De opmaak van GIS- ondersteunde energiekaarten en aanzet tot energiebeleidsvisie

Pagina 1 van 110

Imagine the result

In samenwerking met

De opmaak van GIS- ondersteunde energiekaarten en aanzet tot energiebeleidsvisie voor de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen POM Oost-Vlaanderen Projectnummer BE0113000312 | versie D | 17-12-2013

Pagina 2 van 110

Opdrachtgever

4001234

POM Oost-Vlaanderen Seminariestraat 2 9000 Gent Annelies Herregat +32 9 267 86 47 [email protected]

Projectomschrijving Het doel van de studie is het leveren van input voor een lokaal actieplan voor de POM/provincie voor CO2-emissiereductie en gebruik van duurzame energie op bedrijventerreinen. Deze studie geeft een totaalbeeld het energieverbruik en de productie Hernieuwbare Energie (HE) op alle bedrijventerreinen op basis van vandaag beschikbare informatie en schat het toekomstig potentieel naar productie van HE en CO2-reductie in.

Opdrachtnemer

ARCADIS Belgium nv Maatschappelijke zetel Koningsstraat 80 B-1000 Brussel

Postadres Kortrijksesteenweg 302 Contactpersoon

Annick Van Hyfte

Telefoon

+32 9 241 77 28

Telefax

+32 9 241 44 45

E-mail

[email protected]

Website

www.arcadisbelgium.be

GIS ondersteunde energiekaarten en aanzet energiebeleidsvisie voor de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

Pagina 3 van 110


4001234

Pagina 5 van 110


4001234

Pagina 6 van 110

4001234

Inhoudsopgave

1 2 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.3 3.4 3.5 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.6 4.6.1 4.6.2 4.7 4.7.1 4.7.2 4.8 5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 6

Inleiding ............................................................................................................................ 13 Scope van de studie ........................................................................................................ 14 Inventarisatiefase ............................................................................................................ 15 Opstellen van profielen ...................................................................................................... 15 Bedrijfsprofiel ..................................................................................................................... 15 Energieprofiel .................................................................................................................... 17 Ouderdomsprofiel .............................................................................................................. 20 Grootte van de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen en bebouwde oppervlakte .................. 21 Energieverbruiken op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen ............................................. 22 CO2 emissies op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen ..................................................... 26 Hernieuwbare energie op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen ....................................... 30 Potentieonderzoek .......................................................................................................... 34 PV-panelen ........................................................................................................................ 34 Windenergie ...................................................................................................................... 35 Potentiële inplantingslocaties windturbines ....................................................................... 35 (Realistisch in te vullen) potentieel windenergie ............................................................... 36 Integratie informatiebronnen: beslist beleid en bijkomend in te vullen potentieel (met aandacht voor bedrijventerreinen) .................................................................................... 37 Uitwisselen van restwarmte met buurbedrijven/omwonenden via warmtenet .................. 40 Potentieel daling energieverbruik door aanpassingen aan de gebouwen ........................ 43 WKK .................................................................................................................................. 45 Algemeen principe ............................................................................................................. 45 Aanleggen van een warmtenet met een centrale WKK .................................................... 48 Bepalen van potentieel op bedrijventerreinen ................................................................... 49 Bodemenergie ................................................................................................................... 54 Algemeen principe ............................................................................................................. 54 Bepalen van potentieel bodemenergie .............................................................................. 55 Biomassa ........................................................................................................................... 60 Algemeen principe ............................................................................................................. 60 Bepalen van potentieel op bedrijventerreinen ................................................................... 60 Conclusies bij het potentieonderzoek ............................................................................... 66 Strategie – beleidsondersteuning ................................................................................. 67 Kosteneffectiviteit van maatregelen .................................................................................. 68 Beperken van de energievraag ......................................................................................... 68 Gebruik van duurzame/hernieuwbare energie .................................................................. 71 Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen........................................................................ 79 Overzicht van de kosteneffectiviteit van verschillende maatregelen................................. 81 Het actieplan...................................................................................................................... 87 Beperken van de energievraag ......................................................................................... 87 Gebruik van duurzame/hernieuwbare energie .................................................................. 89 Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen........................................................................ 94 Algemene acties ................................................................................................................ 95 Aangewezen communicatietraject en uitvoering hiervan ........................................... 96

arcadis_gis gebaseerde energiekaarten_finaal rapport

Pagina 7 van 110

6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.2.5 6.3 6.3.1 6.3.2 7 8 9 10

4001234

Strategie ............................................................................................................................ 96 Informeren en inspireren ................................................................................................... 96 Faciliteren .......................................................................................................................... 96 Stimuleren en reguleren .................................................................................................... 97 Communicatietraject en uitvoering hiervan ....................................................................... 97 “What’s in it for me?” ......................................................................................................... 97 Reguliere communicatiemiddelen maximaal inzetten ....................................................... 97 ‘Publireportages’ ................................................................................................................ 98 Redactie van basis tekst- en beeldmateriaal .................................................................... 98 Workshops......................................................................................................................... 98 Aangewezen extra communicatiemiddelen....................................................................... 99 Realisatie van een animatiefilm......................................................................................... 99 Website als spil van de communicatie .............................................................................. 99 Bijlage 1 .......................................................................................................................... 102 Bijlage 2 .......................................................................................................................... 105 Bijlage 3 .......................................................................................................................... 107 Bijlage 4 .......................................................................................................................... 109


Pagina 9 van 110

4001234

Lijst van figuren Figuur 2-1 : Lokalisering van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ...................................................... 14 Figuur 3-1 : Bedrijfsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ................................................ 17 Figuur 3-2 : Energieprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................................... 20 Figuur 3-3 : Ouderdomsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ......................................... 21 Figuur 3-4 : Grondinname van de bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ...................................................... 22 Figuur 3-5 : Totale verbruiken van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ..................................................... 24 Figuur 3-6 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale verbruiken van bedrijventerreinen in OostVlaanderen ....................................................................................................................................................... 25 Figuur 3-7 : Totale verbruiken per oppervlakte-eenheid (m²) op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ....... 25 Figuur 3-8 : Totale CO2 emissies (in kton) als gevolg van verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................................................................................................ 28 Figuur 3-9 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale CO2 emissies van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen .............................................................................................................................................. 29 Figuur 3-10 : Totale CO2 emissies per oppervlakte-eenheid (in kg CO2/m²) op bedrijventerreinen in OostVlaanderen ....................................................................................................................................................... 30 Figuur 3-11 : Overzicht van de aanwezige installaties voor productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................................................................................................ 31 Figuur 3-12 : Totale opbrengst (in MWh/jaar) van de aanwezige installaties voor productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (bron: VREG) ................................................................... 32 Figuur 3-13 : Aandeel van verschillende types installaties in de totale productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................................................................................................ 33 Figuur 4-1 : Het potentieel (huidig + potentieel) aan opbrengst door PV-panelen op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen .............................................................................................................................................. 35 Figuur 4-2 : Beleidsmatige analyse windpotentieel.......................................................................................... 36 Figuur 4-3 : GIS-analyse windpotentieel ikv plan-MERs / RUPs ..................................................................... 37 Figuur 4-4 : Overzicht van de volledig vergunde windmolens in Oost-Vlaanderen ......................................... 38 Figuur 4-5 : Aanwezigheid van ziekenhuizen, zorgcentra en zwembaden in de omgeving van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................................................................................................ 43 Figuur 4-6 : Aandeel van leeftijdsprofielen op 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen ............................ 44 Figuur 4-7. Energiebesparing bij WKK tov. klassieke gescheiden opwekking. ............................................... 46 Figuur 4-8 Voorbeeld van vergelijking van verschillende WKK-configuraties. A en B zijn suboptimaal. C is optimaal. D is een variant met meerdere WKK in parallel en is enkel haalbaar bij hoge capaciteiten. ........... 48 Figuur 4-9 : WKK-potentieel (VITO, 2011) tegen 2020 in Vlaanderen ............................................................ 53 Figuur 4-10 : BT met meest potentieel voor WKK in Oost-Vlaanderen (huidige studie) ................................. 53 Figuur 4-11: Overzicht van de types bodemenergie ........................................................................................ 55 arcadis_gis gebaseerde energiekaarten_finaal rapport

Pagina 10 van 110

4001234

Figuur 4-12 : Warmtegeleidingscoëfficiënt (in W/mK op 100m diepte) en potentiële BT voor bodemenergie in Oost-Vlaanderen .............................................................................................................................................. 59 Figuur 4-13 : Overzicht van de beschikbaarheid van vergistbare reststromen (agrarische reststromen en gemeentelijk organisch afval) en de 17 bedrijventerreinen met een voldoende hoge warmtevraag............... 64 Figuur 5-1 Specifieke investeringskost (Euro/kW e)

van een gasmotor in functie van het geïnstalleerd

elektrisch vermogen (kW e). .............................................................................................................................. 80 Figuur 5-2 Specifieke onderhoudskost (Euro/kWh)

van een gasmotor in functie van het geïnstalleerd

elektrisch vermogen (kW e). .............................................................................................................................. 81


Pagina 11 van 110

4001234

Lijst van tabellen Tabel 3-1 : Overzicht van de NACE-secties waarvoor energieverbruiken aangeleverd werden door EANDIS ......................................................................................................................................................................... 15 Tabel 3-2 : Koppeling bedrijfsprofiel en NACE-code ....................................................................................... 16 Tabel 3-3 : Overzicht van de BT waarvoor het verbruik vermoedelijk onderschat is door aanwezigheid van grootverbruikers, aangeleverd door ELIA (elektriciteit) of FLUXYS (aardgas) ................................................ 18 Tabel 3-4 : Koppeling energieprofiel en energieverbruik ................................................................................. 19 Tabel 3-5 : Aantal terreinen met energieprofiel in Q1, Q2, Q3, Q4 per bedrijfsprofiel..................................... 19 Tabel 3-6 : Geaggregeerde verbruiken elektriciteit en gas per bedrijfsprofiel (in GWh).................................. 23 Tabel 3-7 : Aandelen van verschillende energiebronnen in totaalverbruik per bedrijfsprofiel ......................... 24 Tabel 3-8 : Gebruikte emissiefactoren voor CO2 ............................................................................................. 26 Tabel 3-9 : Rapportering van CO2 emissies in kader van ETS (Data van 2012) ............................................. 27 Tabel 3-10 : CO2 emissies als gevolg van verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen volgens bedrijfsprofiel .................................................................................................................................................... 28 Tabel 3-11 : Totale opbrengst hernieuwbare energie van de verschillende installaties op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen .............................................................................................................................................. 32 Tabel 4-1 : Overzicht van de BT met meest potentieel voor uitwisseling van restwarmte, gebaseerd op de aanwezigheid van meer dan 3 bedrijven uit de chemische sector .................................................................. 42 Tabel 4-2 : Overzicht van de bedrijventerreinen met bedrijfsprofiel 1, de aanwezigheid van bedrijven binnen NACE-codes 10, 11,13,17,19, 20, 23.5 en 24 en het totaal gasverbruik op deze BT ..................................... 50 Tabel 4-3 : Overzicht van de bedrijventerreinen met bedrijfsprofiel 3, de aanwezigheid van bedrijven binnen NACE-codes 10, 11,13,17,19, 20, 23.5 en 24 en het totaal gasverbruik op deze BT .................................... 51 Tabel 4-4 : Overzicht nabijheid van een spoorlijn op BT in Oost-Vlaanderen ................................................. 56 Tabel 4-5 : Overzicht van de operationele ondiepe bodemenergiesystemen op de BT in Oost-Vlaanderen (bron: SmartGeotherm) .................................................................................................................................... 56 Tabel 4-6 : Potentiële bedrijventerreinen voor de installatie van ondiepe bodemenergie ............................... 57 Tabel 4-7 : Ruwe schatting van de geproduceerde warmte en het geïnstalleerd vermogen van de WKKmotor op basis van het aantal ton biomassa bij verwerking in een vergistingsinstallatie ................................ 62 Tabel 4-8 : Overzicht van BT met een warmtevraag hoger dan 13.000 MWth ............................................... 63 Tabel 4-9 Samenvatting van het potentieonderzoek en de hierbij horende onzekerheidsmarge ................... 66 Tabel 5-1 Eenheidskosten en kostenefficiëntie (€/ton CO2) voor renovatie van kantoren (Bron: VITO (2013)) ......................................................................................................................................................................... 70 Tabel 5-2. Berekening specifieke kost voor elektriciteitsproductie en CO2-reductie door middel van zonnepanelen. .................................................................................................................................................. 72 Tabel 5-3 Berekening specifieke kost voor elektriciteitsproductie en CO2-reductie door middel van windturbines. .................................................................................................................................................... 74 GIS ondersteunde energiekaarten en aanzet energiebeleidsvisie voor de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

Pagina 12 van 110

4001234

Tabel 5-4 Kengetallen voor zes verschillende cases voor een nieuw warmtenet. .......................................... 76 Tabel 5-5 Parameters voor vier case studies van ondiepe geothermische systemen. ................................... 76 Tabel 5-6 Kostprijs van verschillende technieken voor geothermische elektriciteitsopwekking (Agentschap NL, 2011).......................................................................................................................................................... 77 Tabel 5-7 Kengetallen voor een biogasinstallatie project, uitgaande van de situatie rond het industrieterrein ‘de Bruwaan’..................................................................................................................................................... 78 Tabel 5-8 Overzichtstabel kosteneffectiviteit voor de verschillende strategieën. ............................................ 82 Tabel 5-9 : Multi-Criteria Analyse van verschillende mogelijke technieken tot reductie van de energievraag of toename van hernieuwbare energieproductie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen. ............................. 84


Pagina 13 van 110

1

4001234

Inleiding

Het doel van de studie is om tot een lokaal actieplan te komen voor de POM/provincie voor CO2emissiereductie (CO2-neutraliteit) neutraliteit) en gebruik van duurzame energie op bedrijventerreinen, alsook om verschillende stakeholders (terreinontwikkelaars, gemeenten, …) te sensibiliseren om maatregelen te nemen in kader van duurzame energie. In totaal betreft het ongeveer 275 bedrijventerreinen (>5ha) in OostOost Vlaanderen. Deze studie poogt een totaalbeeld te geven van de situatie op alle bedrijventerreinen op basis van vandaag beschikbare informatie. De studie wordt uitgewerkt in 4 zoals weergegeven rgegeven in onderstaande figuur.

GIS ondersteunde energiekaarten en aanzet energiebeleidsvisie vo voor de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

Pagina 14 van 110

2

4001234

Scope van de studie

Deze studie richt zich op alle bedrijventerreinen (verder afgekort als BT) in Oost-Vlaanderen die groter zijn dan 5 ha. Dit betekent dat er 275 BT zijn weerhouden. In Figuur 2-1 zijn deze 275 BT gelocaliseerd1. Aan elk BT werd een unieke ID toegekend. De lijst van BT met hun unieke ID is opgenomen in Bijlage 1.

Figuur 2-1 : Lokalisering van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

1

Alle figuren worden in A3-formaat opgenomen als bijlage bij dit rapport


Pagina 15 van 110

3

Inventarisatiefase

3.1

Opstellen van profielen

4001234

Om het potentieel aan duurzame energievoorziening op BT in Oost-Vlaanderen te kunnen inschatten, is het nodig om de huidige situatie in kaart te brengen. Daartoe worden 3 profielen aan elk BT gekoppeld: •

Bedrijfsprofiel: Welk type bedrijvigheid is er op het terrein (vooral productie, aanwezigheid van kantoren en gebouwen of gemengde terreinen met productie en kantoren).

•

Energieprofiel: Wat is de grootte van het verbruik en welke brandstoffen worden gebruikt.

•

Ouderdomsprofiel: wat is de gemiddelde leeftijd van de gebouwen op de bedrijventerreinen

3.1.1

Bedrijfsprofiel

Met het bedrijfsprofiel trachten we een inzicht te krijgen in het type bedrijvigheid op de verschillende BT. Het bedrijfsprofiel van het BT is samengesteld op basis van de NACE-codes en het daaraan gekoppeld energieverbruik in de veronderstelling dat de grootte van het energieverbruik een maat is voor de grootte van een bedrijf. Verbruiken werden hier bepaald op basis data aangeleverd door EANDIS, met name, per BT en per NACE-code (opgenomen in Tabel 3-1) het verbruik van aardgas en elektriciteit. Deze cijfers bevatten geen verbruiken van grootverbruikers, aangeleverd door ELIA en/of Fluxys (meer informatie hierover wordt meegegeven in hoofdstuk 3.1.2). Verbruiken zijn gebaseerd op cijfers uit 2011. Tabel 3-1 : Overzicht van de NACE-secties waarvoor energieverbruiken aangeleverd werden door EANDIS Categorie Beschrijving A

Agriculture, forestry and fishing (01 – 03)

B

Mining and quarrying (05 – 09)

C

Manufacturing (10 – 33

D

F

Electricity, gas, steam and air conditioning supply (35) Water supply; sewerage, waste management and remediation activities (36 – 39) Construction (41 – 43)

G

Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles and motorcycles (45 – 47)

H

Transportation and storage (49 – 53)

I

Accommodation and food service activities (55 – 56)

J

Information and communication (58 – 63)

K

Financial and insurance activities (64 – 66)

L

Real estate activities (68)

M

Professional, scientific and technical activities (69 – 75)

N

Administrative and support service activities (77 – 82)

O

Public administration and defence; compulsory social security (84)

P

Education (85)

Q

Human health and social work activities (86 – 88)

R

Arts, entertainment and recreation (90 – 93)

S

Other service activities (94 – 96) Activities of households as employers; u0ndifferentiated goods- and servicesproducing activities of households for own use (97 – 98) Activities of extraterritorial organisations and bodies (99)

E

T U


Pagina 16 van 110

4001234

Eandis heeft nog een extra categorie toegevoegd, “Y” of “Huishoudens zonder Nace-code”. Aangezien deze records betrekking hebben op particuliere huishoudens, zijn deze buiten beschouwing gelaten in dit project. Ook categorie “A” is niet weerhouden aangezien het gaat om landbouwbedrijven. Het is vrijwel onbestaande dat dit type activiteit op een bedrijventerrein voorkomt.

Onderstaande tabel geeft de criteria weer om een bedrijfsprofiel aan de BT toe te kennen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen 4 bedrijfsprofielen op basis van de NACE codes. Bijvoorbeeld, productiebedrijven zijn typisch ingedeeld onder C, D of E. Indien meer dan 75% van het energieverbruik op een BT wordt geconsumeerd door de categorie C + D + E dan wordt het bedrijfsprofiel 1 toegekend.

Tabel 3-2 : Koppeling bedrijfsprofiel en NACE-code

Bedrijfs-

Beschrijving

NACE

Criterium

Productiebedrijven

C, D, E

Meer dan 75% van het energieverbruik wordt

profiel 1

toegewezen aan de categorieën C, D en E. 2

3

Kantoorgebouwen en

F, G, H, I, J, K,

Meer dan 75% van het energieverbruik wordt

dienstverlening

L, M, N, O, P,

toegewezen aan de categorieën F, G, H, I, J, K, L,

Q, R, S, T, U

M, N, O, P, Q, R, S, T en U.

Mix van profiel

Tussen de 40 en 75% van energieverbruik op het

1&2

terrein wordt toegewezen aan de categorieën C, D

Mix

van

productiebedrijven en

en E.

kantoren (substantieel

deel

productie) 4

Mix

van

productiebedrijven en

Mix van profiel

Tot 40% van energieverbruik op het terrein wordt

1&2

toegewezen aan de categorieën C, D en E.

kantoren (substantieel

deel

kantoren) Bron: indeling gebaseerd op CE (2003) Energieverkenning bestaande bedrijventerreinen in Zuid-Holland

Op basis van de verbruiken per NACE-sectie en per BT, werd dus aan elk BT een bedrijfsprofiel toegekend. Er zijn 58 BT waarvoor geen verbruiken werden opgegeven door EANDIS, deze BT kregen geen bedrijfsprofiel in de veronderstelling dat er geen belangrijke bedrijvigheid aanwezig is op die terreinen. Zoals eerder vermeld, zijn verbruiken van grootverbruikers hier niet meegenomen. BT waarop grootverbruikers voorkomen krijgen het “Bedrijfsprofiel 1” toegekend. Figuur 3-1 geeft een overzicht van het bedrijfsprofiel van elk bedrijventerrein.


Pagina 17 van 110

4001234

Figuur 3-1 : Bedrijfsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: elektriciteits- en gasverbruik per NACE-code per BT (EANDIS, 2011) + eigen verwerking

3.1.2

Energieprofiel

Het energieprofiel brengt het energieverbruik in kaart. De basis voor het toekennen van een energieprofiel is het aardgas- en elektriciteitsverbruik van de bedrijventerreinen zoals aangeleverd door EANDIS (cijfers 2011). Voor de bedrijventerreinen Zeehavengebied Gent (ID 2428) en Gemeentelijk Bedrijvenpark Maldegem (ID 2419) zijn de verbruiken overgenomen uit een studie uitgevoerd in opdracht van POM O-VL aangaande de inventarisatie van het energieverbruik en de CO2-emissies op die bedrijventerreinen (ZES, 2012), waardoor ook andere brandstoffen (dan elektriciteit en aardgas) zijn meegenomen Door gebruik te maken van de gegevens van EANDIS, zijn de verbruiken van grootverbruikers niet meegenomen in deze inventarisatie. Grootverbruikers worden beleverd door ELIA voor elektriciteit en/of FLUXYS voor aardgas. De grootverbruikers zijn bekend: Fluxys heeft 24 klanten, Elia heeft 38 klanten op BT in Oost-Vlaanderen. Individuele verbruiken via ELIA en Fluxys zijn echter niet bekend, zodat totale verbruiken (incl. grootverbruikers) niet kunnen ingeschat worden. Wel staat vast dat het verbruik van een BT in grote mate bepaald wordt door het al dan niet aanwezig zijn van een grootverbruiker. De BT waarvoor het verbruik omwille van de aanwezigheid van afnemers van ELIA en/of FLUXYS onderschat zijn, worden weergegeven in Tabel 3-3.


Pagina 18 van 110

4001234

Tabel 3-3 : Overzicht van de BT waarvoor het verbruik vermoedelijk onderschat is door aanwezigheid van grootverbruikers, aangeleverd door ELIA (elektriciteit) of FLUXYS (aardgas)

BT- ID

NAAM

GEMEENTE

1579

Amylum

Aalst

1

1610

Lakeland

Aalter

1

1626

Ebeslaan

Beveren

1

1627

Fabrieksstraat

Beveren

1

1692

VPK

Dendermonde

1

1988

De Prijkels

Nazareth / Deinze

2

2158

Wachtebeke

1

2359

Gebroeders Naudtslaan (Kloosterbos) R40 Dok Noord-Zuid

Gent

1

2361

E17 E40 Zwijnaarde

Gent

2405

R4 N70 Oostakker

Gent / Lochristi

1

2406

Veldmeersstraat

Laarne

1

SVK

Sint-Niklaas

1

Zeehavengebied Gent

12

2415 2428

(1)

AANTAL GROOTVERBRUIKERS Aardgas Elektriciteit

1

1

1

2443

Keetberglaan

Gent / Evergem / Zelzate Beveren

2448

E17 R4 Ottergemsesteenweg

Gent / Merelbeke

2

2584

Kerncentrale Doel

Beveren

4

2585

Waaslandhaven

Beveren

7

7

8412

Ruien - Berchem

Kluisbergen

1

2

24

38

11 1

TOTAAL

Bron: Verbruiksdata zijn overgenomen uit de studie van ZES (2012), waardoor een aantal grootverbruikers wel zijn opgenomen; de data zijn echter ook niet volledig

De verdere opbouw van het energieprofiel is dus gericht op kleinverbruikers (aangeleverd door EANDIS). Om een idee te geven van de relatieve omvang van het energieverbruik op de verschillende bedrijventerreinen, werden de BT ingedeeld in 4 categorieën volgens 25

ste

percentielen: dit betekent dat er in

elke categorie evenveel BT voorkomen. De categorieën worden weergegeven met de profielen Q1, Q2, Q3 en Q4, waarbij de 25% bedrijven met het hoogste energieverbruik in Q4 vallen en de 25% BT met het laagste energieverbruik in Q1 vallen. Alle BT waar grootverbruikers voorkomen (dus aangeleverd door ELIA en/of Fluxys) worden als “grootverbruiker” aangeduid en vormen in principe een extra 5 de energieprofielen. Tabel 3-4 geeft een overzicht van de 4 types energieprofielen.


de

categorie binnen

Pagina 19 van 110

4001234

Tabel 3-4 : Koppeling energieprofiel en energieverbruik

Energieprofiel

Beschrijving

Q1

1

Q2

2 kwartiel

Q3

3 kwartiel

Q4

4 kwartiel

ste

Totaal energieverbruik

kwartiel

0-557 MWh

de

557-3.751MWh

de

3.751-22.408MWh

de

22.408-5.682.438MWh

Bron: Totaal energieverbruik: Aardgas+elektriciteit per BT (EANDIS, 2011)

Om de energieverbruiken te vervolledigen werden andere brandstoffen dan aardgas en elektriciteit werden ingeschat op basis van het aandeel van andere brandstoffen t.o.v. aardgasverbruik in de sector “industrie” zoals aangegeven in de energiebalans Vlaanderen (VITO, 2012) Verbruiken voor de BT Zeehavengebied Gent en Gemeentelijk Bedrijvenpark Maldegem werden overgenomen uit de studie CO2-datainzameling en –analyse (ZES, 2012)

Tabel 3-5 geeft een overzicht van het aantal BT met energieprofiel in Q1, Q2, Q3 en Q4 binnen de verschillende bedrijfsprofielen. Zoals verwacht, hebben de terreinen met hoofdzakelijk productiebedrijven een hoog energieverbruik, maar liefst 29 BT of circa 63% is gecategoriseerd in Q4. Bij de bedrijventerreinen waar hoofdzakelijk kantoorgebouwen en dienstverlening plaatsvind, is het omgekeerde waar, 40% van de BT zitten in Q1 en hebben dus een laag energieverbruik. Dezelfde trend zet zich door bij de terreinen waar een substantieel deel productiebedrijven gelokaliseerd zijn. We merken hier ook een hoog energieverbruik op: 26% van de terreinen zit in Q4 en 35% van de terreinen zit in Q3. De trend is minder duidelijk voor de gemengde bedrijventerreinen met substantieel deel kantoren. Het is duidelijk dat de meerderheid van de bedrijven (42%) behoort tot de terreinen met hoofdzakelijk gebouwen en dienstverlening.

Tabel 3-5 : Aantal terreinen met energieprofiel in Q1, Q2, Q3, Q4 per bedrijfsprofiel Bedrijfsprofiel

Energieprofiel Q1

Q2

Q3

Q4

Totaal -

1

Productiebedrijven

6

5

6

29

46

2

Kantoorgebouwen en dienstverlening

38

28

22

7

95

3

Mix van productiebedrijven en kantoren (substantieel deel productie)

9

14

21

16

60

4

Mix van productiebedrijven en kantoren (substantieel deel kantoren)

4

9

7

4

24

-

Geen bedrijfsprofiel toegekend

-

-

-

-

57

56

56

56

50

50 275

Figuur 3-2 geeft een overzicht van het energieprofiel van elk bedrijventerrein.


Pagina 20 van 110

4001234

Figuur 3-2 : Energieprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Energieverbruik (gas+elektriciteit) per BT (EANDIS, 2011) + eigen verwerking

3.1.3

Ouderdomsprofiel

Met het ouderdomsprofiel willen we een inzicht krijgen in de leeftijd van de gebouwen op de Oost-Vlaamse BT. Hiertoe werd gebruik gemaakt van de gegevens van KADVEC2012. Er werd informatie verzameld op gebouwniveau. De leeftijd van elk gebouw werd hierbij gekoppeld aan de gebouwoppervlakte zodat per BT een gewogen gemiddelde gebouwenleeftijd kon berekend worden. Er werden 6 ouderdomsprofielen opgesteld: •

Ouder dan 1970

•

1970-1983

•

1984-1992

•

1993-2001

•

2002-2006

•

Recenter dan 2006

Het resultaat van deze oefening wordt weergegeven in Figuur 3-3. BT waarvoor de leeftijd van minder dan 10 gebouwen bekend is, werden niet meegenomen in het ouderdomsprofiel.


