Een nieuwe sociale Europese interne markt
Prof. mr. dr. E.R. Manunza Hanze Inkoopseminar 2013 On Moral Sentiments, people, profit & procurement
Het thema van vandaag • Solidariteit in ruime zin • Bemoeilijken de aanbestedingsregels de inkoop van sociale diensten, of het stellen van sociale doelen bij reguliere aanbestedingen via social return?
• Eerste effectiviteitvragen rondom dat beleid beginnen al de kop op te steken: • Is het middel effectief? • Daalt het aantal werklozen?
Waarom een vernieuwde aandacht voor solidariteit? Sterke invloed van schommelingen die op de economische markten plaatsvinden en van economische theorieën op aanbesteden en inkoop.
De dynamiek van beide vakken is hierdoor bijna een cliché geworden: door grote economische operaties op Europees en nationaal niveau zijn deze disciplines aan continue, snelle en sterke ontwikkelingen onderhevig.
Ingrijpende vernieuwingen Een nieuw juridisch aanbestedingskader: - In Nederland nieuwe Aanbestedingswet 2012 - Op EU-niveau drie nieuwe richtlijnen Maar vernieuwingen slechts zinvol bij goed doordacht beleid: - een evenwicht creëren tussen belangen overheid en belangen inschrijvers - hoe met nieuwe spanningen om te gaan? * enerzijds de aanbesteding als instrument voor goede inkopen; * anderzijds als instrument voor sociale doeleinden
Redenen vernieuwingen en aandacht voor solidariteit Maatschappelijke oorzaak: Ingrijpende economische en schuldencrisis Juridische oorzaken:…………..
Maatschappelijke oorzaak Ingrijpende economische en schulden-crisis: Mario Monti rapport (mei 2010) Interne markt versterken! Interne aanbestedingsmarkt versterken! • Aanbestedingen transparanter • Positief invloed op mededinging in de lidstaten • Gemiddelde besparingen van 8% • Wel nodig om juridisch kader eenvoudiger, doeltreffender, minder belastend te maken
• Uiteindelijk op 20.12.2011: drie nieuwe richtlijnenvoorstellen COM(2011) 895, 896, 897
Maatschappelijke oorzaak
Focus IM in 1992: goederen en diensten Focus IM in 2012: burger en solidariteit In de volgende tien jaar extra groei van 4% wel o.b.v. sociale en duurzame criteria
Rekening houden bij beleid WVEU: • het opheffen van ongelijkheden en het bevorderen van de gelijkheid van mannen en vrouwen; • een hoog niveau van werkgelegenheid; • adequate sociale bescherming; • een hoog niveau van onderwijs en opleiding; • de bescherming van volksgezondheid; • de bestrijding van discriminatie; • het welzijn van dieren; en eisen inzake milieubescherming. Handvest: • het recht op integratie van personen met een handicap; • rechtvaardige en billijke arbeidsomstandigheden; • en het verbod op kinderarbeid.
Tussenconclusie: ingrijpende wijziging in visie aanbestedingsrecht: Van opsomming van procedurele regels naar instrumentele benadering: het is ook een middel geworden om andere secundaire beleidsdoeleinden, zoals duurzaamheid, maatschappelijke solidariteit en innovatie, na te streven.
• Bottom-up: in Nederland is deze trend al lange tijd zichtbaar.
Redenen vernieuwingen en aandacht voor solidariteit Maatschappelijke oorzaak: Ingrijpende economische en schuldencrisis Juridische oorzaken in Verdrag van Lissabon (1 december 2009)
• (Art. 4 EG: open markteconomie met vrije mededinging) • Art. 3 lid 3 VEU: sociale markteconomie • met groot concurrentievermogen gericht op sociale vooruitgang en volledige werkgelegenheid
Solidariteit: hoe? • Enerzijds maak Europa duidelijk dat zij solidariteit en sociale aspecten bij aanbesteden van groot belang acht maar anderzijds begrenst zij de toepassing door te bepalen dat sociale aspecten bij aanbestedingen gesteld mogen worden uitsluitend wanneer zij verband houden met het voorwerp van de opdracht. • • Het HvJ EU heeft in minstens een drietal arresten bepaald dat het stellen van eisen die verband houden met de bestrijding van werkloosheid toegelaten is, zolang deze eisen alle fundamentele uitgangspunten van het Verdrag eerbiedigen.
Afschaffing II A en II B diensten: maar welk systeem komt daarvoor in de plaats? 1. Onderscheid volle en zachte aanbestedingsregime via plaatsing op de II A en II B dienstenlijst verdwijnt; 2. Sociale en andere specifieke diensten worden in nieuwe Titel III ‘Bijzondere aanbestedingsregelingen’ ook aan aanbestedingsverplichting onderworpen:
Art. 74-76: Sociale en andere specifieke diensten 1. Volgens de nieuwe Bijlage XVI vallen onder deze bepalingen: • Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening; • Administratieve diensten voor onderwijs, diensten voor gezondheidszorg en culturele diensten; • Uitkeringsdiensten; • Overige gemeenschaps-, sociale en persoonlijke diensten; • Diensten verleend door vakbonden; • Religieuze diensten. 2. Art. 74 jo 4, sub d: drempel is 500.000 NB: onder de drempel geen grensoverschrijding 3. Art. 75 : Alleen de verplichte bekendmaking? * vooraf en achteraf (gunning); zie Bijlage VI sub H-I * volgens art. 49
Art. 74-76: Sociale en andere specifieke diensten 1. Art. 76 belangrijke implementatie-instructie:aan nationale wetgever: (lid 1) ‘Lidstaten voeren (…) passende procedures in waarbij wordt gezorgd voor volledige naleving van de beginselen van transparantie
en gelijke behandeling van ondernemers en aanbestedende diensten rekening kunnen houden met de specifieke kenmerken van de betrokken diensten’. (lid 2)’De lidstaten zorgen ervoor dat aanbestedende diensten rekening kunnen houden met de noodzaak, de kwaliteit, continuïteit, toegankelijkheid, beschikbaarheid en volledigheid van de diensten, de specifieke behoeften van verschillende categorieën gebruikers, de betrokkenheid en inspraak van gebruikers en de innovatie te verzekeren.
De lidstaten kunnen ook bepalen dat de keuze van de dienstenaanbieder niet alleen op de prijs voor de verrichting van de diensten wordt gebaseerd’.
Concluderende opmerkingen Sociale effecten aanbesteding zijn door Europese heroriëntatie middelpunt van de interne markt en dus middelpunt van de markt voor overheidsopdrachten. Praktische gevolgen daarvan pas te overzien in de komende jaren.
