De Markt van Morgen in de Bollenstreek Businessplan markten Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout, Teylingen en Noordwijk December 2012
De Markt van Morgen in de Bollenstreek Businessplan markten Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout, Teylingen en Noordwijk December 2012
Colofon Uitgave
Gemeente Hillegom, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen Datum
December 2012 Rapportnummer 2012/114 Auteurs
Ruud Esselink Inge Reijmer Marjolein Meurs Kim Franx
Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Inleiding 1.2 De Markt van Morgen 1.3 Het proces 1.4 Leeswijzer 2. Uitgangspunten 2.1 Huidige situatie in Hillegom 2.2 Huidige situatie in Lisse 2.3 Huidige situatie in Noordwijkerhout 2.4 Huidige situatie in Noordwijk 2.5 Huidige situatie in Teylingen 2.6 Beleidskader 2.7 SWOT-analyses 2.8 Toekomst van de markten in de Bollenstreek 3. Economische haalbaarheid 3.1 Draagvlak 3.2 Marktruimtebenadering 4. Markt van Morgen 4.1 De vernieuwde weekmarkten in de Bollenstreek 4.2 Uitgangspunten van de vernieuwde markten 4.3 Identiteit van de vernieuwde markten 4.4 Organisatie van de vernieuwde markten 4.5 Samen de markten organiseren 5. Organisatie en inrichting 5.1 Fysieke voorwaarden 5.2 Inrichting 5.3 Kooplieden 5.4 Marktmanager 6. Financiën en administratie 6.1 Administratie 6.2 Financiën warenmarkten Bollenstreek 7. Plan van aanpak en tijdschema Bijlage 1. Resultaten bezoekersenquête Bijlage 2. Uitwerking kansen bijeenkomst Bijlage 3. Functieomschrijving marktmanager Bijlage 4. Taken en verantwoordelijkheden Bijlage 5. Vragen van ondernemers
pag. 1 1 1 2 2
4 4 5 5 6 7 8 9 10 12 12 12 16 16 16 17 18 20 22 22 22 23 23 26 26 26 29 31 35 37 39 41
Hoofdstuk
Inleiding
1
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Inleiding
1. Inleiding 1.1 Inleiding De gemeenten Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout, Noordwijk en Teylingen hebben op dit moment allemaal een of meerdere weekmarkten (zie tabel 1.1). In deze vijf gemeenten wonen iets meer dan 120.000 inwoners. De vijf gemeenten vormen samen de Duin- en Bollenstreek. Door diverse landelijke ontwikkelingen, zoals een terugloop in het aantal marktbezoekers en dalende inkomsten op de markten zijn deze toe aan vernieuwing. De gemeenten hebben daarom besloten een vernieuwingstraject op te zetten voor de weekmarkten in de Bollenstreek. Tabel 1.1 Markten in de regio markt
dag
tijdstip
ondernemers
Meer en Houtplein - Lisse
maandag
11.00-16.00
± 21
H. Dunantplein - Hillegom
dinsdag
09.00-15.00
± 15
Centrum - Noordwijkerhout
maandag
11.00-16.00
± 14
donderdag
09.00-16.00
± 33
vrijdag
09.00-17.00
±7
donderdag
11.00-17.00
± 28
dinsdag
11.00-17.00
±6
Sassenheim - Teylingen Voorhout - Teylingen S. van Ettenstraat - Noordwijk Hoofdstraat – Noordwijk aan zee
De uitdaging is om de markten toekomstbestendig en nog aantrekkelijker te maken. Deze uitdaging, het bedrijfsmatig aanpakken van de warenmarkten, is opgepakt met vertegenwoordigers van de gemeenten, vertegenwoordigers van de markt en de CVAH.
1.2 De Markt van Morgen De Markt van Morgen is een bestaande markt die volledig nieuw wordt ingericht of een nieuwe markt. ‘Nieuw’ gaat verder dan het leveren van een fysieke kwaliteitsimpuls. Traditionele regels worden losgelaten, waarbij een nieuwe marktverordening of -overeenkomst wordt opgesteld en de exploitatie en organisatie van de markt niet langer een taak is van de gemeente maar bij een zelfstandige rechtspersoon wordt neergelegd. Kortom, minder gemeentelijke regelgeving en meer ruimte voor ondernemerschap. In het vernieuwingsproces zijn twee hoofdlijnen te onderscheiden: de markt als onderneming en de markt als organisatie. Hieronder wordt kort omschreven hoe deze twee hoofdlijnen eruit zien.
1
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Inleiding
De markt als onderneming De markt als onderneming is de vertaling van de huidige markt naar een toekomstgerichte, bedrijfsmatig opgezette en georganiseerde weekmarkt. Een markt die een waardevolle aanvulling vormt op het voorzieningenaanbod en de centrumfunctie van iedere gemeente. Het voorliggende businessplan bevat onderdelen als een marketingconcept, een beeldmerk, analyses van praktische- en economische haalbaarheid en een begroting, bedoeld als praktische leidraad voor de uitvoerende organisatie van de weekmarkten. De markt als organisatie Voor de gemeentelijke organisaties is de keuze voor de wijze waarop de markt op afstand wordt geplaatst (de markt als organisatie) essentieel. Deze keuze vloeit voort uit de beslissing welke taken en bevoegdheden de gemeenten willen uitbesteden. Dit roept natuurlijk vragen op: wie organiseert wat? Op welke manier wordt het georganiseerd? Wie is verantwoordelijk? Deze aspecten komen aan bod in een organisatieplan waarin wordt gekozen voor een organisatiemodel en wordt vastgelegd wie de uitvoerende organisatie van de weekmarkten zal worden.