Pagina 21 van 110

4001234

Figuur 3-3 : Ouderdomsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Kadastergegevens (2012)

3.2

Grootte van de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen en bebouwde oppervlakte

Met het oog op het in kaart brengen van verbruiken, hernieuwbare energieproductie en CO2 emissies en deze parameters op een meer objectieve manier te kunnen vergelijken, werd ook de grootte van de BT opgenomen. Belangrijk daarbij is een inzicht te krijgen in het aandeel van het bedrijventerreinoppervlak, welke effectief door bedrijven is ingenomen. Figuur 3-4 geeft een overzicht van het aandeel van de totale oppervlakte per BT dat ingenomen is door de oppervlakte van bebouwde percelen (bebouwd), door oppervlakte onbebouwde percelen (onbebouwd), door oppervlakte van percelen waar in 2012 nog bouwwerken bezig waren (bouwwerf) en oppervlakte ingenomen door infrastructuur, wegen, bruggen en spoorwegen (infra). Bijlage 3 geeft een overzicht van de BT, waar volgens de gebruikt informatie (KADVEC, 2012) ofwel alle percelen bebouwd zijn (rood), ofwel alle percelen onbebouwd (groen) zijn.


Pagina 22 van 110

4001234

Figuur 3-4 : Grondinname van de bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: KADVEC, 2012

3.3

Energieverbruiken op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

Waar in hoofdstuk 3.1.2 een algemeen energieprofiel per BT wordt opgesteld, worden in dit deel van de studie de verbruiken zelf van aardgas, elektriciteit en andere brandstoffen (gedefinieerd als de som van alle andere fossiele brandstoffen: gasolie, zware stookolie, kolen, LPG, …) per bedrijventerrein ingeschat. Hiertoe werden volgende stappen ondernomen: 1. De verbruiken zoals aangeleverd door EANDIS (2011) van aardgas en elektriciteit werden gecorrigeerd voor verbruiken, gemeld binnen de categorieën “huishoudens” en “landbouw” 2. Verbruiken voor andere brandstoffen dan aardgas en elektriciteit werden ingeschat op basis van het aandeel van andere brandstoffen t.o.v. aardgasverbruik in de sector “industrie” zoals aangegeven in de energiebalans Vlaanderen (VITO, 2012)


Pagina 23 van 110

4001234

3. Verbruiken voor de BT Zeehavengebied Gent en Gemeentelijk Bedrijvenpark Maldegem werden overgenomen uit de studie CO2-datainzameling en –analyse (ZES, 2012)2. Hierin werden ook “andere brandstoffen” opgenomen. Tabel 3-6 geeft een overzicht van de som van de totale verbruiken per bedrijfsprofiel.

Tabel 3-6 : Geaggregeerde verbruiken elektriciteit en gas per bedrijfsprofiel (in GWh)

Bedrijfsprofiel

1 2 3 4 Totaal (1) Excl. Zeehaven Gent (ID 2428) (1)

TOTAAL (GWh)

Aandeel

2.522 797 12.723 327 16.369 10.600

15% 5% 78% 2%

Aandeel excl. Zeehaven Gent 24% 8% 66% 3%

Dit totaalcijfer voor het BT Gent Zeehaven is ook niet volledig wegens gebrek aan informatie over een aantal grootverbruikers

Bron: Elektriciteits- en gasverbruik Eandis per nace per BT (2011) + ZES (2012)

Uit Tabel 3-6 kunnen we afleiden dat 86% van het verbruik van fossiele brandstoffen en elektriciteit op het BT Zeehavengebied Gent ligt. De reden hiertoe is de aanwezigheid van een aantal grote ETS-bedrijven (bijv. elektriciteitscentrales Electrabel, SPE, …, ARCELOR Mittal, …). Om een meer objectief beeld te krijgen van de verbruiken op de BT in Oost-Vlaanderen werden daarom de aandelen van de verschillende brandstoffen en bedrijfsprofielen ook eens berekend ten opzichte van een totaal verbruik op alle bedrijventerreinen, uitgezonderd de verbruiken op het BT Zeehavengebied Gent. Op basis van deze laatste oefening kunnen we besluiten dat 24% van de verbruiken plaats vinden op BT met een “productieprofiel” en 66% op BT met een “gemengd profiel met een substantieel aandeel productie”. Figuur 3-5 geeft een overzicht van de grootte-orde van de totale verbruiken (fossiele brandstoffen en elektriciteit) op de verschillende BT in Oost-Vlaanderen. Hieruit kan afgeleid worden dat de grootste verbruiken voorkomen op de BT Zeehavengebied Gent en Lakeland in Aalter. Hierbij dient opgemerkt dat in Tabel 3-3 een lijst van BT werd opgenomen waarop grootverbruikers van aardgas en/of elektriciteit zitten, welke niet meegenomen werden in de verbruiken. Er kan verondersteld worden dat deze BT uit Tabel 3-3 ook in een van de hoogste schalen zullen voorkomen. BT waarvoor het energieverbruik aangeduid is als ‘onbepaald’ zijn BT waarvoor geen informatie van EANDIS werd verkregen. De reden hiertoe is onduidelijk. Een aantal van deze onbepaalde worden in Figuur 3-4 weergegeven als ‘onbebouwd’ wat dus een mogelijke verklaring is van het ontbreken van energieverbruiken.

2

Het verbruik van gasolie zoals aangegeven in de ZES-studie werd niet meegenomen omdat hier een verbruik van 91PJ wordt opgegeven terwijl door de industrie in Vlaanderen in 2011 slecht 8,8PJ gasolie werd verbruikt (VITO, energiebalans,2012). Als alternatief werden de cijfers uit de CO2-meting 2009 (ARCADIS, 2012) overgenomen.


Pagina 24 van 110

4001234

Figuur 3-5 : Totale verbruiken van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Elektriciteits- en gasverbruik Eandis per nace per BT (2011) + eigen inschatting obv Energiebalans Vlaanderen

In Tabel 3-7 wordt een overzicht gegeven van de aandelen van de verschillende energiebronnen in het totaalverbruik per bedrijfsprofiel. Het verbruik van Zeehavengebied Gent werd hier omwille van zijn unieke bedrijfssamenstelling uitgelaten. Tabel 3-7 : Aandelen van verschillende energiebronnen in totaalverbruik per bedrijfsprofiel Bedrijfsprofie l 1

Verbruik ELE (GWh) 884

Aandeel

2 3 4 TOTAAL

Aandeel

35%

Verbruik GAS (GWh) 1.224

Aandeel

49%

Verbruik Andere (GWh) 415

298

37%

380

48%

120

15%

5.224 221

41%

6.708

53%

790

6%

68%

79

24%

27

8%

6.626

40%

8.390

51%

1.352

8%

16%

Tabel 3-7 toont dat het totaal energieverbruik (over alle BT heen) voor 51% ingenomen door aardgas, 40% door elektriciteit en 8% door andere brandstoffen. Het elektriciteitsverbruik neemt op BT met een bedrijfsprofiel 4, zijnde een aandeel van kantoren en administratie van minimum 60%, een veel groter aandeel in dan op de BT met andere bedrijfsprofielen. Op BT met een profiel 1, 2 en 3 wordt het aandeel aardgas telkens rond de 50% geschat. Voor BT 4 ligt het aandeel aardgas dan een stuk lager. Op basis van deze informatie is het bijgevolg moeilijk om een link te leggen tussen het bedrijfsprofiel en het aandeel in verschillende energiebronnen. Figuur 3-6 geeft een overzicht van het aandeel van verschillende


Pagina 25 van 110

4001234

energiebronnen in de totale verbruiken per BT. Figuur 3-7 geeft tenslotte een overzicht van de totale verbruiken per oppervlakte-eenheid (m²) bedrijventerrein. Figuur 3-6 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale verbruiken van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Elektriciteits- en gasverbruik Eandis per nace per BT (2011) + eigen inschatting obv Energiebalans Vlaanderen

Figuur 3-7 : Totale verbruiken per oppervlakte-eenheid (m²) op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Elektriciteits- en gasverbruik Eandis per nace per BT (2011) + eigen inschatting obv Energiebalans Vlaanderen.


Pagina 26 van 110

3.4

4001234

CO2 emissies op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

De CO2 emissies werden berekend door de koppeling van energieverbruiken (obv EANDIS, 2011) met de representatieve emissiefactoren (EF). Hierbij werden volgende bronnen gebruikt: •

Voor fossiele brandstoffen: IPCC en EF overgenomen uit IPCC (wordt ook zo gebruikt in de Vlaamse Energiebalans en in Monitoringplan)

•

Elektriciteit: EF is afhankelijk van de gebruikte energiemix en wijzigt in principe jaarlijks. Berekening van de EF op basis van de jaarlijkse energiemix (verhouding van emissies CO2 door elektriciteitsproductie in Vlaanderen (VMM, lozingen in de lucht) en nettoproductie (VITO, energiebalans Vlaanderen).

•

Voor de bijschatting van “fossiele brandstoffen andere dan aardgas” werd een EF berekend op basis van de gebruikte energiemix in de industrie in Vlaanderen (uit energiebalans)

De gebruikte EF werden opgenomen in Tabel 3-8.

Tabel 3-8 : Gebruikte emissiefactoren voor CO2

Energiebron

EF (kton CO2/PJ)

Aardgas

53,3

Mix van andere fossiele brandstoffen

77,2

Elektriciteit

89,6

Zoals bij het energieverbruik, werden emissies voor de BT Zeehavengebied Gent en Gemeentelijk Bedrijvenpark Maldegem overgenomen uit de studie CO2-datainzameling en –analyse (ZES, 2012)3. Daarnaast werden ook de CO2 emissies opgenomen van de bedrijven die rapporteren in het kader van het European Emission Trading System (ETS), alsook diegenen die hun CO2 emissies rapporteren in het kader van het Integraal Milieujaarverslag (IMJV). Uit analyse van beide databases bleek dat alle bedrijven die rapporteren in kader van het IMJV ook onder het ETS systeem vallen. Alle bedrijven in Oost-Vlaanderen die onder de ETS-richtlijn vallen en waarvoor CO2 emissies overgenomen zijn in het kader van huidige studie, worden weergegeven in Tabel 3-9.

3

Het verbruik van gasolie zoals aangegeven in de ZES-studie werd niet meegenomen omdat hier een verbruik van 91PJ wordt opgegeven terwijl door de industrie in Vlaanderen in 2011 slecht 8,8PJ gasolie werd verbruikt (VITO, energiebalans,2012). Als alternatief werden de cijfers uit de CO2-meting 2009 (ARCADIS, 2012) overgenomen.


Pagina 27 van 110

4001234

Tabel 3-9 : Rapportering van CO2 emissies in kader van ETS (Data van 2012)

Bedrijf

Emissies (ton CO2)

Borealis - Kallo

210.743

Oleon Ertvelde

51.395

Ineos Phenol Belgium

228.465

Monument Chemical

36.807

Ajinomoto Omnichem - Wetteren

9.635

VPK Packaging

204.050

Iscal Sugar - Suikerfabriek Moerbeke

gesloten

Syral nv

196.031

Oliefabriek Vandamme (& Repro)

8.365

Campina

27.189

Belgomilk Kallo

26.168

Rendac

19.477

Inex

9.469

Bekaert site Aalter

8.932

Associated Weavers Europe

9.263

Utexbel

9.559

Microfibres Europe

3.826

Santens

2.948

Steenbakkerij Vande Moortel

26.222

Scheerders van Kerckhove's (SVK)

3.567

Terca Steendorp

2

BPB Belgium

35.432

Lanxess-Kallo (linkeroever)

79.583

Electrabel-Ruien

851.970

Electrabel-Aalst

3.323

Electrabel-Kallo

0

Electrabel-Aalter

465

Om overschatting te vermijden, werden daar waar de emissies gerapporteerd via de ETS-database hoger waren dan de inschatting voor het volledige bedrijventerrein door verbruik van fossiele brandstoffen, de CO2 emissies van dit ene bedrijf overgenomen. Door het opnemen van de CO2 emissies van deze grote emitters, moeten we vaststellen dat de CO2 inventaris vollediger is dan de inventaris aangaande energieverbruik. Tabel 3-10 geeft een overzicht van de totale CO2 emissies door het verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen, opgesplitst volgens bedrijfsprofiel.


Pagina 28 van 110

4001234

Tabel 3-10 : CO2 emissies als gevolg van verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen volgens bedrijfsprofiel Bedrijfsprofiel 1

Emissies ELE (kton)

Aandeel

Emissies fossiele brandstoffen (kton)

Aandeel

Emissies totaal (kton)

297

35%

556

65%

853

2

96

49%

102

51%

198

3

2.576

18%

12.124

82%

14.700

4

71

10%

610

90%

682

3.041

19%

13.393

81%

16.433

TOTAAL

Bron: op basis van verbruiksgegevens EANDIS (2011) + eigen inschatting

De hoge emissies binnen het bedrijfsprofiel 3 zijn het gevolg van de atypische samenstelling van het bedrijventerrein

Zeehavengebied

elektriciteitscentrales.

Uit

Tabel

Gent 3-10

met kan

de

aanwezigheid

afgeleid

worden

dat

van de

ARCELOR emissies

als

Mittal

en

gevolg

4 van

elektriciteitsverbruik duidelijk hoger zijn voor BT met bedrijfsprofiel 2 en dus meer dan 75% administratieve gebouwen of kantoren bevatten. Figuur 3-8 geeft een overzicht van de totale CO2 emissies (uitgedrukt in kton) per bedrijventerrein.

Figuur 3-8 : Totale CO2 emissies (in kton) als gevolg van verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: op basis van gebruikgegevens EANDIS (2011), ZES (2012) + eigen inschatting + ETS (2012)


Pagina 29 van 110

4001234

Figuur 3-9 geeft een inzicht in het aandeel van de CO2 emissies, afkomstig van verbruik van elektriciteit, welke in principe indirecte emissies zijn en niet op het bedrijventerrein zelf worden geëmitteerd. Een randbemerking is hier dat, op BT waar er ook elektriciteitscentrales aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld Zeehavengebied Gent en Ruien, emissies door gebruik van elektriciteit dubbel worden geteld, omdat op die BT reeds emissies door de productie zelf zijn in rekening gebracht.

Figuur 3-9 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale CO2 emissies van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: op basis van gebruiksgegevens EANDIS (2011) + eigen inschatting

In Figuur 3-10 tenslotte worden de CO2 emissies weergegeven per oppervlakte-eenheid bedrijventerrein. Ten opzichte van Figuur 3-8 zijn hier een aantal verschuivingen waarneembaar. Een BT zoals Waaslandhaven bijvoorbeeld komt terecht in een van de hoogste categorieën qua totale emissies maar door de grootte van het bedrijf is de emissie per oppervlakte-eenheid laag.


Pagina 30 van 110

4001234

Figuur 3-10 : Totale CO2 emissies per oppervlakte-eenheid (in kg CO2/m²) op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

3.5

Hernieuwbare energie op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen

De aanwezigheid van installaties voor de productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen werd in kaart gebracht op basis van de gegevens van de VREG (www.vreg.be). Figuur 3-11 geeft een overzicht van alle installaties, aanwezig in 2011 op de BT in Oost-Vlaanderen. Het betreft volgende types installaties voor de productie van hernieuwbare warmte/elektriciteit: •

Biogas

•

Biomassa

•

Windmolens

•

WKK-installaties

•

PV-installaties met een geïnstalleerd vermogen >10kWp


Pagina 31 van 110

4001234

Figuur 3-11 : Overzicht van de aanwezige installaties voor productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: VREG, 2011

Op basis van de uitreiking van groenestroomcertificaten (GSC) en warmtekrachtcertificaten (WKC) en de inventarisatie daarvan door de VREG, kan de totale jaarlijkse opbrengst (in MWh) per installatie berekend worden. De uitreiking van 1 GSC komt overeen met de productie van 1 000 kWh hernieuwbare elektriciteit. De uitreiking van 1 WKC betekent dat er 1 000 kWh primaire energie werd bespaard. Voor de berekening van de productie van hernieuwbare energie door WKK’s werd rekening gehouden met een gemiddelde totale efficiëntie van 90%. De totale opbrengst van alle 10 WKK-installaties, op de BT in Oost-Vlaanderen in 2011 worden weergegeven in Tabel 3-11. Hieruit blijkt dat ongeveer 72% van de productie van hernieuwbare energie afkomstig is van WKK-installaties.


Pagina 32 van 110

4001234

Tabel 3-11 : Totale opbrengst hernieuwbare energie van de verschillende installaties op bedrijventerreinen in OostVlaanderen

Type installatie

Aantal BT met type installatie

Opbrengst (MWh/jaar)

Aandeel

Biogas

3

6.732

0,3%

Biomassa

4

435.233

20,2%

Windenergie

5

81.237

3,8%

WKK

7

1.544.067

71,6%

119

89.900

4,2%

Zonne-energie TOTAAL

2.157.170

Bron: VREG, 2011 + Berekeningen POM O-VL op basis van vermogen van installaties

De totale productie van hernieuwbare energie (elektriciteit en warmte) per BT wordt weergegeven in Figuur 3-12.

Figuur 3-12 : Totale opbrengst (in MWh/jaar) van de aanwezige installaties voor productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (bron: VREG)

Tenslotte geeft Figuur 3-13 een overzicht van het aandeel van verschillende types installaties in de totale productie hernieuwbare energie per BT.


Pagina 33 van 110

Figuur 3-13 : Aandeel van verschillende types installaties in de totale productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: VREG, 2011


4001234

Pagina 34 van 110

4

Potentieonderzoek

4.1

PV-panelen

4001234

Het potentieel voor zonnepanelen is vooral afhankelijk van de hoeveelheid en de oriëntatie van beschikbare dakoppervlakte. Het potentieel wordt ingeschat op basis van de gebruikte aannames en resultaten van de hernieuwbare energiescan voor het grondgebied van Gent (ARCADIS, 2011). In deze studie werd het potentieel voor PV-installaties ingeschat op basis van een gedetailleerde analyse van het dakoppervlak voor een gedeelte van het grondgebied Gent, met name het gebied dat 3-dimensioneel door middel van LiDAR gekarteerd werd (detailgebied). 19% van de oppervlakte van dit gebied werd gecatalogeerd als “industrie en KMO-zone”. Het is op basis van de resultaten van deze zone binnen het detailgebied dat het potentieel voor alle bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen werd vastgelegd. Het geschatte potentieel voor PV beperkt zich tot het potentieel op nu reeds bestaande gebouwen op de bedrijventerreinen. Voor het bepalen van het potentieel wordt gebruik gemaakt van volgende resultaten uit de energiescan: •

Het dakoppervlak bedraagt 107% van het bebouwde grondoppervlak (om zo rekening te houden met de aanwezigheid van schuine daken)

•

Op basis van de analyse van 703 gebouwen in Gent binnen de groep (Industrie en KMO) met een totaal dakoppervlak van 765.852 m²: o

Verdeling volgens hellingsgraad: 51% plat; 36% schuin (5-35°);13% zeer schuin (>35°);

o

Verdeling volgens oriëntatie: 49,3% plat; 19,6% Z/ZO/ZW; 15,9% O/W.

Het potentieel aan PV-panelen op de bestaande gebouwen op de BT in Oost-Vlaanderen werd vervolgens ingeschat op basis van: •

Het bebouwde grondoppervlak (in m²), op basis van kadastergegevens (KADVEC, 2012);

•

De hierboven vermelde aannames aangaande oriëntatie en hellingsgraad van de daken;

•

Een gemiddeld geïnstalleerd vermogen van ongeveer 0,04 kWp per m² dakoppervlak4 (deze waarde is afgeleid uit de verhouding tussen de totale ingeschatte opbrengst van PV en de totale dakoppervlakte in de “Hernieuwbare energiescan Gent”)

•

Een gemiddelde opbrengst van 850 kWh/kWp

Op basis van deze inschatting zouden op bestaande gebouwen en de reeds geïnstalleerde hoeveelheid, nog een extra vermogen van ongeveer 860 MWp kunnen geïnstalleerd worden op bestaande gebouwen met een potentiële opbrengst van ongeveer 644 GWh per jaar. De potentiële opbrengst per BT wordt weergegeven in Figuur 4-1.

4

Rekening houden met een gemiddelde opbrengst van 120 kWp/m² PV betekent dit dat ongeveer 30% van de totale dakoppervlakte beschikbaar is voor PV-panelen. Merk ook op dat nieuwe technologie al een opbrengst van 150 à 160 Wp/m2 halen


Pagina 35 van 110

4001234

Figuur 4-1 : Het potentieel (huidig + potentieel) aan opbrengst door PV-panelen op bedrijventerreinen in OostVlaanderen

4.2

Windenergie

Op het vlak van windenergie werd in eerder studiewerk het potentieel voor de provincie al in kaart gebracht. In het najaar van 2012 werd gestart met een Hernieuwbare Energiescan in Oost-Vlaanderen (HE-scan) met ook bijzondere aandacht voor windenergie.5

4.2.1

Potentiële inplantingslocaties windturbines

De provincie Oost-Vlaanderen heeft sinds 2009 een duidelijke visie op de ruimtelijke ontwikkeling van grooten middenschalige windturbines op haar grondgebied (Provinciaal Beleidskader Windturbines, Addendum aan het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS), goedgekeurd bij ministerieel besluit op 25 augustus 2009). Deze visie gaat er van uit dat het wenselijk is windturbines in specifieke (zoek-)zones te concentreren (concentratiegebieden) en andere zones van windturbines te vrijwaren (landschappelijke rustzones) om de 5

Hernieuwbare energiescan voor Oost-Vlaanderen, Rapport april 2013


Pagina 36 van 110

4001234

landschappelijke impact van deze grootschalige constructies te beperken. Het Provinciebestuur opteert ervoor om grootschalige windturbines enkel binnen de zoekzones van het PRS te situ situeren: • De Gentse Kanaalzone • De Waaslandhaven • De zone E17 • De zone Eeklo-Maldegem Maldegem • De zone ‘E40 van Aalter tot Aalst Daarnaast zijn er verspreid ontwikkelingen6 mogelijk nabij de kleinstedelijke gebieden en de economische knooppunten – selectie in het ruimtelijk ijk Structuurplan Vlaanderen. Vla

4.2.2

(Realistisch in te vullen) potentieel windenergie

Het windpotentieel in de provincie Oost Oost-Vlaanderen werd in recente analyses op twee manieren geraamd. De beleidsmatige analyse neemt als vertrekpunt de al ingediende, vergunde en/of geweigerde vergunningsaanvragen voor windturbines en combineert deze met de zoekzones van het Addendum. Het potentieel wordt op die manier geraamd op +/ +/- 300 windturbines (zie Figuur 4-2). Figuur 4-2 : Beleidsmatige analyse windpotentieel

Bron: hernieuwbare energiescan voor Oost Oost-Vlaanderen, eigen bewerking De Provincie Oost-Vlaanderen heeft uitvoeringsplannen opgestart voor twee macro macro-concentratiezones concentratiezones uit het provinciale beleidskader: 'Maldegem--Eeklo' Eeklo' en 'E40 tussen Aalter en Aalst' (zie ook verder paragraaf 4.2.3).7 In het kader daarvan (voorafgaande plan plan-MERs8) werd het windpotentieel voor de provincie ook

6

2 à 5 turbines In de overige drie macro concentratiezones is vooralsnog minder nood aan dergelijk aansturing: in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven verloopt de ontwikkeling via de (haven)bedrijven en de zone E17 tussen Gent en Antwerpen is reeds maximaal vergund. 8 Haskoning in 2012 7


Pagina 37 van 110

4001234

geraamd met behulp van een GIS-analyse analyse. Het resultaat van deze theoretische analyse9 leidt tot een totaal theoretisch potentieel voor de provincie van 737 windturbines. Omdat het resultaat van dergelijke oefening uiteraard leidt tot een overschatting werd dit aantal herrekend tot het potentieel van 300 uit de beleidsmatige analyse. Uitgaand nd van een totaal potentieel van 300 windturbines is momenteel iets minder dan één derde momenteel gerealiseerd (i.e. volledig vergund). Uit de vergelijking van Figuur 4-2 en Figuur 4-3 4 volgt wel dat uit de beleidsmatige analyse de nadruk wordt gelegd op het potentieel van een aantal specifieke zoekzones, met name Eeklo-Maldegem, E40 40 van Aalter tot Aalst en in iets mindere mate de Waaslandhaven. Tot slot is het belangrijk op te merken dat een deel van het windpotentieel (op kortere termijn) niet realiseerbaar realiseerb is omwille van de invloedzone ne van de radar van Semmerzake (zone reikt tot 15 km rond de radar).10

Figuur 4-3 : GIS-analyse analyse windpotentieel ikv plan plan-MERs / RUPs

Bron: hernieuwbare energiescan voor Oost Oost-Vlaanderen, eigen bewerking

4.2.3

Integratie informatiebronnen: beslist beleid en bijkomend in te vullen potentieel (met aandacht voor bedrijventerreinen)

In het kader van deze studie is het belangrijk om af te toetsen wat het bijkomend potentieel aan windenergie is voor de provincie Oost-Vlaanderen, Vlaanderen, in het bijzonder op / voor bedrijven bedrijventerreinen. terreinen. Volgens een stapsgewijze aanpak wordt alle beschikbare informatie gebundeld om zo te komen tot een realistische raming van het bijkomend potentieel.

9 Binnen de zoekzones werd vooral verder rekening gehouden met afstand tot woningen (geluid). Bij de fictieve maximale invulling invullin met windturbines werd daarnaast rekening gehouden houden met minimale (onderlinge) afstand om grote interferentie tussen turbines te voorkomen en in het kader van veiligheid (turbulentie van wieken). 10 Volgens de Hernieuwbare energiescan Oost-Vlaanderen Vlaanderen wordt hierdoor 10% van het windpotentieel gehypothekeerd, gehypothe wat vooral consequenties heeft voor de zone E17 (westelijk deel) en zone E40 (centrale deel) en voor steden zoals Gent, Oudenaarde en Zottegem.


Pagina 38 van 110

4.2.3.1

4001234

Realisaties en beslist beleid

Volgens de HE-scan is het grootste deel van de windturbines niet gesitueerd op een bedrijventerrein. Volgens een grafiek uit het rapport van de HE-scan zou “slechts” 28% van de windturbines op bedrijventerreinen gelokaliseerd zijn. Het valt echter op te merken dat de productiecijfers van die ene grafiek niet lijken overeen te stemmen met andere cijfers uit de HE-scan. Vermoedelijk betreft het geïnstalleerd vermogen eerder dan productie maar dan is het cijfer van ongeveer 30% nog wel een goede benadering. Als eerste stap in dit onderzoek wordt de lokalisatie van gerealiseerde (volledig vergunde) windturbines op of langs BT getoond (zie Figuur 4-4). Als criterium wordt daarbij gesteld dat de windturbines zich bevinden op een BT of minstens binnen een bijkomende omtrek van 70 meter rond een bedrijventerrein.

Figuur 4-4 : Overzicht van de volledig vergunde windmolens in Oost-Vlaanderen

Bron: hernieuwbare energiescan voor Oost-Vlaanderen

Op 24 april 2013 nam de Provincie Oost-Vlaanderen een voorkeursbeslissing in het winddossier. De provincieraad besliste dat er 68 nieuwe windmolens kunnen komen, waarvan 25 verspreid over EekloMaldegem en 43 langs de autosnelweg E40 tussen Aalter en Aalst.11 • In Eeklo en Maldegem kiest de Provincie voor een dubbele rij windmolens bij de bestaande windmolens (“lineair scenario” uit het landschappelijk onderzoek). Op die manier ontstaat een

11

http://www.energielandschap.be/wind


Pagina 39 van 110

4001234

windpark van 41 molens. De 25 nieuwe turbines worden gekoppeld aan de infrastructuur in het gebied, zoals de autoweg N49, de hoogspanningsleidingen en het Schipdonkkanaal. • Langs de autosnelweg E40 kunnen 43 nieuwe turbines komen. Omdat een lijnvormige opstelling voor het volledige gebied niet mogelijk is, koos de Provincie voor zes windparken (combinatie “scenario duurzame bedrijventerreinen” en scenario “windlandschap E40” wegens gebrek aan voldoende mogelijkheden om turbines in te planten op bedrijventerreinen). Er komen windmolens op de bedrijventerreinen van Aalter, Zwijnaarde en Erembodegem (22 à 24 in totaal). -

Bedrijventerrein Aalter: concentratie van de windturbines op het bedrijventerrein ‘Lakeland’, het toekomstige bedrijventerrein ‘Woestijne’ en een beperkte zone in het open ruimtegebied ten noorden van het kanaal direct aansluitend op voornoemde bedrijventerrein. Mogelijkheden voor 6 à 8 turbines. à in eigen GIS-analyse wordt uitgegaan van telkens 3 turbines op de vermelde BT’s en 1 turbine langs elk BT ten noorden van het kanaal (= 8 turbines).

