De organisatie rond de arts-assistenten en specialistische opleidingen was tot nu toe verspreid over

Medisch Onderwijs t n a r K "nu in opleiding, straks uw collega!"

Medisch Onderwijs Krant Deze krant willen wij tweemaal per jaar, in voor- en najaar, uitbrengen ter informatie van docent-stafleden en andere betrokkenen in en rond het Scheper Ziekenhuis en Röpke Zweers Ziekenhuis. Dus ook op de stageplekken in diverse huisartspraktijken, GGZ, sociale geneeskunde, verpleeghuis de Horst en Van Boeyenoord in Assen.

COLOFON Leveste / Bureau Medische Opleidingen Scheper Ziekenhuis in Emmen in samenwerking met UMC Groningen en Röpke Zweers Ziekenhuis te Hardenberg Henk van der Wiel, hoofd, kinderarts n.p. E [email protected] T 0591-691548 / 06-12385791 Dagelijks aanwezig Jet Lauret-van Gijn, coördinator co-assistenten E [email protected] T 0591-691579 Aanwezig maandag, dinsdag en woensdag

“Bureau Medische Opleidingen” 1 oktober officieel van start gegaan Het “Bureau Co-assistenten” van het Scheper Ziekenhuis is omgedoopt tot “Bureau Medische Opleidingen”. Het bureau zal naast de organisatie van de co-assistenten ook de organisatorische taken op zich nemen voor de arts-assistenten (AIOS en ANIOS), het artsen-team van de SEH, en de bibliotheek. Daarvoor is, naast Jet Lauret, Manuela van Wijhe aangetrokken als nieuwe medewerker. Henk van der Wiel, oud-kinderarts, is hoofd van het bureau.

Ondertussen zijn organisatie, financiën en opleidingseisen complexer geworden. Samenwerking met UMCG en andere Teaching Hospitals vraagt veel externe contacten. Daardoor was het hoog tijd deze medische opleidingsactiviteiten onder één dak te brengen. Tjipke Ypma, gynaecoloog en onderwiijscoördinator tot 2008, heeft in 2006 een plan gepresenteerd voor het huidige leerhuismodel. Een “Leerhuis”, zoals bij de meeste opleidingsziekenhuizen.

De organisatie rond de arts-assistenten en specialistische opleidingen was tot nu toe verspreid over meerdere personen en afdelingen. Die hebben enthousiast de opleidingen op gang gebracht. Het aantal arts-assistenten is gegroeid tot ruim 25. Arts-assistenten en specialistische opleidingen zijn inmiddels onmisbaar in de ambitie van het Scheper Ziekenhuis. In samenwerking met het Röpcke Zweers ziekenhuis leiden wij 50 co-assistenten per jaar op.

Wij willen deze activiteiten verder uitbouwen. Meer support geven aan opleiders en arts-assistenten. Meer samenhang brengen in onze onderwijsactiviteiten. Een actievere rol spelen in het samenwerkingsverband rond het UMCG. Inhoud en eindverantwoordelijkheid voor de opleidingen interne en chirurgie blijven uiteraard bij de opleiders Frank van der Kleij, internist, Michiel van de Berg, chirurg, en wat betreft de SEH bij Marco Dam, chirurg. Medische aansturing en eindverantwoordelijkheid voor de ANIO's blijven bij de betrokken vakgroepen.

Manuela van Wijhe, coördinator arts-assistenten E [email protected] T 0591-691547 Aanwezig maandag, woensdagochtend, donderdag en vrijdag Vormgeving en opmaak M. Breider-Nuismer Druk en afwerking vanLiere drukkers v.l.n.r. Henk v.d. Wiel, Frank v.d. Kleij, Michiel v.d. Berg, Jet Lauret, Tjipke Ypma en Manuela van Wijhe

CO-ASSISTENTEN De eerste artsen uit Curriculum G2010 In de afgelopen maanden deden de eerste studenten uit het nieuwe curriculum G2010 hun artsexamen. In 2003 werd het nieuwe curriculum in Groningen ingevoerd bij de eerstejaars studenten. Sinds 2007 is het van toepassing op onze (5e en 6e jaars) co-assistenten. Ter herinnering: bij G2010 ging het vooral om: Invoering van de internationale bachelor/master-structuur: bachelor min of meer in de plaats van het oude candidaatsexamen, master in de plaats van doctoraal én arts-examen. Naast kennis ook nadrukkelijker aandacht voor andere essentiële competenties (CanMeds). De student in een zelfstandiger rol, de docent meer coachend. Geen verplicht coschap meer in alle “basis-specialismen”, maar een aantal keuze-mogelijkheden.

