Dé Ondernemersrede door Hans Biesheuvel Uitgesproken op dinsdag 9 september 2014 bij de presentatie van de Schaduwbegroting 2015. LAAT ONDERNEMERS WEER ONDERNEMEN! Dames en Heren, geachte aanwezigen. U kent mij als een optimistisch mens. Toch wil ik vandaag mijn eerste Ondernemersrede beginnen met het delen van een oprechte zorg. In Nederland staan bijna een miljoen mensen aan de kant. De meesten willen graag werken, maar ze vinden geen baan. Aan de andere kant zie ik een grote groep ondernemers. Zij willen niets liever dan mensen aannemen. Maar ze durven het door alle regels en verplichtingen niet aan. Hoe geven we deze ondernemers hun onderneming weer terug? Dat, geachte aanwezigen, gaat me aan het hart. Aan beide kanten van de arbeidsmarkt zie ik een enorme energie om aan de slag te gaan. Om weer te werken, zich te ontwikkelen, te groeien. Om samen opdrachten binnen te halen en successen te vieren. Maar al die energie wordt in de kiem gesmoord doordat de aanjagers van de groei, de ondernemers, onvoldoende ruimte krijgen om hun onderneming te ontwikkelen. Ze zien met lede ogen aan dat structurele investeringen in de Nederlandse economie achterblijven en verstandige keuzes voor de toekomst niet worden gemaakt. Dames en Heren, ons primaire doel is ervoor te zorgen dat Nederland weer groeit. De wil is er. Overal in Nederland. Nu de weg nog. Die weg naar structurele groei verloopt via ondernemerschap. Het zijn de ondernemers die nu mensen willen aannemen en straks voor voldoende banen moeten zorgen. Het zijn de ondernemers die een groot deel van het belastinggeld moeten opbrengen dat nodig is om onze kinderen naar school te laten gaan en onze ouderen een goede verzorging te bieden. Maar misschien nog wel belangrijker: we hebben voor die toekomstige uitdagingen de creativiteit, innovativiteit en inzet van ondernemers hard nodig. Hoe gaan we om met de vergrijzing, de toenemende zorgkosten, klimaatveranderingen en de beperking van onze energiekosten? Ondernemers komen met de ideeën en durven ze nog uit te voeren ook. Ondernemerschap is niet voorbehouden aan enkele multinationals. De tijd vraagt erom dat we allemaal wat ondernemender worden. Want het automatisme dat economische groei gepaard gaat met meer banen is voorbij. In het middensegment zullen banen verdwijnen. Meer dan ooit zullen we moeten vertrouwen op het aanpassingsvermogen van kleine bedrijven en het constant aanleren van nieuwe vaardigheden door mensen zelf. Het is de ondernemingszin die ervoor zorgt dat mensen nieuwe kansen voor zichzelf creëren. Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
Groei komt niet van de overheid. Groei wordt gecreëerd door de mensen die het lef hebben om hun baan op te zeggen en voor zichzelf beginnen. Door de buurman die een extra hypotheek op hun huis te neemt om zijn bedrijf te laten groeien. Of door de student die besluit om van zijn spaargeld een extra opleiding te gaan doen. Door de bakker op de hoek die toch die nieuwe vestiging opent. Kortom, groei is het resultaat van een ondernemende houding. En het enige wat wij van de politiek vragen is om die houding de ruimte te geven. Om de ondernemer weer ondernemer te laten zijn. En hem te helpen Nederland weer uit het slop te trekken. Daartoe doen wij vandaag een paar concrete en belangrijke voorstellen. Om Nederland weer aan het groeien te krijgen is het belangrijk dat de politiek laat zien dat ze een bestendige ondernemers-strategie heeft. Een lange termijn beleid waar ondernemende mensen van op aan kunnen. Het schaduwkabinet biedt daarvoor de reikende hand. We hebben een schaduwbegroting opgesteld om de groei in Nederland weer aan de gang te krijgen. Die schaduwbegroting bestaat uit drie pijlers. Op de eerste plaats geloven we dat er geïnvesteerd moet worden in het toekomstige verdienmodel van Nederland. Daarom hebben we een investeringsagenda opgesteld van 1,5 miljard euro. Deze investeringsagenda loopt gelijk met een agenda voor lastenverlichtingen van eveneens 1,5 miljard euro. Dit bedrag loopt op tot een structurele investering in de Nederlandse economie van 7,5 miljard euro in 2018. Opgeteld investeert het Schaduwkabinet in 2021 een bedrag van 43,5 miljard euro ten opzichte van het jaar 2014. Het schaduwkabinet kiest ervoor om de uitgaven aan het innovatiebeleid