De mondiale zoektocht naar nieuwe sociaal-economische evenwichten

De mondiale zoektocht naar nieuwe sociaal-economische evenwichten Turnhout, 3 maart 2010

Marcia DE WACHTER

DE INTERNATIONALE CONTEXT

3

Jaarverslag 2009 Turnhout_03 03 2010

Bbp-groei in de voornaamste economieën (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

p.m. Aandeel in de wereldeconomie1

2007

2008

2009

Verenigde Staten

2,1

0,4

-2,5

20,8

Japan

2,3

-0,7

-5,3

6,4

Eurogebied

2,7

0,5

-4,0

15,8

13,0

9,6

8,7

11,5

India

9,1

7,3

5,6

4,8

Wereld

5,1

3,0

-0,8

100,0

p.m. Wereld handel

7,3

3,0

-12,5

China

Bronnen: EC, IMF, OESO. 1 Procenten van het mondiale bbp van 2008, op basis van koopkrachtpariteiten.

4


De VS economie in 2009: de zwaarste recessie sinds WO II¹ Economische groei² (seizoengezuiverde kwartaalgegevens) Naoorlogse aanpassing

Volcker 2de 1ste olieschok Vietnam olieschok

Korea

1ste Golfoorlog

Dotcom bubble

Subprime

14 12 10

8 6 4 2 0 -2 -4 1948

1953

1958

1963

1968

1973

1978

1983

1988

1993

1998

2003

2008

Bronnen: BEA, NBER. 1 Recessieperiodes, zoals bepaald door het NBER, aangeduid door grijze gebieden. ² Jaar-op-jaar veranderingspercentages van het bbp naar volume.

5


De particuliere consumptie: de voorbije decennia steeds meer de motor van de Amerikaanse economie (gemiddelde jaargegevens per decennium, bijdrage tot de bbp-groei naar volume, tenzij anders vermeld) 120

6

100

5 Bbp-groei

80

4

60

3

40

2

20

1

0

0

-20

-1 50s

60s

70s

80s

90s

2000-2008

0

Gemiddelde

Particuliere consumptie

Private investeringen

Netto-uitvoer

Overheidsconsumptie en -investeringen

Overige bestedingen

Bbp groei¹ (rechtse as)

Bron: BEA. 1 Gemiddelde van de veranderingen t.o.v. het voorgaande jaar.

6


Aandeel particuliere consumptie VS: internationaal zeer hoog (procenten van het bbp, lopende prijzen) 75

70

65

60

55

50

45

40 1960

1965 België

1970 Frankrijk

1975

1980

1985

Verenigd Koninkrijk

1990 Japan

1995

2000

Verenigde Staten

2005 Duitsland

Bronnen: BEA, OESO.

7


Verloop spaarquote gezinnen in de VS (procenten van het beschikbare inkomen) 12 11 10 9 8 7 Gemiddelde 1950-2008 (7,2 pct.)

6 IMF

5 9m 2009

4

* OESO

3 2 1

0 1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

Bronnen: BEA, EC, IMF, OESO.

8


Welke omwentelingen hebben die trend begeleid ? ► ideologische (tijdperk Ronald Reagan) ● suprematie van de deregulering

► financiële ● globalisering en innovatie financiële markten

► technologische ● informatierevolutie

9


Handelsbalans goederen VS met de belangrijkste handelspartners (procenten van het bbp) 1 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 1995

1996

EU27 Azië NICs

1997

1998

Japan OPEC

1999

2000

2001

China Andere

2002

2003

Canada Totaal

2004

2005

2006

2007

Latijns-Amerika

Bron: VN (Comtrade).

10


Productiviteitsverloop in VS (kwartaalgegevens, veranderingen t.o.v. dezelfde periode van het voorgaande jaar) 8 "New Economy" 6

4

2

0

-2

-4 1971

1976

1981

1986 Totale economie

1991

1996

2001

2006

Private sector

Bronnen: BEA, OESO.

11


Vermogenseffecten in de VS (kwartaalgegevens, procenten van het beschikbare inkomen) 14

650

12 600 10 550

8

6

500

4 450 2

0 1952

400 1957

1962

1967

1972

1977

Spaarquote gezinnen (linkse as)

1982

1987

1992

1997

2002

2007

Nettovermogen gezinnen (rechtse as)

Bron: BEA.