10 STAGES Á 4 WEKEN = 40 WEKEN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Interne Geneeskunde Cardiologie + Longziekten Algemene Chirurgie Kindergeneeskunde (tenzij ..*) Neurologie (tenzij ..*) Gynaecologie-Verloskunde (tenzij ..*) Psychiatrie (tenzij ..*) Keuze-vak Huisartsgeneeskunde Sociale geneeskunde eventueel als tropen-stage eventueel als stage verpleeghuis-geneeskunde

* indien al gedaan in het M1-jaar, dan te vervangen door een extra keuze-vak. Elke stage: Logboek en farmacotherapie-formulieren 2e week: zelf-beoordeling 1e logboekbeoordeling 1e praktijk-beoordeling 4e week: 2e logboek-beoordeling 2e praktijk-beoordeling eigen stage-evaluatie

Keuze-vakken: Anestesiologie Intensive Care Dermatologie (alleen Emmen) Geriatrie (alleen Emmen) KNO (Emmen: combi met Oogheelk. + Kaakchir.) Orthopedie Plastische Chirurgie (alleen Emmen) Radiologie Reumatologie (alleen Emmen) Revalidatie (alleen Emmen) Spoedeisende hulp Urologie Klinische Genetica (UMCG) Arts Verstandelijk Gehandicapten (Boeijenoord)

De master-fase omvat: 4e studiejaar: junior coschappen, sinds kort allemaal in het Martini Ziekenhuis en het UMCG om basisvaardigheden te leren, afgewisseld met cursorisch onderwijs. 5e studiejaar: senior coschappen (o.a. in Emmen en Hardenberg), met een aantal verplichte en enkele keuze-stages. 6e studiejaar: een semi-artsstage van 20 weken in een keuzevak, min of meer in de rol van arts-assistent, en een wetenschappelijke stage van 20 weken, ook in een vak naar keuze. Een aantal van deze stages worden in Emmen aangeboden. In Emmen en Hardenberg was er al voor gekozen om stages interne geneeskunde en chirurgie verplicht te stellen en dat is dit jaar uitgebreid met een combi-stage cardiologie & longziekten Bovendien is besloten weer een vaste “logische” volgorde aan te houden. Er blijven keuze-mogelijkheden. Zie bijgaand overzicht.

Veranderingen in ons programma voor de senior-coschappen M2-programma Emmen-Hardenberg

WOENSDAGMIDDAGONDERWIJS in Emmen (40x3 uur): Coach-groepen 20 x 1,5 uur Intervisie Thema-bespreking Discipline-overschrijdend onderwijs 25 x 1,5 uur Gezondheidsrecht 5x Medische ethiek 5x Farmacotherapie 5x Diversen 10x Discipline-gebonden werkconferenties 30 x 1,5 uur Cursussen 5 x 1,5 uur

1x disc.gebonden 1x thema in coachgroep 1x PICO-CAT PORTFOLIO - Persoonlijk ontwikkelingsplan - Overzicht van activiteiten en resultaten

INDIVIDUELE COACHGESPREKKEN 3x per jaar, z.n. vaker VOORTGANGSTOETS 4 x per jaar TRANS-MINISYMPOSIA 4 x per jaar

Laboratoria 4 middagen KC Lab / MB Lab / PA Lab / APO

EXCURSIE 1 dag per jaar

Resuscitatie BLS 2 middagen

CO-OUT DAG 1x per jaar

Persoonlijke presentaties 1x disc.overschrijdend

EINDGESPREK met onderwijs-coördinator

Aantal senior co-assistenten groeit tot rond 50 Het aantal senior-coassistenten groeit dit jaar tot 50, waarvan 40 in Emmen en 10 in Hardenberg. Dat is dan ook echt ons maximum. Op de woensdagmiddag zijn alle 50 co-assistenten in Emmen voor cursorisch onderwijs. Het aanbod van studenten uit Groningen is ongelijkmatig verdeeld over het jaar. Om dit aantal te kunnen opvangen én goed onderwijs te kunnen geven, hebben we besloten de instroom in Emmen gelijkmatig te gaan verdelen: elke 2 weken 2 nieuwe co's, in Hardenberg elke maand 1 nieuwe co. Voor sommige studenten kan dat een wachttijd betekenen van 1-2 maanden.

Semi-artsstages De semi-artsstage in het 6e = laatste studiejaar omvat 14 weken in een hoofdvak, 6 weken in een gerelateerd bijvak. De student werkt dan in een semi-zelfstandige rol, en kan dus min of meer als artsassistent worden ingezet. Iedere student zoekt hiervoor zelf een stageplek uit de mogelijkheden die UMCG en de geaffilieerde ziekenhuizen bieden. Deze staan op de studenten-site Nestor. Het Scheperziekenhuis biedt op het moment semi-artsstages aan in 6 vakgebieden: Geriatrie + Revalidatie Gynaecologie Interne Geneeskunde Kindergeneeskunde Neurologie Spoedeisende geneeskunde Andere vakgroepen, ook in Hardenberg, die een semi-artsstage zouden willen aanbieden, geven we graag informatie!