1.3 Het proces Bij vernieuwing van bestaande markten vormt het functioneren van de bestaande markten het uitgangspunt bij vernieuwing. Dit huidige functioneren is in de afgelopen maanden in kaart gebracht middels een interne en externe analyse. Er is onder andere gekeken naar de opstelling, aanbod en branchering van de markten, de financiële situatie en ook zijn bezoekers aan het woord gelaten om meer te weten te komen over tevredenheid, bezoekgedrag en bestedingen. De externe analyse heeft geleid tot inzicht in onder meer demografische ontwikkelingen en trends op het gebied van detail- en ambulante handel. De uitkomsten van deze eerste fase zijn gebundeld in een SWOT-analyse en vormen het vertrekpunt voor het vervolg, namelijk de vernieuwde markten in de Bollenstreek.
1.4 Leeswijzer In het tweede hoofdstuk wordt een SWOT-analyse gepresenteerd van de vernieuwde markten in de Bollenstreek. In het derde hoofdstuk wordt ingegaan op de economische haalbaarheid en in hoofdstuk 4 staan de uitgangspunten centraal die bij de nieuwe markten horen. Hoofdstuk 5 gaat in op de organisatie en inrichting van de nieuwe markten en hoofdstuk 6 geeft antwoord op de vraag wie verantwoordelijk wordt voor de administratie en geeft een begroting weer voor de warenmarkten in de verschillende gemeenten. Het laatste hoofdstuk bevat een plan van aanpak en tijdschema.
2
2
Hoofdstuk
Uitgangspunten
3
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
2. Uitgangspunten In dit hoofdstuk wordt voor de vijf gemeenten eerst de huidige situatie beschreven. Vervolgens wordt gekeken of er binnen de vijf gemeenten bijzonderheden zijn als het om het huidige beleidskader gaat met betrekking tot ambulante handel. Dit hoofdstuk eindigt met een SWOT-overzicht dat toepasbaar is op de verschillende weekmarkten in de Bollenstreek.
2.1 Huidige situatie in Hillegom De markt in Hillegom vindt wekelijks plaats op dinsdag van 9.00 tot 15.00 uur. Er staan ongeveer 15 marktondernemers op de markt in Hillegom, waarvan er 10 food-artikelen verkopen (inclusief ter plekke consumeren). Hieronder worden de belangrijkste uitkomsten uit de bezoekersenquête kort samengevat: de markt trekt vooral bezoekers uit Hillegom zelf (83 procent). Daarnaast komt 5 procent van de bezoekers uit een van de vier andere gemeenten van de Bollenstreek en de overige 12 procent is afkomstig uit overige plaatsen de gemiddelde bezoeker van de markt is trouw aan de markt in Hillegom: 58 procent gaat iedere week naar de markt een ruime meerderheid is 55 jaar of ouder (62 procent). Dit verschilt niet met het landelijke beeld de kwaliteit van het aanbod is de belangrijkste reden om de markt in Hillegom te bezoeken, waarbij dan vooral groente, fruit en kaas worden gekocht. over het geheel genomen zijn bezoekers tevreden over de Hillegomse markt: het gemiddelde cijfer is een 6,8 gemiddeld besteden bezoekers 16 euro op de markt. Landelijk ligt de gemiddelde besteding per bezoek rond de 25 euro Sterkste punten punten van de markt van Hillegom
4
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
Verbeterpunten voor de markt van Hillegom
2.2 Huidige situatie in Lisse In Lisse is er iedere maandag van 11.00 tot 16.00 uur markt. De markt is gevestigd op het Meer en Houtplein. Op deze markt zijn wekelijks 21 ondernemers te vinden, waarvan 8 ondernemers foodartikelen (inclusief ter plekke consumeren) verkopen. De resultaten van de bezoekersenquête in Lisse worden hier niet weergegeven doordat het aantal respondenten op de dag van de bezoekersenquête door slechte weersomstandigheden zeer laag was (n=10).
2.3 Huidige situatie in Noordwijkerhout In Noordwijkerhout staat elke maandag van 11.00 tot 16.00 uur een weekmarkt. De markt staat in het centrum en er zijn wekelijks ongeveer 14 ondernemers te vinden. De meerderheid van de marktkooplui verkoopt food-producten (9 ondernemers). Hieronder worden de belangrijkste uitkomsten uit de bezoekersenquête kort samengevat: bijna alle marktbezoekers komen uit Noordwijkerhout (90 procent) iets meer dan de helft van de bezoekers (55 procent) is wekelijks op de markt te vinden de meerderheid van de bezoekers is 55-plus (62 procent). Dit komt overeen met het landelijke beeld de kwaliteit van het aanbod en sfeer en gezelligheid, evenals nabijheid zijn belangrijke redenen om de markt in Noordwijkerhout te bezoeken. Bezoekers kopen het vaakst groente, fruit en kaas bezoekers beoordelen de markt met een ruime voldoende: een 7,3 bij een bezoek aan de Noorwijkerhoutse markt besteden bezoekers gemiddeld 18 euro. Landelijk ligt de gemiddelde besteding per bezoek rond de 25 euro.