12


Activa van de Amerikaanse gezinnen en aandelenen woningprijzen (kwartaalgegevens, indexcijfers 2000=100) 200 180

160 140 120 100 80 60 40 20 0 1988

1990

1992

1994

1996

Aandelenprijzen¹

1998

2000

Woningprijzen²

2002

2004

2006

2008

Activa

Bron: Thomson Reuters Datastream. ¹ Wilshire 5000. ² Case-Shiller Nationale index.

13


Schuldopbouw van de gezinnen in de VS (kwartaalgegevens, procenten van het beschikbare inkomen)

Totale activa

Totale passiva

Nettovermogen

Totaal

Hypotheken

2007

2002

1997

1992

0 1987

0

1982

20

1977

100

2007

40

2002

200

1997

60

1992

300

1987

80

1982

400

1977

100

1972

500

1967

120

1962

600

1957

140

1952

700

1972

160

1967

(kwartaalgegevens, procenten van het beschikbare inkomen)

1962

(kwartaalgegevens, procenten van het beschikbare inkomen)

1957

Uitstaand krediet

1952

800

Nettovermogen

Ander krediet

Bron BEA, Federal Reserve.

14


Herstelmaatregelen op zoek naar nieuw evenwicht ► de centrale banken ● liquiditeitsverschaffing ● rentetarieven dicht bij nul ● en verschillende niet-conventionele maatregelen

► de regeringen ● kapitaalinjecties ● aankopen van activa ● verlenen van waarborgen ● goedkeuren van relanceplannen

15


Balanstotaal van de centrale banken van de voornaamste geavanceerde economieën (maandgemiddelden, in procenten van het gemiddelde bbp over de periode 2007-2009) 30

25

20

15

10

5

0 2007 Verenigde Staten

2008 Eurogebied

2009 Japan

Verenigd Koninkrijk

Bronnen: IMF, Bank of England, Bank of Japan, Federal Reserve, ECB.

16


Koers van het macro-economische beleid in de voornaamste economieën Begrotingsbeleid (procenten bbp)

Monetair beleid (referentietarieven)

0

6

-1 5

-2 -3 4

-4 -5

3

-6 2

-7 -8 1

-9 -10

0

2007

2008

2007

2009

2008

2009 US

VS

Japan

Japon

Eurogebied

Bronnen: ECB, BIB, BOJ, EC, OESO.

17


Budgettaire stimulus: geschatte bijdrage¹ tot het herstel (bijdrage tot de verandering van het bbp, geannualiseerd, in procentpunten) 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 Q1 2009

Q2

Q3

Q4

Q1 2010

Q2

Q3

Q4

Budgettaire stimulus

Q1 2011

Q2

Q3

Q4

Bbp²

Bronnen: BEA, Congressional Budget Office (CBO), Goldman Sachs, OESO (EO, herfst 2009). ¹ Inclusief tweederonde-effecten. ² Verandering t.o.v. het voorgaande kwartaal, geannualiseerd, in procent.

18


Netto financiële vermogenpositie van de VS Gemiddeld saldo courante betalingsbalans (in procenten bbp) 15 10 5 0

gemiddelde 1970-1980

-5




-10 -15 -20 -25 -30 1970

19

1980

1990

2000

2008


Brutoschuldgraad van de VS (procenten bbp) 120,0

100,0

80,0

60,0

40,0

20,0

0,0 1970

1975

Gerealiseerd

1980

1985

1990

Projectie OESO (EO86 November 2009)

1995

2000

2005

2010

Projectie IMF (November 2009)

Bronnen: IMF, OESO.

20


Aandeel van de BRICs in het mondiaal BBP in 2008 In marktwisselkoersen

In koopkrachtpariteiten 17,7%

16,1%

22,1%

30,3%

7,4%

10,8% 2,6% 2,8%

2,9%

2,0%

20,7%

3,3% 7,3%

4,8% 23,5%

8,1%

11,4%

Totaal BRICs = 14,6% Totaal EU = 30,3% Totaal VS = 23,5% EU

Verenigde Staten

Japan

6,4%

Totaal BRICs = 22,3% Totaal EU = 22,1% Totaal VS = 20,7% China

India

Rusland

Brazilië

1

N-11

Andere

Bron: IMF. ¹ Next eleven, zijnde na de BRICS de volgende 11 grootste ontluikende economieën.