te verhogen. De Nederlandse uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling verhouden zich namelijk tot slechts 1% van het BBP. Dat is veel te weinig. Behalve investeren in R&D, ondersteunen we die sectoren waar het geld wordt verdiend en de banen worden gecreëerd: de maakindustrie en familiebedrijven. De start-ups, ZZP-ers en de tweedekans-ondernemers. Nederland is en blijft een exportland. Maar het aandeel van het kleinbedrijf in die export is nog klein. En dat terwijl een van de kenmerken van zeer snel groeiende bedrijven nu juist is dat ze zeer internationaal georiënteerd zijn. Als we bedrijven kunnen helpen met hun internationale oriëntatie geeft dat een enorme impuls aan onze economie. We pleiten dan ook voor een minister van Export. Iemand die beleidsprocessen over de departementen stroomlijnt, best practices uitdraagt naar ondernemers en fungeert als boegbeeld voor Nederland exportland. En om maar even bij die internationale oriëntatie te blijven: de spanningen in de Oekraïne en het Midden-Oosten hebben ons geleerd dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. De internationale veiligheid is een eerste voorwaarde om te kunnen profiteren van onze status als exportland. Daarom pleiten we ervoor de Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
uitgaven in de Marine, Landmacht en Luchtmacht structureel te laten stijgen. Zodat zij hun nationale en internationale taken adequaat kunnen uitvoeren. Terug naar de economie. We realiseren ons bovendien dat de groei niet langer voortkomt uit starre hiërarchische verhoudingen, maar juist van het samenwerken in steeds wisselende verbanden. Om te innoveren, producten en diensten te creëren die beter, sneller en goedkoper zijn, moeten ondernemers samenwerken. Daarom willen we volop investeren in de netwerkeconomie. Denk aan fiscale maatregelen om de regeldruk te verminderen. We pleiten voor het instellen van het Nederlands Ondernemers Instituut, dat het gemakkelijker maakt om kennis te delen over ondernemersvaardigheden. Kennis, die ligt nu verspreid over verschillende instellingen in Nederland. Een laatste aandachtspunt in onze investeringsagenda is energie. Dit jaar heeft maar weer laten zien hoe kwetsbaar we zijn als het gaat om onze energietoevoer. Nieuwe economische machten komen op. Onze gasbel raakt op. Daarmee is een eind gekomen aan goedkope energie en grondstoffen. De energiekosten zijn cruciaal voor het vestigingsbeleid van veel bedrijven, zoals we recent ook hebben gezien bij aluminiumsmelter Aldel uit Delfzijl. Om niet nog meer bedrijven uit Nederland weg te jagen zullen we nu echt moeten inzetten op duurzame energie. Neem een voorbeeld aan Duitsland. Door middel van subsidies wordt duurzame energie daar concurrerend gemaakt. Wij stellen daarom een versnelde stimulering van duurzame energie voor. We realiseren ons dat niet alle investeringsmaatregelen reeds in 2015 zullen worden ingezet. Echter, deze pijler legt een duidelijke visie op tafel die kleine ondernemers en daarmee de hele Nederlandse welvaart, daadwerkelijk ten goede zal komen. De tweede pijler in de schaduwbegroting is gericht op het verlagen van de lasten op arbeid. We stellen ook een meer activerend en consistent fiscaal beleid voor. In totaal willen we voor 1,5 miljard aan lastenverlichtingen voorstellen. Zo wil het Schaduwkabinet het weer gemakkelijker maken voor ondernemers om mensen aan te nemen. De WIG, het verschil tussen de loonkosten voor ondernemers en het uiteindelijk nettoloon voor medewerkers, moet daarom verlaagd worden. Dames en heren, we zijn geneigd ons blind te staren op grote ondernemingen. Maar terwijl deze hoge bomen gevaarlijk kraken in de tegenwind van de wereldeconomie, komen er dicht aan de grond duizenden nieuwe scheuten door, jonge bedrijfjes die hun wendbaarheid vaak beter bestand zijn tegen de nieuwe eisen van de tijd. Veel van die bedrijven krijgen alleen niet de tijd om goed wortel te schieten. Daar moeten we ze mee helpen, want dit zijn de bedrijven die zorgen voor onze toekomstige groei. Voor deze kleine en beginnende ondernemers pleit het Schaduwkabinet voor een verdubbeling van de kleine ondernemersregeling. Dit zal vooral startende ondernemers en ondernemers in de eerste jaren van hun bestaan ten goede komen en ze helpen om meer te investeren in de groei van hun bedrijf. Onder deze pijler doet Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
