat van TenCate op dit terrein activiteiten worden gestart. TenCate Advanced Composites is hier immers sinds jaar en dag met vestigingen en mankracht aanwezig. Dat maakt optimalisatie van investeringen mogelijk. Op haar beurt beschikt PMC Baycomp over vestigingen in Taiwan en China. Dit zijn markten en landen waar TenCate haar activiteiten wil starten of intensiveren. De vestigingen in China en Taiwan werken volgens een licentiemodel als incubator TC3. In deze ‘broedplaatsen voor business’ wordt klanten geleerd hoe ze composietmaterialen kunnen verwerken. TenCate beschikt over de kennis van productieprocessen. Die kan hier worden overgedragen aan ontwerpers, OEM’s (original

PMC Baycomp heeft toonaangevende technologieën in thermoplastische composietmaterialen en componenten voor toepassing in onder meer de automotiveindustrie, olie- & gaswinning en consumentenelektronica


equipment manufacturers) en partners uit de industrie. Dat is aantrekkelijker dan er zelf een productiebedrijf neerzetten. Met de UDtapetechnologie van Baycomp zal TenCate nu in Europa starten met de productie van soortgelijke materialen en zo anticiperen op nieuwe kansen in de Europese industriële markten. Bij PMC Baycomp is bovendien voldoende capaciteit aanwezig om de groei op korte termijn te ondersteunen. Partner voor de industrie ‘TenCate heeft de voor de composietindustrie relevante automotivemarkt in kaart gebracht’, aldus Frank Spaan, corporate director business development van TenCate. ‘Wij hebben een plan ontwikkeld ten aanzien van de rol die TenCate in deze markt wil spelen. TenCate wil partner zijn voor de industrie door niet alleen materialen te leveren, maar ook een bijdrage te kunnen leveren aan de verwerking van onze materialen. Hiermee kan de automotive-industrie besparingen realiseren in zowel het gewicht van de auto als de productiekosten. Dit vormt de basis van onze waardepropositie. TenCate is door deze acquisitie direct goed gepositioneerd in markten die wij belangrijk vinden. Een bijkomend voordeel is dat TenCate in Nederland over een kennisnetwerk kan beschikken waarmee wij al vele jaren samenwerken. Door dit netwerk te mobiliseren, wordt de waardepropositie naar de markt versterkt. In deze markt is sprake van een sterke netwerkstructuur binnen de waardeketen. Composiettechnologie kan door een goede samenwerking tussen partijen als een speerpunt van de Nederlandse industrie worden gezien. Dat is op het gebied van de aerospacesector al bewezen.’ Bewezen leider Tom Smith ziet louter positieve aspecten aan de acquisitie. ‘Beide bedrijven zijn momenteel toonaangevend in thermoplast composietmaterialen en composiettechnologie. TenCate is een bewezen leider op het gebied van de luchtvaart en defensie. Bij PMC Baycomp ligt de nadruk op industriële markten en toepassingen in onder meer de recreatie- en medische sector, automotive,

Businessdevelopment

TENCATE INDUSTRIAL COMPOSITES KRIJGT VORM EN INHOUD

bouw en olie- en gaswinning. De overname door TenCate van PMC Baycomp biedt ons letterlijk het breedste scala aan producten en mogelijkheden in de thermoplastische composietindustrie. Het belangrijkste is de inbreng van TenCate: een multinational met sterk management, technische mogelijkheden, klantenrelaties en een toekomstvisie voor thermoplastische composietmaterialen die veel verder reikt dan ons huidige blikveld.’ Stroomversnelling Ook andere partijen in de waardeketen zien de voordelen. ‘Onze leveranciers en klanten hebben laten weten positief te zijn over de overname en dat die nodig is om de thermoplastische technologie in een stroomversnelling te brengen’, aldus Tom Smith. ‘PMC Baycomp werd gezien als een relatief kleine speler met een goede technologie en mensen. De inbreng van TenCate kan de toepassing van de materialen en technologie van PMC Baycomp versnellen. Dat kunnen financiële middelen zijn, maar ook bekwame mensen met jarenlange ervaring in de technologie, bewerking en toepassing van thermoplastische composietmaterialen. In de ogen van de markt wint PMC Baycomp als geïntegreerd onderdeel van TenCate aan waarde voor de industrie.’ • A utomotive-industrie heeft in toenemende mate behoefte aan lichte, hoogwaardige en affordable (economisch verantwoorde) thermoplastische composietmaterialen • TenCate en PMC Baycomp zijn toonaangevend in thermoplast composietmaterialen en composiettechnologie. • Acquisitie biedt het breedste scala aan producten en mogelijkheden in de thermoplastische composietindustrie www.tencateindustrialcomposites.com [email protected]

Business development Bij de acquisitie van Performance Materials Corporation Baycomp heeft businessdevelopment een belangrijke rol gespeeld. Frank Spaan en Martin Olde Weghuis zijn respectievelijk corporate directeur en manager businessdevelopment. Zij vormen de schakel tussen de ondernemingsstrategie en ontwikkelingen binnen de operationele business. De verschillende businessdevelopment-managers binnen de marktgroepen van TenCate werken nauw samen met de businessdevelopment-unit van het corporate center. Hierbij kan worden gedacht aan zaken als octrooien, partnerschappen, eventuele gewenste overnames en allianties. Ook worden centraal de subsidieprogramma’s onderzocht en gezorgd voor de juiste strategische inbedding van nieuwe ontwikkelingen. Er moet sprake zijn van een onderscheidende, langjarige bijdrage aan de winstontwikkeling van de onderneming.

Frank Spaan en Martin Olde Weghuis zijn respectievelijk corporate directeur en manager business development. Bij hen rust de algehele coördinatie. Zij vormen de schakel tussen de ondernemingsstrategie en de operationele business. Onder hen ressorteert per divisie een businessdevelopmentmanager. Die is belast met de werkelijke implementatie en commercialisatie. Kwartiermaken Bij TenCate Advanced Composites is Robert Lenferink vrijgemaakt als manager business development. Doel is, binnen de sector Advanced Textiles & Composites te komen

tot een zelfstandige composietengroep: TenCate Industrial Composites. Het is een uitwerking van de strategie die de raad van bestuur heeft geformuleerd. ‘We zijn verder aan het kwartiermaken. Businessdevelopment betekent ook het veranderen van je organisatie en het inrichten daarvan met de juiste resources.’ Automotive TenCate Industrial Composites omvat composietmaterialen en systemen voor toepassing in de automotive- en vervoersector, de olie- en gaswinning en voor toepassing als engineered composites. In het eerste Vervolg op pagina 8

7

Businessdevelopment

TENCATE INDUSTRIAL COMPOSITES KRIJGT VERDER VORM EN INHOUD


geval betreft het bijvoorbeeld carosseriedelen, velgen, de ophanging, het zitgedeelte en – in elektrische auto’s – de batterijbehuizing. Het betreden van een nieuwe markt als automotive gaat echter niet zomaar. ‘Onze composietoplossingen zijn afgestemd op de geldende luchtvaartspecificaties’, licht Robert Lenferink toe. ‘De bestaande organisatie is ingericht op de eisen en logistiek van onze luchtvaartklanten. Twee verschillende markten stellen verschillende eisen aan hetzelfde materiaal. Zo vraagt de automotive-industrie naar thermoplastische composietmaterialen die veel crashbestendiger zijn dan voorheen. Dergelijke nieuwe composietoplossingen moeten kostengunstiger en in grotere volumes beschikbaar zijn dan bestaande oplossingen. Hiervoor introduceren we daarom nu andere materiaalcombinaties die met continue processen kunnen worden geproduceerd en verwerkt. We moeten onze portfolio, denkwijze en handelen dus aanpassen. Van een bestaande, geoliede, compacte aerospace-organisatie kun je dat niet ongestraft vragen. In de komende periode zullen we onze organisatie dan ook aanpassen, met de focus op deze nieuwe markten met voor ons nieuwe vragen en eisen.’

Het snijden van composiet met een hogedrukwaterstraal bij PMC Baycomp


Overige toepassingen TenCate Advanced Composites werkt samen met Airborne Composite Tubulars aan de ontwikkeling van lange buissystemen op basis van thermoplastische (UD) composiet materialen. Deze buissystemen kunnen met name worden toegepast in de olie- en gaswinning. Buizen van composietmaterialen zijn duurzaam en bieden aanmerkelijke gewichtsbesparing, waardoor boringen op grotere diepte mogelijk zijn. Ook kunnen relatief eenvoudig andere functionaliteiten, zoals sensoren, worden ingebouwd. De UD-technologie van Baycomp is bij uitstek geschikt voor deze buissystemen. Ook liggen

er mogelijkheden in de bouw (spanten en dakconstructies) en de machinebouw. Voor de machinebouw betekent het lichter en stijver maken van bewegende delen een hogere mate van precisie en lichtere aandrijvingsmechanismen. De bladen van windmolens worden steeds omvangrijker om het rendement van de turbines te vergroten. Dit stelt nieuwe eisen aan materialen. Bij installatie van conventionele turbinebladen gaat 10% van de bladen verloren door breuk tengevolge van het toegenomen gewicht of doordat ze beschadigd raken. Composietmaterialen zijn licht en sterk en wacht al met al een mooie toekomst. ‘Je moet geen enkele industrie uitsluiten.’ Uiteindelijk blijven de Composites-groepen binnen TenCate zich richten op het bieden van oplossingen, samen met partners in de waardeketen. ‘Wij willen excelleren in composietoplossingen.’ • In het kader van businessdevelopment wordt binnen de sector Advanced Textiles & Composites een nieuwe zelfstandige composietengroep ontwikkeld, TenCate Industrial Composites • Toepassingsmogelijkheden zijn de olie- en gaswinning, de bouw en de machinebouw • Composietengroepen binnen TenCate blijven gericht op het bieden van oplossingen, samen met partners in de waardeketen www.tencateindustrialcomposites.com [email protected] [email protected]


TenCate weeftechnologie voor innovatief kunstgrasveld

Sfeeractie in het Polman Stadion

Wereldprimeur voor Heracles Almelo Heracles Almelo speelt haar thuiswedstrijden vanaf het seizoen 2012 - 2013 op een innovatief kunstgrasveld van TenCate op basis van een geoctrooieerde weeftechnologie. In dit kunstgrasveld is een aantal nieuwe ontwikkelingen van TenCate verenigd. Die zorgen voor een optimale bal- en spelperformance. Het systeem bestaat voor 100% uit TenCate materialen, kunstgrasvezels, backingvezels, infill en coating. Het is volledig recyclebaar. De eredivisionist uit Almelo heeft hiermee een wereldprimeur.