De buluitreiking en cum laude Elke maand studeren er co-assistenten af. In het Academiegebouw in Groningen leggen zij de eed of belofte af en wordt de bul uitgereikt. Sinds enkele jaren is het de gewoonte dat de affiliatie-coördinator, bij ons Henk van der Wiel, de studenten op het moment van de buluitreiking persoonlijk toespreekt. Zo komt het dat de toehoorders vaak het curriculum vitae te horen krijgen en dat is soms indrukwekkend! Zoals een verpleegkundige die zijn droom verwezenlijkt, maar daarvoor elk weekend moet werken om zichzelf te onderhouden. Of een theoloog die geïnteresseerd is geraakt in de geneeskunde, omdat hij lid was van een medisch-ethische commissie, een promovendus medische biologie die meer wilde weten van het medische vak. Wat een passie wat een drive! Het valt ons op dat er weinig studenten uit het Scheper Ziekenhuis en het Röpcke Zweers Ziekenhuis cum laude afstuderen. Wij zijn gemiddeld wat zuinig met het geven van hoge cijfers, in vergelijking met andere affiliaties. Echte uitblinkers verdienen een 8 of 9!

Wetenschappelijke stages Het laatste studiejaar geneeskunde wordt in het nieuwe curriculum voor de helft besteed aan een wetenschapsstage van 20 weken. De komende jaren zal daarom een toenemend aantal studenten op zoek gaan naar een stageplek daarvoor. Dat biedt ook óns de mogelijkheid onderzoek te doen met inzet van coassistenten. Het betreft SZE en RZZ, maar óók onze externe deelnemers als huisartspraktijken, verpleeghuis en GGZ. Het hoeft géén high tech science te zijn, maar wél degelijk patient-gebonden wetenschappelijk onderzoek, vanuit klinische en/of ondersteunende specialismen. Geaccordeerd door de Medisch-Ethische Commissie. In principe prospectief, dus niet alleen statusonderzoek. Voor onderzoek, dat meer vergt dan 20 weken, kunnen meerdere studenten achter elkaar worden ingezet. Dat biedt ook mogelijkheden om een onderzoeks-lijn op te zetten, die meerdere jaren mag duren. Ook medi-

catie-trials, zoals al vaak bij ons worden uitgevoerd, kunnen zich hiervoor lenen. Eén van onze stafleden zal bij elk onderzoek de regie moeten nemen, maar het UMCG is graag bereid tot ondersteuning in de formulering van de vraagstelling, de onderzoeksopzet en bij kwesties van statistiek. De hoogleraren Leo Veehof (Huisartsen-Instituut) en Gert-Jan ter Horst (Neuro-Imaging Centre) waren hier recent in het Scheper om dat nog eens te onderstrepen. Er zijn vakgroepen/maatschappen bij ons, die wél ideeën voor wetenschappelijk onderzoek hebben, maar níet de tijd om dat zelf uit te voeren. Deze stages bieden hen nu de mogelijkheid dit toch van de grond te krijgen. Neem daarvoor eens contact op met Bureau Medische Opleidingen! Frank Woonings, psychiater bij GGZ Drenthe, overweegt wetenschappelijke stages op te zetten. Wij zijn ervan overtuigd dat er in meer vakgroepen onderzoek “op de plank ligt”.

De relatie tussen arts en farmaceutische industrie Dr Dick Bijl, hoofdredacteur van het Geneesmiddelen Bulletin, was op ons verzoek bereid een middag naar Emmen te komen in juli. Hij gaf een voordracht over de concrete risico’s voor onze patienten, als artsen niet kritisch wetenschappelijk met de farmaceutische industrie omgaan. Hij ging daarna uitgebreid in discussie met onze studenten. Volgend jaar komt hij weer!

Excursie geneeskundige troepen in Soesterberg mei 2009 Met alle co-assistenten in een bus 's ochtends heel vroeg naar Soesterberg. Dat heeft wel wat. De avond en nacht ervoor zijn ze allemaal in Emmen gebleven, met het gevolg dat niet iedereen er fris bijzat. Dat kwam niet door de hoeveelheid drank, maar door de storm die die nacht voorbij is geraasd! Op de startbaan van de vroegere vliegbasis was een compleet militair tenten-hospitaal opgezet en bemand, voor oefening en demonstratie. Compleet met uitgebreide SEH, OK-complex, intensive care, röntgen en lab. Vakkundig en met militaire precisie en enthousiasme werden wij ontvangen en rondgeleid. Vrijwel alle disciplines waren aanwezig en operationeel. Voor de co-assistenten is het goed om zich te realiseren dat er buiten het ziekenhuis ook mogelijkheden zijn om het doktersvak uit te oefenenen.

4 coachgroepen

Vaste vakanties

Er zijn nu 4 coaches, voor begeleiding van de intervisie-groepen op de woensdagmiddag en voor de individuele coach-gesprekken: Martin de Ruiter, longarts; Mirjam Wijnandts, psychologe; Jet Lauret, coördinator co-assistenten en René Stuifzand, huisarts-inopleiding.

Tot nu waren de vakanties voor de co's wisselend ingepland. We willen beter aansluiten bij de vakanties van scholen en medische staf en bij de “zomer-pauze” van de OV-jaarkaart. Ook voor het cursorisch onderwijs zijn collectieve vakanties beter. Daarom zullen vanaf eind 2009 vaste vakanties gelden voor alle senior co's: 2 weken rond kerst, 2 weken in mei en 4 weken in juli-augustus.