het Schaduwkabinet ook een set voorstellen om investeren in nieuwe bedrijven fiscaal aantrekkelijker te maken. Deze twee pijlers, de investeringsagenda en de voorgestelde lastenverlichtingen zullen direct ten goede komen aan de economie. Het eventuele negatieve effect op de koopkracht als gevolg van bezuinigingen zal hiermee teniet worden gedaan, met name omdat deze bezuinigingen worden gecombineerd met een verlaging van de kosten op arbeid. De loonkosten voor ondernemers gaan omlaag en hun algemene lasten worden teruggebracht. De 3 miljard die we hiervoor nodig hebben wordt vrijgemaakt door te bezuinigen op andere posten. Dat doen we als volgt. In de Miljoenennota 2014 zijn de inkomsten van de overheid geraamd op 249,1 miljard euro. De uitgaven van de centrale overheid zijn volgens diezelfde nota geraamd op 267 miljard euro. Er wordt dus nog steeds meer geld uitgegeven dan er binnenkomt. Een zeer groot deel van die begrootte uitgaven gaat naar de zorg en de sociale zekerheid. Ter vergelijking: de begroting van het ministerie van Economische Zaken bedraagt slechts 4,7 miljard euro en vertegenwoordigt hiermee slechts 1,7% van de begroting. De uitgaven aan Sociale Zekerheid en Arbeidsmarktbeleid vertegenwoordigen daarentegen 29% van de begroting! Zonder ingrepen zullen de kosten van het arbeidsmarktbeleid in 2015 met maar liefst 5,5 miljard toenemen. Deze verwachte kostenstijging wordt aan de ene kant veroorzaakt door het economisch klimaat waardoor meer mensen een beroep moeten doen op een uitkering. Maar ze is ook het gevolg van politieke keuzes uit het verleden waar we nu nog steeds – en steeds meer – de negatieve gevolgen van ondervinden. Er is een zeer uitgebreid systeem van toeslagen ingericht. Hierdoor krijgen in totaal 80% van de Nederlanders een toeslag in enigerlei vorm (huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderbijslag). Zo wordt er een bedrag van maar liefst 14,8 miljard euro rondgepompt in de economie. We betalen met zijn allen steeds meer aan de overheid om door diezelfde overheid uitbetaald te worden. Die rondpompeconomie kun je vergelijken met een stationair lopende motor. Hij loopt wel, maar je komt geen meter vooruit. Het schaduwkabinet neemt daar geen genoegen mee. Het wil de machine weer op gang brengen door te stoppen met al die toeslagen en het geld dat vrijkomt te stoppen in de verdienkracht van mensen en ondernemingen. Zodat we weer vooruit komen. Weer ondernemen! Door structurele ombuigingen wil het Schaduwkabinet per jaar permanent 3 miljard vrijmaken. Het permanent ombuigen van de overheidsuitgaven voor de investeringsagenda en lastenverlichtingen betekent dat er in het jaar 2021 cumulatief voor 21,75 miljard is geïnvesteerd. Niet is rondgepompt, maar daadwerkelijk ten goede is gekomen aan de verdienkracht van mensen en ondernemingen. De lastendruk is cumulatief met 21,75 afgenomen ten opzichte van 2014. Bij elkaar opgeteld is dit een stimulering van maar liefst 43,5 miljard euro! De implementatie Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
van de groeiagenda moet ertoe leiden dat we terugkeren naar economische groeicijfers van 3%. Dat brengt me tot de laatste pijler van de Schaduwbegroting: de randvoorwaarden die nodig zijn om Nederland terug te brengen naar consistente en duurzame groei. We pleiten hierbij voor een grote vereenvoudiging van het belastingssysteem. Eén van de onderdelen hiervan is het instellen van één uniform btw-tarief. Een ander zeer belangrijk onderdeel is het afschaffen van het systeem van toeslagen. Het is onwerkbaar, onuitvoerbaar en oneerlijk. Met de vrijgekomen middelen kunnen we echte groei stimuleren. Werk bovendien aan een versoepeling van de arbeidsmarkt. Flexibiliteit en maatwerk moet centraal staan. ONL heeft er al voor gepleit om het arbeidscontract om te vormen tot een employability contract van 5 jaar. Daarin staat het hebben van werk centraal, niet de baan op zich. Bedrijf en medewerker investeren samen in de capaciteiten van de werknemer. Zo komen ze samen verder. Ook de overlegorganen in Nederland zijn volledig uit de tijd. Bijna 9% van de werknemer is ZZP-er. Zij zijn niet vertegenwoordigd in de SER. Vakbonden