TenCate heeft een vernieuwend meerlaagse, driedimensionale weeftechniek ontwikkeld. Hiermee is het mogelijk meerdere eigenschappen in een sportveld te combineren. De meegeweven elastische vezels blijven ondanks langdurige belasting veerkrachtig. Deze vezels nemen ook een deel van de functie van de infill over. Er is dus minder infill nodig om de gewenste sporttechnische eigenschappen te realiseren. Spelers ervaren het opspatten van infill vaak als vervelend. Het nieuwe veld bestaat uit dicht op elkaar

geplaatste afzonderlijke ‘graspollen’, die bestaan uit vezels van verschillende structuur en samenstelling. Door de geavanceerde weeftechnologie is, anders dan bij het conventionele tuften van kunstgras, geen sprake van streepvorming. Het veld biedt daardoor een nog natuurlijker aanblik. Dankzij de matrixweefconstructie zijn de vezels onlosmakelijk met de toplaag verbonden. Dit matrixweefpatroon heeft bovendien een positief effect op de rotatieweerstand van de voeten van de spelers. Tegelijkertijd wordt een optimaler balgedrag bereikt.

De weeftechnologie van TenCate maakt het eenvoudiger om uitsluitend grondstoffen te gebruiken van dezelfde materiaalsoort. Het veld kan daardoor in zijn geheel en tegen lage kosten worden gerecycled. Het nieuwe veld zal voldoen aan de strengste FIFA-normering en is daarmee geschikt voor profvoetbalteams op het hoogste niveau. TenCate dochteronderneming GreenFields zal het systeem vermarkten. TenCate is verantwoordelijk voor het totale productieproces; eindgebruikers krijgen hierdoor een grotere mate van zekerheid over de performance en duurzaamheid van de toplaag. Een diagram van het nieuwe kunstgrassysteem van TenCate treft u aan op de twee volgende pagina’s www.tencategrass.com [email protected]

9

Kunstgrassysteem Heracles Almelo

3D Kunstgraspollentechnologie Recyclebaar

De gehele kunstgrasconstructie bestaat enkel uit Polyolefinen en is hierdoor 100% recyclebaar

Millieubewust

De gebruikte grondstoffen bevatten geen materialen die bij verwerking schade toebrengen aan het millieu

Duurzaam

De 3D geweven constructie en gebruikte vezels staan garant voor een lange levensduur

Vormvast

De backing van de geweven constructie heeft een uitstekende dimensionale stabiliteit

Sterk

De gepatenteerde weeftechnologie zorgt voor een maximale ´fiber-lock’

De bovenlaag van het kunstgrassysteem KUNSTGRASVEZELS De vezels bieden optimale veerkracht. Door het weven zijn er geen repeterende patronen, waardoor het kunstgrasveld vleugloos is.

PERFORMANCE INFILL Deze infill, die voor 100% bestaat uit Polyolefinen, zorgt voor de juiste sporttechnische eigenschappen en kan worden hergebruikt of gerecycled.

STABILISING INFILL Deze zandlaag zorgt voor de stabiliteit van het kunstgras, hierop wordt de performance infill ingestrooid.

BACKING De kunstgrasvezels zijn geïntegreerd in de matrixconstructie van het Polyolefine draagweefsel, dat is voorzien van Polyolefinecoating.


Gepatenteerde monofilament vezels

Matrix met twee vezeltypen

Dit GreenFields MX™TE kunstgrassysteem wordt vermarkt door:

De ondergrond van het kunstgrassysteem SHOCKPAD De shockpad is een elastische foamlaag, die ondermeer zorgt voor schokabsorptie en energierestitutie.

GEOTEXTIEL De laag met TenCate Polyfelt® geosynthetisch vlies dient als stabilisatievlak en zorgt voor een evenredige drukverdeling.

LAVA De laag met gebroken lava is 10 cm. hoog en dient voor stabiliteit, drainage en vlakheid.

SUBBASE De fundering van een kunstgrassysteem bestaat uit een 38 cm.hoge zandlaag en heeft een dragende en drainerende functie.

11

Presentatie resultaten 2011

TenCate houdt jaarlijkse aandeelhoudersvergadering

Jaarvergadering 2012 Koninklijke Ten Cate nv hield donderdag 19 april in Almelo haar algemene vergadering van aandeelhouders. Het was de 55e editie van de jaarvergadering van de beursgenoteerde onderneming.

Plaats van handeling was ook dit jaar de businessruimte van het Polman Stadion in Almelo. Aanwezig waren 91 particuliere en institutionele aandeelhouders, die 12.467 481 aandelen hadden gedeponeerd. Bij de entree was traditioneel voor hen de groene loper uitgelegd. Inclusief de beleggers die zich via e-voting hadden aangemeld, vertegenwoordigden zij 49% van het uitstaande aandelenkapitaal van TenCate. Aan de bestuurstafel zaten de raad van bestuur (RvB) en de raad van commissarissen (RvC). Op de agenda stonden

Leden van de raad van bestuur (RvB) en raad van commissarissen (RvC): van links naar rechts Egbert ten Cate (lid RvC), Bert Cornelese (CFO en lid RvB), Loek de Vries (bestuursvoorzitter en CEO), Jan Hovers (voorzitter RvC), Pieter Deiters (lid RvC) en Frans van Vught (lid RvC). Rob van Gelder (lid RvC) was wegens ziekte afwezig. Jan Hovers en Egbert ten Cate werden voor een periode van vier jaar herbenoemd. Voor Frans van Vught kwam na drie termijnen van vier jaar het afscheid als commissaris: ‘Zijn vertrek is een verlies voor de vennootschap’, aldus Jan Hovers.


onder meer de bespreking van het jaarverslag en de jaarrekening, de remuneratie van de raad van bestuur en de herbenoeming van twee commissarissen. Een groot deel van de jaarvergadering werd besteed aan de bespreking van het jaarverslag. Bestuursvoorzitter en CEO Loek de Vries gaf een toelichting op het verslag. De meeste vragen hadden betrekking op de (voorgenomen) activiteiten in de automotive-industrie, duurzaamheid en de positionering en resultaten

van de kunstgrasdivisie. Ook de remuneratie van de RvB, de bevoegdheid tot uitgifte van aandelen en de samenstelling van de RvC – agendapunten die tot nog toe als ‘hamerstukken’ konden worden afgedaan – vergden dit keer meer aandacht. De notulen van de aandeelhoudersvergadering zijn op aanvraag beschikbaar via [email protected].

Josette Hermans (links) vertegenwoordigde de

constructief’, vertelde zij na afloop. ‘TenCate heeft

Wim Swarte (Vereniging van Effectenbezitters) had

VBDO (Vereniging van Beleggers voor Duurzame

al een aantal slagen gemaakt. Ik zie dat er veel

zich ook dit jaar gedegen voorbereid. Zijn vragen

Ontwikkeling). Ze toonde zich verheugd dat TenCate

gebeurt en dat er aandacht wordt geschonken aan

gingen onder meer over de Grass-groep en de

bezig is alle duurzaamheidsaspecten meetbaar en

duurzaamheid.’

activiteiten inzake de automotive-industrie.

zichtbaar te maken. Haar vragen betroffen aspecten

‘Loek de Vries geeft nog immer zeer enthousiast

als ketenbeheer, gedragscodes voor leveranciers,

Ondanks deze positieve grondhouding is de VBDO

inzicht in de ontwikkelingen van TenCate, ook in de

biodiversiteit en mensenrechten. ‘Ik vond het zeer

nog niet geheel tevreden. De transparantie kan

toekomst’, vertelde hij later. ‘Dat maakt dat je ook

volgens de VBDO beter, omdat TenCate bepaalde

als aandeelhouder trots kunt zijn op het bedrijf.’

informatie wegens concurrentieoverwegingen niet openbaar maakt. Zo zal er voor de diverse stakeholders altijd iets te wensen blijven, wat de jaarvergadering ook levendig houdt. Jaarlijks brengt de VBDO een benchmarkonderzoek uit naar het ketenbeheer van de veertig Nederlandse beursgenoteerde bedrijven uit. In 2011 liet TenCate een stijging zien: behaalde de onderneming in 2010 nog een score van 12% (van de maximaal behaalbare score), in 2011 was dit 27% (van de maximale score). Daarmee neemt ze de 27e positie in. ‘TenCate is een bedrijf dat, in een gedeelte van hun business, producten maakt die bijdragen aan een beter milieu, veiliger producten en producten die bijdragen aan een duurzame samenleving. De VBDO vindt dit een goede zaak en hoopt dat TenCate hiermee verder gaat.’ Uit de nieuwere producten blijkt volgens de VBDO dat TenCate zich richt op milieu, duurzaamheid en veiligheid. Of de selectie van de marktgebieden op deze trends plaatsvindt, mag TenCate wat de vereniging betreft nog wel duidelijker over het voetlicht brengen.

13

Veiligheid / Bescherming

TenCate Advanced Armour France ontvangt Internationaal Adviesorgaan

Advisory Board bezoekt Primarette De leden van de International Advisory Board (IAB) van TenCate waren dinsdag 24 april te gast bij de vestiging van TenCate Advanced Armour in Primarette (Frankrijk). Op het programma stonden een rondleiding door het productiebedrijf en een gedachtewisseling met het management.