5
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
Sterkste punten van de markt van Noordwijkerhout
Verbeterpunten voor de markt van Noordwijkerhout
2.4 Huidige situatie in Noordwijk In Noordwijk staat elke dinsdag op de Hoofdstraat een kleine weekmarkt met ongeveer 6 ondernemers. Elke donderdag staat er in Noordwijk op de S. van Ettenstraat een weekmarkt met ongeveer 28 ondernemers waarvan er 15 ondernemers food-producten verkopen. Hieronder worden de belangrijkste uitkomsten uit de bezoekersenquête van de markt op de S. van Ettenstraat kort samengevat: bijna alle marktbezoekers komen uit Noordwijk (92 procent) bijna driekwart van de bezoekers (72 procent) is wekelijks op de markt in Noordwijk te vinden de meerderheid van de bezoekers is 55-plus (73 procent). Een meerderheid aan 55-plussers wijkt niet af van het landelijke beeld de kwaliteit van het aanbod en sfeer en gezelligheid zijn belangrijke redenen om de markt te bezoeken. Bezoekers kopen het vaakst groente, fruit en bloemen en tuinplanten bezoekers beoordelen de markt met een ruime voldoende: een 7,4 bij een bezoek aan de Noordwijkse markt besteden bezoekers gemiddeld 20 euro
6
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
Sterkste punten van de de markt van Noordwijk
Verbeterpunten voor de markt van Noordwijk
2.5 Huidige situatie in Teylingen De gemeente Teylingen heeft twee weekmarkten. Op donderdag kunnen inwoners tussen 08.30 en 16.00 uur bij ongeveer 33 marktondernemers terecht in Sassenheim en op vrijdag zijn er overdag ongeveer 7 ondernemers te vinden op de markt in Voorhout. In Sassenheim verkopen 15 ondernemers food-producten terwijl er in Voorhout 6 ondernemers te vinden zijn met food-artikelen. De markt in Sassenheim is door bezoekers beoordeeld. Hieronder worden de belangrijkste resultaten samengevat: bijna driekwart van de marktbezoekers komt uit Sassenheim (72 procent). Zes procent komt uit Voorhout, de andere kern in de gemeente Teylingen bijna de helft van de bezoekers (46 procent) is wekelijks op de markt te vinden ongeveer de helft van de bezoekers is 55-plus (54 procent) de kwaliteit van het aanbod en sfeer en gezelligheid zijn belangrijke redenen om de markt te bezoeken. Bezoekers kopen het vaakst groente, fruit en vis bezoekers zijn goed te spreken over de markt en waarderen de markt met een gemiddelde van een 7,7 bij een bezoek aan de Sassenheimse markt besteden bezoekers gemiddeld 18 euro
7
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
2.6 Beleidskader Voor een succesvolle invoering en realisatie van nieuwe markten is het van groot belang deze af te wegen in relatie tot andere beleidsvelden, maar ook tot reeds eerder gemaakte beleidskeuzes met betrekking tot ambulante handel. Bureau Berenschot heeft in 2012 een onderzoek uitgevoerd naar de bestuurlijke toekomst van de verschillende gemeenten in de Duin- en Bollenstreek 1. Naar aanleiding van dit onderzoek is besloten om meer in te gaan zetten op meer samenwerking tussen de verschillende gemeen ten. Een vernieuwing van de verschillende warenmarkten in de gemeenten in de Duin- en Bollenstreek past goed bij de beleidsmatige ambitie van de gemeenten om meer samen te werken en kan leiden tot de volgende voordelen: de nieuwe markten dragen bij aan de versterking van de verzorgingsfuncties van de centra de weekmarkten zullen door de veranderende opzet aan (gemeenschappelijke) uitstraling winnen en daarmee het imago van de Bollenstreek mede versterken een meer bedrijfsmatige opzet van de markt past bij de faciliterende en stimulerende rol van de gemeenten met waar mogelijk meer markt en minder overheid profileren met een ‘markt nieuwe stijl’ Naast de beleidsmatige ambitie sluit de keuze om voorop te lopen in de keuze voor een markt ‘nieuwe stijl’ ook aan bij de bestuurlijke ambitie van de verschillende gemeenten die in hun collegeprogramma’s het doel nastreven om meer verantwoordelijkheden bij burgers en organisties zelf neer te leggen. Dit past ook bij het streven van de verschillende gemeenten om een regiegemeente te zijn. Dit betekent dat de gemeente vooral de uitvoerende taken van een gemeente op afstand wil zetten door deze over te dragen aan externe partners of aan het maatschappelijk middenveld. Verzelfstandiging van de weekmarkt betekent dat er meer verantwoordelijkheden, maar óók meer kansen worden neergelegd bij de marktondernemers en de gemeente zich versterkt kan richten op haar kerntaken. Marktondernemers krijgen dus meer ruimte en mogelijkheden op commercieel vlak en de gemeente gaat sturen op kerntaken. Hieronder staan enkele passages uit de verschillende collegeprogramma’s van de verschillende gemeente in de Bollenstreek waarbij gemeenten aangeven minder regeldruk te willen en meer over te laten aan particulier initiatief.
1
Bron: Bestuurlijke toekomst Duin- en Bollenstreek. Berenschot (2012).
8
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
Hillegom: ‘We volgen het rijksprogramma over het verminderen van regeldruk.’ Lisse: ‘Wij werken er continu aan om een compacte gemeentelijke organisatie te zijn die met (publieke of private) partners de gewenste einddoelen op een zo effectief en efficiënt mogelijke wijze realiseert. Samenwerken, uitbesteden of verzelfstandigen van taken zijn daarbij geen doel op zich, maar iets wat alleen wordt nagestreefd als daardoor toegevoegde waarde ontstaat.’ Noordwijk: ‘Particuliere initiatieven, investeringen en werkgelegenheid staan onder druk. Er ligt een grote taakstelling om de financiële toekomst van Noordwijk op rechte koers te houden. Het zal nodig zijn om scherpe keuzes te maken en vaker zaken over te laten aan particulier initiatief.’ Noordwijkerhout: ‘Indien een begrotingstekort dreigt, worden de volgende maatregelen genomen: ombuigen/heroverwegen gemeentelijke taken.’ Teylingen: ‘Een regisserende gemeente leidt tot verlichting van de administratieve lasten voor inwoners, ‘ verenigingen, instellingen en bedrijven. Een regisserende gemeente laat meer over aan de samenleving en zal dus met minder regels en papier haar beleid vorm kunnen geven. Deregulering is dan één van de uitdagingen, die verder ingevuld zal worden.’
2.7 SWOT-analyses Aan de hand van SWOT-analyses zijn per markt de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen in beeld gebracht. Door confrontatie van de sterke en zwakke punten van de huidige markten als winkelgebied met de kansen en bedreigingen ontstaat inzicht in de ontwikkelkansen en strategische speerpunten voor de markten in de Bollenstreek. Het overzicht is samengesteld op basis van onderzoek onder bezoekers van de markten, waarneming ter plekke, informatie afkomstig van de gemeenten en bespreking/overleg met stakeholders. De kansen die zijn opgenomen in de SWOT-analyse zijn tijdens een interactieve bijeenkomst met marktondernemers, gemeente, vertegenwoordigers vanuit detailhandel en andere stakeholders verder uitgewerkt. Voor elke kans zijn concrete acties bedacht die kunnen worden ondernomen om de betreffende kans te verzilveren. De uitwerkingen van deze kansen (opgenomen in bijlage 2) zijn vervolgens gebruikt als input voor het marketing- en communicatieconcept (hoofdstuk 4).