-

Bedrijventerrein Zwijnaarde: concentratie van de windturbines in een cluster rond de kruising van de E40 met de E17 en de kruising van de Schelde met de Ringvaart rond Gent. Mogelijkheden voor een 10-tal turbines.12

-

Bedrijventerrein Erembodegem: concentratie van de windturbines in een cluster ten zuiden van Aalst, tussen Erembodegem (Aalst) en Denderleeuw. De cluster ligt grotendeels op grondgebied van Aalst en voor een gedeelte binnen Denderleeuw. Het bedrijventerrein wordt begrensd door de E40, de N45 en de spoorlijnen Brussel-Gent en Aalst-Geraardsbergen. Tussen de spoorlijnen Brussel-Gent en Denderleeuw-Kortrijk wordt momenteel een uitbreiding voorzien van het bedrijventerrein, terwijl ten noorden van de E40 een kantoorsite wordt ingericht. Mogelijkheden voor 6-tal turbines

Daarnaast worden 18 à 19 nieuwe turbines voorzien in open ruimte: tussen de dorpskernen van Hansbeke en Nevele, een park in Sint-Lievens-Houtem en Erpe-Mere en bijkomende windmolens in Melle / Wetteren. Voor deze turbines wordt aangenomen ze zich niet situeren op of naast een bedrijventerrein. Rond elk windpark komt meteen ook een uitsluitingszone van 5 kilometer. Op die manier wil de Provincie duidelijkheid scheppen voor buurtbewoners en garanties bieden dat er in de omgeving van een groot windpark geen nieuwe turbines meer komen.

4.2.3.2

Bijkomend potentieel

Het beslist beleid leidt tot een totaal van 160 windmolens

13

met daarbij in principe een volledige realisatie

van de concentratiezones Eeklo-Maldegem en E40 tussen Aalter en Aalst. Het belangrijkste bijkomend potentieel situeert zich dan in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven, zeker omdat ontwikkelingen in de zone E17 momenteel niet mogelijk zijn door de hoger vermelde invloedzone van de mast van 12

De cluster omvat enkel harde functies en wordt door de snel- en waterwegen verdeeld: • Ten noorden van de Ringvaart: bestaande bedrijventerreinen en zone voor gemeenschapsfuncties met onder meer het nieuwe voetbalstadion van Gent. • Ten zuiden van de Ringvaart en ten westen van de Schelde: bestaand bedrijventerreinen • Ten zuiden van de Ringvaart, tussen Schelde en Tijarm: nieuw bedrijventerrein ‘Eilandje’ in ontwikkeling. 13 Totaal, niet enkel op bedrijventerreinen


Pagina 40 van 110

4001234

Semmerzake. De ontwikkeling in de havengebieden verloopt via de (haven-)bedrijven. Na correctie voor beslist beleid en het niet in rekening brengen van de zoekzone E17 blijft nog een “in te vullen” potentieel (beleidsanalyse, zie paragraaf 4.2.2) van 111 windturbines waarvan een 13-tal in kleinstedelijke gebieden en economische knooppunten.

Voor de inschatting van het in te vullen potentieel op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen, richten we ons op de Hernieuwbare energiescan Oost-Vlaanderen (Figuur 4-3) en daarin het potentieel in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven. Op die manier komen we op een potentieel (inclusief volledig vergund maar nog niet geïnstalleerd) van 128 stuks. Voor het geïnstalleerd vermogen voor het bijkomend potentieel (of netto-productie) zal worden gewerkt met het gemiddelde van de volledig vergunde turbines in de provincie Oost-Vlaanderen (2,62 MW per turbine). Er wordt opgemerkt dat de +/- 60 operationele turbines

14

in Oost-Vlaanderen een iets lager gemiddeld

geïnstalleerd vermogen (2,10 MW) hebben.

Wat betreft kleinschalige windturbines zegt het provinciaal beleidskader het volgende: “Op bedrijventerreinen en andere hoogdynamische locaties (zoals havengebieden, overslagstations, logistieke knooppunten, recreatiedomeinen, sportstadiums en andere grootschalige sportcomplexen, open afrittencomplexen van autosnelwegen, vormingstations van de spoorwegen, terreinen voor grootschalige kleinhandel, beurshallen, …) kunnen kleinschalige windturbines ruim aanvaard worden, zowel vrijstaand als op gebouwen en zowel van het wiektype als van een ander type. De provincie wenst de inplanting van turbines op deze locaties dan ook maximaal te ondersteunen. Indien geopteerd wordt voor de inplanting van wiekturbines dient wel bijzondere aandacht te gaan naar eventueel optredende hinder voor omwonenden.” De combinatie van bovenstaande richtlijnen kunnen meegenomen worden en geëvalueerde op de verschillend bedrijventerreinen door bepaalde afstanden ten opzichte van eventuele omwonenden te respecteren.

4.3

Uitwisselen van restwarmte met buurbedrijven/omwonenden via warmtenet

Het voorkomen van restwarmte zal zich vermoedelijk eerder situeren op die bedrijventerreinen met een profiel 1 “productie” (46 BT) en 3 “gemengd met belangrijk aandeel productie” (52 BT). Uiteraard is dit zeer bedrijfsafhankelijk en kan er op de andere bedrijventerreinen ook een productiebedrijf zijn met beschikbare restwarmte. De literatuur geeft aan dat restwarmte meest voorkomt bij bedrijven binnen volgende sectoren (ECN, 2010): •

Vooral de chemische industrie en de raffinagesector produceren veel restwarmte. Een zeer groot deel daarvan heeft een te lage temperatuur om opnieuw bruikbaar te zijn in processen bij hetzelfde bedrijf.

14

Situatie januari 2013, statistieken Vlaanderen op www2.vlaanderen.be (excelbestanden te downloaden via zoekmachine)


Pagina 41 van 110

•

4001234

Bij de elektriciteitsproductie komt veel warmte vrij. Bij bepaalde installaties kan er zelfs voor gekozen worden om extra warmte (aftapwarmte) te leveren ten koste van enig rendementsverlies.

•

Uit de rookgassen van WKK-installaties kan vaak nog laagwaardige warmte worden gewonnen.

•

AVI’s (Afvalverbrandingsinstallaties) produceren ook warmte die kan worden geleverd aan omliggende afnemers.

•

Ook datacentra beschikken vaak over een warmteoverschot dat goed benut kan worden voor verwarming van aangrenzende complexen of woningen.

Het in kaart brengen van alle beschikbare restwarmte op de verschillende BT vereist een gedetailleerde inventarisatie op basis van enquêtering bij verschillende bedrijven. Een eerste inschatting echter van die BT met het hoogste potentieel is daarom gebeurd op basis van de aanwezigheid van bedrijven uit de chemische sector. BT met een bedrijf uit de chemische sector (NACE 20) worden binnen deze studie dus geïdentificeerd als BT waar uitwisseling van restwarmte vermoedelijk een valabele optie is. Beschikbare restwarmte op een bedrijventerrein kan mogelijks uitgewisseld worden met buurbedrijven. Ook om dergelijke warmtevragers te identificeren, dient een gedetailleerde inventaris te gebeuren, welke buiten de scope van deze studie valt. Uit dergelijke inventaris dient de warmtevraag/-aanbod beter in kaart gebracht op basis van een aantal parameters: •

Wat is het aangeboden/de gevraagde temperatuur

•

Volgens welke frequentie is warmte beschikbaar

•

Komen er pieken voor in de productie/vraag en zoja, wanneer.

Door het uitwisselen van restwarmte kunnen bedrijven als een soort back-up voor elkaar fungeren. Aan de andere kant worden bedrijven ook afhankelijk van elkaar. De combinatie van al dergelijke eigenschappen bepaalt de rentabiliteit van zo’n project. Deze analyse houdt echter geen rekening met reeds genomen initiatieven op de respectievelijke bedrijventerreinen.

Het

betreft

dus

een

totaal

potentieel,

inclusief

eventueel

reeds

bestaande

uitwisselingsprojecten. Hier dient uiteraard opgemerkt dat er niet alleen in de chemische sector potentieel is voor restwarmte-uitwisseling. De BT met profiel 1 en 3 zullen sowieso het meeste potentieel vertonen. Tabel 4-1 toont een overzicht van de BT met meer dan 3 bedrijven in de chemische sector. In het kader van deze studie worden die BT geïdentificeerd als BT met een hoog potentieel tot restwarmte-uitwisseling vanuit de visie dat: •

Meer bedrijven met restwarmte bij elkaar kunnen in een soort back-up systeem opgenomen worden

•

Bij de keuze om in een latere fase detailinventarissen uit te voeren op bepaalde BT, kan best gekeken worden naar BT met meer mogelijke spelers


Pagina 42 van 110

4001234

Tabel 4-1 : Overzicht van de BT met meest potentieel voor uitwisseling van restwarmte, gebaseerd op de aanwezigheid van meer dan 3 bedrijven uit de chemische sector ID Bedrijventerrein

Naam bedrijventerrein

Aantal bedrijven binnen chemische sector

2428

Zeehavengebied Gent

26

1746

Ringvaart - Durmakker

7

1925

E17/3 Everslaar

5

1610

Lakeland

4

2083

Europark - Noord

4

2419

Gemeentelijk bedrijvenpark

4

2466

R4 N424 Afrikalaan Koopvaardijlaan

4

1691

Steenkaaistraat

3

1745

Rieme Noord

3

2344

Hoogveld

3

2440

Bedrijventerrein

3

Nota: deze tabel is gebaseerd op de NACE-codes, zoals overgenomen uit bedrijfsinfo van het Agentschap Ondernemen (2013) en ZES (2012).

Elk bedrijf op een BT, dat warmte vraagt kan in principe een potentiële afnemer zijn. Er dient echter steeds een analyse te gebeuren van vraag en aanbod, waarbij niet alleen de hoeveelheid warmte belangrijk is maar ook de karakteristieken van warmte of stoom. Er dient gezocht te worden naar een specifieke match. Het aanleggen van een warmtenet met verschillende aanbieders en afnemers is in dit opzicht een betere optie zodat vraag en aanbod niet 1 op 1 op elkaar dienen afgestemd te worden. Organisatorisch en financieel is een warmtenet dan uiteraard minder evident dan een 1 op 1 oplossing. Ziekenhuizen, zorgcentra en zwembaden worden vaak als potentiële afnemers naar voor geschoven. Er zijn bovendien al een aantal praktijkvoorbeelden, die de haalbaarheid van dergelijke constructies aantonen. Voor elk van de bedrijventerreinen werden de dichtstbijzijnde ziekenhuizen en zorgcentra en zwembaden opgenomen om mee te nemen in de verdere evaluatie. Het resultaat wordt weergegeven in Figuur 4-5.


Pagina 43 van 110

4001234

Figuur 4-5 : Aanwezigheid van ziekenhuizen, zorgcentra en zwembaden in de omgeving van bedrijventerreinen in OostOost Vlaanderen

Zorgcentrum;

4.4

Ziekenhuis;

Potentieel

zwembad

daling energieverbruik door aanpassingen aan de

gebouwen In hoofdstuk 3.1.3 van dit rapport werd reeds een ouderdomsprofiel toegekend aan de BT op basis van de gewogen ogen gemiddelde leeftijd (gewogen op basis van grondoppervlakte) van de aanwezige gebouwen. De leeftijdsklasses waarin de gebouwen werden onderverdeeld zijn gekozen op basis van een aantal gebeurtenissen doorheen de loop der jaren met betrekking tot energi energiebesparing ebesparing voor ruimteverwarming:


Pagina 44 van 110

•

4001234

1970: de oliecrisis deed het maatschappelijk bewust zijn van het belang van laag energieverbruik inzien waardoor voor de eerste keer aandacht werd besteed aan betere isolatie van gebouwen en dergelijke;

•

1983: nieuwe isolatie-eis: K70

•

1992 nieuwe isolatie-eis: K55

•

2001: nieuwe isolatie-eis: K45

•

2006: EPB15-eisen, vertaald in K- of U-waarden

Rekening houdend met deze klasses geeft Figuur 4-6 een overzicht van het aandeel van de op het BT aanwezige gebouwen (gewogen op basis van vloeroppervlakte) binnen deze verschillende klasses.

Figuur 4-6 : Aandeel van leeftijdsprofielen op 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen

Bron: Kadastergegevens (2012), indien data van minder dan 10 gebouwen à grijs, geen leeftijdsprofiel toegekend

15

EPB staat voor EnergiePrestatie en Binnenklimaat. Er worden verschillende EPB-eisen opgelegd afhankelijk van de bestemming van een gebouw. Bijvoorbeeld voor industrieel gebouw en kantoren wordt een maximale K-waarde opgelegd van resp. K55 en K45


Pagina 45 van 110

4001234

Uit het algemeen beeld van Figuur 4-6 kunnen we afleiden dat het merendeel van de gebouwen op de BT van voor 1970 zijn. Het vermoeden is er dat er zeker een potentieel is voor energieverbruiksreductie in het renoveren of vervangen van deze gebouwen (betere isolatie, ander energiesysteem, ander opbouw van het gebouw). We beschouwen de BT met bedrijfsprofiel 2 en 4 als meest interessant, omdat op deze BT het meeste gebouwenverwarming zal voorkomen (kantoren, diensten). Op basis van de geïnventariseerde verbruiken kan echter geen onderscheid worden gemaakt in verbruik voor gebouwenverwarming en verbruik voor processen. Het reductiepotentieel kan dus niet ingeschat worden op basis van deze cijfers. Niettegenstaande het reductiepotentieel volledig afhankelijk is van de toestand van de bestaande gebouwen en niet alleen van de leeftijd (ook onder andere type verwarmingsinstallatie, opbouw van het gebouw, ventilatiesystemen,…), trachten we een ruwe inschatting te maken van het reductiepotentieel, onder aanname van gemiddelde verbruiken op basis van de leeftijd van een gebouw. Het huidig verbruik van kantoren/bedrijfsgebouwen is moeilijk in te schatten. Een reductiepotentieel wort geschat op basis van de berekeningen, die gebeurden in de VITO/ARCADIS studie (2013). In deze studie werd een schatting gemaakt van het reductiepotentieel voor kantoorgebouwen door te veronderstellen dat het reductiepercentage vergelijkbaar zal zijn met die van residentiële gebouwen (waarvoor de inschatting beter haalbaar is). Samengevat wordt voor lage energierenovatie een reductiepotentieel van ongeveer 35% ingeschat. Uitgaande van een verbruik van 583 kWh/m² BVO in kantoorgebouwen in 2009, zou dit een reductie van ongeveer 200 kWh/m² BVO betekenen. We rekenen in onderliggende studie, voor alle gebouwen ouder dan 1970 hebben een potentiële besparing van 200kWh/m²/jaar. We houden ook rekening met de minimumnorm van 75% kantoren/diensten bij bedrijfsprofiel 2 en 60% bij bedrijfsprofiel 4. Deze oefening is slechts een raming van het volledige reductiepotentieel op de 71 BT samen en resulteert in 280 GWh voor een totale vloeroppervlakte van ongeveer 1.400.000 m²BVO en kan niet individueel bekeken worden. Doordat het aandeel energieverbruik voor gebouwenverwarming niet gekend is, wordt het reductiepotentieel per individueel BT soms overschat (tot zelfs boven het huidige verbruik). Een onderschatting aan de andere kant kan doordat ook gebouwen jonger dan 1970 kunnen gerenoveerd worden. De onzekerheid van deze inschatting is bijgevolg zeer hoog. Potentiëlen per individueel bedrijf worden niet gerapporteerd.

4.5

WKK

4.5.1

Algemeen principe

WKK staat voor Warmte-Kracht-Koppeling of cogeneratie. Hierbij worden warmte en elektriciteit lokaal en gelijktijdig geproduceerd met een microturbine, een motor of een gasturbine. WKK’s kunnen werken op fossiele brandstoffen evenals op hernieuwbare energiebronnen als biomassa of biogas waardoor ze groene stroom en warmte leveren (COGEN Vlaanderen 2006)16. In gunstige omstandigheden wordt hierbij 10 – 40% minder primaire energie verbruikt dan bij de klassieke gescheiden opwekking door elektriciteitscentrales enerzijds en een lokale stookinstallatie anderzijds.

16

COGEN Vlaanderen (2006) Basishandboek Warmtekrachtkoppeling


Pagina 46 van 110

4001234

Figuur 4-7. Energiebesparing bij WKK tov. klassieke gescheiden opwekking.

WKK leidt tot een lagere CO2-voetafdruk en wordt dus gestimuleerd met warmtekrachtcertificaten; afhankelijk van de marktprijs zijn die 30 à 45 EUR / MWh primaire energiebesparing waard. Kleinschalige WKK op bedrijfsniveau draagt bij om de capaciteitstekorten op te vangen van het Belgische elektriciteitspark en het Belgische hoogspanningsnet.

Een aantal voor WKK gunstige factoren zijn: •

Een belangrijk en slechts gedeeltelijk seizoensafhankelijk warmteverbruik

•

Een belangrijk elektriciteitsverbruik, zodat de opgewerkte elektriciteit ook lokaal kan verbruikt worden

•

Warmte onder de vorm van warm water b.v. 60/80°C ; dit warmteniveau kan vlot opgewekt worden met een gasmotor, een klassieke WKK-techniek

Het principe van warmtekrachtkoppeling kan verder uitgebreid worden door met een warmtepomp de restwarmte om te zetten in koude, trigeneratie genoemd (COGEN Vlaanderen 2006). Wanneer de warmtevraag in de zomerperiode afneemt, kan de WKK toch nog blijven draaien, en zijn warmte nuttig aanwenden om te voldoen aan de vraag naar koude (Maes, 2011). Het is eerst en vooral zeer waarschijnlijk dat deze gunstige factoren zich voordoen in heel wat bedrijven op de BT in Oost-Vlaanderen. Onderliggende studie heeft echter niet het doel om het potentieel op bedrijfsindividueel niveau te berekenen.

4.5.1.1

Dimensioneringsprincipes voor WKK

Een WKK eenheid wordt zo goed als altijd gedimensioneerd op de basislast van de warmtevraag. Hiermee wordt bedoeld ‘dat deel van de warmtevraag dat zich gedurende een groot aantal uren en bij voorkeur ook in grote aangesloten periodes voordoet’. De rest van de warmtevraag doet zich voor in pieken bovenop deze basislast. Dat deel van de warmtevraag wordt niet ingevuld door de WKK installatie, maar door de ketel.


Pagina 47 van 110

4001234

De reden hiervoor is : •

Een WKK is per kWh warmtecapaciteit een grootteorde duurder dan een ketel. De investering in bijkomende WKK capaciteit die slechts enkele honderden uren per jaar aangesproken wordt is financieel niet te verantwoorden. Als vuistregel geldt dat een WKK die minder dan 3000 à 4000 uur per jaar draait niet rendabel is. Bij projecten met minstens dit aantal draaiuren loont het de moeite om de projecten nader te analyseren. Veel hangt uiteindelijk af van lokale omstandigheden (b.v.; beschikbare ruimte, te overbruggen afstanden, inpasbaarheid op het net, …) en van soms snel wisselende factoren (b.v. de energieprijs of de subsidies en -certificatenregelingen). De ondergrens voor de rendabiliteit van een WKK-project is dus een grijze zone eerder dan een harde grens.

•

Een WKK reageert erg traag op wijzigingen in de warmtevraag. Een ketel reageert veel sneller en is dus veel geschikter om piekvragen in te vullen.

•

Frequent starten en stoppen van een motor of gasturbine op het ritme van warmtepieken zorgt voor een verhoogde slijtage en moet dus vermeden worden.

•

De meeste types WKK (motor, gasturbine, …) functioneren minder goed op deellast. Concreet is het mogelijk om een WKK met motor te bedrijven tot ca. 50% van de ontwerp-capaciteit. Bij een lagere warmtevraag wordt de WKK uitgeschakeld omdat het rendement te slecht wordt. Voor gasturbines ligt de drempel nog hoger, nl. of ca. 70% van de ontwerp-capaciteit.

Een WKK wordt zo goed als nooit ontworpen op de elektriciteitsvraag. Bij momenten dat er in verhouding minder warmtevraag is dan elektriciteitsvraag kan de overschot warmte immers nergens gevaloriseerd worden en moet dus weggekoeld worden. Bij een WKK waarbij de warmte (gedeeltelijk) weggekoeld wordt vallen de primaire energiebesparing en bijgevolg ook de inkomsten uit WKK-certificaten weg en wordt het project zowel financieel als milieutechnisch zinloos. Het wegkoelen van opgewekte warmte is in de praktijk alleen maar verantwoordbaar hetzij voor zeer korte periodes hetzij voor situaties waarbij de WKK ook zonder warmtebenutting competitief is met conventionele elektriciteitsopwekking. Bij een concreet ontwerp wordt uitgegaan van een jaarbelastingscurve. Hierbij worden in de ene as de gebruiksuren per jaar uitgezet, en in de andere as de warmtevraag in kW th die gedurende dit aantal uren per jaar bereikt of overschreden wordt. Vervolgens kunnen verschillende capaciteiten van de WKK onderzocht worden. Zie voorbeelden in Figuur 4-8.


Pagina 48 van 110

4001234

Figuur 4-8 Voorbeeld van vergelijking van verschillende WKK-configuraties. A en B zijn suboptimaal. C is optimaal. D is een variant met meerdere WKK in parallel en is enkel haalbaar bij hoge capaciteiten.

Een te klein gedimensioneerde WKK is niet gunstig omdat dan de potentiële energiebesparing niet voldoende gerealiseerd wordt. Een te grote WKK is eveneens niet gunstig omdat die een te groot aantal uren afgeschakeld wordt. De ideale WKK is dus een optimum die draaiuren en capaciteit in evenwicht brengt.

4.5.2

Aanleggen van een warmtenet met een centrale WKK

Een centraal opgestelde WKK is efficiënter dan verschillende kleine WKK’s : •

Grotere toestellen hebben een betere elektrische en een betere totale energetische efficiëntie;

•

In de praktijk een groter aantal draaiuren omdat de warmtevragen van een reeks bedrijven elkaar gedeeltelijk aanvullen.

De warmte wordt naar de deelnemende bedrijven verdeeld via een warmwaternet. Dit biedt een bijkomend voordeel nl. dat sommige deelnemende bedrijven hun lokale stookinstallatie kunnen afschakelen en gebruik maken van een goedkopere / efficiëntere installatie van een buurbedrijf en wordt het energieverbruik van opstart- en standby van de stilgelegde ketels vermeden. De bestaande stookinstallatie zal bij veel bedrijven echter noodzakelijk blijven als back-up of als bijverwarming voor de opvang van pieken bovenop de basislast en tijdens periodes dat de WKK wegens een veel te lage warmtevraag tijdelijk stilgelegd wordt (b.v. weekends).


Pagina 49 van 110

4001234

De eigenlijke WKK-eenheid is veel goedkoper dan de som van een aantal kleinere lokale WKK-eenheden. Daartegen staat echter de vrij hoge kost voor de aanleg van een warmtenet.

4.5.3

Bepalen van potentieel op bedrijventerreinen

Aangenomen is dat WKK-installaties op basis van een gasturbine of biomassa verbrandingsinstallatie alleen op terreinen met een grotere continue vraag naar proceswarmte worden ingezet. Er wordt gesteld dat BT met een bedrijfsprofiel 1 ‘productie’ (46 BT) en 3 ‘gemengd met belangrijk aandeel productie’ (52 BT) kunnen geselecteerd worden als BT met mogelijks potentieel omdat op deze terreinen

voornamelijk

productiebedrijven zullen aanwezig zijn. Het is te verwachten dat veel bedrijven op deze types bedrijventerreinen in meerdere shiften werken en dus voldoende aantal uren warmte nodig hebben. Dit wordt bevestigd door de studie ‘Onthaalcapaciteit Clusterzones’ (Vito, 2011). Uit onderstaande figuur blijkt dat het grootste potentieel te halen is in de industrie.

Bron: Onthaalcapaciteit Clusterzones (Vito, 2011)

De literatuur leert ons dat de volgende sectoren het grootste potentieel hebben voor installatie van een WKK: voeding en dranken, textiel, pulp en papier, chemie, raffinaderijen, cement en primaire metalen. De overeenstemmende NACE-codes zijn: Sector

NACE-code

voeding en dranken

C10 - Manufacture of food products C11 - Manufacture of beverages

textiel

C13 - Manufacture of textiles

pulp en papier

C17 - Manufacture of paper and paper products

raffinaderijen

C19 - Manufacture of coke and refined petroleum products

chemie

C20 - Manufacture of chemicals and chemical products

cement

C23.5 - Manufacture of cement, lime and plaster

primaire metalen

C24 - Manufacture of basic metals

De bedrijventerreinen binnen de scope van dit project zijn gescreend op volgende criteria:


Pagina 50 van 110

4001234

•

Bedrijfsprofiel 1 & 3

•

Aanwezigheid van de NACE-codes C10, C13, C17, C19, C20, C23.5 en C24

De huidige WKK installaties zijn bovendien alle 10 gevestigd op BT met bedrijfsprofiel 1 & 3 en hebben betrekking op één van de NACE-codes C10, C13, C17, C19, C20, C23.5 en C24 Het resultaat van de bedrijventerreinen die in aanmerking komen is weergegeven Tabel 4-2 en Tabel 4-3. De rijen in lichtblauw gemarkeerd, zijn de BT waar meer dan 5 potentiële bedrijven gevestigd zijn. Deze BT verdienen prioriteit om het potentieel aan WKK’s aan te moedigen.

Tabel 4-2 : Overzicht van de bedrijventerreinen met bedrijfsprofiel 1, de aanwezigheid van bedrijven binnen NACE-codes 10, 11,13,17,19, 20, 23.5 en 24 en het totaal gasverbruik op deze BT

Bedrijfsprofiel BT-ID

NACE Naam bedrijventerrein

Gemeente

10

11

13

17

19

20

23.5

TO T

24

Gasverbruik (MWh)

2440

Bedrijventerrein

Zele

8

7

2

3

3

23

50.991

1856

Karreweg

4

4

1

2

1

12

144.572

2409

Klein Frankrijk

Kruishoutem / Zulte Ronse

4

2

2419

Maldegem

3

2026

Gemeentelijk bedrijvenpark Bruwaan - Ring II

Oudenaarde

1610

Lakeland

2001

2

2

10

52.744

1

4

1

10

5.669

1

4

1

2

8

124.294

Aalter

2

1

2

2

7

206.888

Ninove

4

7

24.201

2458

Beneden Industriepark Zwaarveld

Hamme

1

7

10.170

1670

Europalaan

Deinze / Zulte

4

2

6

35.619

1714

Nieuwendorpe

Eeklo

3

1

6

14.691

1735

E 40 - 1

Erpe-Mere

4

6

8.912

2448

Gent / Merelbeke Lokeren

4

6

35.830

2412

E17 R4 Ottergemsesteenweg Rozen

1671

Industrielaan

Deinze

1754

Moervaart Zuid

Gent

1988

De Prijkels

2084

Europark - Oost

Nazareth / Deinze Sint-Niklaas

2089

Industriepark - West

Sint-Niklaas

1641

Genthof

Buggenhout

2361

E17 E40 Zwijnaarde

Gent

2027

Coupure

Oudenaarde

2047

Ronse

2048

Beek- en Savooistraat Molenbeek

Ronse

1

2432

Stookte

Wetteren

2

2452

Zuid III (Erembodegem III)

Aalst

1

1

1

1

1

3

2

1 2

2 1

1

4

1 3

1

1 2

1

1

5

13.161

1

4

19.838

2

4

73.751

1

4

45.685

4

15.137

4

20.126

3

5.537

3

16.466

1

2

3 1

1 2

2

1

1

2

22.618

2

1

2

10.571

1

2

676

2

54.716

2

30.952

1


Pagina 51 van 110

4001234



Gemeente

10

11

2464

Rosalinde

Kluisbergen

1

1709

Destelbergen

1

2029

Dendermondsesteen weg Hauwaert - Varent

2076

Industriegebied Inex

2403

R4 N458 Wiedauwkaai Zuid Aven Ackers

Sint-LievensHoutem Gent

2462

13

17

19

20

23.5

TO T

24

1

Oudenaarde

Gasverbruik (MWh)

1

2

10.963

1

1.014

1

1

1

298

1

1

22.238

1

22.020

Beveren

1

Bron: NACE-codes (Agentschap Ondernemen, 2013) en gasverbruik (EANDIS, 2011 en ZES-studie, 2012)

Tabel 4-3 : Overzicht van de bedrijventerreinen met bedrijfsprofiel 3, de aanwezigheid van bedrijven binnen NACE-codes 10, 11,13,17,19, 20, 23.5 en 24 en het totaal gasverbruik op deze BT



2428

Zeehavengebied Gent

2111 1925

Gemeente

10

11

17

4

TTS - Temse E17/3 Everslaar

Lokeren

4

2344

Hoogveld

Dendermonde

4

1757

Gent

2380

R4 Industrieweg Wondelgem Mariakerke Ringvaart Durmakker Langevoorde

1989

Eke

2414

2

7

4

20

20

3 5

3

1

3

6

2

1

2

1

Aalter

5

1

2

Industriepark - Noord

Nazareth / De Pinte Sint-Niklaas

2030

Meersbloem

Oudenaarde

2052

Kluizenmolen

4

2083

Europark - Noord

Sint-GillisWaas Sint-Niklaas

2130

Kwatrecht

1

2345

Skaldenpark

Wetteren / Melle Gent

2370

Gent / Nevele

4

2427

E40 Drongen Nevele Vaartlaan Filliersdreef Hoeksken - Nest

23.