21


Particuliere consumptieve bestedingen in de VS en China (procenten van het bbp) 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Verenigde Staten

China

Bron: IMF.

22


Kwartaalprofiel van het bbp en van de uitvoer en van de invoer in China (niet voor seizoeninvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

Bronnen : Nationaal statistisch bureau (China), General Administration of Customs (China).

23


Wat moeten de Chinese autoriteiten doen : ► de interne en externe onevenwichten wegwerken

► regelgevingen uitwerken omtrent de toekenning van

consumentenkredieten

24


Bilaterale wisselkoers van de voornaamste valuta's ten opzichte van de VS-dollar (maandgemiddelden, indexcijfers januari 2005 = 100) 130

120

110

100

90

80

70

60 2005 Euro

Japanse yen

2006 Brits pond

2007 Chinese renminbi

2008

2009

p.m. Nominale effectieve wisselkoers van de VS-dollar

1

Bronnen: BIB, Thomson Reuters Datastream. 1 Gemiddelde wisselkoers van de dollar t.o.v. de valuta's van eenentwintig geavanceerde landen en vier opkomende economieën van Azië, gewogen aan de hand van hun gewicht in de buitenlandse handel van de Verenigde Staten.

25


DE BELGISCHE ECONOMIE

26


Bbp-groei in België vanuit een historisch perspectief 1 (veranderingspercentages naar volume t.o.v. het voorgaande jaar)

Bronnen: Buyst E.2, INR, NBB. 1 Vanaf 1996 voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens. 2 Buyst E. (1997), « New estimates for the Belgian economy », Review of Income and Wealth, 43, 357-375.

27


Bbp in België en in het eurogebied (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages naar volume t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar)

Bronnen: EC, INR, NBB.

28


Indicatoren van de effecten van de crisis op het macro-economische evenwicht

Bronnen : INR, NBB.

29


Bbp en toegevoegde waarde in de voornaamste bedrijfstakken (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens naar volume, veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar)

Bronnen: INR, NBB.

30


Bezettingsgraad van het productievermogen in de verwerkende nijverheid (seizoengezuiverde kwartaalgegevens in procenten)

Bronnen: INR, NBB. 1 De bedrijfstakken worden ingedeeld volgens hun gerichtheid op het buitenland al naargelang hun openheidsgraad al dan niet hoger is dan 50%.

31


Openheidsgraad ten aanzien van de uitvoer en verloop van de industriële productie

Bronnen: ADSEI, INR.

32


Bbp en voornaamste bestedingscategorieën in België (voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, bijdrage tot de verandering van het bbp, in procentpunten, tenzij anders vermeld)

Bronnen: EC, INR, NBB. 1 Jaarlijkse veranderingspercentages.

33


Bedrijfsinvesteringen

Bronnen: INR, NBB. 1 Niet voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens naar waarde. 2 Ongerekend de voorraadwijziging. 3 Aandeel van de ondernemingen dat de ontoereikende vraag niet vermeldde als verklaring voor een onderbezetting van het productievermogen in de kwartaalenquête van de Bank bij de verwerkende nijverheid; niet-seizoengezuiverde gegevens.

34


Rekening van de vennootschappen: determinanten van het bruto-exploitatieoverschot, tegen lopende prijzen (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar)

2005

2006

2007

2008

2009 r

6,8

4,9

8,1

-0,4

-8,1

3,0

1,0

3,9

-2,4

-1,1

Verkoopprijs per eenheid

3,1

2,6

1,9

4,0

-3,9

Kosten per verkochte eenheid

3,2

2,9

1,6

5,1

-4,3

Ingevoerde goederen en diensten

4,5

3,4

1,9

6,6

-7,2

Kosten van binnenlandse oorsprong per geproduceerde eenheid

0,8

2,0

0,8

2,5

2,8

waarvan: loonkosten per eenheid product

1,1

1,8

2,3

3,7

4,2

3,7

3,8

4,0

2,1

-7,1

Bruto-exploitatieoverschot Bruto-exploitatiemarge per verkochte eenheid

Eindverkopen naar volume

Bronnen: INR, NBB.