Non-verbale communicatie Helma Westerhof kennen vele stafleden en huisartsen van een enthousiaste training tijdens compagnons-dagen op Vlieland. Dit was zo'n eye opener, dat we haar gevraagd hebben jaarlijks een sessie met de studenten te organiseren. In september was de eerste keer voor de co-assistenten. "Heel veel dingen wisten we wel, maar het is goed als we het weer eens horen en zien, hoe het wél moet! Als co-assistent neem je soms het gedrag over van je opleiders, terwijl je eigenlijk de guts moet hebben om dat gedrag te doorbreken".

Verslag van de Co-outdag juni 2009 Zoals iedereen ongetwijfeld is opgevallen lopen er nu alweer een aantal jaren co-assistenten met veel plezier rond in beide ziekenhuizen. De hechte groep aanstaande dokters onderneemt met enige regelmaat gezellige uitjes met elkaar, echter eenmaal per jaar is er een heuse co-outdag gepland. Ditmaal was het eind juni toen de co-assistenten besloten om weer eens iets leuks te gaan doen. Het evenement wisten we dit jaar door een klein misverstand op te rekken tot een anderhalve dag co-outen. Hierbij was de start op donderdagmiddag om 12.30u waarbij op de fiets vanaf het ziekenhuis werd vertrokken naar een onbekende bestemming, hierbij moest na 20 km fietsen een zware battle worden uitgevochten op het paintballterein. Bevlekt en bezweet werd de tocht voorgezet naar een prachtige natuurcamping in de buurt van Elp, om 17h en na 30km onder strenge aanvoering fietsen met maar tweemaal de weg te zijn kwijtgeraakt konden hier de tenten worden opgezet. Er werd genoten van hapjes en drankjes welke werden ingereden door de ingestelde bevoorradingsploeg, welke gelukkig ook de zware tenten meegenomen hadden. Vele activiteiten stonden gepland, echter was er weinig energie meer aanwezig en werd er gerust en gedronken. Er was vrije ruimte om te zwemmen en ongedwongen met je mede-co’s een praatje te maken. Misschien wel om nu dan eindelijk je liefde te kunnen tonen welke je al zo lang koesterde voor die ene persoon. In de loop van de avond werd er onbeperkt gegeten van stapels pannenkoeken

welke werden gebakken door een overijverig stel pannenkoekbakkers in Elp. Hier werd een goede basis gelegd voor een lange nacht van plezier en vertier op de camping met kampvuren, spontane spelletjes, geintjes en enig dronkemansgelach. Gelukkig kwam in ieder weer de student naar boven aangezien dat gevoel werkzaam in het ziekenhuis wel eens naar de achtergrond verdwijnt. Er werd gefeest tot in de late uurtjes, verschillende camera’s hebben de diverse taferelen weten vast te leggen welke achteraf tot nog meer hilarische momenten hebben geleid. Om 9u de volgende ochtend werd er gedouched en gegeten, de weinig vitale geesten doch sterke jonge lichamen bundelden hun krachten om de camping weer in fatsoenlijke staat achter te laten. Om 11u ’s ochtend werd de terugtocht weer ingezet richting Emmen. Met onderweg een stevige lunch gepland in Witteveen was iedereen weer fris en fruitig toen het Scheper ziekenhuis weer in zicht kwam om de gezichten weer in de ‘dokters’plooi te trekken en om ons te gedragen zoals dat verwacht mag worden. De co-outdag was ook dit jaar weer een groot succes, dit mede met de bijdragen welke er elk jaar weer komen vanuit de ziekenhuizen en de verschillende specialismen. Ons grote dank gaat dan ook uit naar hen welke ons deze mooie dagen hebben mogelijk gemaakt. Hopende dat u ook het komende jaar weer veel plezier aan de coassistenten mag beleven, breng ik u namens alle co-assistenten een hartelijke groet. Rinze Zwanenburg, co-assistent.

Affiliatie-commissie onderbrengen bij onze Centrale Onderwijs-Commissie Geneeskunde? Veel coassistenten-zaken worden rechtstreeks tussen het Bureau en een vakgroep geregeld. Voor staf-overleg is er de Affiliatie-Commissie. Deze bestaat officiëel uit alle stage-coördinatoren, plus Henk van der Wiel en Jet Lauret. De commissie komt 3 tot 4 keer per jaar bijeen. Al jaren komen slechts enkelen naar deze bijeenkomst. Begrijpelijk, want erg hot is het niet wat er ter tafel komt. Gevolg is wel dat de commissie niet echt functioneert voor overleg en besluitvorming. Van der Wiel zal daarom aan stafbestuur en management voorstellen om de affiliatie-commissie op te nemen in onze Centrale Onderwijs-Commissie Geneeskunde (COCG). Bureau Medische Opleidingen en COCG worden dan de tandem voor alle medische opleidingen.