De International Advisory Board (IAB) werd vergezeld door Loek de Vries (CEO) en Frank Spaan (corporate director business development). De IAB is het strategisch en ondersteunend adviesorgaan ten behoeve van de raad van bestuur. Leden van het adviesorgaan zijn prof. mr. Jaap de Hoop Scheffer (voorheen onder meer secretaris-generaal van de NAVO en minister van Buitenlandse Zaken), generaal b.d. Dick Berlijn (onder meer voormalig bevelhebber der luchtstrijdkrachten en voormalig commandant der strijdkrachten) en mr. Kees Blekxtoon (voorheen onder andere directeur Stork/Fokker International en directeur van The Boeing Corporation Noord- en West-Europa). Armouractiviteiten TenCate Advanced Armour France vervaardigt materialen en systemen (armourkits) voor voertuigbepantsering en voor toepassingen in de aerospacemarkt. Steen Tanderup heeft de leiding over de armouractiviteiten van TenCate in Europa. Hij gaf inzicht in de activiteiten van TenCate op dit terrein. Het bedrijf in Frankrijk werkt nauw samen met de zusterbedrijven in Denemarken en Engeland, die vooral zijn gericht op voertuigbepantsering. Het nieuwe productiebedrijf in Primarette voor vliegtuigbepantseringssystemen trok daarbij met name de aandacht,


omdat dit een compleet nieuwe activiteit van TenCate is. Hier komt de kennis op het gebied van aerospacecomposieten en van armourmaterialen samen. De fabriek is conform aerospacestandaarden gecertificeerd. TenCate is een zogenaamde tier 1 toeleverancier van Eurocopter. Dit houdt in dat TenCate verantwoordelijk is voor de levering van een compleet eindproduct. Deze nieuwe activiteit gaat vanaf 2012 een belangrijke bijdrage leveren aan de armouractiviteiten. Compleet design Een bepantseringssysteem voor bijvoorbeeld een helikopter bestaat uit een compleet design van verschillende vormdelen die aan of in de helikopter worden bevestigd. De delen zijn zodanig geconstrueerd dat zij pasklaar zijn gemaakt en naadloos kunnen worden gemonteerd. Het gehele proces, alsmede het armourconcept is samen met Eurocopter als launching customer ontwikkeld. Zelfs de transportkratten waarin de armourkits worden vervoerd naar de plaats waar zij in de helikopter worden gemonteerd, zijn samen met de klant ontwikkeld. Een van de belangrijke uitdagingen was om de toleranties zo klein te houden dat er steeds een naadloze bescherming is. TenCate beschikt sinds kort over de mogelijkheid vormdelen te produceren. Hiervoor is onder meer

geïnvesteerd in een autoclaaf met vacuümmouldingtechnologie. Een van de opdrachten betreft de bescherming die tailor-made onder legertrucks wordt aangebracht tegen explosies van mijnen. Beeldvorming Dick Berlijn merkte op dat een bezoek aan deze fabriek de beeldvorming van TenCate verandert. TenCate kan zich nadrukkelijk als partner van defensie profileren. ‘Een dergelijk hoogwaardig proces en een oplossingsgericht eindproduct worden meestal niet geassocieerd met een bedrijf dat nog bij velen bekendheid geniet als onderneming in technisch textiel.’ Vanzelfsprekend trok ook de faciliteit waar schiettesten worden uitgevoerd zijn bijzondere interesse. TenCate voert eigen testen uit conform eisen van opdrachtgevers. Beschikken over een dergelijke faciliteit versnelt het ontwikkelproces. De bezoekers waren onder de indruk van de eigenschappen van composietmateriaal. Zij zagen hoe een dunne plaat composiet een projectiel met een snelheid van 600 meter per seconde kan stoppen. Persoonlijke bijdrage Het thema veiligheid staat bij de IAB in de belangstelling en zij kunnen daar in hun contacten een bijdrage aan leveren. Uitgangspunt is dat,

wanneer landen hun militairen laten deelnemen aan buitenlandse missies, zij moeten kunnen rekenen op de beste bescherming. Hoewel op defensiebudgetten wordt bezuinigd, moet het thema veiligheid en bescherming steeds hoog op de politieke agenda worden geplaatst. TenCate is volop bezig binnen de internationale arena moderne lichtgewicht bepantseringsoplossingen onder de aandacht te brengen. Bij vele moderniseringsprogramma’s zijn gewichtsbesparing en een toenemende bescherming belangrijke aandachtsgebieden. TenCate is de enige wereldwijd opererende producent van armourcomposieten en beschikt over een brede portfolio aan producten. Gecombineerd met een oplossingsgerichte ontwerpafdeling kunnen tailor-made concepten worden ontwikkeld in samenwerking met klanten, de producenten van voertuigen. TenCate wil zich meer richten op structurele bepantsering. Beter en voordeliger dan beschermende composieten aanbrengen op zware legervoertuigen is het om de structuur

– en met name scharnierende delen – direct in lichtgewicht composiet uit te voeren. Een aantal producten voor OEM’s, gericht op zowel actieve als passieve bescherming, bevindt zich momenteel in de testfase. Gedachtewisseling Onderdeel van het bezoek was ook een inhoudelijke gedachtewisseling met Steen Tanderup, Wilfred Sluyter ( hoofd marketing & sales EMEA) en Helle Specht (R&D-manager EMEA). Ter tafel kwamen onder meer de krimpende defensiemarkten, politieke aspecten van de business en de toekomstige benutting van het aerospacebedrijf in Primarette. Daarvoor kregen de gastheren een aantal goede adviezen aangereikt. TenCate Advanced Armour kijkt inmiddels over de grenzen van de traditionele markten. Zo wordt samen met TenCate Protective Fabrics USA in India een bedrijf opgestart, TenCate Protective Systems. Ook zijn er initiatieven in het Midden-Oosten en Singapore.

• B ij TenCate Advanced Armour in Primarette komt kennis van aerospacecomposieten en armourmaterialen samen • TenCate brengt binnen de internationale arena moderne lichtgewicht bepantseringsoplossingen onder de aandacht • Armourdivisie start samen met TenCate Protective Fabrics USA in India het bedrijf TenCate Protective Systems op www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

Gastheren en bezoekers in Primarette. Van rechts naar links Wilfred Sluyter, Kees Blekxtoon, Loek de Vries, Dick Berlijn, Jaap de Hoop Scheffer, Steen Tanderup, Helle Specht en Frank Spaan

15


TenCate Geosynthetics voor verticale uitbreiding stortplaats

Cherry Island TenCate Geosynthetics heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het Landfill Expansion Project in Wilmington (Delaware, VS). Voor het ontwerp produceerde TenCate Geosynthetics de sterkste geweven polyester geotextiele wapening die tot nog toe in de Verenigde Staten is toegepast. De aarden berm die voor dit project is gebouwd, is een van de meest massieve, versterkte constructies die in de VS zijn gerealiseerd.

Cherry Island Landfill in Wilmington wordt sinds 1985 gebruikt voor de stort en opslag van huishoudelijk afval. Deze locatie bij de monding van de rivier Christina is opgezet boven een baggerstortplaats. Aangezien de afvalcapaciteit vrijwel was bereikt, moest de Delaware Solid Waste Authority (DSWA) de levensduur van de stortplaats met 25 jaar verlengen. Horizontale uitbreiding was geen optie. Aan de noordkant wordt de locatie begrensd door bezinkvijvers, ten oosten door de rivier Delaware, ten zuiden door de Christina en ten westen door de snelweg I-495. Er restte de DSWA niets anders dan verticale uitbreiding. Dat vergde wel aanzienlijke verbetering en versterking van de ondergrond. Deze bestaat uit een 12 meter dikke laag bagger, met eronder een circa 14 meter dikke laag slib en vervolgens een dichte zandlaag. De meest kosteneffectieve en milieuvriendelijke optie bleek de bouw van een met TenCate geosynthetics versterkte, aarden berm op een met geosynthetics gestabiliseerde ondergrond.

16 txtures | nummer 2 | summer 2012

Uit de TenCate Mirafi® productportfolio werden voor dit project TenCate Mirafi® PET1170, TenCate Miragrid® 20XT en TenCate Miramesh® GR gebruikt. TenCate Mirafi® PET-geotextielen worden toegepast voor grondstabilisatie. TenCate Miragrid® zijn geogrids voor toepassing in keerwanden, steile taluds, afdichting van stortplaatsen, fundering en (spoor-)wegen. TenCate Miramesh® GR is open geweven geotextiel om geconstrueerde hellingen te versterken en – dankzij de fijnmazige structuur – snelle begroeiing mogelijk te maken. Dat geeft de berm snel een groen aanzien en zorgt voor erosiebeheersing. De berm is 25 meter hoog en heeft een totale lengte van ongeveer 2.600 meter. De totale wandoppervlak van de berm bedraagt ongeveer 44.000 m2. Er was ruim 1,1 miljoen m2 geosynthetics nodig. Toepassing van geosynthetics was noodzakelijk om een dergelijke steile berm te construeren. De aarden berm is een van de meest massieve versterkte constructies

die ooit op een dergelijke zachte ondergrond in de Verenigde Staten zijn gerealiseerd. De uitmuntende prestatie leverde TenCate Geosynthetics een finaleplaats op voor de OPAL Outstanding Civil Engineering Achievement Award 2012 van de American Society of Civil Engineers – op zich een prestatie van formaat. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

17

Trading update Q1 2012

TenCate publiceert resultaten eerste kwartaal 2012

Eerste kwartaal 2012 conform verwachtingen ‘Het eerste kwartaal van 2012 liet een daling zien van omzet en resultaat ten opzichte van dezelfde periode in het voorgaande jaar. Deze daling werd verwacht, vooral omdat de omzet in TenCate Defender™ M producten in het begin van vorig jaar zich buitengewoon sterk ontwikkelde. Voorafgaand aan deze sterke ontwikkeling was tijdelijk sprake van het stilvallen van de verkopen aan het Amerikaanse leger, omdat de camouflageprint moest worden aangepast aan de terreinomstandigheden in Afghanistan. Gedurende de eerste helft van 2011 was dus sprake van “inhaalomzet”. De versnelde terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Irak heeft de voorziene omzetdaling begin 2012 versterkt.’

Ir. Loek de Vries, bestuursvoorzitter en CEO Koninklijke Ten Cate nv


‘Ondanks uitdagende externe omstandigheden in de wereldmarkt beschikt TenCate over een sterke groeipotentie voor de komende jaren. Ook voor het lopende boekjaar blijven de verwachtingen overwegend neutraal tot positief, getuige de eerder in het jaar gepresenteerde TenCate businessmonitor. Alleen de kunstgrasmarkt vormt een uitzondering op het totaalbeeld. De kunstgrasmarkt is grotendeels een overheidsmarkt, waar de budgetten momenteel sterk onder druk staan. Het faciliteren van sportbeoefening blijft echter op langere termijn een van de kerntaken van lokale overheden. Ook is sprake van een toenemende acceptatie van kunstgras, vooral bij de jongere generatie.’ Trends ‘Het groeiperspectief van TenCate is vooral gebaseerd op de trends rond veiligheid en bescherming en zorg voor het milieu (reductie CO2-uitstoot, watermanagement et cetera). Naar verwachting zal de daling van de omzet van TenCate Defender™ M op de korte termijn ten behoeve van de bescherming van Amerikaanse soldaten in toenemende mate worden gecompenseerd door vraag uit nieuwe (geografische) markten. Overigens is binnen het Amerikaanse leger sprake van een toename van de spreiding van de omzet over een groter aantal verschillende programma’s, wat de totale omzetontwikkeling stabieler maakt. Met haar productengamma speelt de marktgroep TenCate Protective Fabrics internationaal in toenemende mate in op draagcomfort en multifunctionaliteit, wat mede mogelijk wordt gemaakt door het toepassen van vezelblends. Als voorbeeld hiervan kan de voortgaande groei van TenCate Tecasafe™ Plus worden genoemd. Dit product is wereldwijd een succes in de industriële markt, vooral in de olie- en procesindustrie.

wordt gevolgd. Geotextielen onderscheiden zich positief van traditionele bouwmaterialen, zoals beton en stortstenen (bijvoorbeeld basalt).’ Composieten belangrijke groeimotor ‘Een van de meest uitgesproken groeimarkten voor TenCate materialen is de composietenmarkt. TenCate speelt een leidende rol op het gebied van thermoplastische materialen (TenCate Cetex®). Deze ontwikkeling is ruim 30 jaar geleden gestart en heeft geleid tot een toonaangevende marktpositie in de deelmarkt voor thermoplastische composieten voor de vliegtuigindustrie. Deze materialen laten zich op vrijwel dezelfde wijze industrieel verwerken als aluminium. Bovendien kunnen de materialen aan elkaar worden “gelast” tot een hechte lichtgewicht constructie. Ook de transportsector en in het bijzonder de automotive-industrie heeft dit materiaal ontdekt. Ze wil de voordelen hiervan benutten voor de “mainstream”-auto van de toekomst. Hiervoor zijn additionele ontwikkelingen noodzakelijk.’