35


Consumptie, beschikbaar inkomen en spaarquote van de particulieren (veranderingspercentages naar volume t.o.v. het voorgaande jaar1, tenzij anders vermeld)

Bronnen: INR, NBB. 1 Niet voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens. 2 Gegevens gedefleerd aan de hand van de deflator van de consumptieve bestedingen van de particulieren.

36


Andere determinanten van de spaarquote van de particulieren dan hun beschikbaar inkomen

Bronnen: INR, NBB.

37


Uitvoervolume (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, tenzij anders vermeld)

Bronnen: EC, INR, NBB. ¹ Voor seizoeninvloeden gezuiverde gegevens.

38


Uit- en invoerprijzen van goederen1 (jaarlijkse veranderingspercentages, tenzij anders vermeld)

Bronnen: INR, NBB. 1 Gemiddelde eenheidswaarden, gegevens van de buitenlandse handel volgens het nationale concept. 2 Bijdrage tot de jaarlijkse verandering van respectievelijk de in- en uitvoerprijzen, in procentpunten.

39


Verloop van de goederenbalans (in procenten bbp, tenzij anders vermeld)

Bronnen: INR, NBB. 1 in procenten bbp.

40


R&D-uitgaven, innovatie en totale factorproductiviteit

Bronnen: EC, OESO, EU KLEMS. 1 De gegevens betreffende de TFP zijn afkomstig van de gegevensbank EU KLEMS teneinde een internationale vergelijking mogelijk te maken op geharmoniseerde basis. Die gegevens zijn slechts beschikbaar tot 2005 en niet vergelijkbaar met die welke worden voorgesteld in grafiek 46, aangezien de decompositiemethode van de potentiële groei verschillend is van die van de Bank. 2 Score in de Europese innovatiebarometer, 2008. Een hogere score wijst op een meer innoverende economie.

41


Ondernemerschap (cijfers van 2007, schaal van 0 tot 1, een hogere score wijst op een meer ontwikkelde ondernemersactiviteit of op een gunstiger ondernemersklimaat)

Bron : European Entrepreneurship Survey Scoreboard (2007).

42


Scholing en opleiding van de arbeidskrachten en totale factorproductiviteit

Bronnen: EC, OESO, EU KLEMS. 1 Index berekend door toekenning van een gewicht van 50% aan de genormaliseerde resultaten van de landen inzake basisscholing en permanente opleiding van de arbeidskrachten. 2 De gegevens betreffende de TFP zijn afkomstig van de gegevensbank EU KLEMS teneinde een internationale vergelijking mogelijk te maken op geharmoniseerde basis. Die gegevens zijn slechts beschikbaar tot 2005 en niet vergelijkbaar met die welke worden voorgesteld in grafiek 46, aangezien de decompositiemethode van de potentiële groei verschillend is van die van de Bank.

43


Reglementering van de productmarkten (cijfers van 2008, schaal van 0 tot 6, een hogere score wijst op een strengere reglementering)

Bron : OESO.

44


Aanbod van en vraag naar arbeid (jaargemiddelden; veranderingen in duizenden personen t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld) p.m. 2009 r, niveau¹

2005

2006

2007

2008

2009 r

Bevolking op arbeidsleeftijd²

44

63

70

59

44

7.114

Beroepsbevolking

72

47

19

57

26

5.065

61

53

72

82

-24

4.514

2

2

2

0

0

59

50

70

82

-24

3

4

7

10

4

56

46

63

72

-28

3.717

Conjunctuurgevoelige bedrijfstakken³

28

32

49

49

-52

2.315

Overheid en onderwijs

16

7

7

9

7

787

Overige niet-marktdiensten4

13

7

7

15

17

614

10

-5

-53

-26

50

551

Nationale werkgelegenheid Grensarbeiders Binnenlandse werkgelegenheid Zelfstandigen Loontrekkenden