Bezoek uit Yogjakarte 26 maart 2009 De Medische Faculteit in Yogjakarta werkt, net als het UMCG, samen met een aantal affiliatie-ziekenhuizen voor de coschappen. UMC Groningen en UMC Maastricht assisteren deze Faculteit in vernieuwing van hun curriculum. In dat kader bracht een delegatie uit Yogjakarta ons een oriënterend bezoek op 26 maart. Het was een kleurrijk gezelschap van artsen, apothekers en een architect die onder de indruk waren hoe wij ons onderwijs aan co-assistenten hebben georganiseerd. Voor de apotheker in het gezelschap werd ad hoc een rondleiding georganiseerd in de apotheek. Kortom, wij hebben ons en het ziekenhuis van de beste kant laten zien!

Een co-assistentenhuis in Emmen: "De Pastorie" Leveste heeft voor één jaar, als proef, een ruime vrijstaande woning in de Emmermeer gehuurd, de vroegere pastorie. Co-assistenten of andere stagiaires kunnen voor een redelijk bedrag één van de vijf kamers huren. Begin maart kwam de eerste co en natuurlijk is dat passend gevierd! Het Röpke Zweers Ziekenhuis biedt de coassistenten al jaren gratis huisvesting. Dat is daar bijna een must gezien de reisafstand naar Groningen. Maar ook in Emmen hebben steeds meer coassistenten de voorkeur om tijdelijk hier te wonen. Er blijft meer tijd en energie voor studie én leuke dingen, en het is goed voor de onderlinge contacten. Een toenemend aantal organiseert zelf een huurwoning. In dit " crisisjaar" is dat relatief makkelijk, doordat er veel koophuizen leeg staan. Toch onderzoeken we opnieuw of er mogelijkheden zijn om op grotere schaal huisvesting te gaan bieden, ook voor artsassistenten en bijvoorbeeld HBO-V’ers in opleiding.

Docent-training In mei 2009 heeft er een BOF cursus (Beoordelen Observeren en Feedback) in het onderwijscentrum plaats gevonden. Op 21 en 22 januari 2010 wordt er weer een training van 2 dagen van de Teach the Teacher cursus van het Wenckebach Instituut in het SZE georganiseerd.

BBQ en verkiezing van de co-coach van het jaar SZE en RZZ Volgens de traditie wordt er elk jaar een BBQ gehouden met de medische staf, arts-assistenten en co-assistenten in de tuin van Jet Lauret in Oosterhesselen. Dit jaar werd er wegens slechte weeromstandigheden uitgeweken naar de plaatselijke kroeg. Daar werd ook volgens de traditie de oorkondes uitgereikt voor de beste co-coach van het jaar. Voor het SZE werd dat de heer L. van der Zouwen en voor het RZZ de heer H. van de Belt. Dit jaar, en dat is nieuw, werd ook de beste arts-assistent gekozen: Richard Post (SZE) en Nienke Reins (RZZ).

ARTS-ASSISTENTEN Team snijdend, team beschouwend, team SEH; drie teams, één coördinatie De teams snijdend en beschouwend bestaan elk uit een aantal AIOS (in opleiding interne geneeskunde resp. chirurgie) en ANIOS (niet in opleiding). AIOS en ANIOS vervullen grotendeels dezelfde taken. Ook de ANIOS nemen zo veel mogelijk deel aan onderwijsactiviteiten. Het team SEH bestaat uit ANIOS en drie gecertificeerde SEH-artsen. De drie teams bij elkaar bestaan uit rond 25 artsen. Gezamenlijk bemannen deze teams de ANW-diensten. Roosters worden op elkaar aangepast. Onderbezetting in het ene team wordt zo mogelijk opgevangen door een ander team. Vacatures hebben direct gevolgen in de 7x24 uur bezetting. Om deze reden is besloten alle organisatorische zaken voor deze teams bij Bureau Medische Opleidingen te leggen: roosters, arbeidstijden-bewaking, financiën, subsidies, arbeidsmarkt en vacatures.

Specialisten-opleidingen Voor de specialisten-opleidingen zal Bureau Medische Opleidingen, onder aansturing van de opleiders, verder de organisatorische taken op zich nemen: programmering van activiteiten, inwerk-programma's, signalering van beoordelingsmomenten, cursorisch onderwijs, onderdelen van het regionaal overleg, contacten met MSRC en Ministerie betreffende opleidingssubsidies, etcetera. Periodiek zullen visitaties veel tijd kosten.

Opleiding interne geneeskunde

Opleiding chirurgie De opleiding chirurgie heeft de visitatie net achter de rug en is ook verlengd. De opleiding chirurgie in Emmen blijkt in trek, met name voor vooropleidingen. In 2010 verwachten we totaal (oud + nieuw) 7 fte AIOS, waarvan één starter voor het hoofdvak chirurgie, de

De opleiding interne geneeskunde is in het voorjaar gevisiteerd en de opleidingsbevoegdheid verlengd. Cardiologie en longziekten verzorgen erkende stages in de opleiding. Sinds september nemen de maatschap interne geneeskunde en de vakgroep geriatrie ook deel aan de opleiding ouderengeneeskunde, waarvoor steeds 1 AIOS bij ons gedetacheerd zal zijn. Er is langdurig een onderbezetting van het team beschouwend geweest, in een periode dat de hele arbeidsmarkt voor artsassistenten erg krap was. Na extra inspanningen voor werving lijkt dat nu voorbij. Voor 2010 wordt gerekend op totaal (oud + nieuw) 7 fte AIOS, waarvan drie voor het hoofdvak interne, de anderen voor de vooropleiding bij hoofdvak nucleaire geneeskunde en longziekten.