Overname PMC Baycomp ‘Een belangrijke stap in het ontwikkelen van de automotivemarkt is onlangs gezet door de overname van PMC Baycomp. Hiermee haalde TenCate een essentiële technologie in huis om de automobielindustrie te kunnen ondersteunen in haar streven de CO2-uitstoot te reduceren door de hiervoor op termijn noodzakelijke gewichts reductie te kunnen realiseren. In Europa zal de komende tijd de nadruk liggen op het zo goed mogelijk kunnen bedienen van de automotivesector. Hiervoor zal de productie van composietmaterialen, waaronder unidirectionele tapes, worden uitgebreid. TenCate toont hiermee haar commitment om een belangrijke speler te worden in deze uitdagende, zich snel ontwikkelende markt.’

Ook TenCate Geosynthetics profiteert van de duurzaamheidstrend, die door vele overheden

19


TenCate Cetex® prominent aanwezig in aerospace

Een sterke generatie Materialen die het verschil maken: de TenCate Cetex® portfolio is daarvan een goed voorbeeld. Toepassing van deze composietmaterialen in de vliegtuigindustrie maakt toestellen lichter en zuiniger en verhoogt het comfort van de reizigers. Mede dankzij de eigenschappen en op basis van onderzoek en ontwikkeling breiden de toepassingsmogelijkheden zich uit – ook buiten de luchtvaart.

TenCate Cetex® is een generatie vezelversterkte, geavanceerde thermoplastische composietmaterialen, ontwikkeld en geproduceerd door TenCate Advanced Composites. De portfolio bestaat uit prepregs en tapematerialen, laminaten en sandwichpanelen. TenCate Cetex® is sterk en impactbestendig, 20% lichter en veel sterker dan traditionele materialen als aluminium, snel en gemakkelijk vormbaar, resistent voor extreme temperaturen en chemisch aggressieve vloeistoffen, herbruikbaar en recyclebaar. Het draagt dus bij aan de veiligheid, zorgt voor brandstofbesparing en is procesmatig goed en snel verwerkbaar. Duurzaam Aangezien een vliegtuig gemiddeld dertig jaar mee gaat, is composietmateriaal als duurzaam materiaal een economisch verantwoorde investering. Composietengebruik verlengt de levensduur van een vliegtuig. Een vliegtuigromp op basis van composiet kan een grotere druk aan dan een romp van ander materiaal. De druk voor passagiers is nu nog vergelijkbaar met die op


3000 meter hoogte in de bergen. Met composiet kan de luchtdruk lager worden ingesteld. De luchtvochtigheid in de passagierscabine kan omhoog. Kunststof roest of verweert niet, dus extra vocht is geen probleem. Dat maakt het klimaat in de Boeing 787 Dreamliner en Airbus A350 comfortabeler dan in conventionele vliegtuigtypen. De binnenzijde van de vliegtuigmotoren wordt voorzien van TenCate Cetex® composiettape die is geperforeerd tot duizenden gaatjes. Deze gaatjes absorberen het geluid van de motoren. Dat betekent 10% geluidsreductie. Vliegtuigen worden daardoor stiller en voldoen dan aan de strenger wordende geluidseisen van luchthavens. De toestellen kunnen dus vaker stijgen en landen op geluidgevoelige luchthavens in dichtbevolkte gebieden. Staat van dienst TenCate Cetex® heeft een imposante staat van dienst in de internationale luchtvaartindustrie. De materialenfamilie wordt in toenemende mate toegepast in businessjets, commerciële en militaire vliegtuigen. Dat geldt vooral de

thermoplastische materialen en voor zowel structurele toepassingen als interieurtoepassingen. Voorbeelden zijn er te over. In het exterieur gaat het onder meer om onderdelen voor de vleugelranden (J-nose), de binnenzijde van de motoren (geluiddemping), ribben en andere onderdelen voor horizontale en verticale staartstukken en verstijvingsbalken. In het interieur wordt TenCate Cetex® onder meer toegepast in de rugleuning van stoelen, vloerdelen, raamprofielen, bagagebakken, galleys en trolleys (in sandwichpanelen) en het klimaatbeheersingssysteem. Als passagier zie je al deze materialen niet: ze worden in een vleugel, staartstuk, stoel of trolley verwerkt en met ander materiaal en verfsoorten afgewerkt. Toepassingen In 1991 werd voor het eerst TenCate composietmateriaal in een vliegtuig toegepast. Het betrof een rib in een vleugel van de Do328 van Fairchild Dornier. In 1995 kon thermoplastisch composiet van TenCate voor het eerst worden toegepast als primair structuurdeel voor de vloeren in de

Productie van rompdelen bij Boeiing.

Gulfstream. Ook de Nederlandse fabriek van Fokker speelde een belangrijke rol in het nieuw toepassen van thermoplastisch composiet. In 1997 werd bij een Fokker 50 voor het eerst de deur van het landingsgestel aan de vleugels van composiet gemaakt. In de nieuwste generatie vliegtuigen van Airbus en Boeing is het percentage composiet (52%) al groter dan het percentage aluminium. In de nieuwste Airbus A350 XWB wordt bijvoorbeeld 23 ton aan composiet verwerkt. Dankzij composiet kan de romp van dit toestel en dat van de Boeing 787 Dreamliner iets groter worden, terwijl deze vliegtuigen toch enkele duizenden kilo’s lichter zijn. Toestellen waarin TenCate Cetex® is of wordt toegepast, zijn: - Fokker 50, Fokker 70 en Fokker 100; - Airbus A350 XWB, A340 500-600, A400 M en A380; - Boeing 737, Boeing 747, Boeing 767, Boeing 777 en Boeing 787; - Dassault Falcon 2000S; - Embraer Phenom 100 en 300;

- Gulfstream V, Gulfstream G450, G550 en G650; - Cirrus SR20 en SR22 (van 100% thermoset composietmaterialen); - Apache AH64 helikopter. Automotive Ook de automotive-industrie heeft steeds meer belangstelling voor het thermoplastisch composiet uit de TenCate Cetex® productportfolio. Het gewichtsaspect speelt in de automobielindustrie overigens een minder prominente rol. Tot voor kort waren het voornamelijk race- en sportwagens waarvan de rompen van koolstof werden gemaakt. Op kleine schaal zijn composieten van TenCate al toegepast in duurzame mobiliteitsconcepten. TenCate Industrial Composites richt zich met name op de markt voor elektrische auto’s. De batterijen zorgen voor een enorme gewichtstoename. Door composiet te gebruiken voor de behuizing en andere carrosseriedelen kan flink op gewicht worden bespaard. Naar verwachting worden in de nabije toekomst in de automotive-industrie 50.000 elektrische wagens per jaar gemaakt.

Een goede indruk van de toepassingsmogelijkheden van TenCate Cetex® vindt u aan de binnenzijde van dit artikel. • T enCate Cetex® is sterk, impactbestendig, lichter en veel sterker dan aluminium, snel en gemakkelijk vormbaar, resistent voor extreme temperaturen en chemisch aggressieve vloeistoffen, herbruikbaar en recyclebaar • Materialenfamilie TenCate Cetex® wordt in toenemende mate toegepast in businessjets, commerciële en militaire vliegtuigen • TenCate Industrial Composites richt zich met name op de markt voor elektrische auto’s www.tencateindustrialcomposites.com [email protected]

21

Technologische innovatie

TenCate en het innovatiebeleid in Twente

Een sprong vooruit in innovatie Theo Rietkerk, Overijssels gedeputeerde met als portefeuille Economie, Energie en Innovatie, roept ondernemers en kennisinstellingen op om de leiding te nemen met innovatieprogramma’s. Het is de uitkomst van het beraad over ‘de Kracht van Overijssel’ 2012-2015 dat Provinciale Staten van Overijssel kreeg voorgelegd over de invulling voor de kerntaak Regionale Economie voor de periode 2012-2015. Het Overijsselse innovatiebeleid voor de komende vier jaar is vastgelegd. De sector Hightechsystemen & Materialen krijgt hierin een spilfunctie. Voor TenCate is in de nieuwe aanpak een belangrijke rol weggelegd – strategisch, bestuurlijk en qua businesscases voor innovatie.

Innovatie is een van de speerpunten bij versterking van de concurrentiekracht van Nederland. Ondernemingen, overheid, onderzoek en onderwijs (de 4 O’s) spelen hierbij gezamenlijk een rol. Twente geldt als een van de grootste drijvende krachten van de Nederlandse kenniseconomie. Kern van de innovatieve maakindustrie in Twente vormt de sector High Tech Systemen & Materialen. Twente is de bakermat van TenCate en deel van het wereldwijde speelveld van de onderneming. TenCate is als initiatiefnemer en partner in deze regio actief betrokken bij samenwerkingsverbanden en consortia voor productontwikkeling. Innovatieroute Het Innovatieplatform Twente heeft een langetermijnvisie voor innovatie opgesteld. Aan de hand daarvan werd de Twentse innovatieroute uitgestippeld. Een goede aanpak, maar wat Theo Rietkerk (lid Gedeputeerde


Staten van Overijssel) betreft nog niet goed genoeg. Mede op zijn initiatief is besloten tot een nieuwe, overzichtelijker opzet: Innovatiesprong Twente. Hiermee kan slagvaardiger aan het werk worden gegaan. ‘De vier O’s hebben een eerste slag gemaakt met het vaststellen van de innovatieagenda, maar er is een innovatiesprong nodig. Wat ik waarnam, is dat ondernemers en kennisinstellingen de agenda bepalen. Aangezien de overheid gedwongen is te bezuinigen, moeten we kritisch kijken naar de “bestuurlijke drukte” rondom innovatie. De provincie wil stimuleren en faciliteren. Ondernemers en kennisinstellingen moeten nu ook praktisch de leiding nemen met innovatieprogramma’s.’ Een van die ondernemingen is TenCate, waar innovatie hoog op de agenda staat. Driehonderd ondernemers en kennisinstellingen hebben in rondetafelgesprekken de agenda voor het regionaal economisch beleid helpen vormgeven.