9
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Uitgangspunten
SWOT-overzicht weekmarkt Bollenstreek sterkten
zwakten •
oriëntatie in Sassenheim en Lisse wat lager (groot aandeel non-food)
veel ‘eigen’ bezoekers -> sociale, lokale functie
•
relatief grote groep ‘afhakers’
•
kwaliteit van het aanbod (vooral gericht op food)
•
omvang van het aanbod (consumentenbeleving)
•
sfeer en gezelligheid
•
in Hillegom sfeer/gezelligheid minder genoemd
•
centrale locaties
•
in Noordwijk weinig synergie
•
vaste, bekende standplaatshouders (binding)
•
bestedingen relatief laag
•
ruim opgezet, brede looppaden
•
lege/open plekken/zichtlijnen
•
trouwe, frequente bezoekers
•
kansen
bedreigingen
•
groei van de bevolking
•
afnemende oriëntatie op markten
•
vergrijzing (markt als sociaal ontmoetingspunt)
•
concurrentie met andere markten, winkels
•
meer samenwerking met gevestigde detailhandel en horeca
•
openingstijden markt
•
bovenlokale uitstraling
•
regiobezoeker = ‘grilliger’ (Sassenheim)
•
markt vermarkten: marketingplan maken & uitvoeren
•
onvoldoende luisteren naar de consument
•
de tijd is rijp voor vernieuwing en andere organisatievormen: regionale aanpak!
•
bezuinigingen overheid
2.8 Toekomst van de markten in de Bollenstreek Uit de SWOT analyse blijkt dat er genoeg kansen zijn om de negatieve spiraal van minder bezoekers en toenemende concurrentie van winkels te kunnen doorbreken. Daarvoor is wel een integrale visie en aanpak van de markt een belangrijk kader voor het maken van de juiste keuzes voor de weekmarkten in de Bollenstreek. Er liggen genoeg kansen. Met een sterk en doelgroepgericht concept kunnen marktbezoekers worden teruggewonnen. De voor markten belangrijke doelgroep – ouderen – zal in de komende jaren in omvang toenemen. Vanuit warenmarktperspectief is dat niet ongunstig: ook deze groep kiest namelijk vaker dan gemiddeld voor de markt. Bij de vorming van een visie en aanpak zal in ieder geval plaats moeten zijn voor het formuleren van de beoogde onderscheidende kenmerken van de markten in de Bollenstreek. Verder kan een betere samenwerking met winkeliers bijdragen tot meer draagvlak voor het in gang zetten van initiatieven en maatregelen. Samenwerking met winkeliers, door bijvoorbeeld het organiseren van evenementen of een gezamenlijk opgezette reclame- en actiefolder, kan voor beide voordeel opleveren. Een nieuwe meer bedrijfsmatige opzet van de markten in de Bollenstreek maakt het voor ondernemers beter mogelijk kansen te pakken, stelt het gemeenten in staat te ‘herbezinnen op kerntaken’ en meer regels op afstand te plaatsen, biedt een regionale aanpak meer aangrijpingspunten voor enerzijds efficiency en anderzijds voor een sterke gemeenschappelijke uitstraling, met behoud van het eigene.
10
3
Hoofdstuk
Economische haalbaarheid
11
De Markt van Morgen in Aalten en Dinxperlo • Economische haalbaarheid
3. Economische haalbaarheid 3.1 Draagvlak Voor een succesvolle vernieuwing van de markten in de Bollenstreek is draagvlak onontbeerlijk. Zowel bij de gemeenten als ondernemers op de warenmarkten bestaat draagvlak voor de verzelfstandiging van de markt. Ondernemers zien de ruimte voor ondernemerschap die ontstaat in de vernieuwde opzet van de markt. Het is daarnaast ook goed om vanuit economisch perspectief te kijken naar de marktruimte in de Bollenstreek. Door de werkelijke omvang van de markten te relateren aan de theoretische ruimte voor deze markt ontstaat inzicht in het economisch functioneren en de eventuele ontwikkelruimte. Die theoretische ruimte kan berekend worden door uit te gaan van (landelijke) kengetallen en normbedragen.
3.2 Marktruimtebenadering In het structuuronderzoek ambulante handel (2011) is becijferd dat de bestedingen in de totale ambulante handel € 2,6 miljard op jaarbasis bedragen. Daarvan wordt circa € 1,65 miljard besteed op warenmarkten en € 560 miljoen bij standplaatsen (de rest op braderieën en bij venters). Per hoofd van de bevolking komt dat neer op ongeveer € 130 aan bestedingen op warenmarkten en bij standplaatsen samen. De markten in de vijf gemeenten uit de Bollenstreek kunnen in onderlinge samenhang worden beschouwd. Inwoners van de afzonderlijke gemeenten kunnen immers naar markten in andere gemeenten gaan, ook omdat de openingstijden dit mogelijk maken. De totale bevolking van het gebied is ruim 120.000. De potentiële omzet op de warenmarkten en op standplaatsen samen komt dan uit op € 15,6 miljoen. Uit het koopstromenonderzoek uit 2011 (KSO Randstad) is bekend dat 22 procent van het marktbezoek buiten de vijf gemeenten plaatsvindt. Belangrijke markten buiten het gebied zijn die in Katwijk en vooral de markt in Leiden. Van buiten het gebied van de vijf gemeenten is 9 procent van de bezoekers afkomstig, grotendeels uit Katwijk en vooral Haarlemmermeer. Wanneer voor deze toevloeiing en afvloeiing wordt gecorrigeerd komen de theoretische bestedingen uit op € 13,5 miljoen. Binnen de gemeenten zijn behalve de in totaal 7 weekmarkten ook standplaatsen aanwezig, die een substantieel deel van de bestedingen in de ambulante handel zullen opnemen. Als van landelijke kengetallen wordt uitgegaan, bedragen de theoretische bestedingen uitsluitend op de markten samen € 10 miljoen. Uit het koopstromenonderzoek is ook bekend hoe de oriëntatie op de afzonderlijke markten zich onderling (procentueel) verhoudt en kunnen de bestedingen per markt worden berekend. De zo geschatte bestedingen op de warenmarkten kunnen gecombineerd worden met landelijke kengetallen voor omzet van marktondernemers, om zo de theoretische omvang te bepalen van goed functionerende warenmarkten.