SEH-artsen Oorspronkelijke ideaal was de SEH grotendeels te bezetten met gecerti-

anderen voor de vooropleiding bij hoofdvak neurochirurgie, plastische

ficeerde SEH-artsen. Naast de drie SEH-artsen, die een interne opleiding

chirurgie, urologie en orthopedie. Ook voor ANIOS-plaatsen is er vol-

hebben gevolgd, lukt het ons niet om meer SEH-artsen aan te trekken.

doende belangstelling.

Er worden gewoon te weinig opgeleid in ons land. Gelukkig zijn er ook

De anestesisten gaan zich inzetten voor een stage anestesiologie in

goede ANIOS, maar die zijn moeilijk te vinden en blijven meestal maar

de chirurgen-opleiding. Met de plastisch chirurgen is er contact opge-

een beperkte tijd. Opnieuw zal discussie nodig zijn over onze strategie

nomen over hun mogelijke rol in de opleiding.

op dit punt.

Andere opleidingen in de toekomst? Het Scheper Ziekenhuis heeft meer vakgroepen in huis met potentie voor opleiding. Te denken valt aan onder meer cardiologie, obstetrie & gynaecologie, revalidatie en geriatrie. Bureau Medische Opleidingen is graag bereid mee te kijken naar de mogelijkheden.

w e i v Inter

Drie specialisten-in-opleiding

Henk van der Wiel in gesprek met Willemijn Windt en Benjamin Doornweerd, beide in opleiding tot uroloog en Patrick Khoe, in opleiding tot plastisch chirurg. Alle drie volgen de vooropleiding algemene chirurgie in het Scheper Ziekenhuis, om daarna in hun " hoofdvak" door te gaan in het UMCG. Hoe zijn jullie voor je opleiding in het Scheper beland? Willemijn: "Op advies van de opleider urologie in het UMCG, prof. Nijman. Benjamin: "Als je in Groningen bent aangenomen voor de specialisatie, is het zo dat strikt genomen je je vooropleiding zelf moet regelen. Maar het is eigenlijk een beetje gebruik dat de opleider van de Academie een vooropleidingplek voor je reserveert in één van de andere opleidingsziekenhuizen. Wij zijn de eersten uit Groningen, die vanuit de urologie hier in Emmen gekomen zijn. Onze opleider had gehoord dat hier een hele goede vooropleiding is en dat je hier veel kan leren, m.n. praktische vaardigheden". Patrick: " Onze opleider hier, Michiel van den Berg, heeft met verschillende opleiders in het UMCG contact gehad en uitgelegd wat de opleiding in Emmen te bieden heeft." Willemijn: "Het voordeel voor ons is dat het hier natuurlijk een hele jonge opleidingskliniek is en dat de opleiding nog helemaal 'gemaakt' kon worden. Hier waren nog geen heelkunde-assistenten (chirurgen in opleiding) en dat betekent dat de vooropleidingassistenten genoeg 'aan de bak' komen." Patrick, hoe kijk jij aan tegen de voor- en nadelen van zo'n "jonge" opleiding? Patrick: "Vic en ik waren de eerste plastisch chirurgen in opleiding hier, via professor Werkman in Groningen. Werkman had al wel gezegd: 'het heeft voor- en nadelen; nadeel is dat je waarschijnlijk heel veel dingen ernaast zal moeten doen, want je zal toch je opleiding zelf moeten maken'. Dat klinkt cliché, maar dat is in ons geval zeker ook zo geweest. Ik heb er vooral de voordelen van gemerkt. Er waren geen ouderejaars assistenten. Nadeel is, dat je daar dan ook niets van kan leren, maar voordeel is dat je daar de ingrepen niet mee hoeft te delen. Je hoeft niet alleen 'jongere-jaars verrichtingen' te doen". Je moest hier grotendeels zelf het wiel uitvinden? Patrick: "Ja, dat was wel zo. De sfeer en houding waren nog niet gericht op de opleiding, maar in twee jaar is dit voor een groot deel wel veranderd. Dat heeft soms wel moeite gekost. Zeker als je kijkt naar andere medewerkers, die waren niet gewend dat wij een opleidingscentrum zijn". Collega-assistenten? Patrick: "Ja, maar ook natuurlijk medewerkers op het OKcomplex, de poli en de verpleegafdelingen. Het is toch een omslag in de cultuur hier dat je opleidingsassistenten hebt en assistenten-niet-in-opleiding en dat daar onderscheid tussen wordt gemaakt. Ook zeker omdat voorheen de chirurgie afspraken had met andere vakgebieden, ook voor de diensten e.d. Daar ben ik 's nachts best vaak mee geconfronteerd geweest. Inmiddels weet iedereen wel wat in ons takenpakket hoort en wat niet." Je zegt dat het belangrijk is dat men onderscheid maakt tussen AIOS en ANIOS. Waar gaat het dan om? Willemijn: "Dat wij vaak op het moment dat wij hier beginnen al ergens anders gewerkt hebben, dus een zekere ervaring hebben. Je stapt al wat hoger in. Dat als je een opleidingsplek hebt weten te bemachtigen, dan ben je vaak ook gedreven en wil je meer doen. Wij zijn ook vaak actiever met het regelen van dingen en proberen het onderwijs op niveau te houden en de opleiding vorm te geven. Op de poli's en op de OK werk je veel meer zelfstandig en de chirurgen durven meer aan je uit handen te geven. We willen ook dat voor ons de lat hoog gelegd wordt. Daar moest in het begin natuurlijk iedereen wel aan wennen. Toen ik hier begon werd vaak gezegd: 'Eerst komt de arts-assistent even kijken en later komt de dokter'. Dat is nu wel over. Zo zien de specialisten dat ook niet".

