De nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen

Onderwerp

Datum:

De nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen

16 januari 2014 Door: D.M.C. van Laerhoven LLM Aanbestedingsjuriste

Inleiding De Europese Commissie vindt modernisering van de Europese aanbestedingsrichtlijnen noodzakelijk. Er is vraag naar een herzien en gemoderniseerd wettelijk kader voor het aanbesteden van overheidsopdrachten om te komen tot een evenwichtig beleid dat de vraag naar milieuvriendelijke, maatschappelijk verantwoorde en innoverende goederen, diensten en werken ondersteund. Herziening moet bovendien aanbestedende diensten eenvoudiger en flexibeler procedures ter hand stellen en toegang van het MKB tot overheidsopdrachten verbeteren.

In december 2011 heeft de Europese Commissie dan ook voorstellen voor nieuwe aanbestedingsrichtlijnen gepresenteerd. Het betreft een richtlijn voor de klassieke sectoren, een richtlijn voor de nutssectoren en een richtlijn voor het aanbesteden van concessies.

De voorstellen zijn behandeld in het Europees Parlement, amendementen zijn ingediend en onderhandelingen hebben plaatsgevonden. Eind juni 2013 hebben de Europese Raad en de onderhandelaars van het Europese Parlement een akkoord bereikt over de voorstellen. In juli 2013 heeft het Europees Parlement ingestemd met dit akkoord. De stemming in de Europese Raad heeft plaatsgevonden op 14 en 15 januari 2014 en de voorstellen zijn aangenomen. Naar verwachting worden de nieuwe richtlijnen eind februari/begin maart 2014 gepubliceerd, 20 dagen daarna zullen ze in werking treden. Nederland heeft vanaf dan twee jaar tijd om de richtlijnen op te nemen in de Aanbestedingswet 2012.

Wijzigingen De teksten van de nieuwe richtlijnen zijn inmiddels (in concept) gepubliceerd. De richtlijnen bevatten diverse wijzigingen ten opzichte van de huidige richtlijnen en de Aanbestedingswet

2012.

Hieronder

zal

puntsgewijs

worden

ingegaan

op

deze

wijzigingen.

Pagina 1 van 9

Procedures –

Meer

mogelijkheden

om

de

onderhandelingsprocedure

met

voorafgaande

bekendmaking en de concurrentiegerichte dialoog te gebruiken bij werken, leveringen en diensten. Voorwaarden voor toepassing: –

Behoefte van de aanbestedende dienst kan niet vervuld worden door gemakkelijk verkrijgbare oplossingen.

–

Opdracht heeft ook betrekking op ontwerp of innovatieve oplossingen.

–

Contract

kan

niet

worden

gegund

zonder

onderhandelingen

vanwege

specifieke omstandigheden gerelateerd aan het karakter, de complexiteit of de wettelijke of financiële make-up vanwege de daaraan gekoppelde risico’s. –

Technische specificaties niet met voldoende nauwkeurigheid kunnen worden vastgesteld.

–

Alleen onregelmatige1 of onaanvaardbare2 inschrijvingen zijn ontvangen bij een openbare of niet-openbare procedure.

–

De onderhandelingsprocedure is uitgeschreven. De aanbestedende dienst moet minimumeisen bepalen, er mag niet over de minimumeisen en de EMVI criteria onderhandeld worden. Evenmin mag onderhandeld worden over het finale bod.

–

Verlichte aanbestedingsregime voor 2b-diensten verdwijnt.

–

Nieuwe procedure: innovatief partnerschap. Voor ontwikkelen en aankopen van innovatieve werken, leveringen en diensten.

–

Voor aanbestedende dienst, niet zijnde rijksoverheid (dus lokale overheden en publiekrechtelijke instellingen) mogelijk om bij toepassing niet-openbare procedure of onderhandelingsprocedure gebruik te maken van vooraankondiging als oproep tot mededinging. Aparte aankondiging van opdracht dan niet meer noodzakelijk. Bij nietopenbare

procedure

kan

aanbestedende

dienst

bovendien,

in

overleg

met

geselecteerde partijen, termijn voor indienen inschrijvingen vaststellen. –

Termijnen voor procedures worden ingekort. Bij gebruik elektronische middelen worden minimumtermijnen nog verder ingekort.

–

Maximale looptijd voor raamovereenkomsten is vier jaar.

–

De randvoorwaarden voor de minicompetitie

bij raamovereenkomsten met drie of

meer ondernemers zijn strikter omschreven. –

Het dynamisch inkoopsysteem is vereenvoudigd; de verplichte aankondiging van elke nieuwe aankoop is geschrapt.