12
De Markt van Morgen in Aalten en Dinxperlo • Economische haalbaarheid
Uit het landelijke structuuronderzoek komt de gemiddelde omzet per verkoopuur naar voren2. Deze omzet loopt sterk uiteen voor de verschillende branches. In de foodbranche bedraagt de gemiddelde omzet € 212,- per verkoopuur, voor bloemen en planten is deze € 187,- in de textiel € 47,- en in de overige non-food € 44,-. Gemiddeld voor alle branches is de omzet per verkoopuur in Nederland € 129,-. Op de markten in de vijf gemeenten is de foodsector sterk vertegenwoordigd en er moet daarom gerekend worden met een duidelijk hogere omzet per uur dan gemiddeld. Gerekend is met een omzet van € 200,- per uur. De gemiddelde omzet per ondernemer per jaar per marktdag is in principe afhankelijk van het aantal openingsuren van de markt. De openingstijden van de markten zijn echter van dien aard dat de overblijvende uren op de marktdag niet voor verkoop gebruikt kunnen worden (met uitzondering van de markt in Warmond). Ondernemers kunnen dan niet de benodigde dagomzet halen en daarom is ook gerekend met een fictieve openingstijd van 8 uur. In tabel 3.1 zijn de kengetallen en waarden opgenomen waarmee is gerekend. In tabel 3.2 is de theoretische ruimte voor de warenmarkt weergegeven, waarbij de ondergrens is bepaald door te rekenen met een marktdag van 8 uur. Uit de berekening volgt dat er enige ruimte voor uitbreiding is in Lisse en Hillegom. De markten in Noordwijk en Sassenheim hebben ongeveer de berekende maximale omvang en de omvang van de markt in Noordwijkerhout valt binnen de bandbreedte. De markt in Noordwijk aan Zee zal een positief effect merken van toerisme. De omvang van de markt kan daarom groter zijn dan berekend. Bij een dergelijke berekening past de kanttekening dat er met normbedragen wordt gewerkt. Het niet kunnen behalen van zo’n ‘normomzet’ staat het ondernemerschap niet in de weg, maar maakt het voor de markt als geheel wel moeilijker om goed en professioneel te opereren. Tabel 3.1 Gebruikte kengetallen en waarden voor de warenmarkten. variabelen
waarde
inwoners vijf gemeenten Bollenstreek
120.245
omzetpotentieel per hoofd in Nederland (landelijk totaal gemiddeld)
€ 96
afvloeiing markten buiten gebied vijf gemeenten
22%
toevloeiing van buiten gebied vijf gemeenten
9%
totale omzet
€ 10 miljoen € 200
benodigde omzet per verkoopuur
2
Bron: HBD, Structuur in de markt, 2011.
13
De Markt van Morgen in Aalten en Dinxperlo • Economische haalbaarheid
Tabel 3.2 Berekende ruimte voor marktondernemers. aandeel
besteding
open
ruimte
aanwezig
(%)
(€)
(uren)
(ondernemers)
(ondernemers)
Hillegom
16%
1.600.000
6
19 – 25
15
Lisse
19%
1.900.000
5
23 -36
21
Noordwijk
17%
1.700.000
6
20 - 27
28
Noordwijk aan Zee
3%
300.000
6
4-5
7
Noordwijkerhout
10%
1.000.000
5
12 - 19
14
Sassenheim
24%
2.400.000
7
29 - 33
33
Voorhout
7%
700.000
8
8
7
Warmond
3%
300.000
2x3
5-6
6
markten
* hoewel niet aangemerkt als markt maar als standplaats is Warmond wel meegenomen in de berekening. Dit vanwege de gebleken oriëntatie op de ‘markt’ in Warmond in het koopstromenonderzoek.
14
Hoofdstuk
Markt van Morgen
4
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Markt van Morgen
4. Markt van Morgen 4.1 De vernieuwde weekmarkten in de Bollenstreek De vernieuwde markten in de Bollenstreek zullen allemaal op dezelfde tijden en plaatsen blijven plaatsvinden (zie tabel 1.1 in hoofdstuk 1.)
4.2 Uitgangspunten van de vernieuwde markten Voor de vernieuwde markten in de Bollenstreek is door Strøm Creative Marketing een marktbeeld ontwikkeld op basis van het onderzoek onder bezoekers van de markt en discussies en input van de ondernemers van de markt in de werkgroep. De inspiratie en het concept voor de markten in de Bollenstreek op de volgende pagina in beeld gebracht, zijn gebaseerd op de volgende uitdagingen: leegloop voorkomen (hoe stimuleren we de traffic naar de markten in de Bollenstreek?) zorgen voor 7 aantrekkelijke markten in de Bollenstreek (hoe brengen we de ‘marktbeleving’ weer terug op de markt?) stimuleren van bestedingen op de markten (hoe zorgen we ervoor dat de klanten op de markt verleid worden net even meer te kopen dan ‘gepland’?) Marktconcept in beeld
16
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Markt van Morgen
Samenvatting inspiratie in woord & beeld
4.3 Identiteit van de vernieuwde markten Het beeldmerk Voor het sterk neerzetten en uitdragen van de nieuwe markt is een visueel communicatieconcept van groot belang. Hiermee profileert de markt zich als zelfstandige organisatie met een ‘eigen’ gezicht in de vorm van logo’s/beeldmerken. Dit geeft de markt een kapstok om alle communicatie aan op te hangen. Het concept voor de markt biedt input voor het ontwerp en de realisatie van communicatie uitingen. Belangrijk voor de ontwikkeling van communicatiemiddelen is een basis huisstijl die als herkenbaar onderdeel op uitingen terug gaat komen. Deze huisstijl komt in elke communicatie-uiting terug; van actiekranten, advertenties, briefpapier, flyers, posters tot voorzeilen etc.