Kennispark Twente Gedeputeerde Theo Rietkerk wil in Overijssel vier sectoren versterken: High Tech Systemen & Materialen, Chemie & Kunststoffen, Energie en Gezondheidszorg / Technologie. In de nieuwe opzet is sprake van één ‘innovatieloket’: Kennispark Twente. Het Innovatieplatform Twente gaat hierin op. Door te kiezen voor de sector High Tech Systemen & Materialen volgt de provincie het beleid voor topsectoren zoals dit in Nederland en de Europese Unie is opgesteld. Het is bij uitstek deze sector waarin Twente (‘Materials Valley’) zich kan onderscheiden. Overigens hecht Theo Rietkerk niet aan grenzen, ‘die vind ik niet interessant. High Tech Systemen & Materialen hebben vooral hun inbedding in Twente. Chemie is meer geconcentreerd rond Zwolle. De energieagenda geldt voor geheel Overijssel. Een cluster Gezondheid is er zowel in Twente (Menzis, MST en andere) als Zwolle (met onder andere de Isala-klinieken).

Businesscases Ondernemers en kennisinstellingen moeten het initiatief nemen met businesscases. Een onderwerp voor zo’n casus zou het nieuw te bouwen stadion voor Heracles Almelo kunnen zijn. Deze cases worden voorgelegd aan het investing committee. Dit investeringscomité krijgt de beschikking over een innovatiefonds en bepaalt wie voor een een financiering in aanmerking komt. Ook is een strategy board in het leven geroepen, die de strategische koers uit zet. Een van de leden is TenCate-topman Loek de Vries. Hij onderschrijft de vernieuwde aanpak volledig. Technologische innovatie is een van de hoekstenen van het businessmodel van TenCate. De onderneming is als initiatiefnemer en partner actief betrokken bij samenwerkingsverbanden en consortia in productontwikkeling. TenCate is volgens Theo Rietkerk ‘een goed voorbeeld van een onderneming die zich wil versterken, waar men wil innoveren en waar verbindingen worden gezocht. TenCate zoekt ook partners in de keten. Dat past bij onze agenda. Voor deze nieuwe aanpak heb ik goed overleg gehad met Loek de Vries. Wij verstaan elkaar.’ De strategy board staat onder aanvoering van Herman Hazewinkel, voormalig bestuursvoorzitter van VolkerWessels. Het innovatieloket dient ter ondersteuning van de bedrijven. Versterken, vernieuwen en verbinden ‘Inspireren, innoveren en investeren’ luidt de ondertitel van het zogeheten hoofdlijnenakkoord van Provinciale Staten. ‘Het gaat om versterken wat we hebben, vernieuwen en verbinden. Daar zijn wij van. In de regio zie ik ketens ontstaan, partnerschappen. In Twente zijn vijf grote bedrijven in kunststoffen die graag willen aanhaken. In de keten moet je sterk staan.’ Taken op lokaal niveau zijn de vergunningverlening, bestemmingsplannen, het leegmaken van de ‘kaartenbak’ en zoeken naar een launching customer. Dat kan een bedrijf zijn of de overheid, bijvoorbeeld bij de aanschaf van defensiematerialen. ‘We moeten innovatief aanbesteden. Dan

Theo Rietkerk: ‘Het gaat om groene groei’

kom je uit bij sterke Overijsselse bedrijven, in plaats van dat je de grens over gaat.’ Financiering Voor de financiering trekt de provincie royaal de buidel. Wat Theo Rietkerk betreft, gebeurt dat niet primair met subsidies. ‘We moeten meer naar durfkapitaal, achtergestelde leningen en garantiestellingen, die deels doorlopend zijn. Al moet de provincie voor initiatieven als het Open Innovation Center Advanced Materials ook een subsidiespoor hebben.’ In innovatie investeert de provincie € 76 miljoen, de vrijetijdseconomie € 25 miljoen en in de agrofood-keten € 7 miljoen. Daarnaast investeert de provincie € 250 miljoen in het thema Energie. Het zijn forse bedragen, maar het is de gedeputeerde dan ook ernst. ‘Er is geen regio die zo veel wil investeren. Ik wil daarbij wel aansluiten bij de agendabepaling van bedrijven. Ik moet me immers wel verantwoorden voor het beschikbaar gestelde geld.’ Duurzaamheid is in de nieuwe aanpak even belangrijk als vanzelfsprekend. ‘De energienota alleen al ademt een en al duurzaamheid.

Daarnaast is er de economische agenda. Het moet ook duurzaam zijn. Het is ook voor volgende generaties. Speel daar als ondernemer op in. Uiteindelijk willen we het als Overijssel beter doen dan het landelijk gemiddelde. Daarom is deze agenda samen met ondernemers opgesteld. Het gaat om groene groei’. • P rovincie Overijssel wil innovatie stimuleren en faciliteren, ondernemers en kennisinstellingen moeten praktisch de leiding nemen met innovatieprogramma’s • High Tech Systemen & Materialen is een van de vier sectoren die worden versterkt • Duurzaamheid is in nieuwe aanpak even belangrijk als vanzelfsprekend: ‘Het gaat om groene groei’

27

Thermoplastische composieten voor vliegtuigexterieurs

Elevator

Rudder

Trailing edge

Inboard wing access panels

Pylon covers

Engine sound attenuation


Aileron

Fixed wing leading edge

Leading edge ribs

Keel beam ribs

Stiffening beams in doors

Fuselage clips

Window frame and slides

Stowage bins

Galley walls

Modular composite seat frame

Floor panels, incl. primary structure pressurized

Thermoplastische composieten voor vliegtuiginterieurs

Trolley sandwhich panels

Wall panels

Climate system ducting

26


TenCate Advanced Armour Danmark ontvangt minister van defensie

Hoog bezoek in Vissenbjerg

De vestiging van TenCate Advanced Armour in Vissenbjerg (Denemarken) was donderdag 26 april gastheer van Nick Hækkerup, de Deense minister van Defensie. Het bezoek was onderdeel van een tweedaags werkbezoek van de bewindsman aan Deense defensiebedrijven.

Peter Bertelsen, directeur productontwikkeling en strategische markten, gaf een presentatie over het bedrijf. Michal Knudsen (plant manager) en Helle Specht (directeur operations) namen de bewindsman en zijn gevolg daarna mee voor een rondleiding. De wandeling begon bij de gerede productoplossingen en ging via de materialen, de pers- en de snijafdeling naar het bedrijfsonderdeel waar het gepatenteerde TenCate Liba® systeem wordt vervaardigd.


De minister kreeg ook voorbeelden te zien van beschermingsoplossingen tegen bermbommen, zoals het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system. Aan de muren in het productiebedrijf was met billboards elk onderdeel van het productieproces en de bedrijfsvoering gevisualiseerd. www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

Minister Hækkerup in gesprek met Helle Specht (directeur Operations TenCate Advanced Armour EMEA). Michal Knudsen (plant manager), Jonas Holck (marketing & offset manager) en Peter Bertelsen (directeur productontwikkeling en strategische markten) luisteren mee.

29


TenCate Armourtex™ bl voor bescherming franse legervoertuigen

Structurele lichtgewicht bepantsering TenCate Advanced Armour in Primarette (Frankrijk heeft een oplossing ontwikkeld die voertuigen passieve bescherming biedt tegen exploderende mijnen en bermbommen. Onlangs ontving het bedrijf een grote order van het Franse leger. In het najaar van 2012 worden 125 voertuigen van Renault Trucks Défense met TenCate ArmourtexTM BL uitgerust.

Waar zich gewapende conflicten voordoen, staan militairen en legervoertuigen bloot aan grote risico’s. Veel dreiging gaat uit van verwoestende explosieven, zoals mijnen en bermbommen. De druk die bij de explosie vrijkomt, zorgt voor een intense mechanische impact op de romp van een voertuig. De schokgolf kan leiden tot het scheuren van de romp, sterke vervorming van de voertuigvloer en een fatale piekdruk in de cabine. TenCate Advanced Armour in Frankrijk formuleerde een antwoord: TenCate ArmourtexTM BL. Pantservoertuig TenCate Advanced Armour is wereldwijd marktleider in concepten voor passieve en actieve voertuigbepantsering. De activiteiten bewegen zich steeds meer in de richting van systemen die zijn geïntegreerd in voertuigen


(‘survivability systems’). TenCate ArmourtexTM BL is een reeks lichtgewicht oplossingen die is ontwikkeld om de constructie van voertuigen te versterken. Deze oplossing op basis van composietmaterialen kan worden gemonteerd op bestaande voertuigen (retrofit) en bij de productie worden geïntegreerd in nieuwe voertuigen. TenCate ArmourtexTM BL beperkt de gevolgen van de schokgolf die vrijkomt bij een explosie. De eerste grote opdracht voor deze beschermingsoplossingen betreft de VAB (véhicule de l’avant blinde) voor het Franse leger. Het is een bewapend pantservoertuig van Renault Trucks Défense voor het transport van manschappen. In het najaar van 2012 worden 125 voertuigen met TenCate ArmourtexTM BL uitgerust. Dat gebeurt deels op locatie in Afghanistan.

Bij dit project was voor vier medewerkers van TenCate Advanced Armour een hoofdrol weggelegd. Het zijn Didier Gaulard (commercial salesmanager), David Bianchini (manager R&D), Thomas Lerbret (ontwerper) en Cédric Tardy (manager voertuigprojecten). Ontwikkeling De ontwikkeling van TenCate ArmourtexTM BL begon in 2009. Het Franse ministerie van Defensie vroeg Didier Gaulard met spoed een bescherming tegen mijnen te ontwerpen en testen voor lichte tactische voertuigen die worden ingezet in Afghanistan. R&D-manager David Bianchini ontwikkelde vervolgens het concept: een driedimensionaal composiet, te monteren bij de wielkasten. Thomas Lerbret (designer) ontwierp vier soorten beschermingen op basis van gegevens die hij kreeg van Cédric

apparatuur waarover de vestiging in Primarette sinds 2011 beschikt, zoals vacuümprocessing en grote ovens. Teamwerk Dit is de eerste omvangrijke productie van driedimensionale structurele bepantsering. Het welslagen van het project is het resultaat van teamwerk door medewerkers vanuit diverse disciplines. Het blijft hier niet bij. Het projecten R&D-team hebben momenteel tien van dergelijke beschermingsprojecten onder handen. Die variëren van het ontwerpen van onderdelen, het berekenen van sterkteeigenschappen met simulatietesten tot en met de voertuigtest met dummies om de mate van impact vast te stellen.

Een met TenCate ArmourtexTM BL uitgeruste Renault VAB na een test met explosieven.