verliezen in rap tempo leden en veel ondernemers kunnen zich niet vinden in de afspraken die zijn gemaakt in CAO’s. De Nederlandse arbeidsverhoudingen zijn lange tijd soepel gehouden door de overlegeconomie. Maar inmiddels is de overlegtafel geen afspiegeling meer van Nederland. Het overleg wordt steeds stroever en de resultaten steeds frustrerender. De CAO’s komen zeer moeizaam tot stand en hangen vervolgens als een molensteen om de nek van ondernemers. Wij zullen komen met een volstrekt nieuw initiatief. De overlegeconomie 2.0. Laat ondernemers en werknemers meer zelf oplossen. Behandel de medewerker als een volwaardig persoon die zijn eigen beslissingen kan nemen. Laten we de CAO’s vervangen door maatwerk. Een ander punt gaat me persoonlijk erg aan het hart. Ik zie om mij heen veel ondernemers met hele goede ideeën en een gezonde financiële basis die vastlopen in hun zoektocht naar financiering. De financieringsbehoefte van ondernemers in Nederland wordt voor 80% ingevuld door banken. Daarvan hebben we er vier in Nederland. Er is geen sprake van echte concurrentie. Ondernemers betalen hoge rentetarieven en krijgen daar zeer weinig voor terug. Banken hebben geen tijd en interesse om mee te denken met kleine ondernemers en maatwerk te bieden. Ondernemers en banken spreken elkaars taal niet meer. Een bank denkt in risico’s, ondernemers in kansen. Een bank is bureaucratisch en gericht op behoud, een ondernemer wil dynamiek en verandering. Dat blijkt al bij de aanvraag van een krediet: er is een duidelijke mismatch is tussen het plan van de ondernemer en de informatie die de bank nodig heeft om de aanvraag te beoordelen. Twee van de Nederlandse banken, ABNAMRO en SNS zijn staatsbanken. Zij staan in de etalage en worden klaargemaakt om verkocht te worden. Ik stel voor om van een van Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
deze twee een echte recht toe recht aan ondernemersbank te maken. Hierin staan maatwerk en aandacht voor de ondernemer staan hierin centraal. We noemen haar ‘De Ondernemingsbank’: een bank voor mensen die niet op de bank blijven zitten. Ze is in de handen van de overheid en heeft maar één doel: de economische ruggengraat van Nederland versterken. Het wordt een bank waar de opbrengsten niet ten goede komen aan een paar anonieme investeerders in Manhattan, maar waarvan ondernemend Nederland - en dus uiteindelijk iedereen in Nederland - profiteert. Dat brengt me op het laatste punt. Dames en Heren, het economisch herstel in Nederland is zeer kwetsbaar. Veranderingen in de wereld volgen elkaar in hoog tempo op. In deze onstuimige tijden hebben we een overheid nodig die consistent, betrouwbaar en voorspelbaar is. De voortdurende wijzigingen in regels, wetgeving en procedures die zij uitvaardigt drijven bedrijven tot wanhoop. Ondernemers hebben genoeg aan veranderingen uit de markt. Ze hebben geen wispelturige overheid nodig om hen scherp te houden. Politiek buig uw houding jegens ondernemers om van wantrouwen naar vertrouwen! Politiek, overheid, u staat aan het roer van een groot schip. Om beter uit de storm te komen zal u met een ferme zwaai de route moeten wijzigen. Het Schaduwkabinet geeft u daarvoor de routekaart in handen. Ik sta hier vandaag niet om alleen kritiek te uiten, ik sta hier vandaag met name om zo’n aantrekkelijke toekomstagenda neer te leggen dat de politiek daar niet omheen kan. Politiek neem de handschoen op en laat ondernemers weer ondernemen! Daarna vraag ik u om als politiek vooral vaste koers te houden. Kom niet in de verleiding om u te gedragen als een speedboat. Dan wordt namelijk iedereen misselijk. Het huidige kabinetsbeleid zorgt niet voor de broodnodige economische groei en banen. Het kabinet moet nú kiezen voor een rigoureuze ommezwaai van beleid. Dames en Heren, Nederland is een ondernemingsland. Alleen Singapore en de Verenigde Staten scoren hoger op ondernemerschapscijfers. Laten we de handen ineen slaan, laten we met elkaar aan de slag gaan en ervoor zorgen dat de ondernemingszin in Nederland weer floreert als nooit tevoren. Ik geloof heilig dat het kan. We hebben hele goede kaarten. Laten we ze uitspelen. Ik dank u hartelijk.
Bezoekadres: Lange Voorhout 96, 2514 EJ Den Haag Telefoonnummer: 070 - 364 34 74 Email:
[email protected], Website: www.onl.nl