17
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Markt van Morgen
Bij het ontwerp van het logo voor de vernieuwde markt heeft Strøm Creative Marketing de ‘Bol’ als vertrekpunt gehanteerd: “zonde om een dergelijk typisch element niet te gebruiken”.
Vertaling van het beeldmerk Op basis van de ontwikkelde strategie en identiteit/visualisatie heeft Strøm Creative Marketing vertalingen gemaakt naar een aantal communicatie-uitingen. Afhankelijk van vooraf gedefinieerde (reclame)doelstellingen en het beschikbare budget is gezamenlijk een verantwoorde keuze in vertalingen te maken. In het marketingplan voor de markt heeft Strøm Creative Marketing een aantal voorbeelden uitgewerkt van de verschillende vertalingen. Hiervoor wordt verwezen naar de aparte bijlage.
4.4 Organisatie van de vernieuwde markten Zoals besproken in de inleiding is de keuze van de gemeenten voor de kaders waarbinnen de markt (bedrijfsmatig) georganiseerd wordt een belangrijke. Er zijn diverse juridische modellen mogelijk voor het organiseren van de warenmarkt. Het is daarmee mogelijk om een ander model te kiezen dan het huidige, een stelsel van individuele vergunningen, zoals in Nederland gangbaar is. Onderstaand worden kort drie juridische modellen beschreven die een alternatief kunnen vormen voor het individuele vergunningenstelsel. 1. Het mandaatmodel De individuele vergunningen worden niet meer direct door het College verleend. Er wordt een rechtspersoon geselecteerd die de vergunningen verleent namens het College. De juridische benaming voor het verlenen van in casu vergunningen namens een bestuursorgaan is ‘mandaat’.
18
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Markt van Morgen
Het College blijft verantwoordelijk, de rechtspersoon geeft geen vergunningen af uit eigen naam, maar, zoals gezegd, namens het College. Voor dit model behoeft de marktverordening niet perse te worden aangepast. Voor de marktkooplieden behoeft niet veel te veranderen (althans indien de gemeente geen (verdere) veranderingen voorstaat). 2. Het organisatiemodel In dit model verleent het College slechts één vergunning aan één organisatie (rechtspersoon). Deze rechtspersoon heeft vergunning om de warenmarkt te organiseren. De rechtspersoon sluit vervolgens contracten af met de marktkooplieden. Er worden geen leges meer geheven. De marktkooplieden betalen een bedrag aan de rechtspersoon. 3. Het stelsel zonder vergunningen De Gemeentewet verplicht niet tot het hanteren van een vergunningstelsel. Het organiseren van de warenmarkt kan dus ook zonder de vergunningen zoals eerder vermeld. Het College stelt wel een markt in, maar verleent geen vergunningen. De gemeente sluit een contract af met een rechtspersoon die de markt gaat organiseren. Afspraken over de wijze waarop, de financiële aspecten etc. worden vastgelegd in het contract. In het derde model (stelsel zonder vergunningen) wordt een overeenkomst van opdracht gesloten tussen de gemeente en de rechtspersoon. Bij het hanteren van de modellen 2 en 3 kan, naast de publiekrechtelijk documenten (mandaatbesluit of vergunning), ook een overeenkomst worden aangegaan door partijen, waarin de privaatrechtelijke aspecten van de relatie worden neergelegd, zoals bekostiging etc. Rechtspersoon: verschillende opties In dit businessplan wordt er vanuit gegaan dat in de nieuwe situatie de organisatie en het beheer van de markt niet meer in handen zijn van de gemeenten, maar van een zelfstandig organiserende partij (rechtspersoon). Tijdens gesprekken met ondernemers en de gemeenten hebben beide partijen aangegeven het organisatiemodel met een stichting een geschikt concept voor de markten in de Bollenstreek te vinden. Dit kan bijvoorbeeld een initiatief zijn vanuit de ondernemers op de markt, in een op te richten stichting of aansluiting bij een bestaande partij. Het juridisch model (stelsel) dat hierbij wordt toegepast is een beslissing van de gemeente. Ongeacht de keuze voor model en organisatievorm, de nieuwe organiserende partij verzorgt de administratie, zorgt voor de aanstelling van een marktmanager (zie ook paragraaf 5.4) en verzorgt aan het eind van het jaar financieel verslag voor gemeente/raad om aan te geven dat er zaken worden gedaan met een professionele partner. Deze uitvoerende organisatie zal zorgen voor een markt in ‘nieuwe stijl’, met een nieuw, fris en meer bedrijfsmatig concept: een markt die zich onderscheidt van markten in omliggende gemeenten en die aantrekkelijker wordt voor (winkelend) publiek. Marktmanager Het management van de markt is in handen van de organiserende partij. Om dit management inhoud te geven, is de eerste stap het aantrekken van een marktmanager.