Tardy (manager voertuigprojecten). Didier Gaulard hield ondertussen contact met de klant en eindgebruiker. De eerste test, uitgevoerd met een prototype op een Panhard PVP, was een succes. Weliswaar werd met deze bescherming 50 kilo gewicht aan het voertuig toegevoegd, resultaat was wel dat de romp niet scheurde en dat de verbuiging van de vloer (inclusief de voetsteunen) binnen aanvaardbare grenzen bleef. Didier Gaulard en David Bianchini kregen voor deze toepassing met als merknaam TenCate ArmourtexTM BL een Europees patent. Integratie Cédric Tardy bewaakte de planning. Hij en Thomas Lerbret zijn belast met de integratie van de beschermingsoplossing op de VAB. Zij zagen erop toe dat TenCate ArmourtexTM BL

op de juiste wijze werd aangebracht op de voertuigen waarmee de rijproeven en de test met explosieven werden uitgevoerd. De VAB kan geringe afwijkingen vertonen qua afmetingen. De beschermingsoplossing moet op elk voertuig passen en functioneren. ‘De soldaten zouden het niet op prijs stellen als tijdens de montage in Afghanistan onderdelen niet blijken te passen.’ Samen met het productieteam volgde technisch directeur Gilbert Seyve de kick-off van het prototype en de serieproductie nauwgezet. De eerste beschermingskit werd precies op tijd afgeleverd: vijf maanden na ontvangst van de order. De operators werden opgeleid in de specifieke techniek waarmee de materialen worden aangebracht. Bij de productie kon dankbaar gebruik worden gemaakt van de nieuwe

Met deze recente ontwikkeling kan TenCate Advanced Armour verdere stappen zetten in een opkomende markt. ‘Wij worden hier nu niet meer gezien als producent van materialen, maar als leverancier van een complete oplossingen om de overlevingskans van voertuigen en hun passagiers te vergroten.’ • T enCate ArmourtexTM BL wordt toegepast in bewapend pantservoertuig van Renault Trucks Défense voor het transport van manschappen • Order betekent de eerste omvangrijke productie van driedimensionale structurele bepantsering • Activiteiten van TenCate Advanced bewegen zich steeds meer in de richting van systemen die zijn geïntegreerd in voertuigen www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

31


TenCate Advanced Composites leverancier composieten voor ruimtetelescoop

Prepregs voor James Web Hoogwaardige composietmaterialen van TenCate Advanced Composites in Fairfield (Californië, Verenigde Staten) worden toegepast in de constructie van het zonneschild van de James Webb-ruimtetelescoop, ‘s werelds grootste astrofysisch observatorium.


bb

TenCate Advanced Composites USA is de toonaangevende leverancier van composiet prepregs aan de Noord-Amerikaanse satellietindustrie. TenCate composietmaterialen zijn toegepast in bijna alle westerse satelliet programma’s en Mars-verkenningsvoertuigen. Dat komt door hun opmerkelijke eigenschappen. De materialen zijn niet-geleidend, licht, stijf en bestand tegen extreme temperatuurverschillen. Bij grote temperatuurschommelingen als die in de ruimte, gaat betrouwbaarheid van materialen voor alles. De vestiging van TenCate Advanced Composites in California (VS) heeft voorgeïmpregneerde composietmaterialen geleverd voor het zonneschild van de nieuwe James Webbruimtetelescoop. Dat gebeurde in opdracht van Northrop Grumman Aerospace Systems. Astro Aerospace, businessunit van dit bedrijf, heeft de composietbuizen voor het zonneschild gefabriceerd. Voor een goed begrip van de omvang, schaal en complexiteit van het zonneschild bouwde Northrop Grumman er een schaalmodel van op ware grootte. Het schild meet 24 bij 12 meter en is daarmee net zo groot als een tennisbaan. De hoogte bedraagt eveneens 12 meter. Voor de buizen van het zonneschild wordt gebruikgemaakt van composietmaterialen van TenCate op basis van eigen RS-3C cyanaatester en TenCate Cetex® thermoplastische composieten. De hoogwaardige composieten die worden gebruikt voor de buizen of masten van het zonneschild zijn meer dan twee keer zo stijf als geavanceerde composieten voor commer ciële vliegtuigen. Observatorium De nieuwe ruimtetelescoop is ‘s werelds grootste astrofysisch observatorium. De ‘James Webb’ wordt gebouwd en onderhouden door de

NASA, met hulp van de European Space Agency en de Canadian Space Agency. De telescoop is vernoemd naar de voormalige voorzitter van de NASA, James Webb. De telescoop kan 13,5 miljard jaar ‘terugkijken’ in de tijd. In deze periode werden de sterren, melkwegstelsels en planeten gevormd. Het opvangen van licht van sterren en sterrenstelsels die kort na de oerknal werden gevormd, is een van de doelen van de nieuwe telescoop. Met de telescoop wil de NASA tevens bepalen hoe de oudste sterren stelsels zijn geëvolueerd, wat de fysische en chemische samenstelling is van verre zonne stelsels, hoe nieuwe melkwegstelsels worden gevormd en mogelijke andere levensvormen onderzoeken. • T enCate Advanced Composites USA is toonaangevend leverancier van composiet prepregs aan Noord-Amerikaanse satellietindustrie • TenCate materialen zijn niet-geleidend, licht, stijf en bestand tegen extreme temperatuurverschillen • Nieuwe ruimtetelescoop is ‘s werelds grootste astrofysisch observatorium www.tencatespacecomposites.com [email protected]

Het schaalmodel (1:3) van de vijfde laag van het zonneschild tijdens de test. Foto: NASA

33


TenCate Grass introduceert geweven kunstgras op landscapingmarkt


Een groeimarkt voor kunstgras TenCate Grass richt zich naast sporttoepassingen op landscaping, de toepassing van kunstgras in openbaar groen en in tuinen. In alle gevallen volgt het bedrijf een systeembenadering (een totaalpakket bestaande uit TenCate componenten) en werkt het nauw samen met partijen in de waardeketen. Reagerend op de stijgende vraag van klanten en eindgebruikers in de landscapingmarkt is onlangs flink geïnvesteerd in textureercapaciteit. Het onderstreept de marktoriëntatie van de groep en het vermogen snel en ondernemend in te spelen op ontwikkelingen.

TenCate Grass ontwikkelt en produceert kunstgrascomponenten en -systemen voor toepassingen als voetbal-, hockey- en andere sportvelden en voor landscaping. Sporttoepassingen vormen momenteel de belangrijkste markt in kunstgras. De markt voor landscaping groeit evenwel sterk en heeft op termijn naar verwachting grotere potentie en omvang dan sport. Voorbeelden van toepassingen zijn groenstroken langs rij- en trambanen en op luchthavens, gazons bij woningen en hotels, kunstgras op balkons, speeltuinen en andere recreatievoorzieningen. Argumenten voor kunstgras Voor toepassing van kunstgras in tuin en openbaar groen pleit een aantal milieu- en duurzaamheidsargumenten. Er zijn geen water of meststoffen nodig, het is onderhoudsvriendelijk en het onderliggende systeem is

eenvoudig te installeren. Onderdeel van zo’n systeem is bijvoorbeeld een drukverdelende laag geosynthetisch materiaal van TenCate. Omdat kunstgras wordt vervaardigd van één materiaalsoort, kan het steeds beter worden gerecycled. Kunstgras oppervlakten voelen als ‘echt’ aan en krijgen een zeer natuurlijk aanzien. Die laatste positieve eigenschappen zijn mede het resultaat van de recente investering door TenCate Grass in textureercapaciteit. Hiermee krijgen kunstgrasvezels een ‘krul’. Deze capaciteit is bij TenCate Grass in Dayton (Tennessee, USA) en Nijverdal (Nederland) flink uitgebreid (zie blz.37). Eerste stappen Tot een jaar of tien geleden werden vooral laagpolige, harde polypropyleen matten aangeboden, beter bekend als ‘balkongras’. TenCate zette tien jaar geleden de eerste Vervolg op pagina 36

35




Midden-Oosten’, vertelt salesmanager Hein Heerink. ‘Ondanks de lobby en scherpe offertes van lokale kunstgrasproducenten koos men dankzij onze goede naam, specifieke producteigenschappen en snelle levertijden voor kunstgrasgarens van TenCate. Ook in het Midden-Oosten zie je steeds meer projecten van significante omvang.’ Als voorbeeld noemt hij groenvoorzieningen langs snelwegen en verkeersknooppunten in Saoedi-Arabië en Abu Dhabi. Start- en landingsbanen lijken eveneens een voor de hand liggende toepassing. Qua oppervlaktes is het in elk geval een aantrekkelijke markt.

Hein Heerink: “TenCate kan eindgebruiker en tufter voor elke wens een interessant aanbod doen.”

stappen in de hoogwaardige landscapingmarkt met het merk Royal Grass. TenCate had de benodigde kennis, kunde en capaciteit inzake de productie van kunstgras al in huis. Het meest geëigende verkoop- en distributiekanaal vormden destijds de hoveniers. Vanaf het moment dat de tapijtindustrie via grote inkoopcombinaties actief hoogwaardige landscape tapijten ging aanbieden, zijn ook de volumes snel gaan groeien. De enorme potentie van de landscapingmarkt begon zich af te tekenen. Dat begon in de mediterrane landen, met Spanje voorop. In de Verenigde Staten begon de opmars in Californië. TenCate ging zich – naast sporttoepassingen – steeds meer op de landscapingmarkt richten. Productverbeteringen en -innovaties voor sport, zoals sprietjes die beter rechtop blijven


staan en zacht aanvoelen, konden vaak aan de jonge maar zich snel ontwikkelende markt worden doorgegeven. ‘Het mooie is dat we deze stap vrij eenvoudig in onze fabrieken hebben kunnen maken’, vertellen Erik Wagena en Hein Heerink, respectievelijk projectmanager en salesmanager TenCate Grass. ‘Bij sport ligt de lat technisch gezien hoger, maar de techniek gaat redelijk één op één. Je past dezelfde productiestappen toe. Voor sport gebruik je alleen iets dikker grasgaren.’ Projecten De nieuwste trend vormt de projectenmarkt. Het gaat dan om grootschalige projecten met grote aannemers, zoals 100.000 m2 kunstgrasstroken langs trambanen in Gaziantep (Turkije). ‘Dit is de textielhoofdstad van Turkije en het

Snel en flexibel TenCate kan de landscapingmarkt snel en flexibel beleveren. De distributie naar eindklanten gebeurt via bedrijven als TigerTurf, Condor en Royal Grass. Tegenwoordig is een groot deel van de capaciteit in Nijverdal voor deze markt ingericht. ‘Het is mooi om te zien dat een jaar na ingebruikname onze nieuwe texturatiecapaciteit in Nederland al volledig is volgeboekt.’ Ook vanuit de vestiging in Dubai kan TenCate de volumemarkt – de bouwen tuincentra – goed van producten voorzien. Hier is TenCate immers kostenleider. ‘TenCate kan eindgebruiker en tufter voor elke wens een interessant aanbod doen.’ Ondertussen staat de productontwikkeling niet stil. Niet-horizontale toepassingen als dakisolatie vragen weer andere functionaliteiten. Als alternatief voor rubberen tegels bij speelplaatsen ontwikkelt TenCate kunstgras met antistatische eigenschappen. In warme landen stelt de consument prijs op kunstgrassprieten met een verkoelende functie. Toepassing van de inkjettechnologie van TenCate dochteronderneming Xennia Technology moet het in de toekomst mogelijk maken nog gerichter functionaliteiten aan te brengen.