Jullie hebben al eerder gezegd: die term "arts-assistent" is verwarrend. Willemijn: "Dat is ook zo. Patienten snappen dat ook vaak niet: de "arts-assistent", de "co-assistent" … wie is nou de dokter? Het moet voor de patient duidelijk zijn dat er elke dag een dókter aan het bed komt en niet een of ander 'iemand' die nog dokter moet worden. Benjamin: "… dus er mogen geen lange co-assistenten meer mee …!". Benjamin: "Het is inherent aan het opleidingssysteem in Nederland. Tot het eind van de opleiding ben je "de assistent". De naam klopt ook niet meer, je bent AIOS: arts, in opleiding tot specialist. Maar leg dat maar eens uit als je in de vooropleiding zit!" Willemijn: "Ik kan niet zeggen 'ik ben uroloog in opleiding en ik ga u een nieuwe heup geven'. Ik zeg daarom 'chirurg in opleiding', want op dit moment fungeer ik zo. Patrick: " Ik zeg gewoon arts. "Ik ben dokter Khoe en ik ga u opereren". Dat snappen de mensen, klaar! Ik doe mijn badge met 'arts-assistent' soms af". Benjamin: "Struisvogelpolitiek van Patrick Khoe …!" Maar in die naam zit dus wel iets belangrijks voor jullie. Benjamin: "Je blijft afhankelijk van wat de patiënt ervan begrijpt en als deze denkt dat jij co-assistent bent of stagiaire of zelfs broeder of zuster dan is dat natuurlijk prima, maar dan kun je denk ik minder goed naar een patiënt verantwoorden dat jij degene bent die het beleid bepaalt op een afdeling of degene bent die de operatie doet". Hoe noemt de verpleging jullie op de afdeling, bij patiënten? Willemijn: "Daar moet nog wel wat aan worden bijgestuurd. Ik heb laatst iemand aangesproken dat het niet verstandig is mij bij mijn voornaam te noemen op het moment dat je een serieus gesprek moet voeren over dat iemand terminaal is. Benjamin: "Ik ben het daar niet helemaal mee eens". Willemijn: "Dat komt wel omdat jij een man bent". Benjamin: " Ik denk dat jij als vrouwelijk arts het moeilijker hebt wat dat betreft, omdat je inderdaad veel sneller de zuster wordt genoemd". Patrick: "Ik vind dat je niet met de voornaam moet worden aangesproken als de patiënt erbij is. Ik vind het vaak te vrijblijvend, te amicaal, ook naar de patient toe. Een beetje afstand vinden sommige patienten ook wel prettig. Bij de patiënt hoor je te worden aangesproken met dokter. Aan het bed spreek ik Michiel ook aan met dr. Van den Berg". Benjamin: "Omgekeerd spreekt van den Berg de patiënten aan met 'je'. Ik vind het niet vervelend, als de sfeer wat vrijer is. Emotioneel houd je die afstand wel". Hebben jullie belangrijke wensen voor onze opleiding? Patrick: "Een eigen OK-programma voor de tweede jaars assistenten, voor kleine verrichtingen. Vanaf januari hebben we zeven opleidingsassistenten!. Dan ben je naar mijn mening een volwaardige opleidingskliniek. Dan hoor je vaak van personeelstekort of tijdsdruk. Maar die assistenten brengen allemaal veel geld mee. Dan moet je ons dit ook kunnen aanbieden. Op den duur wil je toch een keer zelf aan tafel staan en dan ook zelf alles moeten doen. Dat is toch wel weer een ander niveau van opereren. "Ook het aantal artsen-niet-in-opleiding is belangrijk. Een AIOS kan hier veel opereren, doordat er naast hen 3 tot 4 ANIOS zijn. Dat kost geld maar zal wel zo moeten blijven om de opleiding hier aantrekkelijk te houden. Het is heel belangrijk voor de naam die deze opleiding heeft opgebouwd". Willemijn: "Ik zou meer nadruk willen op het cursorisch onderwijs. Dat schiet er te vaak bij in. Het heeft bij veel mensen, misschien ook wel bij ons, geen prioriteit. Het wetenschappelijk niveau moet ook hoger. Dat is belangrijk voor de opleiding, en ook om het ziekenhuis op de kaart te zetten. De assistenten zouden met de supervisoren om de tafel moeten gaan om echt een onderzoekslijn op te zetten, iets wat langer doorloopt en waardoor je veel meer data gaat verzamelen. Zodat je beter weet weet wat hier eigenlijk in huis gebeurt. Wat de resultaten zijn. En dat daaruit regelmatig gepubliceerd wordt. Er zijn zeker mogelijkheden, bijvoorbeeld in de vaatchirurgie met Hissink en de colonchirurgie met Schasfoort. Geef ons bijvoorbeeld een halve dag