19
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Markt van Morgen
De marktmanager • is in dienst van en wordt betaald door de organiserende partij • voert het businessplan & marketingplan uit • bewaakt de kwaliteit van de markt • is aanspreekpunt voor ondernemers, gemeente en anderen Het wordt aan de toekomstige organiserende partij aanbevolen deze persoon al vroeg in het proces te zoeken en bij de plannen rond de markt te betrekken. De marktmanager kan ook de uitvoering op zich nemen van de volgende taken: • contract afsluiten met een kramenzetter • opstellen calamiteitenplan • opzetten administratie • verzekeringen
4.5 Samen de markten organiseren De gemeenten in de Bollenstreek hebben de ambitie om te komen tot een succesvolle samenwerking als het gaat om het organiseren van de markten. Alle gemeenten zijn het erover eens dat de warenmarkt een economische trekker is, en moet worden gezien als een voorziening die je als gemeente wil behouden en versterken. Bundeling van krachten leidt tot een efficiëntere aanpak van de uitvoering van taken en bundeling van kennis en capaciteit. De basis voor de samenwerking is in de Bollenstreek zeker aanwezig, ook gelet op de voordelen die het gezamenlijk organiseren met zich meebrengt: bundeling van kennis en capaciteit, bijvoorbeeld een regionale beleidsadviseur warenmarkten, en leren van elkaar schaalgrootte biedt mogelijkheden markten professioneler en efficiënter te organiseren, bijvoorbeeld 1 marketeer, gezamenlijke inkoop materialen en diensten, bundelen advertenties & reclame, marktmanager met meerdere markten in beheer beperking van risico’s en aansprakelijkheid door het uitbesteden van (een deel van) de organisatie Specifiek voor samenwerken in de organisatie van markten is dat er veel betrokken partijen zijn die een rol spelen op de (bestaande) markt en betrokken willen zijn in het proces. Het is goed en het wordt aangeraden om vooraf deze betrokkenheid helder te formuleren en af te bakenen. Dit kan bijvoorbeeld met een klankbordgroep met daarin o.a. ambulante ondernemers en de gemeenten. Wanneer er wordt overgegaan op het bedrijfsmatige organiseren van de markten in de Bollenstreek, is een extra stap het ‘ontwerp’ van de samenwerking. Vervolgens kunnen het juridisch model en de rechtsvorm worden gekozen. Hoofdstuk 7 bespreekt de andere vervolgstappen.
20
5
Hoofdstuk
Organisatie en inrichting
21
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Organisatie en inrichting
5. Organisatie en inrichting In de voorgaande hoofdstukken zijn strategische uitgangspunten, afwegingen en marktverkenningen gemaakt die te vertalen zijn naar de nieuwe markten in de Bollenstreek. Wat betekent dit voor de organisatie en inrichting van de nieuwe markten?
5.1 Fysieke voorwaarden In de nieuwe situatie zal elke gemeente voorzien in en verantwoordelijk zijn voor de marktlocaties. Met de uitvoerende organisatie worden afspraken gemaakt over welke voorzieningen aanwezig zullen zijn om de markt te kunnen laten functioneren. Denk hierbij aan: • een vlakke, egale en eenvoudig reinigbare bestrating • een locatie vrij van hindernissen en obstakels • stormvoorzieningen in de bestrating (verankering marktkramen) • toegankelijkheid marktlocatie, voor vracht- en verkoopwagens, ruime op- en afritten marktlieden, voldoende manoeuvreerruimte, bereikbaarheid individuele kramen bij op en afbreken • betrouwbare elektriciteitsvoorzieningen (verlichtingen, vriezen, koelen, betalen) • sanitaire voorzieningen (toiletvoorzieningen voor marktondernemers, stromend water (in het gemeentehuis)) • adequate afwatering (afvoeren afvalwater kramen en reiniging) • voldoende ruimte voor hulpdiensten (toegangswegen en marktlocatie) Het aantal marktverplaatsingen is bij voorkeur zo beperkt mogelijk. Idealiter worden de marktlocaties in de verschillende gemeenten op marktdagen niet gebruikt voor kermissen, evenementen etc. waardoor de warenmarkt verplaatst zou moeten worden; marktlocaties die elk dus 52 dagen per jaar beschikbaar zijn voor de warenmarkt!
5.2 Inrichting Op alle marken in de verschillende gemeenten in de Bollenstreek worden de huidige opstellingen gehandhaafd. Wanneer hier in de toekomst van wordt afgeweken, zal zorgvuldig rekening moeten worden gehouden met bestaande, opgebouwde rechten (met inachtneming van de overgangsregeling). Samenspraak- en –werking met bestaande ondernemers is hierin belangrijk. Daarnaast geldt –in het kader van de bedrijfsmatige aanpak- dat zal worden gekeken naar wat economisch de optimale opstelling zal zijn, met veel ruimte voor flexibiliteit. Daarnaast zijn in het algemeen belangrijke uitgangspunten voor een goede marktopstelling een compact, aaneengesloten opzet. De opstelling is niet gesloten maar open, ook naar omliggende consumentgerichte voorzieningen (m.n. winkels of horeca) zodat er sprake is van wisselwerking en goede, ‘uitnodigende’ zichtlijnen. Ook is aansluiting met het kernwinkelapparaat van belang, omdat ze beide complementair kunnen bijdragen aan de bezoekersstromen. Een marktopstelling moet zodanig zijn dat bezoekers worden geprikkeld over de markt te lopen en er langer te verblijven, wat kan betekenen niet te kiezen voor traditionele lintopstelling maar een combinatie van lint- en carréstelling, met ruimte voor rust en ‘ter plekke consumeren’. Dit alles natuurlijk met in achtneming van goede veiligheidsroutes (onderdeel van een op te stellen calamiteitenplan).
22
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Organisatie en inrichting
Naast de opstelling is ook de marktindeling van sterke invloed op hoe bezoekers de markt beleven. Een eenzijdige clustering van food en non-food kan een markt eentonig maken en weinig uitnodigend werken voor de consument. Zeker gezien de sterke trekkracht van food is hier strategisch mee om te gaan, bijvoorbeeld door met clusters of thema’s te werken. Routing en positionering vormen belangrijke peilers voor de kracht van markten en kan er toe bijdragen dat sterke kanten van een markt beter benut worden.