1

Onregelmatig zijn te laat ingediende inschrijvingen, inschrijvingen die niet voldoen aan het aanbestedingsdocument, bij bewijs van collusie of corruptie of abnormaal lage inschrijvingen. 2 Onaanvaardbaar zijn inschrijvingen ingediend door een niet gekwalificeerde inschrijver of met een prijs die hoger ligt dan de vooraf zorgvuldig opgestelde begroting.

Pagina 2 van 9

Sociale en andere specifieke diensten –

Voor een aantal specifieke diensten (gezondheidszorg, maatschappelijke diensten, onderwijsvoorzieningen,

hotel

en

restaurant

diensten,

onderzoek

en

veiligheidsdiensten, gevangenisdiensten, juridische diensten, post, internationale diensten en diensten van een smid; opgenomen in Bijlage XVI) geldt een nieuw verlicht

regime.

Opdrachten

boven

€

750.000

alleen

een

aankondiging

en

gunningbericht verplicht. –

Lidstaten mogen nationale regels stellen om transparante en gelijke behandeling te waarborgen.

–

Lidstaten moeten wel zeker stellen dat aanbestedende diensten rekening kunnen houden met de kwaliteit, de continuïteit, de toegankelijkheid, de betaalbaarheid, de beschikbaarheid en de compleetheid van diensten, de specifieke behoeften van verschillende gebruikerscategorieën inclusief achtergestelde en kwetsbare groepen, de betrokkenheid en de emancipatie van gebruikers en innovatie.

–

Lidstaten mogen voorschrijven dat de gunning op basis van EMVI plaatsvindt, waarbij rekening wordt gehouden met kwaliteit en duurzaamheid voor sociale diensten.

Toegang MKB en lastenverlichting –

Gebruik Eigen Verklaring.

–

Het stellen van omzeteisen is gemaximaliseerd op twee keer de opdrachtwaarde. Hogere eisen moeten gemotiveerd worden.

–

Digitalisering van het aanbestedingsproces

–

Proportionaliteitsbeginsel wordt exclusief opgenomen.

–

Aanbestedende diensten worden aangespoord opdrachten in percelen te splitsen.

–

Lidstaten kunnen bepalen dat onderaannemers kunnen verzoeken om rechtstreeks betaalt te worden door de aanbestedende dienst.

Uitsluiting –

Onderneming die bij eerdere opdracht aanzienlijk of herhaaldelijk tekort is geschoten, mag worden uitgesloten.

–

Aanbestedende dienst mag onderneming waarop uitsluitingsgrond van toepassing is toch

toelaten

als

maatregelen

zijn

genomen,

bijvoorbeeld

om

herhaling

te

voorkomen. –

Lidstaten moeten passende maatregelen nemen om belangenverstrengeling te voorkomen. Mocht er belangenverstrengeling worden geconstateerd dan kan dit een grond voor uitsluiting zijn.

Pagina 3 van 9

Eigen Verklaring –

Het gebruik van de Eigen Verklaring (Europese ‘single procurement document’) is niet verplicht, maar aanbestedende diensten moeten deze wel accepteren.

–

De

Eigen

Verklaring

is

bedoeld

voor

uitsluitingsgronden,

geschiktheidseisen,

selectiecriteria en het beroep doen op derden. –

De Europese Commissie maakt een format in alle talen en zal dit via e-Certis3 beschikbaar stellen.

–

Bewijsmiddelen mogen op elk moment in de procedure worden opgevraagd. Bij procedures met een selectiefase moeten alle geselecteerden gecontroleerd zijn alvorens zij uitgenodigd worden.

–

Aanbestedende diensten mogen geen bewijzen vragen die gratis ingezien kunnen worden in nationale databases. Voor databases in andere Lidstaten kan e-Certis worden gebruikt. Lidstaten zijn verplicht om e-Certis actueel te houden.

Selectie en gunning –

Het standaard gunningscriterium wordt EMVI. Er worden voorbeelden van EMVIcriteria opgenomen. Expliciet is vermeld dat men bij EMVI ook een vaste prijs mag hanteren.

–

EMVI-criteria moeten een relatie hebben tot het onderwerp van de opdracht. Dit is het geval als de criteria op een of andere manier en in elke fase gerelateerd zijn aan de opdracht, zoals in het specifieke productieproces, bij de levering en het verhandelen van de opdracht of in een specifiek proces voor een andere fase in de levenscyclus.

–

Gunningscriterium laagste prijs is vervangen door laagste kosten. Hierdoor kunnen levenscycluskosten worden meegewogen. Dit betekent dat kosten voor acquisitie, onderhoud, gebruik en verwijdering mogen worden meegenomen. Hetzelfde geldt voor de externe milieukosten. Geadviseerd wordt om ook bij EMVI uit te gaan van levenscycluskosten.