onderzoekstijd per week, en vraag daar dan ook echt goede resultaten van!"" Uit onderzoek elders blijkt dat arts-assistenten vaak tegen een burn out aan zitten, omdat zij op hun tenen lopen. Wat kunnen wij als organisatie doen om dat te voorkomen? Benjamin: "Het ligt ook aan je baan. Je bent een jonge dokter en krijgt ineens met allemaal materie te maken waar je niet direct raad mee weet. Vooral het eerste jaar is zwaar". Willemijn: "Heel belangrijk is dat het dienstrooster beschermd wordt. Dat je bijvoorbeeld na een avonddienst niet de volgende ochtend weer aan het werk moet. Dat, als je eens overuren moet maken, je die uren op een ander moment weer op kan nemen. Al moet je daar soms flexibel mee omgaan, toch is dat heel belangrijk. In andere ziekenhuizen is dat vaak echt slecht, maar hier is dat wel goed geregeld. Dat zie je wel terug in het ziekteverzuim. Bij ons is het laatste jaar denk ik twee maal iemand ziek geweest. Dat is echt heel laag, als je dat vergelijkt met andere klinieken. Dat moet zo blijven!" "Dat geldt ook voor afwisseling in het werk en, dat klinkt truttig, een veilig opleidingsklimaat. Dat je jezelf kan zijn. Je gerespecteerd voelt. Je onzekerheid kan uiten bij de bazen. Dat je als gelijke wordt behandeld en niet, als je iets verkeerds hebt gedaan, en plein publique een veeg uit de pan krijgt. Dat is hier echt in orde. Houden zo! Patrick: "Er heerst een hele positieve sfeer. Hier wordt het positieve vaak benadrukt en dat is denk ik het belangrijkste"". Benjamin: " Maar daarnaast is een beetje stress en spanning natuurlijk helemaal niet verkeerd". Willemijn: "Zeker! Soms mogen ze de lat voor ons best wat hoger leggen!" Benjamin, waarom is urologie helemaal hét vak voor jou? Benjamin: "Het leuke aan urologie is dat je een snijdend specialisme hebt, maar dat het van alle snijdende specialismen denk ik het meest beschouwend is. Tegenwoordig wordt het steeds meer zo dat een patiënt met een klacht naar een beschouwende specialist gaat voor diagnostiek, daarna verwezen wordt naar een snijdende specialist voor behandeling, die vervolgens weer terugverwijst voor de follow up naar de beschouwende specialist. Dat is anders in de urologie. Patiënt komt met een klacht, die ga je uitzoeken en daarna ga je een behandeling doen. Dat kan een operatie zijn, maar ook een conservatieve behandeling. Dat maakt het heel veelzijdig. En het betekent dat je zelf een heel traject van de patiënt begeleidt". Dus ook veel diagnostiek? Benjamin: "Ja, absoluut. De endo-urologische en transrectale echo's van de prostaat, maar ook van de nieren, de cystoscopiën, dat doe je eigenlijk allemaal zelf. Je hebt, behalve je poli en OK, ook nog je functiecentrum. Een heel aangename tussenstop. Ik denk dat je daarmee een soort MDL-arts en abdominaal chirurg bent voor de plas. Denken jullie dat in de toekomst de kleine-bekkenchirurgie uit urologie en gynaecologie één vakgebied zal worden? Willemijn: "Nee, dat denk ik niet. Urologie is toch totaal iets anders. Wij doen niet zo heel veel aan snijden in het kleine bekken, alleen prostatectomieën en cystectomieën. Voor de rest zit je m.n. met urostoma's en dat soort dingen in de bovenbuik". Benjamin: "Het gaat om een klein gebied, bij de vrouw drie organen, die bij verschillende specialismen horen en ik denk dat dat juist wel goed is. Je moet altijd proberen het multidisciplinair te houden. Een probleem van het rectum kan ook heel makkelijk een probleem van de inwendige genitalia of van de blaas geven. Ook een bekkenbodemprobleem kan op alle drie de vlakken gevolgen hebben. Aan de andere kant denk ik dat incontinentieproblematiek heel goed bij de uroloog kan horen"". Patrick: waarom de plastische chirurgie voor jou? Patrick: "Plastische chirurgie staat voor reconstructie, esthetische chirurgie en handchirurgie. Dat is voor mij gelijk aan diversiteit en creativiteit. Dat past bij mij. Wij komen echt bijna op elke plek van het lichaam. Ook de samenwerking met andere vakgebieden is mooi. Als bepaalde dingen niet lukken, dan komen zij bij ons".