Werkloosheid5

77 4.437 720

Bronnen: ADSEI, FPB, INR, RVA, NBB. 1 Duizenden personen. 2 Bevolking van 15 tot 64 jaar. 3 Namelijk de bedrijfstakken « landbouw, jacht, bosbouw en visserij », « industrie », « bouwnijverheid », « handel, vervoer en communicatie » en « financiële diensten, vastgoed, verhuur en diensten aan ondernemingen ». 4 Namelijk de bedrijfstakken « gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening », « gemeenschapsvoorzieningen en sociale en persoonlijke diensten » en « particuliere huishoudens met werknemers ». 5 Niet-werkende werkzoekenden, bestaande uit de uitkeringsgerechtigde volledig werklozen (exclusief de niet-werkzoekende oudere werklozen) alsook de andere verplicht of vrijwillig ingeschreven werkzoekenden. De werkzoekenden die in PWA-verband werken, werden buiten beschouwing gelaten, aangezien zij reeds in de werkgelegenheid zijn opgenomen.

45


Geharmoniseerde werkgelegenheidsgraad in België en de EU (in procenten van de overeenstemmende bevolking op arbeidsleeftijd)

Bronnen : EC, ADSEI.

46


Loonkostenhandicap van de Belgische ondernemingen (procentuele verschillen met het indexcijfer voor de drie belangrijkste buurlanden)

Bronnen: OESO,CRB, NBB.

47


Overheidsontvangsten (in procenten bbp)

2005

2006

2007

2008

2009r

44,2

43,8

43,3

43,7

42,4

25,9

25,2

25,1

25,8

25,7

Personenbelasting

11,9

11,4

11,2

11,6

11,1

Sociale bijdragen

13,9

13,8

13,9

14,2

14,6

Belastingen op de vennootschapswinsten

3,2

3,6

3,5

3,3

2,4

Heffingen op de overige inkomens en op het vermogen

3,8

3,8

3,8

3,8

3,5

Belastingen op goederen en diensten

11,3

11,3

10,9

10,8

10,8

Btw

6,9

7,0

7,0

6,9

6,8

Accijnzen

2,4

2,2

2,2

2,1

2,1

5,2

4,9

4,9

5,1

5,2

49,4

48,7

48,2

48,8

47,7

Fiscale en parafiscale ontvangsten Heffingen die in hoofdzaak van toepassing zijn op de inkomens uit arbeid

waarvan :

Niet-fiscale en niet-parafiscale ontvangsten

Totale ontvangsten Bronnen: INR, NBB.

48


Impliciete heffing op arbeid (in procenten van de loonkosten)

Bronnen: EC, NBB. 1 Berekend op basis van de nationale rekeningen. ² Gedefinieerd als het geheel van de aan de overheid betaalde heffingen op arbeidsinkomens, gedeeld door de loonsom. Ongerekend de verschillende verminderingen van de bedrijfsvoorheffing, die volgens de methodologie van het ESR 1995 beschouwd worden als subsidies aan ondernemingen. ³ Niet-gewogen gemiddelde.

49


Primaire uitgaven van de overheid (gedefleerd aan de hand van de HICP, veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld)

2005

2006

2007

2008

2009r

Gemiddelde 1998-2009r

Feitelijk niveau

47,9

44,6

44,5

46,2

50,0

44,9

Feitelijke reële groei

8,9

- 4,5

3,3

2,2

6,1

2,9

Invloed van niet-recurrente of budgettair neutrale factoren

6,9

- 5,8

1,2

- 0,3

0,8

0,2

Invloed van conjuncturele factoren

0,0

- 0,1

- 0,4

- 0,2

0,2

0,0

- 0,1

- 0,5

- 0,2

- 0,4

1,5

0,0

2,3

1,9

2,7

3,1

3,5

2,7

Indexeringseffect Reële groei gecorrigeerd voor de invloed van conjuncturele, niet-recurrente of budgettair neutrale factoren, alsook voor de indexeringseffecten

Bronnen: ADSEI, INR, NBB.

50


Overheidsschuld in België en in het eurogebied (in procenten bbp)

Bronnen: EC, INR, NBB.

51


"Non quia difficilia sunt, non audemus, sed quia non audemus, difficilia sunt"

"Het is niet omdat de dingen moeilijk zijn,

dat we ze niet aandurven, maar omdat we ze niet aandurven,

dat ze moeilijk zijn"

Seneca 52


De mondiale zoektocht naar nieuwe sociaal-economische evenwichten

Recommend Documents