24

TOT

2417

Entrepotstraat

Sint-Niklaas

1

6

35

3.009.038

3

17

28.465

1

11

29.574

11

39.808

10

38.523

9

68.855

6

4.161

5

2.112

5

16.295

4

5.957

4

9.456

1

6

1

3

1

1

2 1

1

2

4 1 1

Deinze Evergem

2

1

Evergem

2400

19

5 Gent / Evergem / Zelzate Temse

1746

13

Gasverbr uik (MWh)

3

1 1

4

9.430

1

4

10.318

2

4

58.543

4

4.163

4

7.466

4

164.333

3

3.775

1

2

2 3


Pagina 52 van 110

4001234



Gemeente

10

11

13

17

19

20

23.

24

TOT

Gasverbr uik (MWh)

1

2

4.822

2

2.004

2

5.884

2

275

2

2.111

5

1668

De Tonne

Deinze

1

1686

Briel

2

1756 2138

N9 Kerkstraat Gentbrugge Bohemen

Dendermonde / Buggenhout Gent

1

2162

Buke

Wichelen / Dendermonde Zottegem

2163

Grotenberge

Zottegem

2

2

6.551

2357

Deinze

2

2

14.721

Gent

2

2

622.245

2410

Astene Gentsesteenweg R4 N458 Wiedauwkaai Noord KMO-zone Outer

Ninove

1

2

1.259

2447

Noord II (Hofstade)

Aalst

1

2

2.937

1611

Lotenhulle

Aalter

1

1

38

1980

Merelbeke

1

1

872

2355

Ambachtelijke zone Zwijnaardsesteenwe g Schendelbeke

1

1

8.981

2406

Veldmeersstraat

Geraardsberg en Laarne

1

1.776

2418

E17 Schaarbeek

1

1

2.890

2446

Gavere - Asper

Beveren / Zwijndrecht Gavere

1

1

2.464

2454

Vogelzang

8412

Ruien - Berchem

2404

Zingem / Nazareth Kluisbergen

1

1 1

1

1

1 1

1

1

1 1

1

Er zijn noch data beschikbaar over het aantal draaiuren per bedrijf, noch over de warmtevraag op bedrijfs individueel niveau, zodat een inschatting van het reductiepotentieel door installatie van WKK’s op dit niveau niet mogelijk is, enkel het potentieel per BT kan aangegeven worden. Vito (Onthaalcapaciteit Clusterzones, 2011) heeft 110 potentiële locaties in Vlaanderen aangeduid binnen de industriële sector. De volgende kaart geeft de locaties met potentieel in Vlaanderen aan, waarvan 33 potentiële locaties gelegen in Oost-Vlaanderen.


558

Pagina 53 van 110

4001234

Figuur 4-9 : WKK-potentieel (VITO, 2011) tegen 2020 in Vlaanderen

Onderstaande kaart geeft een overzicht van de BT waar potentieel voor WKK is geïdentificeerd (het gaat om de blauw gemarkeerde rijen in Tabel 4-2, Tabel 4-3).

Figuur 4-10 : BT met meest potentieel voor WKK in Oost-Vlaanderen (huidige studie)


Pagina 54 van 110

4001234

Tabel 4-2, Tabel 4-3 en Figuur 4-10 tonen aan dat er voornamelijk potentieel aanwezig is in de haven van Gent. Dit wordt eveneens bevestigd door de studie ‘Onthaalcapaciteit Clusterzones’, waarbij wordt aangegeven dat er nog capaciteit is om grote WKK’s (met een vermogen > 3 MW) te installeren. De kleinere installaties liggen eerder verspreid over de verschillende BT.

Vergelijken we het resultaat uit de studie ‘Onthaalcapaciteit Clusterzones’ met de resultaten uit de huidige studie, dan stellen we vast dat een 15-tal bedrijventerreinen zowel door VITO als in voorliggende studie geïdentificeerd zijn.

Een inschatting van het potentieel voor energiebesparing door installatie van WKK’s is onmogelijk. Wel kan gesteld worden dat het meeste potentieel te vinden is op: •

BT van profielen 1 en 3;

•

BT waar meer dan 5 bedrijven gesitueerd zijn binnen de sectoren, die aangeduid werden als hebbende het meest potentieel voor WKK (in totaal gaat het om 328 bedrijven verspreid over 22 BT);

•

Uit een studie in het Skaldenpark (ARCADIS, 2012) bleek de installatie van een WKK bij 6 van de 12 bedrijven een terugverdientijd van <3 jaar te hebben, zodat bij ongeveer 160 bedrijven een hoog potentieel is;

•

De primaire energiebesparing kan geschat worden op 24% (COGEN Vlaanderen, hier wordt wel ook rekening gehouden met het energieverbruik voor elektriciteitsproductie, wat zich dan niet werkelijk voordoet op het bedrijventerrein zelf).

4.6

Bodemenergie

4.6.1

Algemeen principe

Met bodemenergie wordt gedoeld op de energie die uit de ondergrond kan worden gewonnen voor het verwarmen en koelen van gebouwen. Onderstaande figuur17 geeft een overzicht van de verschillende systemen.

17

Verburg, R., Slenders, H., van Nieuwkerk, E., Guijt, R., van der Mark, B and Mimpen, J. (2010) Handleiding BOEG Bodemenergie en Grondwaterverontreiniging. Nederlandse Vereniging voor Ondergrondse Energieopslagsystemen


Pagina 55 van 110

4001234

Figuur 4-11: Overzicht van de types bodemenergie

Een eerste onderscheid wordt gemaakt tussen ondiepe systemen en diepe systemen. Diepe systemen gebruiken warm water (70-80°C) vanuit een grote diepte (dieper dan 400 à 500 m, tot 5 km), aangevoerd door de interne warmteflux vanuit de kern van de aarde. Dit water kan vervolgens direct gebruikt worden voor het verwarmen van gebouwen. Ondiepe systemen daarentegen opereren doorgaans slechts tot dieptes van 300 meter. Een tweede onderscheid in ondiepe systemen wordt gemaakt tussen open en gesloten systemen. Open systemen benutten energie uit watervoerende pakketten (grondwater). Gesloten systemen daarentegen onttrekken geen grondwater maar maken gebruik van gesloten buizen in de ondergrond, ook wel bodemlussen genoemd, waarin een vloeistof circuleert die via geleiding warmte of koude uit de ondergrond kan opnemen en ook weer afgeven. Maes (2011) verduidelijkt dat in geval van ondiepe bodemenergie, de bodem op een constante temperatuur wordt gehouden door het klimaat. Figuur 4-11 maakt ook onderscheid tussen recirculatiesystemen en opslagsystemen, de technische details van bodemenergie systemen wordt hier niet besproken.

4.6.2

Bepalen van potentieel bodemenergie

Factoren die de inzetbaarheid van bodemenergie beïnvloeden: •

Om te zorgen dat een gescheiden systeem efficiënt werkt, is het belangrijk dat het opgeslagen koude- en warme water gescheiden blijven. Dit kan door voldoende afstand te behouden tussen de locaties waar het koude en het warme water wordt geïnjecteerd en onttrokken.

•

In gebieden waar veel bodemenergie systemen bij elkaar in de buurt worden geplaatst, bestaat de kans dat ze elkaar thermisch gaan beïnvloeden, waardoor het energierendement kan afnemen. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (NL) heeft een tool18 ontwikkeld om de minimale afstand tussen bodemenergiesystemen te berekenen. De tool vereist heel wat input parameters die hier niet voorhanden zijn waardoor het niet haalbaar is om de tool hier toe te passen.

18

Groen Holland (2011) Methode voor het bepalen van interferentie tussen kleine gesloten bodemenergiesystemen


Pagina 56 van 110

•

4001234

Huidige en toekomstige ondergrondse bouwwerken dieper dan 10m19 (bv. grote parkeergarages) kunnen bodemenergie in de weg zitten. Omwille van zettingen aan de spoorlijn, kunnen geen boringen

worden

uitgevoerd

in

de

nabijheid

van

spoorwegen.

Ook

reeds

aanwezige

bodemverontreiniging hindert de implementatie tenzij een combinatiesysteem kan worden uitgewerkt. Er is geen overzicht beschikbaar van de huidige en geplande ondergrondse bouwwerken op de BT in de Provincie Oost-Vlaanderen. Deze factor wordt verder niet in rekening gebracht in dit potentieonderzoek. Wel kunnen we rekening houden met de aanwezige spoorlijnen in nabijheid van potentieel voor diepe geothermie (Tabel 4-4). Er zijn twee bedrijventerreinen (Rieme Noord en N70 Waaslandhaven) waar men rekening moet houden met een spoorlijn op het bedrijventerrein. De twee overige spoorlijnen bevinden zich op een zeer korte afstand van de bedrijventerreinen Galgestraat en Denderleeuw Oost. Het wordt aangenomen dat de nabijheid van een spoorlijn minder relevant is voor potentiële ondiepe geothermie projecten. •

Momenteel zijn er 4 ondiepe bodemenergiesystemen operationeel (SmartGeotherm; 201320) op BT in de Provincie (zie Tabel 4-5).

Tabel 4-4 : Overzicht nabijheid van een spoorlijn op BT in Oost-Vlaanderen

Gemeente

Bedrijventerrein

Evergem / Zelzate Lokeren Oudenaarde Denderleeuw

Rieme Noord N70 Waaslandlaan Galgestraat Denderleeuw Oost

BT-ID

Afstand (m)

1745 2413 2351 2397

0 0 10 28

Tabel 4-5 : Overzicht van de operationele ondiepe bodemenergiesystemen op de BT in Oost-Vlaanderen (bron: SmartGeotherm)

Bedrijf

Gemeente

Bedrijventerrein

BT-ID

Bedrijfsprofiel

Kantoor Eandis Volvo Laboratorium Servaco Food Control Laboratorium MSC Daf

Melle Oostakker Wetteren

Brusselsesteenweg II R4 N70 Oostakker Kwatrecht

1973 2405 2130

4 2 3

Zwijnaarde

R4 N60 Wetenschapspark

2362

2

In een detailstudie moet worden nagegaan of bijkomende boringen mogelijk zijn op deze terreinen, het is te verwachten dat het meest potentieel aanwezig is op BT met profiel 2 en 4. We gaan er in deze studie vanuit dat er nog voldoende ruimte is voor verdere ontwikkeling van bodemenergie systemen op de drie BT waar reeds ondiepe bodemenergie aanwezig is. Ook de bovengrondse inrichting en energievraag spelen een rol in de haalbaarheid van bodemenergie. Er kan gesteld worden dat het gebruik van bodemenergie vooral nuttig is bij een combinatie van zowel warmteals koudevraag. Voornamelijk de utiliteitsbouw (alle gebouwen behalve particuliere woningen) en de

19 20

Arcadis NL (2010) Masterplan voor de ondergrond van Arnhem Smartgeotherm (2013). Informatie beschikbaar via POM Oost-Vlaanderen


Pagina 57 van 110

4001234

glastuinbouw komen in aanmerking. Hier kan bodemenergie 2/3 van het warmte- en koudepotentieel21 invullen. Dit type gebouwen komt nagenoeg niet voor op een industrieterrein. Wat betreft industriële gebouwen, zijn de BT met bedrijfsprofielen 2 (95 BT) en 4 (24 BT) in de eerste plaats interessant. De warmtebehoefte op een bedrijventerrein is sterk afhankelijk van het type bedrijven dat er gevestigd is. Binnen de scope van deze studie, beperkt de informatie over de BT zich tot het bedrijfsprofiel. Het bedrijfsprofiel is slechts een benadering van het type bedrijven dat op een BT gevestigd is, echter de variëteit aan bedrijven is groter. We kennen ook het gasverbruik per bedrijventerrein. Het gasverbruik wordt ook hier bepaald door de andere types bedrijven die aanwezig zijn op een BT. Dit alles maakt het bijzonder lastig om de warmtebehoefte realistisch in te schatten. We maken de volgende aannames om tot een selectie van BT te komen waar potentieel voor bodemenergie (met warmte- en koudetoepassing) aanwezig is: •

Terreinen met bedrijfsprofiel 2 en 4 (selectie op kantoren);

•

De focus ligt enkel op bedrijven/kantoren met een bruto vloeroppervlak (BVO) groter dan 5.000 m²22.

Op 40 BT in Oost-Vlaanderen van het type 2 of 4 (omdat we mikken op kantoorgebouwen) zijn er in totaal 75 bedrijven met een vloeroppervlakte groter dan 5.000m². Tabel 4-6 geeft een overzicht van de BT waar het gebruik van ondiepe geothermie het meeste potentieel zou kunnen hebben.

Tabel 4-6 : Potentiële bedrijventerreinen voor de installatie van ondiepe bodemenergie

BT-ID

21 22

Bedrijventerrein

Gemeente

1583 1616 1642 1665 1669 1687 1688 1710 1715 1745 1939 1981 2077

Zuid I (Erembodegem I) - Gates Trieststraat Kalkestraat Hanestraat 2 Dossche Desso Eegene LO Houtstraat Pokmoere Rieme Noord Gentsesteenweg 4 Guldensporenpark KMO-zone De Dijcker

2088

Hoogkamerstraat - Eigenlostraat

2090 2101 2105 2108 2128

Oostjachtpark Hogenakkerwijk II 1/3 Haagdam Nieuw Temse - De Zaat Gebroeders Naudtslaan (Kloosterbos)

Aalst Assenede Buggenhout Buggenhout Deinze Dendermonde Dendermonde Destelbergen Eeklo Evergem / Zelzate Lokeren Merelbeke Sint-LievensHoutem Sint-Niklaas / Temse Sint-Niklaas Sint-Niklaas Temse Temse Wachtebeke

Bedrijfsprofiel

http://bodemenergie.wis-studio5.wis.nl/Bodemenergie http://grootzakelijk.eneco.nl/warmtekoude/oplossingen-en-diensten/warmte-en-koude/warmte-koudeopslag/


2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 4 2 4 2 2 2 2 2 2

Pagina 58 van 110

BT-ID 2206 2351 2362 2365 2367 2397 2399 2405 2408 2413 2426 2433 2443 2451 2453 2583 2585 2589 16836 17246 17248

4001234

Bedrijventerrein

Gemeente

APA 36/36 Galgestraat R4 N60 Weten-schapspark E40 R4 Handelsbeurssite - Flanders Expo Wieze - Callebaut Denderleeuw Oost Industriezone Burchtdam R4 N70 Oostakker Lindestraat N70 Waaslandlaan R40 Nieuwevaart Gasmeterlaan Schotte Keetberglaan Noord V (Wijngaardveld) Zuid II (Erembodegem II)

Lochristi Oudenaarde Gent Gent

2 2 2 2

Lebbeke Denderleeuw Ninove Gent / Lochristi Oudenaarde Lokeren Gent Aalst Beveren Aalst Aalst / Denderleeuw Beveren Beveren WortegemPetegem Zulte Ronse Ronse

2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2

Uitbreidingsgebied Waaslandhaven Waaslandhaven Historisch gegroeid bedrijf Willy Naessens Spoorweg Rode Mutslaan Kleinhandelzone Ronse

Bedrijfsprofiel

2 4 2 2 2 2

Gebruik van bodemenergie vraaag een warmtegeleidingscoëfficiënt23 van de bodem tussen 1,5 en 2,5 W/mK geïnstalleerd op dieptes die variëren van circa 40 tot circa 200 meter. Onderstaande figuur geeft een overzicht

van

de

warmtegeleidingscoëfficiënt

in

Oost-Vlaanderen,

bodemenergiesystemen zoals weergegeven in Tabel 4-5,

de

reeds

bestaande

de potentiële bedrijventerreinen zoals

geïdentificeerd in Tabel 4-6 en de aanwezigheid van spoorlijnen. De potentiële bedrijventerreinen uit Tabel 4-6 liggen allen in een zone tussen 1,5 en 2,5 W/mK.

23

Groen Holland (2011) Methode voor het bepalen van interferentie tussen kleine gesloten bodemenergiesystemen


Pagina 59 van 110

4001234

Figuur 4-12 : Warmtegeleidingscoëfficiënt (in W/mK op 100m diepte) en potentiële BT voor bodemenergie in OostVlaanderen

Bij bodemenergie kan ook gedacht worden aan grootschalige geothermische installaties. De ondergrond in Oost-Vlaanderen wordt als niet-geschikt beschouwd voor hydrothermale systemen door afwezigheid van watervoerende lagen. Enhanced geothermal systems (EGS) kunnen als alternatief beschouwd worden. Hierbij wordt de doorstroming verbeterd door hydraulische stimulatie, met name door het aanbrengen van kleine openingen in het gesteente. Elektriciteitsopwekking kan dan via een ORC – organic rankine cycle – of aanverwante technologie, waarbij het warme opgepompte water in een warmtewisselaar wordt geïnjecteerd. Deze geeft de warmte dan af aan een tweede circuit met een vloeistof die een lagere kook- of verdampingstemperatuur dan water heeft. Op die manier wordt dus aan een lagere temperatuur stoom gegenereerd, die vervolgens kan worden gebruikt voor het opwekken van elektriciteit. Voor Vlaanderen is er nog onvoldoende informatie aanwezig om het potentieel van deze techniek in Oost-Vlaanderen in te schatten. In 2014 zou VITO echter van start gaan met een pilootproject.


Pagina 60 van 110

4.7

Biomassa

4.7.1

Algemeen principe

4001234

Bij een gegarandeerd voldoende en regelmatig aanbod kan de inzet van biomassa als een stuurbare hernieuwbare energiebron een goede aanvulling vormen op andere hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon, die per definitie variabel zijn. De duurzaamheid van de biomassa hangt echter wel af van het type biomassa en de wijze waarop die wordt aangewend, vermits de inzet van biomassa voor productie van hernieuwbare energie kan concurreren met andere, meer hoogwaardige toepassingen (voedselproductie, voederproductie, etc.) en de intensieve productie van biomassa grote gevolgen kan hebben op de omgeving (verlies aan biodiversiteit, etc.). De inzet van biomassa is daarom niet noodzakelijk CO2-neutraal. 24 Biomassa kan op verschillende manieren aangewend worden als bron van hernieuwbare energie. o

Houtige biomassa, zowel korte omloophout alsook hout afkomstig bij bosexploitatiewerken, kan gebruikt worden als grondstof voor houtverbrandingsketels waarbij minstens 90 % van de energie omgezet wordt naar warmte.

o

Organisch-biologisch afval (mest, groente-fruit- en tuinafval, industrieel organisch afval, agrarische rest- en afvalstromen, natuur- en bermmaaisels, slibs, etc.) kan worden ingezet als substraat voor vergisting. Bij het vergistingsproces wordt organische stof door micro-organismen, meer bepaald een samenwerking tussen fermenterende bacteriën en methanogene archaea, omgezet tot een energierijk gasmengsel, het zogenaamde biogas, dat bestaat uit 50 tot 60% CH4 en 40 tot 50 % CO2. Dit biogas kan dienen als input voor een WKK-installatie, waarbij deels elektriciteit en deels warmte geproduceerd wordt. Biogas kan ook opgewerkt worden tot aardgaskwaliteit en op het aardgasnet geïnjecteerd worden. Hiervoor is in het huidige Vlaamse systeem voor groene stroomcertificaten echter geen ruimte voorzien waardoor biogasexploitanten hiervoor geen ondersteuning ontvangen. In de potentiebepaling wordt er dan ook vanuit gegaan dat het biogas dient als input van een WKK en de geproduceerde warmte optimaal gebruikt kan worden in de nabije omgeving.

o

Biodiesel (geproduceerd uit koolzaad, suikerriet, maïs, etc.) en andere plantaardige of dierlijke oliën kunnen ook dienen als input voor een WKK-installatie. Vermits de beschikbaarheid van deze hoogwaardige biomassastroom zeer laag wordt ingeschat (met een hoge aankoopprijs tot gevolg) en de rendabiliteit dus moeilijk ingeschat kan worden, wordt deze optie echter niet verder mee in rekening genomen.

4.7.2

Bepalen van potentieel op bedrijventerreinen

Voor de mogelijke inplanting van een vergistingsinstallaties moet in eerste instantie aan twee verschillende voorwaarden voldaan worden: o

De aanwezigheid van een voldoende hoge en vrij constante warmtevraag (en een bijkomende elektriciteitsvraag)

24

Bond Beter Leefmilieu, Biogas-e vzw, Ecopower cvba, Bionerga v, Vestal nv, Limburg.net (2012) MIP2-haalbaarheidsstudie SCARABEE: onderzoek naar de ecologische, maatschappelijke en economische haalbaarheid van bio-energieregio’s in Vlaanderen, 91 p.


Pagina 61 van 110

o

4001234

De lokale beschikbaarheid van voldoende organisch-biologisch afval, geschikt voor verwerking in een vergistingsinstallatie

De eerste voorwaarde maakt dat, in eerste instantie, voornamelijk alle industriële processen met een substantiële warmtevraag in aanmerking komen voor een koppeling met een vergistingsinstallatie met bijhorende WKK-installatie. Sectoren waarin dit voorkomt, zijn bvb voeding (NACE-codes C10 en C11), textiel (C13), papier (C17), (petro)chemie en raffinage (C19 - C20), cement en primaire metalen (C23,5C24). Maar ook in de gebouwensector zijn er talrijke toepassingen: typische voorbeelden hiervan zijn: ziekenhuizen,

rust-

en

verzorgingstehuizen,

zwembaden,

hotels,

winkelcentra

en

grote

appartementsblokken. Ten slotte zijn er ook in de primaire sector mogelijkheden voor de WKK (bvb serreteelt).25 Vermits de eerste voorwaarde dezelfde is als de voorwaarde voor de plaatsing van een WKK-installatie op aardgas, is het vanzelfsprekend dat dezelfde redeneringswijze gevolgd wordt als in hoofdstuk 4.5. Hierbij werd een selectie gemaakt van de bedrijventerreinen die op basis van hun bedrijfsprofiel (1 = productie en 3 = gemengd met belangrijk aandeel productie) en de aanwezige sectoren potentieel bieden tot het installeren van een WKK-installatie. Voor de haalbaarheid van een vergistingsinstallatie gaan we ervan uit dat deze het grootst is op bedrijventerreinen waar 5 of meer potentiële bedrijven gevestigd zijn, vermits de investering van dergelijke omvang is dat een samenwerking met verschillende bedrijven dient opgezet te worden. Enkel de in lichtblauw gemarkeerde rijen uit Tabel 4-2 en Tabel 4-3 worden verder in beschouwing genomen. Daarnaast is ook de grootte van de warmtevraag op het bedrijventerrein van belang: deze wordt ingeschat op basis van het aardgasverbruik van het bedrijventerrein. De minimale warmtevraag om een rendabele vergistingsinstallatie te installeren op een industrieterrein, kan zeer ruw geschat worden op +/- 13.000 MWhth, wat overeenkomt met +/- 50.000 ton input biomassa, indien uitgegaan wordt van een gemiddelde biogasopbrengst van 100 Nm3 per ton biomassa (dit is een conservatieve hoge inschatting om voldoende warmtevraag te garanderen en dit kan sterk uiteenlopen afhankelijk van het type biomassa!). Dit werd bekomen op basis van Tabel 4-7, waarbij uitgegaan werd van een gemiddelde energie-inhoud van 6,5 kWh 3

per geproduceerde Nm biogas, waarvan 38 % omgezet kan worden tot elektrische energie (2,5 kW e) en 40 % tot thermische energie (2,6 kW th) met behulp van een WKK-motor (gerekend met een gemiddeld aantal vollasturen van 7.000 uur per jaar). Een randbemerking hierbij: de vergistingsinstallatie heeft een eigen warmtebehoefte van 5 tot 10 % van zijn eigen warmteproductie, maar in deze eerste fase wordt hier verder geen rekening mee gehouden. Daarom worden enkel de in Tabel 4-2 en Tabel 4-3 geselecteerde BT met een totale warmtevraag (gelijkgesteld aan het totaal aardgasverbruik) hoger dan 13.000 MWhth verder in rekening genomen. Het gaat hier om een selecte van 17 BT en deze worden weergegeven in onderstaande tabel.

25

VOKA, Best practices voor rationeel energiegebruik – informatiefiche warmtekrachtkoppeling, 2 p.


Pagina 62 van 110

4001234

Tabel 4-7 : Ruwe schatting van de geproduceerde warmte en het geïnstalleerd vermogen van de WKK-motor op basis van het aantal ton biomassa bij verwerking in een vergistingsinstallatie

Biomassa

Biogas

(ton) 10.000

(Nm³) 1.000.000

Energieinhoud (MWh) 6.500

Elektriciteit

Warmte

30.000

3.000.000

50.000 75.000 100.000

Geïnstalleerd vermogen WKK (MW)

(MWhel) 2.470

(MWhth) 2.600

19.500

7.410

7.800

1,1

5.000.000

32.500

12.350

13.000

1,8

7.500.000

48.750

18.525

19.500

2,6

10.000.000

65.000

24.700

26.000

3,5

0,4

De tweede voorwaarde luidt dat de lokale beschikbaarheid aan organisch-biologisch afval, geschikt voor verwerking in een vergistingsinstallaties, voldoende hoog moet zijn. Uit een voorgaande biomassainventaris, uitgevoerd in opdracht van POM Oost-Vlaanderen, werden cijfers met betrekking tot verscheidene biomassastromen ter beschikking gesteld. Meer concreet ging het hierbij om volgende biomassastromen: biomassa afkomstig van primaire productie, mest, agrarische reststromen, gemeentelijke stromen en specifieke handelsgewassen. Er dient opgemerkt te worden dat de geïnventariseerde biomassa een onderschatting is van de reële beschikbare stromen, vermits organisch-biologische afvalstoffen van industriële bedrijven (voedselproductie, textiel productie, etc.) niet in de inventaris werden opgenomen. Deze moeten in een eventuele volgende fase van het onderzoek zeker meegenomen worden om een meer waarheidsgetrouwe onderschatting van het potentieel bekomen wordt. Als input voor een vergistingsinstallatie wordt niet gerekend op biomassa die reeds een andere hoogwaardige toepassing heeft (zoals voedsel, voederproductie, etc.), maar ook niet op houtige biomassa die moeilijk afbreekbaar is tijdens het vergistingsproces. Daarbovenop wordt ook mest hier niet in rekening gebracht. De (co-)verwerking van mest in een vergistingsinstallatie impliceert immers dat het geproduceerde digestaat volledig opgenomen wordt onder de categorie ‘dierlijke meststof’, waardoor de opties voor afzet van het digestaat verkleind worden wegens een reeds hoog aanbod. Daarbij komt nog dat mest een eerder lage biogasopbrengst geeft, met uitzondering van pluimveemest, en dus ook op dit vlak weinig voordelen biedt. Vergistingsinstallaties in landbouwgebied verwerken vaak een deel dierlijke mest, vermits zij een minimum aandeel aan landbouw gerelateerde stromen van 60 % moeten behalen. Deze verplichting is niet van toepassing voor vergistingsinstallaties in industriegebied. De biomassastromen die geselecteerd werden en als geschikt worden bevonden, zijn de agrarische reststromen: graanresten, loof van suikerbieten en van consumptie- en plant-/pootaardappelen en de gemeentelijke afvalstromen: groente-, fruit- en tuinafval (gft) en bermmaaisel. Deze worden per gemeente weergegeven op Figuur 4-13. Daarnaast worden ook de 17 geselecteerde bedrijventerreinen weergegeven, zodat geografisch een inschatting gemaakt kan worden van het potentieel voor een vergistingsinstallatie.