–

De methodiek voor het berekenen van de externe milieukosten moet aan bepaalde voorwaarden voldoen: –

De methodiek moet gebaseerd zijn op objectieve, verifieerbare en nietdiscriminerende criteria.

–

De methodiek moet voor iedereen toegankelijk zijn.

–

De vereiste gegevens moeten met een ‘redelijke’ inspanning verzameld kunnen worden.

3

E-Certis is een informatiesysteem met een systematisch overzicht van alle vereiste certificaten en andere documenten in alle Lidstaten.

Pagina 4 van 9

–

Bij gunning mag rekening worden gehouden met kwaliteit van het personeel dat de opdracht zal uitvoeren.

–

Lidstaten mogen bepalen dat bepaalde opdrachten alleen volgens emvi gegund mogen worden.

–

Sociale en milieucriteria mogen worden voorgeschreven.

–

Vragen naar keurmerken als bewijs is breder toegestaan, wel moeten gelijkwaardige certificaten worden geaccepteerd.

–

In openbare procedure is volgorde in toetsing van selectie- en gunningscriteria naar keuze. De inschrijvingen mogen beoordeeld voordat gecontroleerd hoeft te worden op uitsluitingsgronden en geschiktheidseisen. Dit moet echter wel onpartijdig worden gedaan.

–

De termijnen voor referenties mogen verlengd worden wanneer dit nodig is om een adequaat niveau van mededinging te verkrijgen.

Toezicht, monitoring en ondersteuning –

Lidstaten zijn verplicht voor de (verplichte) taken op het gebied van toezicht en ondersteuning een of meer autoriteiten, lichamen of structuren aan te wijzen dan wel in te richten die: –

De toepassing van de aanbestedingsregels monitort en publiceert.

–

Toeziet op toepassing van de aanbestedingsregels en overtredingen meldt bij audit-instanties, OM of andere geëigende autoriteiten of structuren zoals de ombudsman.

–

Informatie over en richtsnoeren over het interpreteren en toepassen van aanbestedingsregels gratis beschikbaar stelt om aanbestedende diensten en ondernemers, in het bijzonder MKB, te assisteren bij het correct toepassen van de regels.

–

Ondersteuning beschikbaar stelt voor aanbestedende diensten met betrekking tot planning en het uitvoeren van aanbestedingsprocedures.

–

Elke drie jaar stuurt een Lidstaat een monitoring rapport naar de Commissie met informatie over: –

Belangrijkste

oorzaken

van

verkeerde

toepassing

van

of

juridische

onzekerheid bij het toepassen van aanbestedingsregels. –

Participatie van het MKB

–

Preventie,

ontdekking

en

rapportage

van

oplichting,

corruptie

en

belangenverstrengeling. –

Van elke contract of raamovereenkomst of voor elk dynamisch inkoopsysteem stelt een aanbestedende dienst een proces-verbaal van de aanbesteding op. Dit moet op verzoek aan de Europese Commissie worden toegezonden.

Pagina 5 van 9

Publiek publieke samenwerking –

Toepassing wordt beter afgebakend. Codificatie van bestaande jurisprudentie.

–

Inbesteden mogelijk als: –

aanbestedende dienst op uitvoerend orgaan toezicht houdt zoals op haar eigen diensten

–

tenminste 80% van activiteiten wordt uitgevoerd t.b.v. de aanbestedende dienst

–

er geen sprake is van privé-deelneming.

–

Ook getrapte constructies bij inbesteden mogelijk.

–

Publiek-publieke samenwerking mogelijk bij: –

samenwerking tussen de deelnemende aanbestedende diensten, met als doel ervoor te zorgen dat de openbare diensten die zij moeten uitvoeren, worden geleverd met het oog op het bereiken van doelstellingen die zij met elkaar gemeen hebben;

–

de

uitvoering

van

deze

samenwerking

wordt

alleen

beheerst

door

overwegingen van algemeen belang; –

deelnemende aanbestedende diensten besteden minder dan 20% van de activiteiten van de samenwerking aan op de markt.

–

Voorbehouden aan SW-bedrijven nog wel mogelijk, hetzij gewijzigd. Voorbehouden is mogelijk aan beschutte werkplaatsen en ondernemers die de maatschappelijke en professionele integratie van gehandicapte en achtergestelde werknemers tot doel hebben. Minimaal 30% van de werknemers moet bestaan uit gehandicapte en achtergestelde werknemers.

Wezenlijke wijziging –

Codificatie van bestaande jurisprudentie.

–

Structurele wijzigingen bij opdrachtnemer (denk aan reorganisaties, fusies en overnames, ook na faillissement) leiden niet meer tot een wezenlijke wijziging van de opdracht.