Bewustmaking ‘Wat ons onderscheidt, is flexibel inspelen op de veranderende marktvraag en snel nieuwe technieken kunnen toepassen’, stelt Hein Heerink. ‘We zijn innovatief en kunnen dankzij onze grote en wereldwijde capaciteit direct inspelen op het lokale afnamepatroon van de klanten.’ Tegelijk zullen hovenier en consument nog meer bewust moeten worden gemaakt van de kwaliteit van TenCate Grass en de verschillen met andere aanbieders. Er zijn landen waar producenten het niet zo nauw nemen met het milieu en de kwaliteit van hun grondstoffen. ‘Dat moet je duidelijk kunnen maken. Je wilt toch niet dat je kind of hond op kunstgras speelt waarin schadelijke stoffen zijn verwerkt, die ook nog eens kunnen uitspoelen in het grondwater. Voor het bewustzijn van de consument is het daarom goed dat we nu met enkele klanten kijken naar de mogelijkheid een CE-markering te krijgen op kunstgrastapijten.’ • Toepassing van kunstgras in tuin en openbaar groen wint terrein op basis van milieu- en duurzaamheidsargumenten • Nieuwste trend in landscaping vormt de projectenmarkt, grootschalige projecten met grote aannemers • TenCate Grass kan dankzij haar grote en wereldwijde capaciteit direct inspelen op het lokale afnamepatroon van klanten www.tencategrass.com [email protected]

Kunstgrasgaren met een krul TenCate Grass heeft haar textureercapaciteit in de Verenigde Staten en Europa aanzienlijk uitgebreid. Aanleiding was de toenemende vraag naar getextureerde kunstgrasgarens voor zowel landscaping als sportvelden. Met deze getextureerde kwaliteit kunstgrasgarens heeft deze divisie van TenCate een nieuwe standaard gezet.

Erik Wagena: “Door textureren voeg je extra waarde toe aan het product.”

Erik Wagena (projectmanager TenCate Grass) was betrokken bij de installatie van de textureerunits. ‘Anders dan bij het kroesproces krijgen kunstgrasvezels in het textureerproces geen regelmatige maar een willekeurige krullerige vorm’, legt hij uit. Het grassprietje ‘herinnert’ zich, na in de backing getuft te zijn, als het ware dat het gekreukeld is, waardoor de krul er weer in springt. ‘Deze nieuwe techniek heeft het voordeel dat je veel dunnere garens kunt produceren. Dat is met name interessant voor landscaping, maar maakt het ook een goed hockeyproduct.’

menten op twee verschillende spoelen. Deze lopen tijdens het productieproces bij elkaar in. Voor een natuurlijker look textureren we die.’ Hij toont een dwarsdoorsnede van een dergelijke kunstgrasmat, die door deze kleurmenging en bewerking inderdaad echter en natuurlijk oogt. Ingebracht tussen rechtopstaande kunstgrasvezels lijken de gekroesde garens op gemaaide, ‘dorre’ grassprieten. Een kunstgrasmat vertoont daardoor nog meer overeenkomsten met een veld van natuurgras. ‘Zo voeg je extra waarde toe aan het product.’

Natuurlijke look ‘Voor het landscapeproduct verwerken we groene en beige ofwel “jute-kleurige” monofila-

www.tencategrass.com [email protected]

37

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Ten Cate versterkt duurzaamheidsbeleid


Duurzaam ondernemen In 2011 heeft TenCate haar duurzaamheidsbeleid verder versterkt. Als onderdeel hiervan verankert Ten Cate Protect bv het maatschappelijk verantwoord ondernemen structureel in de organisatie.

De divisies van TenCate besteden wereldwijd veel aandacht aan de beheersing van de productieprocessen, de uitval en (gescheiden) afvalstromen. Voor energiebesparing wordt in Nederland gebruikgemaakt van warmtekoudewisselaars tussen de fabriekslocaties. Bij de verwerking van afval wordt samen gewerkt met erkende partners. De meeste chemicaliën en (grondstoffen voor) kunststof vezels worden wereldwijd door TenCate ingekocht bij multinationals die een op duurzaamheid gericht beleid voeren. In binnenen buitenland hebben TenCate divisies certificeringen inzake duurzaamheid en kwaliteit gerealiseerd of verlengd. Het aantal innovatieprojecten met duurzaamheid als (sub)thema is aanzienlijk. Hoofdkantoor en werkmaatschappijen werken gericht aan het zichtbaar en meetbaar maken van het beleid inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen. Alles is daarbij gericht op duurzaamheid. Ecotools Met behulp van de proces-ecotool bepaalt TenCate in 2012 in Nederland (en vervolgens wereldwijd) een zo volledig en eenduidig mogelijke CO2-voetafdruk van de processen binnen de bedrijven. Met product-ecotools wordt in 2012 van een groeiend aantal TenCate producten de CO2-voetafdruk bepaald. Zo kan de performance van een product gedurende de hele waardeketen inzichtelijk worden gemaakt. Criteria zijn bijvoorbeeld klimaateffect, energieen waterverbruik, landen chemicaliëngebruik.

Redenen De redenen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) liggen voor de hand. Om te beginnen de toenemende schaarste aan energie en grondstoffen. Bedrijven die maatschappelijk verantwoord ondernemen, kennen een efficiëntere bedrijfsvoering en zijn innovatiever. Omdat ze minder afval produceren, minder energie verbruiken en een lager ziekteverzuim hebben, kunnen ze kosten besparen. Het maakt dergelijke bedrijven tot een aantrekkelijke werkgever en is goed voor het imago. Minstens zo belangrijk is dat stakeholders steeds vaker vragen wat een bedrijf aan mvo doet. Je hebt een streepje voor bij kredietverleners, investeerders en eindgebruikers. Steeds meer overheden eisen bij een tenderprocedure een aantoonbaar beleid ten aanzien van maatschappelijk ondernemen. Verankeren Ten Cate Protect bv is begonnen met mvo structureel te verankeren in de organisatie. In feite is het bedrijf al geruime tijd met mvo bezig. Door de jaren zijn tal van maatregelen genomen om processen te verduurzamen en het milieu te ontzien. Het betreft onder meer de vermindering van geuremissies, de inrichting van een afvalwaterzuiveringsinstallatie, de ingebruikname van een biogasinstallatie en de doorlevering van water en warmte tussen de TenCate bedrijven in Nijverdal. Niet alleen het milieu profiteert hiervan. TenCate behaalt ook een financieel voordeel door de afvalwaterzuivering in eigen huis te houden en hoge zuiveringskosten

van het waterschap te voorkomen. Het biogas dat ontstaat bij het proces wordt gebruikt voor de opwekking van stoom. De inspanningen worden nu verder geformaliseerd en meer ingebed in procedures, afspraken en certificeringen. Hand in hand daarmee gaat de bewustwording van de medewerkers. Tenslotte gaat mvo alle medewerkers aan. ‘Het is belangrijk dat mvo breed tot de bewustwording van ons allen doordringt. Het vergt een gedrags- en cultuurverandering van idereen’, aldus Jos Bosman, directeur TenCate Protective Fabrics EMEA. ‘Binnen Ten Cate Protect bv zal iedere afdeling en medewerker betrokken worden bij de doelstelling om invulling te geven aan het bereiken van een meer duurzame omgeving met het oogmerk daarmee onze marktpositie te versterken.’ • T enCate bepaalt met behulp van de proces-ecotool een zo volledig en eenduidig mogelijke CO2-voetafdruk van de processen binnen de bedrijven • Met product-ecotools wordt in 2012 van een groeiend aantal TenCate producten de CO2-voetafdruk bepaald • Doelstelling van Ten Cate Protect bv is het bereiken van een meer duurzame omgeving met het oogmerk daarmee de marktpositie te versterken www.tencateprotectivefabrics.com [email protected]

39

End-usermarketing

TenCate LIBA® maakt ook in bürglen het verschil

Keramische bescherming TenCate Advanced Armour en General Dynamic European Land Systems-Mowag ontvingen woensdag 25 april een aantal klanten voor een demonstratie van keramische beschermingsoplossingen op basis van TenCate Liba®. TenCate Liba® is een gepatenteerde lichtgewicht beschermingsoplossing op basis van keramische bolletjes in een matrix van elastisch polymeer. Het materiaal onderscheidde zich opnieuw positief.

TenCate Liba® is een beschermingsoplossing op basis van keramische bolletjes in een matrix van (hier nog aan te brengen) elastisch polymeer


Product – TenCate Liba® Markt – antiballistiek (persoonlijke en voertuigbescherming) Technologie – keramiek- en polymeertechnologie PROCES – inserts worden aangebracht in kogelwerende vesten en voor bepantsering van voertuigen

General Dynamic European Land Systems (GDELS)-Mowag en TenCate Advanced Armour werken al een flink aantal jaren samen. Met deze bijeenkomst wilden zij hun gasten laten zien welke voordelen TenCate Liba® biedt in vergelijking met conventionele keramische oplossingen. Projectmanager Kenn Jensen, de grote motor achter deze bijeenkomst, is het dagelijkse aanspreekpunt bij TenCate Advanced Armour voor GDELS-Mowag. Matrix TenCate Liba® is een gepatenteerde lichtgewicht beschermingsoplossing op basis van keramische bolletjes in een matrix van elastisch polymeer. Hiervan worden panelen (inserts) gemaakt. Er is een breed scala aan oplossingen in zowel modulaire producten als geïntegreerde systemen. Een beschadigd TenCate Liba® paneel is eenvoudig en snel te herstellen. Een van de vuurproeven toonde aan dat ook zo’n gerepareerd en opnieuw beschoten paneel voldoende bescherming biedt. Daarbij is TenCate Liba® ook nog eens aanmerkelijk lichter in gewicht dan het traditionele staal. Dat scheelt aanzienlijk in gewicht, brandstofverbruik, snelheid en wendbaarheid van het pantservoertuig.