Pagina 63 van 110

4001234

Tabel 4-8 : Overzicht van BT met een warmtevraag hoger dan 13.000 MWth

Bedrijfsprofiel

Object ID

TERREIN

GEMEENTE

NACE

10 3

2428

Zeehavengebied Gent

1

1610

Lakeland

1

1856

Karreweg

1

2026

3

11

13

TOT

17

19

20

23.5

2

2

20

1

Gent / Evergem / Zelzate Aalter

4 2

1

4

4

Bruwaan - Ring II

Kruishoutem / Zulte Oudenaarde

1

1746

Ringvaart - Durmakker

Evergem

2

1

2409

Klein Frankrijk

Ronse

4

2

2

1

2440

Bedrijventerrein

Zele

8

7

2

3

3

2344

Hoogveld

Dendermonde

4

3

1

3

3

1757

Gent

6

2

1

1

2448 1670

Gent / Merelbeke Deinze / Zulte

4

1

R4 Industrieweg Wondelgem - Mariakerke E17 R4 Ottergemsesteenweg Europalaan

3

1925

E17/3 Everslaar

3

2111

1

2001

3

GASverbruik (WWh)

TOTAAL verbruik (WWh)

24 6

35

3.009.038

5.682.438

2

2

7

206.888

338.058

2

1

12

144.572

207.825

4

1

2

8

124.294

186.286

1

6

9

68.855

118.281

2

10

52.744

105.901

3

23

50.991

140.152

11

39.808

110.148

10

38.523

894.422

1

6

35.830

83.670

4

2

6

35.619

59.137

Lokeren

4

1

1

11

29.574

79.443

TTS - Temse

Temse

7

3

17

28.465

84.792

Beneden Industriepark

Ninove

4

7

24.201

60.844

2414

Industriepark - Noord

Sint-Niklaas

3

5

16.295

43.955

1

1714

Nieuwendorpe

Eeklo

3

1

6

14.691

60.861

1

2412

Rozen

Lokeren

4

1

5

13.161

36.160

1

4 1

1

3

1


5

1

1 2 2

Pagina 64 van 110

4001234

Figuur 4-13 : Overzicht van de beschikbaarheid van vergistbare reststromen (agrarische reststromen en gemeentelijk organisch afval) en de 17 bedrijventerreinen met een voldoende hoge warmtevraag

Op basis van bovenstaande gegevens kunnen we focussen op regio’s waar biomassa in hogere mate lokaal geconcentreerd is. Het aanbod aan gemeentelijke biomassastromen wordt over het algemeen meegenomen in de biomassa-inventaris, maar niet in het potentieel voor vergisting, vermits deze stromen eigendom zijn van de gemeenten en het niet

vanzelfsprekend is dat deze afgeleid zouden worden naar een

vergistingsinstallatie.

Regio rond industrieterrein de Bruwaan (Oudenaarde) Een eerste regio die wij hier als mogelijkheid zien, is de regio rond Oudenaarde, met de omringende gemeenten Wortegem-Petegem, Maarkedal, Kruishoutem, Zingem en Zwalm. In deze gemeenten is in het geheel 90.693 ton organisch-biologisch afval beschikbaar, grotendeels (94 %) bestaande uit agrarische reststromen (85.482 ton), waarvan dit laatste, bij verwerking door middel van vergisting, goed zou zijn voor een productie van 21,1 GWh elektriciteit en 22,2 GWh warmte. Centraal gelegen in deze regio is het bedrijventerrein de Bruwaan – Ring ll (2026) waarvoor dit een invulling zou betekenen van 107 % van de elektriciteitsvraag en 18 % van de warmtevraag. In een detailstudie zou nagegaan moeten worden in welke mate deze warmtevraag continu is, in welke mate de beschikbare biomassa gespreid over het hele jaar vrijkomt en in welke mate het logistiek mogelijk is deze biomassastromen naar het industrieterrein te


Pagina 65 van 110

4001234

transporteren. Verder moet de ligging van de mogelijke warmte-afnemers ten op zichte van elkaar bekeken worden om zo tot de mogelijke inplanting van de vergistingsinstallatie te komen.

Zeehavengebied Gent Het zeehavengebied te Gent heeft een substantieel zeer hoge warmtevraag van 3,009 GWh. Het geïnventariseerde aanbod aan biomassastromen in de regio (Gent, Lochristi, Wachtebeke, Zelzate, Evergem) is eerder laag, met een totaal van 44.758 ton. Een aanvulling vanuit de verder gelegen gemeenten Assenede en Sint-Laureins kan het aanbod verhogen tot 115.457 ton, waarvan 79 % agrarische reststromen (90.782 ton). Met dit laatste zou 22,4 GWh elektriciteit en 23,6 GWh warmte opgeleverd kunnen worden met als gevolg een invulling van 0,99 % van de elektriciteitsvraag en 0,78% van de warmtevraag binnen het bedrijventerrein. Zoals eerder opgemerkt is de huidige geïnventariseerde biomassa een onderschatting van de reëel beschikbare stromen en dit gegeven gaat zeker op voor het zeehavengebied van Gent. In een eerste detailstudie zou nagegaan moeten worden op welke locaties in de haven een combinatie van grote afnemers van warmte en elektriciteit met grote producenten van organisch-biologische afvalstoffen te vinden is. Een studie rond het inventariseren van rest- en nevenstromen in het Gents Havengebied en het in kaart brengen van het valorisatiepotentieel, bekijkt ook warmtevraag en aanbod van organisch-biologisch afval (ARCADIS, oplevering voorzien juni 2013).

Regio rond Beneden Industriepark (Ninove) Een derde regio die wij eventueel als mogelijkheid zien voor de inplanting van een vergistingsinstallatie, is de regio rond het Beneden Industriepark te Ninove, met de omringende Oost-Vlaamse gemeenten Geraardsbergen, Lierde, Herzele, Erpe-Mere, Haaltert, Denderleeuw en de stad Aalst. In deze regio is een totaal van 66.725 ton organisch-biologisch afval beschikbaar, voor 61,5 % bestaande uit agrarische reststromen (41.037 ton), welke bij verwerking goed zouden zijn voor een productie van 10,1 GWh elektriciteit en 10,7 GWh warmte. Dit zou voor het bedrijventerrein een invulling betekenen van 36 % van de elektriciteitsvraag en 44 % van de warmtevraag. Een mogelijke verhoging van de capaciteit kan bekomen worden door ook het aanbod aan biomassa in de nabije gemeenten in de provincie Vlaams-Brabant na te gaan, vermits het bedrijventerrein net op de grens gelegen is.

Verder is er in de regio Beveren een groot aanbod aan biomassa, maar worden deze stromen grotendeels verwerkt in de installatie van Groep Op De Beeck te Kallo. Het is dus eerder niet aan te raden verder te focussen op dit gebied.


Pagina 66 van 110

4.8

4001234

Conclusies bij het potentieonderzoek

Als conclusie bij dit hoofdstuk geeft Tabel 4-9 een overzicht van het potentieel op de BT in Oost-Vlaanderen voor de verschillende technieken, zoals beschreven in vorige hoofdstukken. Hierbij dient genoteerd te worden dat het hier vooral om technische potentiëlen gaat, waarbij nog geen rekening werd gehouden met mogelijke knelpunten bij de implementatie, juridische randvoorwaarden, noch met kosteneffectiviteit. Het betreft dus eerder een theoretisch potentieel. De hierboven vermelde criteria worden verder vermeld in Tabel 5-9. Tevens wordt een indicatie gegeven van de onzekerheid van deze inschatting. De onzekerheid is bijvoorbeeld het gevolg van: •

Onzekerheid in energievraag (vermogen, frequentie, seizoensafhankelijkheid, …)

•

Onzekerheid in aanbod (restwarmte, bodemenergie, biomassa, …)

•

Onzekerheid in technische parameters (specifieke oriëntatie daken, gebouwvolumes, huidige gebouwenschil, verwarmingsinstallaties, …)

Omdat de onzekerheid het gevolg is van heel wat parameters, is deze ook moeilijk kwantitatief uit te drukken en wordt er gewerkt met een kwalitatieve codering: •

A: de cijfers zijn aan weinig onzekerheid onderworpen

•

B: de inschatting is gebaseerd op gebiedsdekkende studies

•

C: de inschatting is een extrapolatie van representatieve case-studies

•

D: de inschatting is een extrapolatie van een aantal representatieve case-studies, gekoppeld met een aantal aannames

•

E: de inschatting is erg ruw en gebaseerd op een aaneensluiting van aannames

Tabel 4-9 Samenvatting van het potentieonderzoek en de hierbij horende onzekerheidsmarge

Techniek

Potentieel

Onzekerheidsmarge

PV

644 GWh

C

Wind

738 GWh

B

Uitwisseling restwarmte

11 warmtenetten

D

Reductie energievraag bij gebouwen

280 GWh

E

WKK

100 installaties

D

Bodemenergie

75 installaties

E

Biomassa

3 installaties

D


Pagina 67 van 110

5

4001234

Strategie – beleidsondersteuning

Bij het uitwerken van een strategie voor de POM Oost-Vlaanderen, wordt gezocht naar de beste acties, waarop POM OVL kan inzetten om te streven naar klimaatneutrale bedrijventerreinen in de Provincie tegen 2050. Volgende criteria worden hierbij in rekening gebracht: •

Waar situeert de actie zich in het “Trias Energetica” principe;

•

Op welke ontwikkelingsfase(s) van BT kan deze actie toegepast worden;

•

Op welk type BT moet gefocust worden;

•

Welke rol kan POM OVL spelen in de uitvoering van deze actie;

•

Welke impact kan de actie hebben op daling in energieverbruik en/of stijging in het invullen van de vraag met duurzame energieproductie;

•

Welk kostenplaatje hangt vast aan de actie voor POM OVL;

•

Wat is de totale kost van de uitvoering van de actie.

•

Wat zijn de baten van de actie: CO2-reductie, energieverbruiksreductie

Een eerste criterium dat we in de strategie willen meenemen is het “Trias Energetica” principe, dit betekent dat acties worden genomen in onderstaande volgorde: •

Beperk de energievraag (isoleren gebouwen, restwarmterecuperatie, etc.);

•

Gebruik duurzame energie;

•

Gebruik fossiele brandstoffen, indien nodig, zo optimaal/efficiënt mogelijk.

Om een voorstel te geven voor te volgen strategie en beleidsondersteuning naar POM OVL toe, richten we ons op de verschillende ontwikkelingsfases van een bedrijventerrein (Agentschap Ondernemen, 2009): •

Inrichtingsfase (voorbereidende fase en conceptiefase);

•

Uitgiftefase;

•

Exploitatie- en beheerfase;

•

Handhavingsfase (revitaliseren).

Daarnaast trachten we de strategie toe te spitsen op de verschillende types bedrijventerreinen volgens: •

Bedrijfsprofiel;

•

Energieprofiel;

•

Ouderdomsprofiel


Pagina 68 van 110

4001234

De POM OVL/de Provincie kan verschillende rollen op zich nemen (geïnspireerd op CE Delft (2011)26):

Rol

Eigenschap

Ontwikkelaar

POM OVL/Provincie neemt bepaalde acties op in de sturing naar ruimtelijke ontwikkeling en (her)inrichting van bedrijventerreinen

Financier

POM OVL/Provincie financiert of participeert in bepaalde projecten

Regisseur

POM OVL/Provincie informeert partijen over de mogelijkheden en brengt verschillende partijen samen

Handhaver

POM OVL/Provincie helpt mee in toetsing van de evoluties en blijft informeren

Voorbeeld

POM OVL/Provincie geeft zelf het goede voorbeeld door het in de praktijk brengen van bepaalde acties of door voorbeelden in de kijker te plaatsen.

Bovendien lijkt het opportuun voor POM OVL om acties te ondernemen: •

Rond projecten waar een groot potentieel naar voor komt in deze studie;

•

Rond projecten waar de implementatie vandaag slechts traag op gang komt;

•

Met het oog op het wegwerken van de meest kritische factoren om bepaalde projecten vandaag niet uit te voeren;

•

5.1

Acties binnen de invloedssfeer van de POM OVL.

Kosteneffectiviteit van maatregelen

Veel van de hierboven vermelde criteria werden reeds onrechtstreeks vermeld in de potentie-analyse. Wat nog niet aan bod kwam zijn de kosten en baten van dergelijke maatregelen. Dit hoofdstuk zal daarom vooral focussen op het kostenplaatje en de mogelijke baten op basis van een overzicht van case-studies, literatuur over de verschillende mogelijke acties. Het resultaat van deze oefening is een globaal inzicht in: •

Investerings- en werkingskosten

•

Opbrengsten (door wegvallen van bijvoorbeeld aankoop van elektriciteit of reductie van energieverbruik en dus mindering in aankoop van aardgas, elektriciteit,…)

•

Baten onder de vorm daling in energieverbruik en reductie in CO2-emissies

Om de verschillende maatregelen/acties optimaal te kunnen vergelijken worden kosten en baten uitgedrukt in één parameter, met name de kosteneffectiviteit (in €/ton CO2 reductie).

5.1.1

Beperken van de energievraag

Acties rond energiebesparende maatregelen zijn onderverdeeld in: 26

CE Delft (2011). IPO Nationale Routekaart, Restwarmte - Een quickscan van de mogelijkheden.


Pagina 69 van 110

•

4001234

reduceren van de energievraag bij gebouwen (kantoren, bedrijfshallen): isolatie, energiezuinige ruimteverwarming en verlichting;

•

meer energie-efficiënte processen.

Zowel bij industrie als bij gebouwen valt nog veel te besparen op de warmtevraag. Bij de industrie moet daarbij onder andere worden gedacht aan efficiëntere ovens, drogers en andere procesapparatuur. Bij de kantoren gaat het vooral om isolatiemaatregelen en de inzet van duurzame energiebronnen voor ruimteverwarming en de productie van warm tapwater. Bij de dienstensectoren kan elektriciteit worden bespaard door gebruik van zuinigere kantoorapparaten en door maatregelen op het gebied van klimaatbeheersing en verlichting. Bij het uitschrijven van een actie focussen we echter op “duurzaam bouwen” op BT omdat het stimuleren van energie-efficiënte processen eerder een sectorindividuele aanpak vraagt.

5.1.1.1

Scenario duurzame bouw

Onder het scenario duurzame bouw wordt in deze studie gefocust op een grootschalige aanpak van oude kantoren. Zoals aangegeven in hoofdstuk 4.4 is er voor kantoorgebouwen, opgericht vóór 1970 een geschat reductiepotentieel van 200 kWh/m² vloeroppervlakte/jaar (en dit op basis van eigen schattingen op de berekende reductiepercentages bij residentiële gebouwen, cf studie “Stappenplan naar een CO2-neutrale stad in 2050” uitgevoerd in opdracht van de stad Gent (VITO en ARCADIS, 2013) 27). In deze studie werd de kost nagegaan van “pakketten” van maatregelen om energieverbruik in de tertiaire sector, specifiek in kantoorgebouwen28, te verminderen. Deze maatregelen houden o.a. in: •

Vermindering van de vraag naar HVAC (isolatie gebouwschil en warmteterugwinning op ventilatie);

•

Vermindering van de energievraag voor verlichting en elektrische apparaten;

•

Inzet van efficiëntere verwarmingssystemen (condenserende gasketels, etc.);

•

Vergroening energiemix (pellet ketels, etc.).

De eerste twee puntjes worden hier verder toegelicht. Isolatie van de gebouwschil De kostenefficiëntie voor reductie van de warmtevraag werd in de eerder vermelde studie in twee grotere delen opgesplitst: enerzijds in de kost voor isolatie van de gebouwschil, anderzijds in de kost voor warmteterugwinning (WTW) op ventilatie. Isolatie van de gebouwschil is de belangrijkste maatregel om de warmtevraag te reduceren. Hierbij kunnen vier mogelijke reductieniveaus worden verondersteld (medium renovatie, lage energie renovatie, zeer lage energie renovatie en renovatie tot passief). De technische en economische aannames zoals besparing (%) 2

op finaal verbruik voor verwarming, investeringskosten per m BVO, levensduur (50 jaar) en technisch potentieel (95%) werden in deze studie (VITO, 2013) afgeleid uit de assumpties voor de residentiële sector. De eenheidskosten en kostenefficiëntie voor verschillende renovatieniveaus bij kantoren worden 27 28

VITO (2013). Stappenplan naar een CO2 neutrale stad in 2050, in opdracht van Stad Gent Deze categorie is hier meegenomen in de studie rond bedrijventerreinen, omdat deze daar het meeste bij aansluit.


Pagina 70 van 110

4001234

weergegeven in Tabel 5-1. Uiteraard is de diversiteit aan type gebouwen en type gebruikers binnen de tertiaire sector hoog en resulteert dit in een grote onzekerheid op de beperkt beschikbare data. Tabel 5-1 Eenheidskosten en kostenefficiëntie (€/ton CO2) voor renovatie van kantoren (Bron: VITO (2013))

Reductieniveaus warmtevraag

Eenheids-kost

Kosten-efficiëntie

2

€/m BVO

€/ton CO2

-

-

Medium renovatie Lage energie renovatie

779

551

Zeer lage energie renovatie

1.369

731

Passief

2.352

1.216

Rekening houdend met de aannames in het potentie-onderzoek (§4.4), werd uitgegaan van een “lage energie renovatie” en dus houden we verder rekening met een eenheidskost van 779 €/m² BVO en een kostenefficiëntie van 551 €/ton CO2.

Warmteterugwinning op ventilatie In kantoorgebouwen kan de toepassing van warmteterugwinning (WTW) op ventilatie de warmteverliezen sterk terugdringen. Om de kostenefficiëntie te bekomen werd in de studie o.a. uitgegaan van volgende veronderstellingen: •

WTW kan de warmtevraag met ca. 15% terugdringen;

•

De investeringskost (incl. plaatsing, excl. BTW) werd gelijkgesteld aan 1 €/m BVO;

•

Technische toepasbaarheid bij 75% van het BVO aan kantoren, i.e. het aandeel kantoren met

2

ventilatie29. Hierbij werd een gemiddelde kostenefficiëntie van -250 €/ton CO2 bekomen.

Energievraag verlichting en elektrische apparaten Relighting in bestaande kantoorgebouwen kan een behoorlijke reductie van het elektriciteitsverbruik realiseren. Om de kosteneffectiviteit voor deze maatregel te bepalen, werden in de studie de volgende techno-economische assumpties bepaald (Milieukostenmodel, VITO): •

Elektriciteitsbesparing van 29%;

•

Investeringskosten van 31 €/m BVO (incl. plaatsing, excl. BTW) voor kantoorgebouwen;

•

Levensduur van 20 jaar;

•

Technisch potentieel (95%).

2

Hierbij werd een gemiddelde kostenefficiëntie van -87 €/ton CO2 bekomen.

29

VITO Milieukostenmodel


Pagina 71 van 110

4001234

In een studie van Grontmij (2010)30 over de haalbaarheid van het verstrengen van de EPB-eisen voor kantoorgebouwen (nieuwbouw) worden een 20-tal voorbeelden gegeven van hoe zowel aardgas- als elektriciteitsverbruik kan worden gereduceerd. Het installeren van een warmtepomp is hierbij dé maatregel om het aardgasverbruik op nul te brengen, waarvoor meerkosten variëren tussen 25.000 en 110.000 EURO. Het installeren van een warmtepomp kan echter leiden tot een stijging van het elektriciteitsverbruik. Maatregelen, die worden aangegeven om het elektriciteitsverbruik te doen dalen zijn o.a. automatische verlichting, aanwezigheidsdetectie, installeren van lagere vermogens voor verlichting, toerentalregeling op ventilatoren, pompen. Gemiddeld kon op basis van de kosten per eenheid daling van het E-peil per m² en de oppervlakte van de gebouwen een kost van 130.000€ berekend worden (eigen inschatting ARCADIS op basis van de resultaten van de studie) voor gebouwen met een gemiddeld verbruik van ongeveer 200.000 kWh aardgas en 160.000 kWh elektriciteit om het E-peil met 30 te verminderen. Dit komt ongeveer overeen met een reductie van 100% van de emissies van fossiele brandstoffen en 20% van het elektriciteitsverbruik (deze is echter moeilijk in te schatten). De potentiële CO2-reductie werd door ARCADIS uit deze gegevens afgeleid als 100% van het aardgasverbruik en 20% van het elektriciteitsverbruik. Dit komt neer op een kosteneffectiviteit van -2€/ton. Ook een studie van BIM (2005)31 geeft een overzicht van meerkosten voor energiebesparende maatregelen ten opzichte van een referentiegebouw. De meerkosten bij renovatie van 2 kantoorgebouwen worden ook hoger ingeschat dan de meerkosten voor nieuwbouw van 2 kantoorgebouwen. Met de nodige voorzichtigheid bij de interpretatie van deze gegevens, zou kunnen besloten worden dat de nodige maatregelen doorvoeren bij nieuwbouw om de energievraag te reduceren, kosteneffectiever is dan renovatie. Het is echter moeilijk om de verschillende case-studies met elkaar te vergelijken omdat de basis en de mogelijke reducties in energieverbruik die gehaald worden niet altijd duidelijk aan te geven zijn. In de literatuur is geen informatie te vinden over de vergelijking tussen nieuwbouw en renovatie, concreet rond energiebesparende maatregen.

5.1.2

Gebruik van duurzame/hernieuwbare energie

In onderstaande scenario’s werd gebruik gemaakt van volgende aannames om de kostenefficiëntie te berekenen: •

De in rekening gebrachte investeringskosten en werkingskosten worden case per case omschreven;

•

Investeringskosten worden berekend op basis van vermeldde levensduur en discontovoet van 4%;

•

Opbrengsten vanwege mindering in aankoop van elektriciteit en aardgas (warmte) worden telkens mee opgenomen in berekening aan respectievelijk 0,096 €/kWh en 0,032 €/kWh32;

•

GSC en WKC worden niet mee opgenomen in berekening, maar afzonderlijk vermeld (en omgezet per ton CO2 reductie).

30

Grontmij (2010). Studie naar de haalbaarheid van het verstrengen van de EPB-eisen voor kantoorgebouwen BIM (2005). Technisch-economische analyse van de rendabiliteit van energiebesparende investeringen 32 Gemiddelde elektriciteits- en aardgasprijs over de periode 2008-2013 voor industriële gebruikers, zoals weergegeven door EUROSTAT. 31


Pagina 72 van 110

•

4001234

CO2 emissies worden berekend op basis van 0,323 ton CO2/MWh elektriciteit en 0,201 ton CO2/MWh aardgas

Indien voor specifieke scenario’s van deze werkwijze wordt afgeweken, wordt dit afzonderlijk vermeld.

5.1.2.1

Scenario PV-panelen

Eerder werd, op een eerder conservatieve wijze, ingeschat dat het totaal potentieel voor het geïnstalleerd vermogen aan photovoltaïsche panelen op bestaande gebouwen ongeveer 860 MWp bedraagt met een potentiële opbrengst van ongeveer 644 GWh. 2

Er wordt uitgegaan van één (fictief) BT met een aandeel van 2.000 m dakoppervlakte dat geschikt is voor de installatie van photovoltaïsche panelen. Op basis van de kengetallen en hun ranges in praktijk33, zoals ook weergegeven in Tabel 5-2 kan de kostenefficiëntie (= specifieke kost per ton CO2-reductie) berekend worden. Gemiddeld genomen wordt de kost voor elektriciteitsproductie door middel van zonnepanelen berekend op 341 Euro/ton CO2 en een mogelijke opbrengst via groenestroomcertificaten (GSC) van 46 Euro/MWh of 142 Euro/ton CO2. Opvallend is het verschil in kostprijs voor de verschillende PV-systemen, voornamelijk afhankelijk van het module type, met als belangrijkste parameter de grootte/oppervlakte per 2

module (en de bijhorende opbrengst per m ), maar ook het aantal cellen per module, het gewicht, etc. Prijzen verschillen ook sterk tussen verschillende fabrikanten: PV-panelen uit China zijn tot 20 % goedkoper dan PV-panelen die niet uit China komen. Uit de meest recente studie van Stichting Monitoring Zonnestroom, gelijktijdig gepubliceerd met de opmaak van dit rapport34, blijkt een sterke daling van de kostprijs van PV-panelen in 2013 ten opzichte van 2012, met een gemiddelde van 1,20 Euro/Wp en een range van 0,71 - 2,44 Euro/Wp. Hieruit blijkt dat de markt van PV-panelen zeer dynamisch is en deze zeer nauw opgevolgd dient te worden.

Tabel 5-2. Berekening specifieke kost voor elektriciteitsproductie en CO2-reductie door middel van zonnepanelen.

Eenheid Totaal dakoppervlakte Opbrengst per oppervlakte Opbrengst efficiëntie Kostprijs aankoop zonnepanelen Kostprijs aankoop omvormers Geïnstalleerd vermogen Opbrengst Investeringskost zonnepanelen

m

2

Wp/m

2

Minimum

Gemiddelde

Maximum

Referentie

2.000

2.000

2.000

40

141

204

33

kWh/kWp/ jaar Euro/Wp

850

850

850

35

0,95

2,10

6,69

33

Euro/Wp

0,18

0,48

1,09

33

kWp

80

282

408

MWhel/jaar

68

240

347

76.000

592.200

2.729.520

Euro

33 Van Sark, W. (Stichting Monitoring Zonnestroom), 2012. Huidige kosten van PV systemen. Powerpoint presentatie 13 juni 2012, 35 slides. 34 Stichting Monitoring Zonnestroom (2013) Inventarisatie PV markt Nederland – Status juli 2013, 137 p. 35 ODE (2013) http://www.ode.be/zonnestroom/hoe-werkt-het.


Pagina 73 van 110

Eenheid

Minimum

4001234

Gemiddelde

Maximum

Investeringskost Omvormers

Euro

14.400

135.360

444.720

Installatiekost

Euro

1.000

1.000

1.000

Totale investeringskost

Euro

91.400

728.560

3.175.240

10

10

10

800

2.820

4.080

6.528

23.040

33.312

jaar

25

25

25

Euro/MWhel

59

46

46

Euro/ton CO2

6

341

1.553

Onderhoudskost Totale operationele kost Mindering aankoop elektriciteit Levensduur Eventuele opbrengst GSC Kostenefficiëntie

5.1.2.2

Euro/kWp/ja ar Euro/jaar Euro/jaar

Referentie

33 (ruim genomen)

36

excl. GSC

Scenario windenergie

Een windturbine wordt gedimensioneerd in functie van de jaarlijkse elektriciteitsvraag. Er zijn verschillende types windturbines en de Vlaamse Overheid deelt deze in volgende klassen in: •

Klein: tot 15 m ashoogte

•

Middelgroot: > 15 m ashoogte en vermogen < 300 kW

•

Groot: > 15 m ashoogte en vermogen >=300 kW

Voor de inplanting van windturbines op bedrijventerreinen wordt gefocust op de middelgrote en grote installaties. In Tabel 5-3 wordt op basis van gegevens bekomen van het Agentschap Ondernemen37, de kostenefficiëntie voor de reductie van 1 ton CO2 door middel van windenergie berekend. Gemiddeld genomen bedraagt de kostenefficiëntie 30 Euro/ton CO2 voor een middelgrote windturbine (0,1 MW e) en -177 Euro/ton CO2 voor een grote windturbine (2,3 MW e). Daarbij komt nog een mogelijke opbrengst aan GSC van 72 Euro/MWh of 224 Euro/ton CO2. Er wordt bij deze berekening ook aangenomen dat de investeerder de volledige elektriciteit zelf kan gebruiken, waardoor een mindering in aankoop van elektriciteit wordt meegenomen.

36 VITO en ARCADIS (2013) Stappenplan naar een CO2-neutrale stad in 2050: Ontwikkeling van een afwegingskader voor evaluatie van het CO2-reductiepotentieel van de stad Gent, 263p. 37 Agentschap Ondernemen (2011) Technologische fiche: Windenergie voor bedrijven, 25 p.