–

Geen wezenlijke wijziging bij wijziging van minder dan 15% bij werken en 10% bij leveringen en diensten.

Concessies Er vindt al jaren discussie plaats over het aanbesteden van concessies. De Europese Commissie is dan ook van mening dat er behoefte bestaat aan een aparte richtlijn voor het aanbesteden van concessies. Hierdoor wordt de rechtszekerheid vergroot. De bestaande jurisprudentie is verwerkt in deze richtlijn.

Pagina 6 van 9

Definities –

Concessie kan betrekking hebben op werken en diensten.

–

Verwerving van werken of diensten voor een tegenprestatie die bestaat in de exploitatie van die werken of diensten. Concessiehouder wordt geacht het wezenlijk operationeel risico op zich te nemen wanneer er geen garantie voorhanden is dat de gedane investering of gemaakte kosten bij exploiteren van de werken of diensten kunnen worden terug verdiend.

Publiek Publieke samenwerking –

Bepalingen opgenomen over inbesteden, verlenen van alleenrecht en voorbehouden aan SW-bedrijven.

Wezenlijke wijziging –

Ook concessieopdracht mag niet wezenlijk gewijzigd worden. De regeling is gelijk aan het voorstel voor de klassieke sector.

Drempelbedragen –

Drempelwaarde voor concessies is € 5.000.000.

–

Concessies voor diensten met waarde tussen € 2.500.000 en € 5.000.000: verplichte aankondiging van gunning.

Procedures –

Aangepast

regime voor concessies met

betrekking

tot diensten

op

sociaal,

gezondheid- en onderwijsgebied. Bij overschrijding drempel € 2.500.000 enkel verplichting tot vooraankondiging van opdracht en aankondiging van gunning. –

In bijlagen bij voorstel opgenomen welke informatie minimaal in aankondigingen moet worden verstrekt.

–

Bepaling opgenomen met betrekking tot duur van concessies. Daarnaast termijnen opgenomen voor gunning. Bij gebruik elektronische middelen worden deze termijnen verkort.

–

Geen opsomming van mogelijk toe te passen procedures. Wel moeten gelijke behandeling en transparantie worden geborgd. Procedurele waarborgen:

–

Beschrijving van concessie, gunningscriteria en minimumeisen mogen in loop van procedure niet worden gewijzigd;

–

Gelijke behandeling van alle inschrijvers waarborgen;

–

Regels betreffende organisatie van procedure moeten vooraf worden vastgelegd en bekend gemaakt.

Pagina 7 van 9

Selectie- en gunningscriteria –

Selectiecriteria: –

hebben uitsluitend betrekking op technische, financiële en economische capaciteit van ondernemers;

–

–

worden bekend gemaakt in de concessieaankondiging;

–

kunnen onderaanneming niet uitsluiten.

Gunningscriteria: –

worden vooraf aan alle potentiële inschrijvers openbaar gemaakt;

–

houden verband met voorwerp van opdracht en de aanbestedende dienst;

–

zorgen dat effectieve concurrentie mogelijk blijft;

–

gebruik van emvi is toegestaan.

Rechtsbescherming –

De bestaande rechtsbeschermingsrichtlijnen worden van toepassing verklaard op het gunnen van concessies.

Pagina 8 van 9

Overzicht huidig IIb-regime en nieuw verlicht regime

II-b huidige richtlijn

Verlicht regime nieuwe richtlijn (art. 74 ev)

Hotels en restaurants

Gezondheidszorg, sociale dienstverlening en aanverwante diensten

Vervoer per spoor

Administratieve

diensten

voor

sociale

diensten, onderwijs, gezondheidszorg en culturele diensten Vervoer over water

Verplichte sociale verzekeringen

Vervoersondersteunende activiteiten

Diensten met betrekking tot uitkeringen

Rechtskundige diensten

Overige

maatschappelijke,

persoonlijke

diensten

sociale

(zoals

en

politieke

organisaties)

Arbeidsbemiddeling

Religieuze diensten

Opsporing en beveiliging

Hotel en restaurant diensten

Onderwijsdiensten

Juridische diensten

Gezondheidszorg

en

maatschappelijke

Overige

administratieve

dienstverlening

overheidsdiensten

Cultuur, sport en recreatie

Diensten

ten

gemeenschap consulaire

diensten

behoeve

van

(diplomatieke diensten,

en

de

diensten,

gerechtelijke

diensten) Overige diensten

Gevangenisdiensten en openbare veiligheid Opsporing en beveiliging Internationale diensten Postbezorging Coveren van banden en smederijdiensten

Pagina 9 van 9