Schiettesten De hele dag stonden panelen van TenCate Liba® bloot aan schiettesten. Een gebogen paneel beschermen is met conventionele keramische oplossingen niet mogelijk. Dat bleek wel te kunnen bij een dergelijk paneel dat was voorzien van TenCate Liba®. Voor OEM’s opent dat een scala aan nieuwe mogelijkheden. Die gelden vooral het ontwerp van de buitenzijde; onderdelen als periscopen en optische apparatuur kunnen nu effectief worden beschermd. Een TenCate Liba® paneel dat is beschadigd en waarvan het beschadigde deel opnieuw wordt beschoten, is binnen één uur volledig te repareren. Voor de eindgebruiker betekent dit dus een volledig functionele vloot van voertuigen, optimale bescherming van de soldaten, en minder of bijna geen oponthoud in vergelijking met andere ballistische materialen. Een vergelijkende test met een beschadigd TenCate Liba® paneel en een beschadigd conventioneel keramisch paneel toonde aan dat TenCate Liba® 100% bescherming biedt bij een mechanische inslag. Het andere paneel werd doorboord.

• G DELS-Mowag en TenCate Advanced Armour tonen bezoekers de voordelen van TenCate Liba® in vergelijking met conventionele keramische oplossingen • Bescherming met TenCate Liba® blijft intact na een incident en behoeft geen herstelwerkzaamheden aan voertuig

www.tencateadvancedarmour.com [email protected]

Kenn Jensen (rechts) geeft uitleg over de resultaten in Bürglen.

41


TenCate Geolon® voor fundering appartementencomplex moskou

In opeenvolgende tijdperken is voor de huisvesting van inwoners van Moskou een veelheid aan architectonische stijlen toegepast. Is de ene wijk ruim opgezet, in de andere is sprake van dichte bebouwing. Vanwege de bevolkingsgroei (Moskou telt een kleine 12 miljoen inwoners) zijn aannemers soms gedwongen gebouwen op te trekken op plekken die daarvoor eerder niet geschikt werden bevonden. Zoals bij de bouw van een appartementencomplex aan de rand van een ravijn met drassige bodem in de Russische hoofdstad. De oplossing lag in een met 85.000 m2 TenCate Geolon® PP versterkte en ingepakte helling over de gehele lengte van de constructie. Als tijdelijke bekisting werden betonblokken gebruikt. Was hiermee een stevige zandlaag gecreëerd, dan werden deze blokken gebruikt voor een volgende, hogere laag. In totaal werden op deze manier 25 lagen van 60 cm hoogte geconstrueerd. Zo werd in slechts een paar maanden een 15 meter hoge helling geconstrueerd met een hoek van 45°. Daarvoor waren bescheiden mankracht en middelen toereikend. Bovendien kon de aannemer boven op de verhoging een voetgangersgebied aanleggen. www.tencategeosynthetics.com [email protected]


Op basis van geosynthetics Het lijkt een eigentijdse variant op een trappenpiramide in Mesopotamië of MiddenAmerika. In werkelijkheid is het een met geosynthetics van TenCate versterkte muur rond een appartementencomplex in Moskou (Rusland). Toepassing van deze materialen betekende een innovatieve, kostenefficiënte oplossing.

Product – TenCate Geolon® PP-100S Markt – Bouw, wegen waterbouw Technologie – weef- en coatingtechnologie PROCES – continue opbouw van compacte zandlagen en versterkende geosynthetics

43


TenCate Advanced Composites sponsort green team twente


1:727,5 Het Green Team Twente heeft op de Shell Eco-marathon in de categorie UrbanConcept waterstof de eerste prijs in de wacht gesleept met een resultaat van 75 km/kWh (727,5 km op 1 liter benzine). TenCate is sponsor in natura van het team. De onderneming voorzag de deelnemers van composietmateriaal, pilotenoveralls en drie moderne Karsten-tenten op basis van TenCate materialen: twee voor het team en een voor het voertuig.

Het Green Team Twente nam van 17 tot en met 19 mei in Rotterdam deel aan de Shell Eco-Marathon Europe. Het team van elf studenten Werktuigbouwkunde van de UT heeft hiervoor in korte tijd zelf een buitengewoon zuinige en duurzame auto gebouwd. Zuinig rijden staat in deze race centraal. Shell daagt de deelnemers uit een voertuig te bouwen dat met één liter brandstof zo ver mogelijk kan rijden. Het Twentse team nam het op tegen ruim 200 teams uit heel Europa. Er zijn verschillende brandstoftypen toegestaan. Het Green Team Twente koos voor waterstof, die door een brandstofcel wordt omgezet in elektriciteit. Inventieve oplossingen De auto was voorzien van alledaagse accessoires, zoals een ruitenwisser, verlichting en kofferbak. Een aantal inventieve oplossingen moest ervoor zorgen dat de auto zo min mogelijk brandstof verbruikt. Naafmotoren zetten de elektriciteit zeer efficiënt om in beweging. Hieraan is een systeem gekoppeld dat de remenergie opslaat en hergebruikt bij het optrekken. Het team heeft een lichtgewicht chassis ontworpen met slechts één centrale buis. De ophanging, die ook direct voor de

vering zorgt, is gemaakt van koolstofvezel. De carrosserie is gemaakt van een koolstof vezellaminaat van TenCate. Tot slot heeft de auto een geavanceerd meet- en regelsysteem. Dit houdt de snelheid zo constant mogelijk en laat het remmen en optrekken zo efficiënt mogelijk verlopen. Begeleiding Het Green Team van de UT werd geadviseerd door Lloyd van Hout. Hij is bij de UT verantwoordelijk voor het onderhoud van 75 roeiboten, 40 kano’s en 11 zeilschepen. Met zijn bedrijf Swarthout richt hij zich op botenbouw, projectadvies en begeleiding. Hij laat zich positief uit over de materialen die TenCate beschikbaar stelde. ‘Ik was zeer tevreden over het gesponsorde product. Het viel me al op bij de droge vezels dat ze van hoge kwaliteit en goed geweven waren. Uit enkele teststukken bleek dat een opbouw van slechts twee lagen een afdoende sterk laminaat zou geven voor grote delen van de carrosserie en dat het toevoegen van een relatief dunne kernlaag op de weinig gekromde vlakken een vormvast resultaat gaf. Hierdoor was het goed mogelijk om in één afvorming een licht eindresultaat te verkrijgen.’

45


TigerTurf UK organiseert klantendag

Klantendag De vestiging van TigerTurf in Hartlebury (Verenigd Koninkrijk) ontving donderdag 26 april dertig toonaangevende consultants en contractpartijen.

TigerTurf is een productie- en marketingsorganisatie van kunstgrassystemen en onderdeel van TenCate. Er zijn vestigingen in Auckland (Nieuw Zeeland), Campbellfield (Australië), Hartlebury (Verenigd Koninkrijk) en Austin (Texas, VS). Het zijn de sportmarkten in met name deze landen waar TigerTurf een sterke positie inneemt. Thema van de bijeenkomst in Hartlebury was kwaliteitscontrole in de keten door het integreren van upstream- en downstreamactiviteiten. De agenda vermeldde onder andere een introductie van de TenCate XQ™ technologie, de productportfolio, innovaties en R&D. De TenCate XQ™-technologie levert kunstgras-

vezels de benodigde sterkte om de aanzienlijke materiële spanning te weerstaan waaraan kunstgrasvezels blootstaan. Driedimensionale monofilamenten zonder deze technologie zijn minder veerkrachtig, minder bestand tegen splijten en slijten sneller. Met TenCate XQ™ technologie is het mogelijk velden te constru eren die lange tijd aan de FIFA 2 Star-eisen blijven voldoen.

Maintenance) was het ‘een bijzonder informatieve dag. Het was goed om kennis te nemen van de nieuwe producten en ontwikkelingen van TigerTurf en van de betrokkenheid van TenCate bij de groei van het bedrijf’. www.tigerturfworld.com [email protected]

Richard MacGregor (consultant bij de RMA Consulting Group voor voetbal- en rugbybonden) ziet terug op ‘een interessante en plezierige dag’. Voor David Blamire (directeur Replay

Vanwege de uitstekende prestatie in productplacement en installatie van kunstgrasvelden ontvingen vier gasten een Premier Partnership-certificaat. Ze worden geflankeerd door Nick Rickerby (links), Paul Langford (midden) en Nick Springate (rechts)


txtures in 2012

Vooruitzichten txtures 3 / NAJAAR 2012 In de najaarseditie van txtures besteden we aandacht aan onder meer

Duurzaamheid TenCate Protective Fabrics en TenCate TenCate heeft een mvo-team geformeerd. Meer over het hoe en waarom van dit team en de inspanningen inzake duurzaamheid

Advanced Armour bundelen krachten TenCate Advanced Armour en TenCate Protective Fabrics USA hebben in India een armourbedrijf opgestart. txtures bericht over de achtergronden en ambities.

TenCate 160 jaar koninklijk

Halfjaarcijfers 2012 Op 11 juli 1852 verleende Koning Willem III Godfried Salomonson de vergunning voor het voeren van het koninklijk predikaat voor de in oprichting verkerende stoomweverij in Nijverdal.

colofon Jaargang 47 - nummer 2 - zomer 2012

Achtergronden bij de resultaten in de eerste zes maanden van 2012

txtures is een uitgave van Koninklijke Ten Cate nv ten behoeve van haar eigen medewerkers en externe stakeholders. Het blad verschijnt vier keer per jaar in een Nederlands- en een Engelstalige versie. Het is toegestaan (delen van) artikelen over te nemen, mits deze worden voorzien van bronvermelding en zonder dat passages en citaten in een andere context worden geplaatst. Redactie Koninklijke Ten Cate nv Postbus 58, 7600 GD Almelo telefoon +31 546 544 911

Hoofd- en eindredactie Vormgeving Drukwerk Coen Heldeweg DeNK•creatieve vrijdenkers Lulof druktechniek telefoon +31 546 544 305 Almelo Almelo [email protected]

47

Making a difference in the line of duty Bij de bescherming van helikopters telt elke kilo. Het vereiste hoge beschermingsniveau wordt bereikt door de meest lichtgewicht materialen die beschikbaar zijn, zoals TenCate Liba® en TenCate Ceratego™. Deze EN9100 gecertificeerde oplossingen voor de luchtvaart hebben een groot multi-hitvermogen. Zowel de helikopter, bemanning als passagiers worden daardoor beschermd tegen de effecten van projectielen of fragmenten. Dankzij de ruime ervaring in composietoplossingen voor de luchtvaart is de bepantsering van TenCate Advanced Armour ontworpen om het verschil te maken in maximale bescherming met slechts een minimum aan toegevoegd gewicht.

www.tencateadvancedarmour.com

2012 nummer 2 zomer 2012

Recommend Documents