Pagina 74 van 110

4001234

Tabel 5-3 Berekening specifieke kost voor elektriciteitsproductie en CO2-reductie door middel van windturbines. Type installatie

Eenheid

Vermogen

kW

Ashoogte

Middelgrote Windturbine Enercon E-20 100

Grote windturbine grote Enercon E82 2.300

m

20-30-40

98

Diameter

m

20

82

Draaiuren

h

2.200

2.200

Opbrengst

MWh

220

5.060

Levensduur

jaar

15

15

Kosten Investeringskost (excl. BTW)

Euro

220.000

3.400.000

Verhoogde investeringsaftrek (13,5 %)

Euro

10.095

156.014

Operationele kost

Euro/jaar

4.400

68.000

Verzekering

Euro/jaar

-

-

209.905

3.243.986

93

93

0,777

0,777

72

72

21.120

485.760

30

-177

Netto investeringskost

Euro

Inkomsten GSC Bandingfactor Eventuele opbrengst GSC Mindering aankoop elektriciteit Kostenefficiëntie

5.1.2.3

Euro/MWh # GSC/MWh Euro/MWh Euro/jaar Euro/ton CO2

Scenario restwarmte / warmtenetten

Restwarmte is bij heel wat bedrijven aanwezig. Vooral bedrijven uit de chemische sector worden in dit kader vaak aangeduid als industrieën met restwarmtepotentieel. Aan de andere kant is het zeer locatie afhankelijk of er restwarmte beschikbaar is en moeten verschillende partijen (bijvoorbeeld buurbedrijven) bij elkaar worden gebracht om het potentieel goed in kaart te brengen. Bij het uitwerken van een project rond het aanleggen van een warmtenet voor benutting van restwarmte, wordt er allereerst vanuit gegaan dat de restwarmte niet door de producent zelf gebruikt kan worden, m.a.w. dat het proces van rationaal energiegebruik en intern hergebruik bij de producent reeds is doorgevoerd. Op basis van twee studies met ieder 3 cases, uitgevoerd door 3E in opdracht van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij

,

Limburg38 39,

kan

een

eerste

inschatting

gegeven

worden

van

de

investeringskosten en operationele kosten van een warmtenet. De randvoorwaarden voor het leidingnet zijn de volgende: •

Het leidingnet moet een warmte kunnen transporteren die overeenkomt met de piekvraag;

38

3E, Stibbe, GREENVIS Energy Solutions (2012) Haalbaarheidsstudie warmtenet Genk-Zuid in opdracht van Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Limburg, 120 p. 39 3E, Stibbe, GREENVIS Energy Solutions (2012) Haalbaarheidsstudie warmtenet Ravenshout in opdracht van Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Limburg, 119 p.


Pagina 75 van 110

•

4001234

Een gelijktijdigheidsfactor wordt in rekening gebracht omdat pieken in het vraagprofiel in realiteit niet voor iedere onderneming op hetzelfde moment vallen;

•

Warmteverliezen van het leidingnet worden in rekening gebracht, maar zijn afhankelijk van verschillende paramaters zoals o.a.de isolatiewaarde van de leiding, warmteweerstand bodem, aanlegdiepte, grondwaterpeil, aanvoer- en retourtemperatuur, onderlinge afstand tussen de afvoeren de retourleiding;

•

De berekening van de tracélengte werd uitgevoerd met behulp van modelleringspakket Greenvis Networks. De verdeling over de verschillende leidingdiameters (met bijhorende kostprijs) is verschillend voor de 6 cases. De kostprijs wordt als een gemiddelde genomen.

Op basis van de gegevens uit 6 cases kan een gemiddelde kostprijs voor het leidingnet zelf bepaald worden op 645 Euro/m tracélengte (incl. leidingmateriaal, aanleg en engineering). De totale kost voor het leidingnet is afhankelijk van de onderlinge ligging van de warmteproducent en de afnemers. Verder moeten de investeringskosten voor de onderstations (voor warmteoverdracht na de ondergrondse inen uitkoppeling)40 in rekening gebracht worden en zijn deze sterk afhankelijk van het aantal bedrijven (producenten en afnemers) die aan het warmtenet gekoppeld worden. Deze kost heeft bij de 6 cases een aandeel van meer dan 50 % in de totale raming van de CAPEX en is dus zeer bepalend. Investeringskosten voor onderstations worden gerapporteerd gaande van 287.000 Euro (onderstation voor twee producenten en 10 afnamebedrijven op één BT) tot 2.894.000 Euro (onderstation voor 3 producenten en afname voorzien op twee bestaande BT met 24 afnamebedrijven en verdere verfijning van het leidingnet op drie nog te ontwikkelen BT). Voor de inen uitkoppeling zelf, is bij zowel producent- als afnemerszijde de technische complexiteit van deze ingreep, en de daarbij horende investeringskost, sterk afhankelijk van het bedrijf in kwestie. Ook het aantal aangekoppelde bedrijven is bepalend voor de investeringskost. Bij producenten is het installeren van een lucht-water warmtewisselaar in ieder geval een vereiste, terwijl dit aan de afnemerszijde afhankelijk is van het feit of het een procesmatige toepassing van de aangeleverde warmte betreft, dan wel een koppeling van een bestaand warm watercircuit voor gebouwenverwarming. Zo is bijvoorbeeld de aansluiting aan producentenzijde voor aanmaak van warm water door aftap van stoom meer eenvoudig te realiseren, met bijhorende lagere investeringskost (in de case studie geraamd op 767.000 Euro). Een bijhorende meer complexe koppeling bij een bijkomende producent kan gepaard gaan met een bijkomende investeringskost van 3.556.000 Euro. Daarnaast moeten ook hulpwarmtecentrales geplaatst worden om het verschil in vraag en aanbod te overbruggen, daar het niet altijd mogelijk is om met 100 % nauwkeurigheid het warmteaanbod vanuit de primaire warmtebron aan te sluiten bij de warmtevraag. De investeringskost bedraagt hier 175.000 Euro per MW geïnstalleerd vermogen voor installaties van 5 MW, 150.000 Euro/MW voor installaties van 10 tot 20 MW en 140.000 Euro voor installaties > 25 MW.

40 uitkoppeling gebeurt bij de producent (lucht-water warmtewisselaar) en inkoppeling bij afnemer (water-water of water-lucht warmtewisselaar)


Pagina 76 van 110

4001234

Jaarlijkse kosten voor onderhoud werden op 2% van de CAPEX (excl. engineering) vastgelegd). Een overzicht van de kengetallen voor de zes cases worden weergegeven in Tabel 5-4. De uiteindelijke kostenefficiëntie ligt in de range tussen -69 Euro/ton CO2 en 108

Euro/ton CO2 en is voornamelijk

afhankelijk van het aantal aangekoppelde bedrijven en de daarmee gepaarde hogere investeringskost. Idealiter wordt er voor een warmtenet gewerkt met enkel grote spelers: een producent met een hoog aanbod aan restwarmte en een beperkte groep afnemers met ieder een hoge warmtebehoefte. Een maximale steun voor groene warmte (hier valt het gebruik van restwarmte ook onder) bedraagt 6 Euro/MWh of 30 Euro per ton CO2. Over het algemeen is de investering in een warmtenet zeer hoog en is ook de onzekerheid op lange termijn (omwille van de samenwerking met de andere bedrijven) zeer hoog. Tabel 5-4 Kengetallen voor zes verschillende cases voor een nieuw warmtenet. Case

Primaire Ebesparing (MWhpr/jaar)

Totale investeringskost (€)

Totale werkingskost (€/jaar)

CO2emissiereductie (ton CO2/j)

Kostenefficiëntie

Constructie warmtenet

1

74.900

21.920.000

96.500

15.055

(€/ton CO2) -69

2

148.500

43.751.000

149.700

29.849

-33

3

155.400

45.532.000

158.000

31.235

-31

4

28.100

6.590.000

415.000

5.648

-18

5

44.800

13.535.000

988.600

9.005

38

6

46.900

21.106.000

1.294.000

9.427

108

5.1.2.4

Scenario bodemenergie

5.1.2.4.1

Ondiepe geothermie

1 producent, 3 afnemers 2 producenten, 3 afnemers + enkele andere bedrijven 3 producenten, 3 afnemers + enkele andere bedrijven aansluiting 2 woonwijken 2 producenten, 13 afnemers 2 producenten, 13 afnemers + enkele andere afnemers + 2 te ontwikkelen BT 3 producenten, 13 afnemers + enkele andere afnemers + 4 te ontwikkelen BT

,

Op basis van de parameters zoals weergegeven in Tabel 5-5, bekomen uit vier case studies41 42, werd de kostenefficiëntie voor ondiepe geothermische systemen berekend. Tabel 5-5 Parameters voor vier case studies van ondiepe geothermische systemen. Parameter

Eenheid

Range

Verwarmingsvermogen

kW

110

-

250

Koelingsvermogen

kW

150

-

250

Cumulatieve diepte boringen (aantal x diepte)

m

2.750

-

6.300

Levensduur

jaar

Investeringskost

€

20 120.000

41

-

400.000

http://www.energymag.be Bertels, n., Luyckx, P., Simanjuntak, Y. Verbeeck, K. (2012) Geothermische energieopwekking voor bedrijventerreinen. Bachelorproef, 78 p. 42


Pagina 77 van 110

4001234

Besparing energieverbruik

€/jaar

Besparing energieverbruik (100 % aardgas)

kWh/jaar

Kostenefficiëntie

€/ton CO2

10.352

-

18.300

233.882

-

571.875

29

-

97

Hierbij ging het telkens om kantoorgebouwen die werden uitgerust met een nieuw geothermisch systeem voor verwarming en koeling. De investeringskost omvat de kost voor de grondwarmtewisselaar (boringen en de leiding), de warmtepomp en het afgiftesysteem (excl. kosten voor het aanpassen van de structuur van het gebouw wegens de installatie van dit afgiftesysteem, zoals nieuwe vloeren, bijkomende isolatie, etc.). De operationele kosten werden niet mee in rekening genomen. Voor drie van de vier case studies werd de energieopbrengst enkel uitgedrukt in jaarlijkse financiële besparing. Ervan uitgaand dat deze financiële besparing zich voornamelijk voordoet onder de vorm van een verminderd verbruik van aardgas (meestal ligt het elektrisch verbruik namelijk hoger dan voordien door het elektrisch verbruik van de warmtepomp), werd deze financiële besparing omgezet naar een aardgasbesparing (kWh/jaar), rekening houdende met een 1

aardgasprijs van 0,032 €/kWh . Er werd gerekend met een levensduur van 20 jaar. Een kostenefficiëntie van 29 tot 97 €/ton CO2 werd bekomen voor ondiepe geothermische systemen.

5.1.2.4.2

Diepe geothermie

Volledigheidshalve geven we in onderliggend rapport een aantal financiële gegevens mee rond geothermische elektriciteitsopwekking. Het potentieel ervan werd echter in het kader van deze studie niet ingeschat. •

Het pilootproject van VITO vergt een investering van 35 miljoen EURO voor een elektriciteitscentrale met een vermogen van 4.5 MW (www.energymag.be)

•

In een studie van het Agentschap NL (2011)43 wordt de kostprijs berekend voor elektriciteit door diepe geothermische technieken en komen daarbij op de resultaten zoals weergegeven in Tabel 5-6. Rekening houdend met een gemiddelde elektriciteitsprijs van 0,098€/kWh vandaag, zijn er dus misschien perspectieven voor deze techniek

Tabel 5-6 Kostprijs van verschillende technieken voor geothermische elektriciteitsopwekking (Agentschap NL, 2011).

5.1.2.5

Case

Diepte (km)

Kostprijs Geothermie (€/kWh)

ORC (organic rankine cycle)

5,5

0,179

Single Flash Steam + ORC

7,5

0,122

Scenario Biogasinstallaties

De uitvoering van een algemene kosten-baten analyse is een zeer uitdagende oefening voor een biogasinstallatie, vermits een groot aandeel van de kosten en opbrengsten zeer projectgebonden is. Om toch een indicatie te geven, wordt uitgegaan van de potentiële situatie op het industrieterrein ‘de Bruwaan’ zoals voorgesteld in de potentie-analyse, waarbij 85.000 ton organisch materiaal beschikbaar is en het totaal

43

Agentschap NL (2011). Diepe geothermie 2050. Een visie voor 20% duurzame energie voor Nederland


Pagina 78 van 110

4001234

verbruik 124 GWh aan aardgas bedraagt. Hierbij wordt ook aangenomen dat de input van de biogasinstallatie voor 100 % uit CO2-neutraal materiaal bestaat. De kengetallen en een eerste financiële indicatie worden weergegeven Tabel 5-7. Samengevat komt de uiteindelijke kostenefficiëntie neer op 429 tot 639 Euro/ton CO2. Hierbij werd gewerkt met drie verschillende scenario’s waarbij of 30 %, of 50 % of 90 % van de geproduceerde warmte intern gebruikt werd voor een toepassing die niet bij de biogasinstallatie hoort, en dus effectief een energiebesparing en een daarmee gepaarde belangrijke kostenbesparing ten opzichte van de voorgaande situatie realiseert. Het is zeer belangrijk te onderstrepen dat deze kostenefficiëntie sterk gebonden is aan het specifiek project: de grootte en het type van de installatie, de hoeveelheid tonnage aan organisch materiaal, de biogasopbrengst van het materiaal, de verdere verwerking van het digestaat met bijhorende afzetkosten, de mate van lokaal verbruik van de opgewekte elektriciteit en warmte en de gedeeltelijke of volledige benutting van de restwarmte met eventuele noodzaak tot aanleg van een warmtenet (en bijhorende investerings- en werkingskost), etc. Zo wordt in een studie van VITO de totale investeringskost voor een vergister voor verwerking van 18.750 ton organisch materiaal geschat op 9.000.000 €. In beide gevallen bedragen de mogelijke bijkomende opbrengsten via financiële ondersteuning vanwege de overheid 184 Euro/ton CO2 voor WKC en 300 Euro/ton CO2 voor GSC.

Tabel 5-7 Kengetallen voor een biogasinstallatie project, uitgaande van de situatie rond het industrieterrein ‘de Bruwaan’. Parameter Input

Eenheid

Waarde

ton/jaar

85.000

3

Gemiddelde biogasopbrengst

m /ton

100

kWh/m biogas

7

Elektrisch rendement

%

38

Thermisch rendement

%

40

uren/jaar

7.000

3

Energieopbrengst

Vollasturen

Opmerking/referentie Industrieterrein de Bruwaan Conservatieve inschatting

44

3

2

3

kWhth/m biogas

3

jaar

10

m biogas/jaar

8.500.000

elektriciteitsopbrengst

MWhel/jaar

20.995

Warmteopbrengst

MWhth/jaar

22.100

MW e

3

Elektriciteitsverbruik (10 %)

MWhel/jaar

2.100

44

Warmteverbruik (10 %)

MWhth/jaar

2.210

45

Investering

Euro /kWe

4.870

44


Euro

14.606.521

elektriciteitsopbrengst

kWhel/m biogas

Warmteopbrengst Levensduur

3

Biogasopbrengst

Vermogen WKK

Kosten Investeringskost

Operationele kost 44 45

Vlaams Energieagentschap (2013) Definitief rapport OT/Bf voor projecten met een startdatum vanaf 1 januari 2014, 159 p. Guisson, R., Van Dael, M. (2013) Eindrapport ECP-case Belgisch Limburg, 151 p.


Pagina 79 van 110

Parameter

4001234

Eenheid

Waarde

Opmerking/referentie

Werkingskosten

Euro /kWe

581

44

Afzet digestaat

Euro/ton

1,45

44

Aankoop input

Euro/ton

15,87

44

Totale operationele kost

Euro/jaar

3.164.035

MWh/jr

18.896

Euro/jaar

1.813.968

Warmteverbruik intern - niet voor biogas (30 %)

MWh

6.630

Opbrengst Grijze warmte (30 %)

Euro/jaar

212.160


MWh

11.050


Euro/jaar

353.600


MWh

19.890


Euro/jaar

636.480

Euro

7.359

Euro/ton CO2

154

Euro

1.832.864

Euro/ton CO2

300

Warmtescenario 1

Euro/ton CO2

639

Warmtescenario 2

Euro/ton CO2

554

Warmtescenario 3

Euro/ton CO2

429

(uitgaande van 50.000 ton digestaat/jaar (afh. van mate van droging!)

Opbrengsten Grijze stroom

0,096 Euro/kWh

3 scenario's - afhankelijk van lokale warmtevraag 1.

2.

3.

0,032 Euro/kWh

0,032 Euro/kWh

0,032 Euro/kWh

Financiële ondersteuning WKC

GSC

46

31 Euro/MWhth

97 Euro/Mwhel

Kosteneffciëntie

5.1.3

Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen

5.1.3.1

Scenario WKK

Als case studie rond de meer efficiënte inzet van fossiele brandstoffen verwijzen we naar de studie “Energieanalyse deelcluster Gentse Haven”47, uitgevoerd door Arcadis Belgium, waarbij de haalbaarheid van WKK-installaties in het studiegebied Skaldenpark in het Gentse havengebied werd nagegaan. Enerzijds bestaat de mogelijkheid om op bedrijfsniveau een individuele, vaak kleinere, WKK te installeren. De WKK wordt dan gedimensioneerd op de nominale warmtevraag van het bedrijf. Anderzijds bestaat de mogelijkheid om een centrale WKK op te stellen op het bedrijventerrein waarbij de warmte naar de omliggende bedrijven getransporteerd wordt via een warmtenet. Deze laatste optie wordt niet verder uitgewerkt omdat deze overlapt met het aanleggen van een warmtenet vanuit restwarmte – cf §5.1.2.3). De rendabiliteit van een WKK-installatie wordt hoofdzakelijk bepaald door48: 46

www.VREG.be Arcadis Belgium (2012) Energieanalyse deelcluster Gentse Haven, 50 p. 48 Goessens, I. (2012) Verwarming op het varkensbedrijf (Innovatie Steunpunt), PowerPointpresentatie, 38p. 47


Pagina 80 van 110

•

De aankoopprijs van de installatie (kleine vermogens zijn doorgaans duurder per kWe)

•

De onderhoudskost: hoger voor kleine installaties, indien berekend per draaiuur

•

Aansluitingskost

•

Vergoeding die wordt ontvangen voor elektriciteit

•

De brandstofkost

4001234

In onderstaande figuren worden de specifieke investeringskost (Euro/kW) en de specifieke onderhoudskost (Euro/MWh), beiden in functie van het installatievermogen (kWe) weergegeven49.

Figuur 5-1 Specifieke investeringskost (Euro/kW e) van een gasmotor in functie van het geïnstalleerd elektrisch vermogen (kW e).

49

www.energik.be


Pagina 81 van 110

4001234

Figuur 5-2 Specifieke onderhoudskost (Euro/kWh) van een gasmotor in functie van het geïnstalleerd elektrisch vermogen (kW e).

In de studie werd een summiere haalbaarheidsanalyse uitgevoerd die een idee geeft van de investeringskosten die gepaard gaan met de installatie van een WKK van verschillende groottes. Hierbij werd voor iedere installatie de besparing aan verbruik van primaire energie berekend. Voor de berekening van de kostenefficiëntie werden enkel de zes installaties meegenomen waarvoor de terugverdientijd minder dan 3 jaar bedroeg. Er werd gerekend met een levensduur van 10 jaar en onderhoudskosten werden berekend volgens de volgende formule

Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

:

? ? ? ? ?? ? ? ? ? ? ?? ? ? ? ? ? ?? ? ? ? ??? ? ? ?????? ? ? ? ????? ? ??? ? ??? ? ? ?????? ? ? ???? ? ??? ? ? ?? ? ? ? ??? ? ? ? ???????? ? ? ??? ??? ? ??????? ? ? ? ? ? ? Samengevat komt de uiteindelijke kostenefficiëntie voor WKK neer op 121 tot 509 Euro/ton CO2. Daarbij komt nog een mogelijke financiële ondersteuning via WKC aan 31 Euro/MWh of 154 Euro/ton CO2.

5.1.4

Overzicht van de kosteneffectiviteit van verschillende maatregelen

Tabel 5-8 geeft een overzicht van de ramingen van de totale investeringskost, mogelijke energiebesparing, mogelijke productie hernieuwbare energie, daaraan gekoppelde CO2-reductie en kosteneffectiviteit. Bij deze tabel dient opgemerkt te worden dat deze cijfers niet op zich overgenomen mogen worden maar dat zij steeds moeten worden geïnterpreteerd samen met de daarbij horende tekst, waarin de verschillende aannames zijn opgenomen. Er wordt immers steeds uitgegaan van een bepaald mogelijk potentieel, met alle onzekerheden die daarmee gepaard gaan. Ook mogelijke kosten en baten zijn afgeleid uit specifieke casestudies en zijn dus slechts een raming op basis van specifieke situaties. In werkelijkheid kunnen de waarden hier sterk van afwijken afhankelijk van de specifieke situatie bij elk bedrijf, bedrijventerrein.


Pagina 82 van 110

4001234

Tabel 5-8 Overzichtstabel kosteneffectiviteit voor de verschillende strategieën.

Type

Totaal Potentieel


Energiebesparing

Productie HE

CO2reductie

Kosteneffectiviteit

miljoen €

(GWh/jaar)

(GWh/jaar)

Kton/jaar

€/ton CO2 551

Beperken energievraag Isolatie gebouwschil

1.366.448 m² BVO

1.064

280

warmte

56

WTW ventilatie

1.024.836 m² BVO

1

398

warmte

80

-250 (gemiddeld)

Relighting

1.366.448 m² BVO

42

22

elektriciteit

7

-87 (gemiddeld)

23.130.244 m² dakopp.

1.954

644

208

Wind

128 windmolens

-

738

238

-177

-

30

(Rest)warmtenet

11 warmtenetten

72

-

501

Ondiep bodemenergie Biogasinstallatie

75 installaties 3 installaties (85.000 ton input)

9 27

-

30 43,8

Hernieuwbare energie PV

309 - 1709

warmte

341

62-344

-69

-

108

warmte warmte

15 - 45 13 - 57

3-9 3-11

29 429

-

97 639

elektriciteit

13 - 60

3-12

429

-

639

2-59

121

-

509

Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen WKK

100 bedrijven

4

-

45

8,4 - 294


primaire energie

Pagina 83 van 110

4001234

Tabel 5-8 wordt gebruikt als input voor de Multi Criteria Analyse (MCA) bij het geven van een indicatie van de kosteneffectiviteit. In Tabel 5-9 wordt een overzicht gegeven van de Multi Criteria Analyse (MCA), uitgevoerd op basis van de resultaten van de volledige studie. De acties, die verder worden uitgewerkt in deze studie, proberen vooral een antwoord te bieden op de geïdentificeerde knelpunten of op het feit dat een grootschalige implementatie van bepaalde technieken blijkbaar niet zo evident is tot op vandaag.


Pagina 84 van 110

4001234

Tabel 5-9 : Multi-Criteria Analyse van verschillende mogelijke technieken tot reductie van de energievraag of toename van hernieuwbare energieproductie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen. Type techniek

TriasEnergetica

Ontwikkelingsfas e BT

Meest geschikte type BT

Potentieel (bijkomend)

Kosteneffectiviteit (kosten, baten)

Knelpunten

Graad van implementatie

TI= totale investeringskost II= investering per installatie TB= totale baten = CO2reductie

PV

Hernieuwbare energie

uitgiftefase, exploitatiefase, handhavingsfase

Alle

644 GWh productie/jaar Geïnstalleerd vermogen van 860 MWp (dit betekent installatie van PV overal waar mogelijk (Z/ZO/ZW gerichte daken + plat)

KE= 341 €/ton TI =1954 milj € II = 0,09-3.4 milj€ per 2000m² TB = 208 kton

Groot aantal spelers in doelgroep, moeilijk bereikbaar met een enkele actie van POM, onduidelijkheid subsidies.

Reeds 90 GWh/jaar (12 % implementatie)

Wind


inrichtingsfase

Alle

738 GWh productie (door 128 windmolens (excl. reeds in werking))

KE= -177 - 30 €/ton TI = 415milj € II = 3.4 milj€ per TB = 209 kton

NIMBY-syndroom, vergunningsprocedure, balans tussen ruimte voor uitbreiding BT en ruimte voor windenergie, moeilijkheden omwille van de invloedszone van de radar van Semmerzake

Er is momenteel een opbrengst van 81 GWh door 25 windmolens, 10% van totaal potentieel van 819 GWh)

Warmtenet


inrichtingsfase, uitgiftefase, handhavingsfase

1 en 3

11 BT geïdentificeerd met potentieel, op basis van voldoende energievraag en bedrijven uit chemiesector om restwarmte aan te leveren. (we gaan dus uit van een systeem met restwarmte)

KE= -69 - 108 €/ton TI = 72-501milj € II = 6.6 – 45.5 milj€ per TB = 62 - 344 kton

Meerdere betrokken partijen. Individuele bedrijven investeren niet in een dergelijke grote haalbaarheidsstudie. Ontbreken van een degelijk beleidskader. Steun restwarmte/groene warmte is laag tov GSC en WKC

2-tal in Gent (UZIVAGO; SPE). Implementatiegraad van 15%

Uitwisselen restwarmte



1 en 3

Niet te kwantificeren

Cf warmtenet

Onvoldoende kennis over aanwezigheid van restwarmte, vraag naar warmte/stoom bij buurbedrijven. Onzekerheid door afhankelijkheid van buurbedrijf (kan permanent aanbod/vraag verzekerd worden) of meerkost door ‘reservecapaciteit’ te voorzien. Steun restwarmte/groene warmte is laag tov GSC en WKC

In Zeehavengebied zijn al meerdere bedrijven betrokken in uitwisselingsprojecten, implementatiegraad moeilijk te bepalen. Momenteel is er in het havengebied Gent een studie lopende met als doel het in kaart brengen van rest- en nevenstromen, waaronder restwarmte.

WKK

Efficiënt gebruik fossiele brandstoffen

uitgiftefase, handhavingsfase

1 en 3

Moeilijk te kwantificeren, 22 BT met voldoende energievraag en meer dan 5

KE= 121 - 509 €/ton TI = 4 - 45milj € II = 0.04 – 0.4 milj€ per

specifieke voorwaarden om groenstroomcertificaten te bekomen.

er staan er 9 op de BT, er zouden er 100 extra kunnen komen


Pagina 85 van 110 Type techniek

TriasEnergetica




4001234 Kosteneffectiviteit (kosten, baten)

Knelpunten



bedrijven binnen relevante sectoren à dus interessant om daarop te focussen. We schatten het potentieel op 100 bedrijven. Er werden een 40-tal BT geïdentificeerd met bedrijven/kantoren met een voldoende grote BVO, in totaal een potentieel voor 75 bedrijven

(ongeveer 8% al gerealiseerd)

TB = 2 - 59 kton

Ondiepe bodemenergie



2 en 4

Diepe geothermie



Alle

In het kader van de huidige kennis hierover is het onmogelijk om hiervoor een inschatting te maken.

Niet beschikbaar

Biogasinstallatie


inrichtingsfase, handhavingsfase

1 en 3

er werden een 17-tal BT geïdentificeerd met een voldoende grote warmtevraag; bij een 3-tal BT zou er in de directe omgeving voldoende biomassa beschikbaar zijn.

KE= 429 - 936 €/ton TI = 9 – 14.6 milj € II = 27 - 44 milj€ per TB = 6-23 kton

Hoge investeringskost, Zekerheid inputstromen, zware vergunningsprocedure (geur, logistiek, etc.), NIMBY-syndroom (geurhinder), Afzet digestaat

Duurzame bouw (lage energie renovatie)

Daling energievraag


2 en 4

71 BT met gewogen gemiddelde leeftijd van gebouwen <1970, potentieel 280 GWh reductie in energieverbruik voor een totale vloeroppervlakte van 1,4 milj m²BVO.

KE= 551 €/ton TI = 1064 milj € II = / milj€ per TB = 56 kton

Beperkte kennis, doorschuiven actie ondernemen tussen huurder en eigenaar, hoge investeringskost, groot verloop in kantoorgebouwen


KE= 29 - 97 €/ton TI = 9 - 30 milj € II = 0.12 – 0.4 milj€ per TB = 3 - 9 kton

Ontbreken van garanties/verzekering tegen boorrisico’s, geen financiële steunmaatregelen in de vorm van groenewarmte-certificaten, Hoge kost van ruimte voor boringen. heel grote investeringskost; onduidelijkheid over de geschiktheid van de ondergrond; té innovatief (hoge drempel om hiermee van start te gaan).

Een 4-tal bodemenergiesystemen geïdentificeerd op OostVlaamse BT (implementatie van 5%)

Geen specifiek voorbeelden in OostVlaanderen. Een aantal voorbeelden in Duitsland, in januari 2014 wordt in de Kempen een pilootproject opgestart (0% implementatie) Ondertussen zijn er reeds een aantal biogasinstallaties in Oost-Vlaanderen, waarvan 3 op een BT gelegen zijn (implementatie van 50%) Er zijn reeds tal van duurzame bedrijfsgebouwen of kantoren in OostVlaanderen. Implementatiegraad moeilijk te bepalen.

Pagina 86 van 110 Type techniek

TriasEnergetica




4001234 Kosteneffectiviteit (kosten, baten)

Knelpunten


Duurzame bouw (lage energie nieuwbouw)

Daling energievraag

Uitgiftefase, handhavingsfase

Alle

Potentieel is moeilijk kwantitatief in te schatten maar is van toepassing om alle onbebouwde percelen alsook bij de sloop en heropbouw van bestaande gebouwen.

KE= -2 €/ton tot efficiënter dan renovatie50

Beperkte kennis, doorschuiven actie ondernemen tussen huurder en eigenaar, hoge investeringskost, groot verloop

Energieefficiëntie verhogen in processen

Daling energievraag

uitgiftefase, exploitatiefase, handhavingsfase

1 en 3

toepasbaar op elke industrie

Er zijn heel wat technieken beschikbaar met voldoende korte terugverdientijd.

Gebrek aan kennis wegens niet core-business

50


Noteer dat de literatuur aangeeft dat nieuwbouw kostenefficiënter zou zijn dan renovatie, maar concrete kosteneffectiviteit wordt niet gerapporteerd.


Wordt reeds geïmplementeerd ikv benchmark- en auditconvenant. Is BBT.

Pagina 87 van 110

5.2

4001234

Het actieplan

Op basis van de MCA worden een aantal acties voor POM OVL voorgesteld. Deze acties zijn opgenomen, volgens het trias energetica principe. Uit Tabel 5-9 kunnen we afleiden dat de graad van implementatie vandaag ten opzichte van het ingeschatte potentieel klein is bij ondiepe geothermie, WKK, terwijl de graad van implementatie iets hoger is voor PV, windenergie, warmtenetten en biogasinstallaties. Voor de laatste twee maatregelen is dit wel het gevolg van het feit dat het potentieel in de onderliggende studie vrij laag (conservatief) wordt ingeschat omdat meer specifiek onderzoek nodig is om het werkelijk potentieel te kunnen inschatten. De keuze van acties, hierna opgenomen, is gemaakt op basis van: •

Een lage graad van implementatie bij een nochtans vrij lage individuele investeringskost en uit de praktijk bewezen aanvaardbare terugverdientijden, kostenefficiëntie: ondiepe bodemenergie, WKK

•

Maatregelen die inwerken op verminderen van energieverbruik (bovenste ladder van trias energetica), er moeten veel individuele partijen benaderd worden dus POM kan een rol spelen, de investeringskost is vrij groot maar een vrij lage kosteneffectiviteit; bovendien een groot verschil tussen implementatie en potentieel: duurzaam bouwen (zowel renovatie als nieuwbouw)

•

Groot reductiepotentieel maar kan enkel door samenwerking van verschillende partijen, waardoor een regisseur een belangrijk rol kan spelen in de implementatie: warmtenetten, vergistingsinstallatie

Het actieplan heeft als doel om in te spelen op deze knelpunten. Er wordt bewust geen overzicht gegeven van de totale kosten en baten, bij de volledige uitvoering van dit actieplan omdat de vermelde kosten en baten slechts ramingen zijn en een idee van grootte-orde moeten geven. De eigenlijke implementatie hangt af van teveel parameters om dit in de huidige studie verder te kunnen kwantificeren.

5.2.1

Beperken van de energievraag

Focussen op het stimuleren van energiezuinige gebouwen (zowel bij renovatie als nieuwbouw) kan dus als mogelijke actie gezien worden. Het streven naar energiezuinige gebouwen houdt onder ander in: Het compact bouwen en verdichting van de bebouwde oppervlaktes; •

Juist gekozen oriëntatie;

•

Aandacht voor de gebouwenschil;

•

Keuze verwarmingsinstallatie.

In de inrichtingsfase kan vooral gewerkt worden op compact bouwen en verdichting. In de uitgiftefase op de juiste oriëntatie van gebouwen, gebouwenschil en keuze van verwarmingsinstallaties. De laatste twee kunnen ook nog in de handhavingsfase aan bod komen. In de hiernavolgende tabel wordt een overzicht gegeven van verschillende criteria


Pagina 88 van 110

CRITERIUM

BESCHRIJVING

Actie

Grootschalige

aanpak

van

4001234

oude

gebouwen

en

stimuleren

van

energiezuinige nieuwbouw. Het doel van deze actie is om ervoor te zorgen dat meer bedrijfsgebouwen gerenoveerd of vervangen worden door nieuwe gebouwen. Hierbij kan gefocust worden op de 71 BT in OostVlaanderen waar de gewogen gemiddelde ouderdom van de gebouwen ouder is dan 1970. Ook moet bij nieuwbouw “lage energiebouw” gestimuleerd worden. Rol opgenomen door POM

Ontwikkelaar: sturing naar ruimtelijke ordening (provincie), Bij de ontwikkeling van een bedrijventerrein kunnen nodige infrastructuur (warmtenetten, bepaling van locatie voor KWO, BEO-velden; plaats van inplanting van gebouwen; enz… reeds vastgelegd worden. POM heeft enkel invloed op terreinen waar men effectief betrokken is in de ontwikkeling en/of beheer Regisseur: op bepaalde BT met groot potentieel extra werk maken van verdeling van bestaande brochures; informatie-avonden; uitschrijven van studies om het potentieel meer gedetailleerd in kaart te brengen. Ook kan gedacht worden aan informatieverlening en dienstverlening onder de vorm van een steunpunt duurzaam bouwen, zoals dit vandaag bestaat voor particulieren. Voorbeeld: POM/provincie kan werk maken van renovatie van eigen gebouwen op bedrijventerreinen; een voorbeeld is hier het Duurzaam bedrijventerrein in Maldegem

Doelgroep

Bedrijven, projectontwikkelaars

Ontwikkelingsfase

Inrichtingsfase (is eerder voor de Provincie); Uitgiftefase (enkel op die terreinen waar POM OVL een rol speelt); Handhavingsfase

Timing

Korte termijn – POM OVL heeft in dit kader zelfs al acties ondernomen, bijvoorbeeld de “Haalbaarheidsstudie verduurzaming van materialen- en energiegebruik op Bedrijvenpark Krommewege” met als output een tweetal brochures rond duurzaam bouwen en gebouwenschil.

Verwacht effect van de actie

Het technisch potentieel werd ruw ingeschat op 280 GWh over een totaal van 71 BT. Hoeveel ontwikkelaars of BT echter zullen gestimuleerd worden om bepaalde renovaties door te voeren of een energiezuinige nieuwbouw te bouwen is moeilijk in te schatten. Het potentieel voor nieuwbouw richt zicht tot alle nog te ontwikkelen bedrijventerreinen, alsook leegstaande kavels op andere bedrijventerreinen.


Pagina 89 van 110

Verwachte hernieuwbare

4001234

Niet van toepassing op deze actie.

energieproductie Verwachte kost voor

Een gemiddelde inventarisatiestudie per BT van het energieverbruik per

POM/Provincie

bedrijf/gebouw, de aanwezige installaties, het type gebouwen wordt ingeschat op 30.000€. Een informatiecampagne.

Verwachte totale

De haalbaarheidsstudie verduurzaming van materialen- en energie-

kost/opbrengst en eventuele

gebruik op bedrijvenpark Maldegem (ZES, 2012) toont aan dat investeren

terugverdientijd

in energiezuinige gebouwen de kortste terugverdientijden kennen, ook bij bedrijfsgebouwen. Er zijn geen technische beperkingen meer om lage energie bedrijfsgebouwen of zelfs passieve kantoorgebouwen te bouwen. Toch is de kosteneffectiviteit hoog (551€/ton CO2 reductie) en vraagt deze maatregel een hoge investering, zowel voor individuele bedrijven. De CO2-reductie kan geschat worden op 56 kton CO2 indien het volledige potentieel wordt aangepakt.

5.2.2

Gebruik van duurzame/hernieuwbare energie

Het feit dat een bedrijf de aanleg van restwarmtenetten niet individueel kan uitwerken, komt in de MCA naar voor als een mogelijk knelpunt. Deze maatregel vereist een diepgaande samenwerking van warmteproducenten en warmte-afnemers, zowel organisatorisch als financieel. Hier kan de POM OostVlaanderen een rol opnemen in het samenbrengen van partijen of het uitvoeren van inventarisatiestudies, daar waar mogelijks potentieel is. Ook kan de POM de optie van ‘warmtenetten’ meenemen bij (her)inrichting van bedrijventerreinen, met name op terreinen waar warmte van voldoende hoge temperatuur als restwarmte beschikbaar is. Dit kan een stap zijn in een meer vergaande visie omtrent warmtenetten: een aanvangsinvestering van een regionaal warmtenet is meestal te groot om in één keer te doen. Het is daarom een goede optie te beginnen met levensvatbare lokale warmtenetten en die later als kralen aan een snoer aaneen te rijgen. POM OostVlaanderen kan o.a. de volgende rol spelen in de uitbouw van warmtenetten (CE, 2012): •

Op basis van bovenstaande analyse kunnen op de BT waar een potentieel werd gedetecteerd, gedetailleerde inventarisatiestudies uitgevoerd worden. POM Oost-Vlaanderen kan hier bijvoorbeeld mee in financieren (zie voorbeeld Skaldenpark);

•

Bij de locatiekeuze van nieuwe bedrijven kan gestuurd worden op het bij elkaar brengen van vraag en aanbod van restwarmte.

•

Bedrijven (convenantsdeelnemers) kunnen aangespoord of verplicht worden de mogelijkheid tot restwarmtebenutting te onderzoeken;

•

De POM kan zich ook richten op het verspreiden van kennis;


Pagina 90 van 110

•

4001234

Bij complexe projecten kan de POM een regierol op zich nemen of pilootprojecten starten.

CRITERIUM

BESCHRIJVING

Actie

POM Oost-Vlaanderen stimuleert de zoektocht naar optimale linken voor restwarmte-uitwisseling tussen bedrijven of clusters van bedrijven (warmtenet)

Doelgroep

De

actie

is

vooral

gericht

naar

bedrijventerreinen

met

een

“productieprofiel”. De kans dat hier linken voorkomen is het grootst. Ontwikkelingsfase

De uitbouw van warmtenetten en uitwisselingsmogelijkheden kan opgenomen worden in de inrichtingsfase (voorzien van infrastructuur), uitgiftefase (verplichting tot aantakking) en handhavingsfase.

Timing

De actie kan onmiddellijk starten (de kennis en technieken zijn voorhanden. Een werkelijke implementatie vereist wel eerst de uitvoering van een haalbaarheidsstudie en neemt een aantal maanden in beslag. De uitvoering zelf mag geschat worden op een aantal jaren.


Moeilijk in te schatten zonder dat het restwarmtepotentieel/de vraag naar warmte volledig in kaart is gebracht en dit niet alleen op bedrijventerreinen maar ook in de ruimere omgeving. Een thema is in Vlaanderen nog te recent heel erg onder de aandacht gekomen dat het niet mogelijk is om een koppeling te maken tussen uitgeschreven studies en de werkelijke projecten, die hieruit voortgekomen zijn. In Gent en Roeselare worden warmtenetten met succes geëxploiteerd. Een studie aangaande een warmtenet in Oostende toont aan dat het weldegelijk nodig is om een perfecte match uit te zoeken om tot een rendabel project te komen.


Niet van toepassing hier.


Kost voor uitschrijven van een aantal studies – typische kostprijs voor

POM/Provincie

inventarisatiestudies, met aansluitende technische en economische haalbaarheidsstudies liggen rond de 40-50.000€ maar zijn uiteraard afhankelijk van de grootte van het project.

Verwachte totale

Investeringskosten voor een warmtenet zijn hoog (productiekosten en

kost/opbrengst en eventuele

distributie) en worden ingeschat op 6,6 tot 45,5 miljoen EURO per

terugverdientijd

wamtenet, afhankelijk van het aantal deelnemers, de grootte van het net. Daartegenover staan de opbrengsten van de geleverde warmte en eventuele subsidies

voor de installatie. De CO2-reductie bij de

warmteafnemers kan ingeschat worden op 62-344 kton. Deze raming is


Pagina 91 van 110

4001234

gebeurd op basis van data aangaande haalbaarheidsstudies van 11 warmtenetten, de spreiding is dermate hoog omdat het moeilijk in te schatten is hoeveel partijen zullen instappen in dergelijk warmtenet. Hoe meer aansluitingen, hoe groter de reductie uiteraard. Een warmtenet haalt een kosteneffectiviteit van -69 tot 108€/ton CO2 reductie.

De inzetbaarheid van warmteproductie uit bodemenergie hangt af van heel wat parameters, zoals blijkt uit het potentie-onderzoek. Daar waar veel vraag naar ruimteverwarming is (terreinen met kantoren en diensten), is er een relatief groot besparingspotentieel in percentages van het huidig verbruik. Uit de MCA blijkt dat er op de BT in Oost-Vlaanderen nog een belangrijk potentieel is voor gebruik van bodemenergie voor gebouwenverwarming, gekoppeld aan koeling. Daartegenover staat dat het aantal bekende bodemenergieprojecten vrij beperkt is (hier dient rekening gehouden met het feit dat niet alle projecten zijn geregistreerd in de binnen deze studie gebruikte bron en er vermoedelijk wel al meer zijn). Er is dus nog een rol weggelegd voor POM Oost-Vlaanderen bijvoorbeeld om deze optie meer bekendheid te geven.

CRITERIUM

BESCHRIJVING

Actie

Studie uitschrijven voor het verder uitdiepen van het potentieel voor ondiepe bodemenergie in één of meerdere van de in voorliggende studie geselecteerde BT. Noodzaak tot inzicht in de optimale inpassing en het maximale potentieel van bodemenergie

Rol opgenomen door POM

Regisseur: POM OVL neemt het initiatief om de betrokken BT te contacteren en interesse te wekken voor de medewerking bij de haalbaarheidsstudie voor bodemenergie. Ontwikkelaar: POM OVL neemt het initiatief voor het uitschrijven en coördineren van de haalbaarheidsstudies

Doelgroep

Bedrijventerreinen met bedrijfsgebouwen met een BVO van boven de 5000m², niet gelegen in een waterwinningsgebied. In principe is deze techniek te onderzoeken voor alle grote gebouwen met zowel een warmteals koudevraag.

Timing

De organisatie kan starten van zodra de nodige middelen vrijgemaakt kunnen worden.


Het is onduidelijk hoeveel bodemenergiesystemen zullen geïmplementeerd worden naar aanleiding van de focus op 40 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen met een totaal potentieel voor 75 bedrijven. Er zijn geen voorbeelden beschikbaar van dergelijke acties.


Pagina 92 van 110

CRITERIUM

BESCHRIJVING


/

4001234


Kosten voor de POM zouden verbonden zijn aan het informeren van bedrijven, het

POM/Provincie

uitschrijven van haalbaarheidsstudies. Een typische haalbaarheidsstudie voor KWO, BEO kan ingeschat worden op 15.000- 20.000€. Hieronder wordt verstaan dat voor een cluster van bedrijven volgende aspecten worden bestudeerd: •

Inventarisatie van het potentieel van de ondergrond

•

Inventarisatie

van

de

bovengrond

(vraag

aan

warmte/koude

;

beschikbare ruimte) •

Eerste analyse van het besparingspotentieel (energie, CO2)

Met deze info als basis ligt het initiatief bij de verschillende betrokkenen om de technische details te bekijken. Verwachte totale kost/opbrengst

Het toepassen van KWO/BEO heeft een kosteneffectiviteit van 29 – 97 €/ton CO2

en eventuele terugverdientijd

reductie. De investeringskost mag geschat worden tussen 120.000 en 400.000€. Gaan we uit van een implementatie bij 75 bedrijven, dan komen we op een totale investering van 9-30 milj EURO en een totale reductie van 3 – 9 kton CO2.

Het verwerken van biomassa in een biogasinstallatie is een valabele optie voor de beschikbare biomassa in de provincie. Een biogasinstallatie vraagt echter een grote investering, welke vaak niet door één partij (bedrijf) kan gedragen worden. Een meer collectieve aanpak in dus een goede optie. Hierin zou de POM weldegelijk een rol kunnen spelen om de nodige partijen samen te brengen en een inzicht te creëren in beschikbare biomassa, mogelijke trekkers, …

CRITERIUM

BESCHRIJVING

Actie

Studie uitschrijven om de haalbaarheid na te gaan van een of meerdere vergistingsinstallatie(s) in de regio's geselecteerd op basis van voorgaande studie. Concreet moet er onderzocht worden of: •

De geïnventariseerde biomassa continu of discontinu vrijkomt? Is er nog andere biomassa beschikbaar?

•

De

bedrijventerreinen

zich

ruimtelijk

lenen

tot

een

vergistingsinstallatie: is er voldoende ruimte? Is de aanvoer van biomassa en afvoer van digestaat logistiek mogelijk? •

Het warmteverbruik/de warmte-afname: gecentraliseerd is? Continu of discontinu is? Hoe hoog is het basisverbruik?

Studie uitschrijven waarbij de beschikbare organische afvalstromen in en rond het Gents havengebied worden geïnventariseerd en daarnaast ook de warmtevraag en vraag naar elektriciteit: zowel totaal verbruik als ook de verbruiksprofielen.


Pagina 93 van 110

CRITERIUM

4001234

BESCHRIJVING Daaruit kunnen dan geschikte locaties binnen het havengebied gelokaliseerd worden voor het plaatsen van een vergistingsinstallatie

Rol opgenomen door POM

•

Ontwikkelaar: POM OVL neemt het initiatief voor het uitschrijven en coördineren van de studies

•

Financierder: POM OVL financiert (mee) de studies, maar zorgt niet per se de uitvoering van het project zelf (met name de bouw en de exploitatie van de installatie)

•

Regisseur: POM OVL neemt het initiatief om de betrokken bedrijven (biomassa-aanbieders, warmte/elektriciteit-afnemers en ontwikkelaars van biogasinstallaties) samen te brengen en te informeren over het doel, de vooren nadelen en hun betrokkenheid in de projecten te stimuleren.

Doelgroep

De actie is vnl. gericht naar bedrijventerreinen met een hoog warmteverbuik en met bedrijven (eventueel gelegen in de nabije omgeving) die energierijke organische afvalstromen produceren + medewerking van een ontwikkelaar van biogasinstallaties

Timing

Het uitschrijven en de uitvoering van de studie kan starten van zodra de nodige middelen vrijgemaakt kunnen worden. Voor

de

ontwikkeling

van

een

biogasproject

(partijen

bijeenbrengen,

omgevingsvergunning, bouw, etc.) moet minstens 3 jaar voorzien worden


De installatie van een vergistingsinstallatie vraagt een hoge investeringskost. Niettegenstaande de implementatiegraad op 50% werd geschat omdat er reeds 3 installaties zijn in Oost-Vlaanderen en wij het potentieel op een extra 3 inschatten, is het moeilijk in te schatten of deze installaties er daadwerkelijk kunnen komen. Het verwachte effect is daarom erg onzeker en hangt af van het evoluties rond subsidiëring (onder vorm van groenestroomcertificaten)51 en dergelijke.

Verwachte kost voor

•

POM/Provincie

Kost studie 1. Inventarisatie biomassa in 1 regio+ inventarisatie warmte- en elektriciteitsverbruik van 1 BT (= 30.000 Euro)

•

Kost studie 2. lokalisatie in het Gentse havengebied waar een combinatie van grote afnemers van warmte en elektriciteit met grote producenten van organisch-biologische afvalstoffen te vinden is.

Verwachte totale kost/opbrengst

Voor een biogasinstallatie moet rekening gehouden worden met een grote


investering. De kosteneffectiviteit is zeer hoog en wordt ingeschat op 429-936 €/ton CO2 Houden we rekening met 3 nieuwe biogasinstallaties met een input van 85.000 ton, dan kan de investeringskost geraamd worden op 27-44 milj EURO. De baten onder de vorm van CO2-reducties kunnen geraamd worden op 6-22 kton CO2.

51 De milieureglementering over de exploitatievoorwaarden werd strenger, wat bijkomende kosten veroorzaakte. Door de overheid werd besloten om de groenestroomcertificaten in waarde te laten dalen. De sector heeft het moeilijk omdat de businessplannen uit het verleden er geen rekening mee houden dat er ooit zou moeten worden betaald voor biomassa.


Pagina 94 van 110

5.2.3

4001234

Efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen

De toepassing van WKK-installaties waarin aardgas wordt ingezet, is vooral een maatregel waarmee op elektriciteitsconsumptie kan worden bespaard; met WKK installaties waarin biomassa wordt verwerkt kan (afhankelijk van dimensionering) zowel een aanzienlijke besparing op het gebruik van aardgas als op het gebruik van elektriciteit worden gerealiseerd. Niettegenstaande het nog grote potentieel en de rentabiliteit, zien we in de MCA, dat er nog slechts relatief weinig WKK’s zijn op Oost-Vlaamse bedrijventerreinen. Ook hier kan de POM misschien een rol spelen in de verdere implementatie ervan.

CRITERIUM Actie

BESCHRIJVING Stimuleren van WKK-installaties. - Informatie-avonden organiseren over de vooren nadelen en de economische en milieuwinst; - de in voorliggende studie geselecteerde een persoonlijke uitnodiging bezorgen. - Eventueel tool ontwikkelen en aanbieden om economische en milieuwinst snel te berekenen of doorverwijzen naar tool ontwikkeld door Cogen Vlaanderen (iov VEA).

Rol opgenomen door POM Regisseur: POM OVL neemt het initiatief voor de organisatie van de info-avonden en informeert de betrokken BT Doelgroep

Bedrijventerreinen met een hoog en constant warmteverbuik, minstens even hoog als het elektriciteitsverbruik

Timing

De organisatie van kan starten van zodra de nodige middelen vrijgemaakt kunnen worden.


In gunstige omstandigheden wordt bij de installatie van een WKK 10 – 40% minder primaire energie verbruikt dan bij de klassieke gescheiden opwekking door elektriciteitscentrales

enerzijds

en

een

lokale

stookinstallatie

anderzijds.

Installatie van een WKK zou echter pas aan de orde mogen zijn wanneer opties voor het gebruik van hernieuwbare energie niet mogelijk blijken te zijn. Verwachte hernieuwbare

Geen - besparing van primaire energie


De kost voor POM/Provincie om deze actie te nemen houdt onder andere een kost

POM/Provincie

in voor organisatie van infosessies (30.000€) + eventueel ontwikkelen van tool (10.000€)

Verwachte totale kost/opbrengst

- Ieder bedrijf/bedrijventerrein zou zelf in staan voor de investering en de


exploitatie van de WKK-installatie - de ontwikkeling van de tool voor berekening van haalbaarheid van WKK zal telkens de terugverdientijd berekend kunnen worden. Gaan we uit van een extra installatie van 100 WKK op de bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen, dan kan de totale investeringskost geraamd worden op 4-45


Pagina 95 van 110

CRITERIUM

4001234

BESCHRIJVING miljoen EURO (deze brede range is het gevolg van de onmogelijkheid tot het inschatten van het gevraagde vermogen van de WKK). Een CO2-reductie, als gevolg van een daling in primaire energie kan geraamd worden op 2-59 kton CO2.

5.2.4

Algemene acties

De volgende initiatieven zouden energie onder de aandacht kunnen brengen in het proces van herstructurering: •

Realiseer een aantal case studies. Zoals reeds aangegeven in hoofdstuk 3.5, zijn er reeds heel wat duurzame energie installaties gerealiseerd. Haal de ‘voorbeeldterreinen’ eruit. Het is zaak de meest sprekende voorbeelden eruit te nemen, deze kunnen zeer stimulerend zijn voor gemeenten en bedrijven die zich oriënteren op mogelijkheden. In een eerste stadia is het niet zo belangrijk om te focussen op de energiebesparing, maar eerder het enthousiasmeren en betrekken van mensen die de intentie hebben om een energiebesparing te realiseren.

•

Opzetten van een platform, waarbij op regelmatige basis kennis wordt uitgewisseld op bijeenkomsten of studiedagen en dat een aantal aansprekende voorbeelden helpt te realiseren. Dit kan bijvoorbeeld een samenwerkingsverband zijn tussen de POM en het georganiseerd bedrijfsleven (bv. VOKA). De capaciteit om trekkracht te genereren is daar aanwezig, waardoor een ondersteuning wordt gegeven aan gemeenten die juist met capaciteitsproblemen kampen.

•

Verankeren van energiebesparing in het beleid. Energiebesparing op bedrijventerreinen zou onderdeel moeten zijn van een visie op duurzaamheid en energie in de provincie en de gemeenten. Een mogelijk aangrijpingspunt is het toekennen van subsidies die gerelateerd zijn aan om duurzaamheid en energiebesparing te bevorderen.

•

Het oprichten van een kennisdatabank waarin alle informatie wordt verzameld rond duurzame bedrijventerreinen. Hier kan de POM initiatief nemen, waarbij deze studie een mooi startpunt is.

•

Actief communicatie stimuleren tussen bedrijven op een terrein. Vaak kennen bedrijven elkaars noden, ergernissen, etc, … niet. Actief overleg organiseren kan spontaan leiden tot samenwerking rond o.a. meer duurzaam energiegebruik en –productie. Het kan dan ook een taak zijn voor de POM om actief belanghebbende partijen samen te brengen en te informeren over de mogelijkheden tot samenwerking. Zeker bij nieuw te ontwikkelen bedrijventerreinen of nieuw te bouwen ondernemingen is het zeer belangrijk dat de juiste informatie omtrent rationeel energiegebruik en duurzame installaties de bedrijven tijdig bereikt, zodat zij hier reeds in de eerste fase rekening mee kunnen houden.


Pagina 96 van 110

4001234

6

Aangewezen communicatietraject en uitvoering hiervan

6.1

Strategie

De ultieme doelstelling van het project - klimaatneutraliteit in 2050 - heeft dan wel het voordeel zeer duidelijk en concreet te zijn, het is te veraf en te moeilijk haalbaar om op korte termijn een voldoende groot draagvlak te doen ontstaan. Daarom dient het beleid richting klimaatneutraliteit beschouwd te worden als een estafetteloop: tussen nu en 2050 worden tussentijdse doelstellingen en projecten geformuleerd die telkens én haalbaar zijn qua tijdsperspectief en ambitieniveau én wervend zijn om de doelgroepen te engageren. De aangewezen rol van de POM bevindt zich op het vlak van informeren, inspireren, faciliteren, stimuleren en reguleren. Hierna worden enkele richtinggevende voorstellen gedaan.

6.1.1

Informeren en inspireren

6.1.1.1

Inbedden in reguliere communicatie

De communicatie rond CO2-reductie staat niet op zich maar heeft een plaats binnen de globale communicatie van POM.

6.1.1.2

Geef het goeie voorbeeld

Natuurlijk staat de communicatie inzake CO2-reductie in relatie met de dagelijkse praktijk. De engagementen die gemaakt worden in de communicatie moeten zichtbaar (en voelbaar) zijn op het terrein. Als dit niet zo is, werkt dit contraproductief. Stroomlijnen van beleid én communicatie is de opdracht.

6.1.1.3

Organiseer Walks & Talks

CO2-reductie moet ‘top of mind’ worden en blijven bij de doelgroepen. Het idee dat CO2-reductie niet alleen nodig maar ook zeer nuttig is moet in de geesten van alle betrokkenen rijpen. Vanuit de POM worden de Walks & Talks als cyclus opgezet. Bij Walks wordt op bedrijventerreinen in het algemeen en bij bedrijven in het bijzonder, kennis, ervaring en vooral enthousiasme gedeeld. Talks zijn iets theoretischer: hierbij is niet de praktijk op het terrein het uitgangspunt, maar wel de spreker en zijn of haar verhaal. Drie kwaliteiten zijn essentieel bij zowel Walks als Talks: actuele thema’s, inspirerende sprekers, sprekende locaties. Walks & Talks richten zich zowel naar beleidsverantwoordelijken, ondernemers en opiniemakers.

6.1.2

Faciliteren

6.1.2.1

Peer reviews: kennis delen onder gelijken

Kennis delen en ervaring uitwisselen over hoe de doelstellingen van de POM inzake CO2-neutraliteit kunnen worden gehaald is cruciaal. Hiervoor creëert de POM een digitaal platform waar bedrijven zich kunnen engageren om deel te nemen aan ‘peer reviews’.


Pagina 97 van 110

4001234

Bij een peer review gaan medewerkers van een bepaalde (technische) discipline op bezoek bij collega’s met gelijkaardige verantwoordelijkheid in een ander bedrijf. Hierbij wordt onder ‘peers’ of ‘gelijken’ ervaring uitgewisseld en worden de vastgestelde werkpraktijken en installaties – als was het een benchmarking vergeleken met de beste praktijken wereldwijd. Toetreding tot het platform voor peer reviews is natuurlijk vrijwillig. Maar eenmaal een bedrijf is toegetreden, engageert het zich om zowel peers te ontvangen als om eigen medewerkers als peer te sturen naar een ander bedrijf. Naast de eerste doelstelling, het uitwisselen van kennis en ervaring, zorgen peer reviews voor een tweede – niet onbelangrijk – voordeel: ‘sense of ownership’. Door medewerkers van bedrijven ‘peer’ te maken wordt CO2-reductie echt iets van hen en niet iets wat van hogerhand wordt opgedrongen.

6.1.3

Stimuleren en reguleren

Deze rol heeft betrekking op de ‘klassieke’ instrumentenmix waarover de POM en vooral de provincie beschikken: •

stimulerende maatregelen zoals subsidies voor wie bepaalde doelstellingen wil halen;

•

sanctionerende maatregelen voor wie minimale doelstellingen niet haalt;

•

regulerende maatregelen die een impact hebben op het vergunningenbeleid van de provincie.

6.2

Communicatietraject en uitvoering hiervan

6.2.1

“What’s in it for me?”

Een goede communicatie beantwoordt aan enkele basisregels en biedt een evenwichtige mix aan boodschappen. Rationele en directe boodschappen liggen het meest voor de hand, zijn noodzakelijk maar … onvoldoende. Daarom moeten we ook bij de uitvoering van een communicatietraject gebruik maken van een breed palet aan boodschappen waar ook ‘traditionele’ reclamemakers mee aan de slag gaan: indirecte en vooral ook emotionele boodschappen. Al deze boodschappen hebben één doel: de ontvanger een antwoord geven op de vraag “What’s in in for me?”.

6.2.2

Reguliere communicatiemiddelen maximaal inzetten

Om de kosten van de campagne zoveel als mogelijk te beperken én om iedereen duidelijk te maken dat dit een project is van de POM worden de reguliere communicatiemiddelen maximaal ingezet. Hierna volgende communicatiemiddelen maken minstens deel uit van het communicatietraject en worden ook door Arcadis/O2 uitgevoerd binnen het voorziene budget.


Pagina 98 van 110

6.2.3

4001234

‘Publireportages’

Om de reguliere communicatiemiddelen maximaal te kunnen inzetten en terzelfdertijd het project toch een eigen identiteit te kunnen geven wordt een reeks van 4 advertenties gerealiseerd, formaat A4, geschikt voor gebruik in onder meer: •

POM-magazine IN*ZICHT (POM)

•

‘Oost-Vlaanderen Informeel’ (provincie Oost-Vlaanderen)

•

Ondernemers (VOKA Oost-Vlaanderen)

In iedere advertentie komt een andere testimonial (foto + uitgebreid citaat) gericht naar een welbepaalde doelgroep. Daarom houden deze advertenties het midden tussen een klassieke advertentie en een kleine publireportage. De advertenties verschijnen naar aanleiding van de workshops zie zullen worden georganiseerd maar verwijzen natuurlijk ook expliciet naar de projectwebsite (of de plaats op de website van POM) waar de energiekaarten te vinden zijn.

6.2.4

Redactie van basis tekst- en beeldmateriaal

Arcadis/O2 voorziet de redactie van een gevulgariseerde ‘basistekst’ die net zoals de animatie – maar dan iets meer uitgediept – de lezer een antwoord geeft op de vragen “Waarom een beleidsvisie voor de OostVlaamse bedrijventerreinen? Waarom worden de resultaten verwerkt tot energiekaarten? Op welke wijze kwam men tot de resultaten? Wat zijn de resultaten en… wat zijn de plannen van de POM/provincie?” Deze basistekst (of afgeleiden ervan) kan voor allerhande toepassingen worden gebruikt. Arcadis/O2 voorzien ook in de redactie van een reeks van 4 interviews. Hierbij wordt telkens (een gedeelte) van de inhoud van de basistekst verwerkt als was het een interview. Net zoals bij de advertentiereeks wordt telkens op een andere doelgroep gemikt. De interviews kunnen worden gepubliceerd in de reguliere communicatiemiddelen van POM, provincie en partners. Bij deze interviews horen vanzelfsprekend enkele kwaliteitsvolle foto’s: zowel portretfoto’s als enkele meer illustratieve beelden. Arcadis/O2 maken ook een nota met tips en praktische info voor reportages van AVS, TV Oost of oost@work. Deze nota geeft aan waar, met wie, hoe …. Inspirerende reportages kunnen gemaakt worden. Tot slot voorzien Arcadis/O2 ook in de redactie van een persmededeling naar aanleiding van of na de eerste workshop.

6.2.5

Workshops

Arcadis/O2 voorzien in de uitvoering van 2 workshops. Een eerste workshop richt zich naar Een ontwerp van verloop en programma wordt voorgesteld en samen met POM/provincie gefinaliseerd. Arcadis/O2 staan tevens in voor de gespreksleiding, de voorstelling van de resultaten, de eindredactie en de opmaak van de presentaties. De praktische organisatie, de catering, geluid en licht, huur zaal, eventuele honoraria voor externe sprekers, etc. maken geen deel uit van deze offerte.


Pagina 99 van 110

6.3

Aangewezen extra communicatiemiddelen

6.3.1

Realisatie van een animatiefilm

4001234

Waarom een beleidsvisie voor CO2-reductie op de Oost-Vlaamse bedrijventerreinen? Waarom worden de resultaten verwerkt tot energiekaarten? Op welke wijze kwam men tot de resultaten? Wat zijn die resultaten en… wat zijn de plannen van de POM? Op al deze vragen moet een helder en eenvoudig verstaanbaar antwoord geformuleerd worden. ‘Eenvoudig verstaanbaar’ wil hier ook zeggen: kort. Een animatiefilm is hier een ideaal antwoord op. Deze animatie wordt gepubliceerd op de websites van POM, provincie, steden en gemeenten alsook en andere betrokkenen: werkgeversorganisaties, beroepsfederaties, etc. Deze animatie is ook uitstekend geschikt als inleiding voor workshops. Via beide onderstaande links geven we u twee voorbeelden van animaties die als referentie gelden voor dit project (en die door O2 gemaakt zijn). Ze geven een idee van wat het kan worden voor dit project. Animatie voor VMM in het kader van het project ‘Streefbeeld Grondwater’: http://youtu.be/W3eYhT8TcUs Animatie voor EON elektriciteitscentrale Genk n.a.v. milieueffectenrapport ombouw steenkoolcentrale naar biomassacentrale: http://www.youtube.com/watch?v=fesGuel7X0Y

6.3.2

Website als spil van de communicatie

De realisatie van (bij voorkeur) een projectwebsite of - als een projectwebsite niet kan - de aanmaak van een deel binnen de site van de POM is essentieel als spil van de communicatie. Deze website heeft veel meer dan een informerende functie: ze moet ook inspireren en enthousiasmeren. (Zie het als een kruising tussen het eerder statische www.cleantechplaform.be en het heel dynamische www.gentsklimaatverbond.be.) De website speelt ten slotte ook een belangrijke rol bij de praktische organisatie van ‘peer reviews’.


Pagina 101 van 110


4001234

Pagina 102 van 110

7

4001234

Bijlage 1

OBJECTID

TERREIN

1579 1580 1582 1583 1610 1611 1616 1624 1625 1626 1627 1628 1630 1637 1641 1642 1665 1668 1669 1670 1671 1677 1679 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1709 1710 1711 1714 1715 1716 1717 1735 1736 1744 1745 1746 1748 1749 1751 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1787 1815 1832 1833 1842 1845 1846 1847 1852 1853 1854 1855 1856 1857

Amylum Aalst Bergemeersen - Hoge Vesten Aalst Noord I (Gijzegem) Aalst Zuid I (Erembodegem I) - Gates Aalst Lakeland Aalter Lotenhulle Aalter Trieststraat Assenede Galgenberg Berlare Doornpark Beveren Ebeslaan Beveren Fabriekstraat Beveren Gasdam Beveren Parein Beveren Industrielaan Brakel Genthof Buggenhout Kalkestraat Buggenhout Hanestraat 2 Buggenhout De Tonne Deinze Dossche Deinze Europalaan Deinze / Zulte Industrielaan Deinze Canteclaer Deinze E5-Mode - VDAB Denderleeuw Briel Dendermonde / Buggenhout Desso Dendermonde Eegene Dendermonde Schoonaardemeersch Dendermonde Seven Coten Dendermonde Steenkaaistraat Dendermonde VPK Dendermonde Winningen Dendermonde Dendermondsesteenweg Destelbergen LO Houtstraat Destelbergen BPA Meersstraat ( 8,4 ha) Destelbergen Nieuwendorpe Eeklo Pokmoere Eeklo Tieltsesteenweg 2 Eeklo Zeelaan - Kunstdal Eeklo E 40 - 1 Erpe-Mere E 40 - 3 Erpe-Mere Langendam Evergem Rieme Noord Evergem / Zelzate Ringvaart - Durmakker Evergem LO Wittemoer Evergem Evergem Gavere Gavere Brandweerstraat Gavere E17 N9 Gentbrugge Gent Moervaart Zuid Gent N466 Koninginnelaan Drongen Gent N9 Kerkstraat Gentbrugge Gent R4 Industrieweg Wondelgem - Mariakerke Gent Ophasselt - De Nieuwe Kat Geraardsbergen Overboelare - Van Lierdelaan Geraardsbergen Unalpark Geraardsbergen Iddergemsesteenweg 1 Haaltert Zonneke Hamme Hoogstraat - Herzele Herzele Ketegem - Borsbeke/Ressegem Herzele De Grijver Kluisbergen Argex Kruibeke / Zwijndrecht De Zeven Bochten Kruibeke Industriezone tussen N419 en Schelde Kruibeke / Zwijndrecht Bazelstraat Kruibeke Ouwegemsesteenweg - Neerechemstraat Kruishoutem Ambachtelijke zone Deinsesteenweg Kruishoutem Bedrijventerrein Kruishoutem Karreweg Kruishoutem / Zulte Nellekenskeer Kruishoutem

GEMEENTE

OBJECTID

TERREIN

1860 1861 1862 1873 1891 1892 1924 1925 1926 1939 1944 1945 1949 1950 1951 1952 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1979 1980 1981 1982 1983 1986 1988 1989 1990 2001 2002 2003 2026 2027 2028 2029 2030 2047 2048 2049 2050 2052 2076 2077 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2101 2102 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2119 2120 2121 2122

D'Helst Lebbeke Hoeksken Lebbeke Wieze Lebbeke Ambachtelijke zone Heiplas Lede APA 28/36 Heistraat Lochristi APA 23/36 Lozen Boer Lochristi E17/1 Zelebaan Lokeren E17/3 Everslaar Lokeren Het Scheepken Lokeren Gentsesteenweg 4 Lokeren Antwerpsesteenweg oude heerweg Lokeren Bierstal Lovendegem Bogaerdestraat Maldegem Kleit Maldegem Slachterij Maldegem Spoorweg Maldegem zonevreemde bedrijven (Maldegem)Maldegem 7 Autostradeweg Melle Brusselsesteenweg II Melle Brusselsesteenweg I Melle Gontrodeheirweg Melle Oude Heirbaan Melle Vijverwegel Melle Ambachtelijke zone Merelbeke Ambachtelijke zone Zwijnaardsesteenweg Merelbeke Guldensporenpark Merelbeke Industriepark - Lemberge Merelbeke R4 Merelbeke Merelbeke Suikerfabriek Moerbeke De Prijkels Nazareth / Deinze Eke Nazareth / De Pinte Sluis Nazareth Beneden Industriepark Ninove Nijverheidszone Ninove Polderkwartier Ninove Bruwaan - Ring II Oudenaarde Coupure Oudenaarde Dijkbos Oudenaarde Hauwaert - Varent Oudenaarde Meersbloem Oudenaarde Beek- en Savooistraat Ronse Molenbeek Ronse N60 Pontstraat Ronse Spoorweg Ronse Kluizenmolen Sint-Gillis-Waas Industriegebied Inex Sint-Lievens-Houtem KMO-zone De Dijcker Sint-Lievens-Houtem Kortrijksesteenweg Sint-Martens-Latem Europark - Noord Sint-Niklaas Europark - Oost Sint-Niklaas Europark - Zuid Sint-Niklaas Heidebaan Sint-Niklaas Heihoekstraat Sint-Niklaas Hoogkamerstraat - Eigenlostraat Sint-Niklaas / Temse Industriepark - West Sint-Niklaas Oostjachtpark Sint-Niklaas Hogenakkerwijk II 1/3 Sint-Niklaas Nieuwstraat Stekene Belgomine Temse Haagdam Temse Krijgsbaan 2 Temse Nieuw Gelaag Temse Nieuw Temse - De Zaat Temse Slachthuis Elversele Temse Swenden Temse TTS - Temse Temse Hoekje - Kapellestraat Waarschoot Oostmoer Waarschoot N70 Grote Baan 2 Waasmunster Manta Waasmunster

GEMEENTE


Pagina 103 van 110 OBJECTID

TERREIN

GEMEENTE

2128 2129 2130 2131 2132 2138 2139 2146 2149 2154 2156 2158 2160 2162 2163 2177 2178 2179 2180 2190 2206 2290 2342 2344 2345 2351 2354 2355 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2370 2372 2375 2380 2384 2385 2386 2387 2388 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418

Gebroeders Naudtslaan (Kloosterbos) Wachtebeke Kruisen Wetteren Kwatrecht Wetteren / Melle Tragel Wetteren Vantegem Wetteren Bohemen Wichelen / Dendermonde Meerbos Wichelen Waregemseweg 2 Wortegem-Petegem Wijnveld Zele Gentsesteenweg 4 Zele Molenstukken Zelzate Rosteyne Zelzate Mispelaere Zomergem Buke Zottegem Grotenberge Zottegem Neerhoek Zulte Olsene Zulte Olsene Machelen 2/2 Zulte Posthoornstraat Zulte R4-N9 Melle Melle APA 36/36 Lochristi Puitvoet 1/3 Sint-Niklaas Noord III (Tragel) Aalst Hoogveld Dendermonde Skaldenpark Gent Galgestraat Oudenaarde Schendelbeke 2 Geraardsbergen Schendelbeke Geraardsbergen Astene - Gentsesteenweg Deinze Astene Deinze R40 Dok Noord-Zuid Gent E40 R4 Kanaal van Zwijnaarde Gent E17 E40 Zwijnaarde Gent R4 N60 Wetenschapspark Gent N60 Tramstraat Zwijnaarde Gent N43 Bijenstraat Sint-Denijs-Westrem Gent E40 R4 Handelsbeurssite - Flanders Gent Expo N43 Poortakkerstraat Sint-Denijs-Westrem Gent Wieze - Callebaut Lebbeke E40 Drongen - Nevele Gent / Nevele E17/2 Bokslaar Lokeren Gentstraat Kaprijke Langevoorde Aalter Ambachtelijke zone Lange Ambachtstraat Oosterzele Sterrenhoek Aalst Zuid IV Erembodegem Aalst Keppekouter Aalst Siezegemkouter Aalst LO Weststraat (Sanderuslaan) Evergem Denderleeuw Oost Denderleeuw Industriezone Nederwijk Ninove Industriezone Burchtdam Ninove Vaartlaan Filliersdreef Deinze Moerakker Knesselare R4 N458 Wiedauwkaai Zuid Gent R4 N458 Wiedauwkaai Noord Gent R4 N70 Oostakker Gent / Lochristi Veldmeersstraat Laarne Zuiderdijk Wetteren Lindestraat Oudenaarde Klein Frankrijk Ronse KMO-zone Outer Ninove Rozen Lokeren N70 Waaslandlaan Lokeren Industriepark - Noord Sint-Niklaas SVK Sint-Niklaas Nobels - Peelman Sint-Niklaas Entrepotstraat Sint-Niklaas E17 Schaarbeek Beveren / Zwijndrecht

4001234

OBJECTID

TERREIN

GEMEENTE

2419 2421 2424 2426 2427 2428 2429 2432 2433 2439 2440 2443 2446 2447 2448 2450 2451 2452 2453 2454 2456 2457 2458 2459 2460 2462 2463 2464 2466 2468 2512 2515 2582 2583 2584 2585 2588 2589 2590 2591 2592 8412 13147 13184 13558 13567 14470 14485 14486 14487 14491 14494 14495 14498 14499 14500 14512 14675 16836 17238 17239 17240 17241 17242 17245 17246 17248 17251

Gemeentelijk bedrijvenpark Maldegem Hoge Bunders Oudenaarde E 40 - 2 Erpe-Mere R40 Nieuwevaart Gasmeterlaan Gent Hoeksken - Nest Evergem Zeehavengebied Gent Gent / Evergem / Zelzate Rijkswachtlaan Zelzate Stookte Wetteren Schotte Aalst Oude Baan Beveren Bedrijventerrein Zele Keetberglaan Beveren Gavere - Asper Gavere Noord II (Hofstade) Aalst E17 R4 Ottergemsesteenweg Gent / Merelbeke Noord IV (Lion d'Or) Aalst Noord V (Wijngaardveld) Aalst Zuid III (Erembodegem III) Aalst Zuid II (Erembodegem II) Aalst / Denderleeuw Vogelzang Zingem / Nazareth Akmo Assenede Dendermondse Steenweg Hamme Zwaarveld Hamme Hogenakkerhoek Kruibeke / Beveren / Zwijndrecht Waaslandhaven - Logistiek Park Beveren Aven Ackers Beveren Kleine Akker Stekene Rosalinde Kluisbergen R4 N424 Afrikalaan KoopvaardijlaanGent Bourgoyen (deel A) Gent Achtendries 3 1/2 Gent Achtendries 1 2/2 Gent Ringvaart - Kiekenbosstraat Gent Uitbreidingsgebied WaaslandhavenBeveren Kerncentrale Doel Beveren Waaslandhaven Beveren Wetenschapspark Parkbos Gent Historisch gegroeid bedrijf Willy Naessens Wortegem-Petegem GRB met tijdelijke winning oppervlaktedelfstoffen Sint-Niklaas Gemengd regionaal bedrijventerreinSint-Niklaas Gemengd regionaal bedrijventerreinSint-Niklaas Ruien - Berchem Kluisbergen Hoogveld J Dendermonde Lokaal Bedrijventerrein Dendermondsesteenweg Laarne Kop van Nest Evergem Langerbruggekaai (grote nest) Evergem RUP Lokaal Bedrijventerrein Sint-Laureins RUP Lokaal BT De Meire Gavere RUP Ter Mote Nevele RUP AKMOII Assenede Bedrijventerrein uitbreiding Nieuwendorpe Eeklo RUP Stekene - Kleine Akker Stekene BPA Eeckelaerthof Sint-Niklaas Lierde - RUP Wolfsveld Lierde Zottegem - PRUP Leenstraat Zottegem Zottegem - PRUP Spelaan Zottegem PRUP Bedrijvenpark Krommewege Maldegem Woestijne Aalter Spoorweg Zulte Wijnveld - regionaal Zele Wijnveld - lokaal Zele Zandvoortstraat Dendermonde Hoogveld I Dendermonde Kluizenmolen Sint-Gillis-Waas Heirweg De Pinte Rode Mutslaan Ronse Kleinhandelzone Ronse Ronse Baron Tibbaut Berlare


Pagina 105 van 110

8

4001234

Bijlage 2

Klanten aangeleverd door ELIA op de beschouwde bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (Excl. Zeehavengebied Gent en Maldegem): Access Point Name

Address

Code

City

Bedrijventerrein

Alinso _ Zwijnaarde

Nederzwijnaarde 2

9052

ZWIJNAARDE

2361

Amcor Flexibles Transpac _ Gent

Ottergemsesteenweg Zuid 801

9000

GENT

2448

Aveve _ Aalter

Venecolaan 22

9880

AALTER

1610

Bekaert _ Aalter

Leon Bekaertlaan 5

9880

AALTER

1988

SPE _ Ham

Ham 68

9000

GENT

2359

Electrabel _ Doel _ 1&2

Haven 1800 - 1806

9130

DOEL

2584

Electrabel _ Doel _ 3&4

Haven 1800 - 1806

9130

DOEL

2584

Electrabel _ Doel _ HD 150 kV

Haven 1800 - 1806

9130

DOEL

2584

Electrabel _ Doel _ HD 36 kV

Haven 1800 - 1806

9130

DOEL

2584

Electrabel _ Kallo _ HD

Haven 1071 - Kapeldijk 40

9120

BEVEREN-WAAS

1626

Electrabel _ Ruien _ 3+4+5+6

Herpelgem 18

9690

KLUISBERGEN

8412

Electrabel _ Ruien _ GT

Herpelgem 18

9690

KLUISBERGEN

8412

Oudegem Papier _ Dendermonde

Oude Baan 120

9200

DENDERMONDE

1692

Solutia Europe _ Gent

Ottergemsesteenweg 707

9000

GENT

2448

Syral Belgium _ Aalst

Burchtstraat 10

9300

AALST

1579

Total Raffinaderij Antwerpen _ Melsele _ Beveren

Kwarikweg Haven 1075

9120

BEVEREN-WAAS

2443

Volvo Group Belgium _ Oostakker

Smalleheerweg 29

9041

OOSTAKKER

2405

Klanten aangeleverd door FLUXYS op de beschouwde bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (Excl. Zeehavengebied Gent en Maldegem): NODE NAME

NODE NUMBER

BEDRIJVENTERREIN

STATION ADDRESS STREET

CRI CATALYST COMPANY BELGIUM

42485

2361

Ringvaartweg-Wondelgem

LAWTER BVBA KALLO

42889

2585

Haven 1520 - Ketenislaan

OLEON NV ERTVELDE

42451

2428

Assenedestraat

PP/ CHP TEREOS SYRAL AALST

41045

1579

Erembodegemstraat

PP/ RUIEN

44751

8412

Herpelgem

PP/CHP OUDEGEM PAPIER

49577

1692

Oude Baan

SAINT GOBAIN CONSTRUCTION PRODUCTS BELGIUM NV KALLO

42891

1735

St Jansweg - Haven 1602

SVK SINT NIKLAAS

42165

2415

Westerplein

UTEXBEL RONSE

44411

2048

maeghermanstraat


Pagina 107 van 110

9

4001234

Bijlage 3

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de BT waarbij op alle percelen reeds een gebouw is opgetrokken. Dit neemt niet weg dat er op deze percelen geen uitbreiding aan nieuwe gebouwen meer mogelijk is. We gaan er wel vanuit dat op deze BT het potentieel voor nieuwe bedrijfs- kantoorgebouwen opmerkelijk kleiner is dan op BT waar nog veel percelen geen bebouwing hebben. Aan de andere kant is het interessant om de strategie hier voornamelijk naar renovatie van bestaande gebouwen te richten. BT-ID 2403 2406 1892 2156 2410 2366 1710 2101 2139 2367 2003 1758 1980 1583 2077 2105 1579 1981 2363 17246 17248 1857 16836 1974 1665

TERREIN R4 N458 Wiedauwkaai Zuid Veldmeersstraat APA 23/36 Lozen Boer Molenstukken KMO-zone Outer N43 Poortakkerstraat Sint-DenijsWestrem LO Houtstraat Hogenakkerwijk II 1/3 Meerbos Wieze - Callebaut Polderkwartier Ophasselt - De Nieuwe Kat Ambachtelijke zone Zwijnaardsesteenweg Zuid I (Erembodegem I) - Gates KMO-zone De Dijcker Haagdam Amylum Guldensporenpark N60 Tramstraat Zwijnaarde Rode Mutslaan Kleinhandelzone Ronse Nellekenskeer Spoorweg Brusselsesteenweg I Hanestraat 2

GEMEENTE Gent Laarne Lochristi Zelzate Ninove Gent

BEBOUWD 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Destelbergen Sint-Niklaas Wichelen Lebbeke Ninove Geraardsbergen Merelbeke

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Aalst Sint-LievensHoutem Temse Aalst Merelbeke Gent Ronse Ronse Kruishoutem Zulte Melle Buggenhout

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Onderstaande tabel geeft daarnaast ook de terreinen weer waarbij alle percelen onbebouwd zijn. We kunnen ervan uitgaan dat voor gelijk welke strategie, de mogelijkheden talrijk zijn. BT-ID 2583 2590 13567 14512 14675 17238

TERREIN Uitbreidingsgebied Waaslandhaven GRB met tijdelijke winning oppervlaktedelfstoffen Langerbruggekaai (grote nest) PRUP Bedrijvenpark Krommewege Woestijne Wijnveld - regionaal

GEMEENTE Beveren Sint-Niklaas Evergem Maldegem Aalter Zele


ONBEBOUWD 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Pagina 108 van 110

BT-ID 2386 17241 14499 14491 17239 17242 2592 2358 14485 17245 14500 17240 14494 14470 17251

TERREIN Zuid IV Erembodegem Hoogveld I Zottegem - PRUP Leenstraat Bedrijventerrein uitbreiding Nieuwendorpe Wijnveld - lokaal Kluizenmolen Gemengd regionaal bedrijventerrein Astene RUP Lokaal BT De Meire Heirweg Zottegem - PRUP Spelaan Zandvoortstraat RUP Stekene - Kleine Akker RUP Lokaal Bedrijventerrein Baron Tibbaut

4001234

GEMEENTE Aalst Dendermonde Zottegem Eeklo Zele Sint-Gillis-Waas Sint-Niklaas Deinze Gavere De Pinte Zottegem Dendermonde Stekene Sint-Laureins Berlare


ONBEBOUWD 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Pagina 109 van 110

10

4001234

Bijlage 4

Gedetailleerde kaarten in A3-formaat bijgevoegd in zip-file.

Figuur 3.1 : Lokalisering van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.1 : Bedrijfsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.2 : Energieprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.3 : Ouderdomsprofielen van 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.4 : Grondinname van de bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.5 : Totale verbruiken van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.6 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale verbruiken van bedrijventerreinen in OostVlaanderen Figuur 4.7 : Totale verbruiken per oppervlakte-eenheid (m²) op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.8 : Totale CO2 emissies (in kton) als gevolg van verbruik van elektriciteit en fossiele brandstoffen op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.9 : Aandeel van verschillende energiebronnen in totale CO2 emissies van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 4.10 : Totale CO2 emissies per oppervlakte-eenheid (in kg CO2/m²) op bedrijventerreinen in OostVlaanderen Figuur 4.11 : Overzicht van de aanwezige installaties voor productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (bron: VREG) Figuur 4.13 : Aandeel van verschillende types installaties in de totale productie van hernieuwbare energie op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen (bron: VREG) Figuur 5.1 : Het potentieel (huidig + potentieel) aan opbrengst door PV-panelen op bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 5.4 : Overzicht van de volledig vergunde windmolens in Oost-Vlaanderen Figuur 5.5 : Aanwezigheid van ziekenhuizen, zorgcentra en zwembaden in de omgeving van bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen Figuur 5.6 : Aandeel van leeftijdsprofielen op 275 bedrijventerreinen in Oost-Vlaanderen


Kantoren

www.arcadisbelgium.be

Antwerpen- Berchem

Hasselt

Gent

Citylink - Posthofbrug 12

Eurostraat 1 – bus 1

Kortrijksesteenweg 302

B-2600 Berchem

B-3500 Hasselt

B-9000 Gent

T +32 3 360 83 00

T +32 11 28 88 00

T +32 9 242 44 44

F +32 3 360 83 01

F +32 11 28 88 01

F +32 9 242 44 45

Brussel

Liège

Charleroi

Koningsstraat 80

26, rue des Guillemins, 2ème étage

119, avenue de Philippeville

B-1000 Brussel

B-4000 Liège

B-6001 Charleroi

T +32 2 505 75 00

T +32 4 349 56 00

T +32 71 298 900

F +32 2 505 75 01

F +32 4 349 56 10

F +32 71 298 901

ARCADIS Belgium nv/sa BTW BE 0426.682.709 RPR BRUSSEL ING 320-0687053-72 IBAN BE 38 3200 6870 5372 SWIFT BIC BBRUBEBB

Maatschappelijke zetel Brussel Koningsstraat 80 B-1000 Brussel

Adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening. Detachering van projectmedewerkers. Deze offerte is afgeprint op papier met het FSC-label

De opmaak van GIS- ondersteunde energiekaarten en aanzet tot energiebeleidsvisie

Recommend Documents