5.3 Kooplieden De organiserende partij sluit (individuele) contracten dan wel vergunningen (afhankelijk van het gekozen juridische model) af met marktondernemers. Hierin wordt vastgelegd welke rechten en plichten zij hebben. Als er wordt gekozen voor een organisatiemodel met nieuwe vergunningen, of van een stelsel zonder vergunningen is mogelijk sprake van een overgangssituatie. Hierover kan dan in de nieuwe vergunning of het contract een paragraaf worden opgenomen. Naast de individuele afspraken met ondernemers zijn de algemene afspraken over het functioneren van de markt vastgelegd in een huishoudelijk- en betalingsreglement. Van de ondernemers wordt verwacht dat zij met passie en enthousiasme op de markt staan en hun klanten vriendelijk en hartelijk helpen. Hun doel is het de klanten naar hun zin maken. De ondernemers zijn bereid zich samen als eenheid te profileren. Daarnaast geldt een aantal criteria voor deelname aan de markten in de Bollenstreek: 1. standplaats schoon achterlaten 2. elektronisch betalen 3. verzorgde presentatie 4. materiaal keuze vrij maar moet voldoen aan de eisen van deze tijd 5. onderschrijven hygiënecode (voor zover van toepassing) 6. marktgeld is all-in (promo, energie, kortom alles) 7. verlichting verplicht (als de omstandigheden daar aanleiding toe geven) 8. toewijzing plaats door lokale entiteit 9. onderschrijven kaartsysteem (3 x gele kaart is ontbinden contract) 10. marktgeld per maand middels automatische overboeking / machtiging 11. duidelijke omschrijving te verkopen branche / producten De gemeente zal aan de organiserende partij een overzicht beschikbaar moeten stellen, met daarop de huidige ondernemers aan wie (indien van toepassing) een nieuwe vergunning moet worden verleend, of een contract moet worden afgesloten (afhankelijk van het gekozen juridisch model).
5.4 Marktmanager Om daadwerkelijk invulling te geven aan de bedrijfsmatige aanpak en organisatie van de vernieuwde markten in de Bollenstreek, wordt een marktmanager ingehuurd. Deze marktmanager komt in dienst van de nieuwe organiserende partij. De primaire rol van de marktmanager is het zorg dragen voor de uitvoering van dit businessplan. Daarnaast bewaakt hij of zij de kwaliteit van de markt en is hij/zij aanspreekpunt voor de ondernemers, gemeenten en anderen.
23
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Organisatie en inrichting
De marktmanager krijgt het mandaat om zelfstandig zijn taak uit te voeren en wordt gemachtigd om namens de organiserende partij betalingen te verrichten. Bijlage 3 bevat de functieomschrijving van de marktmanager.
24
6
Hoofdstuk
Financiën en administratie
25
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Financiën en administratie
6. Financiën en administratie 6.1 Administratie De nieuwe uitvoerende partij wordt verantwoordelijk voor een juiste administratie van de warenmarkt. Zij heeft de mogelijkheid (en dit wordt ook aanbevolen) om deze taak uit te besteden aan een extern administratiekantoor. De uitvoerende organisatie verzorgt de financiële administratie (facturatie marktgelden, betalingen), rapporteert per kwartaal over inkomsten en kosten en verzorgt het opstellen van een jaarrekening door de accountant. Aspecten die van belang zijn met betrekking tot de administratie zijn: • administratiekantoor inschakelen, onderbrengen bij een externe partij; • facturering loskoppelen van bestuurders & marktmanager, frequentie = bepalend voor kosten; • accountantscontrole.
6.2 Financiën warenmarkten Bollenstreek Op de volgende pagina volgt een exploitatievoorstel voor de organisatie van alle warenmarkten in de Bollenstreek in 2013. Deze is bedoeld voor de nieuwe organiserende partij. Er wordt uitgegaan van één exploitatie voor alle markten, om zo efficiency en schaalvoordelen te kunnen realiseren. Dit betekent bijvoorbeeld dat er één marktmanager wordt ingehuurd, en dat er eenmalig opstartkosten moeten worden gemaakt voor bijvoorbeeld druk- en/of reclamewerk. Als uitgangspunt zijn de inkomsten die de gemeenten nu genereren uit de markt gehanteerd. Dit is (verschillend per gemeente) het marktgeld, verrekening van energiekosten en inkomsten van reclamegelden. De gezamenlijke inkomsten bedragen € 120.860,--. Voor de nieuwe organiserende partij vormen de energiekosten de belangrijkste kosten. Deze worden één op één met de gemeenten verrekend. Ook hier geldt als uitgangspunt de kosten die nu worden gemaakt voor het verbruik van energie. De energiekosten in de gemeente Teylingen zijn niet bekend: omdat er meerdere voorzieningen gebruik maken van de electravoorziening, is het specifieke verbruik voor de markten in Teylingen niet inzichtelijk. Het in de exploitatie opgenomen bedrag is gebaseerd op het gemiddelde aandeel dat de energiekosten in de andere gemeenten uitmaken van de totale begroting: 13 procent. In de toekomstige situatie zullen de exacte kosten moeten worden berekend, zodat de daadwerkelijke kosten kunnen worden doorberekend aan de organiserende partij.
26
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Financiën en administratie
Tabel 6.1 Exploitatiebegroting warenmarkten Bollenstreek 2013 opbrengsten 2013 inkomsten uit overeenkomsten met ondernemers Hillegom
€ 17.250
Lisse
€ 26.250
Noordwijk
€ 30.200
Noordwijkerhout
€ 12.260
Teylingen
€ 34.900
totaal
€ 120.860
bijdrage sponsoren (bv. winkeliersvereniging)
p.m.
eenmalige bijdrage van gemeenten, bv. voor vergoeding marktmanager
p.m.
totaal:
€ 120.860
uitgaven 2013
nuts energieverbruik (elektriciteit en water)
€ 15.710
energieonderhoud*
€ 12.090
schoonmaak & overige diensten
€12.090
administratief administratie & facturatie + accountant kosten
€12.090
personeel vergoeding marktmanager (incl. BTW)
€ 30.220
marketing ontwerp & organisatie marketing / promotie
€ 11.590
promotiemiddelen
€ 15.000
afschrijvingen / onvoorzien (o.a. bij onvolledige bezetting) totaal:
€12.086 € 120.860
* wellicht voor rekening gemeente en (deels) te verrekenen in de gebruiksovereenkomst gemeente – uitvoerende organisatie
27
7
Hoofdstuk
Plan van aanpak en tijdschema
28
De Markt van Morgen in de Bollenstreek • Plan van aanpak en tijdschema
7. Plan van aanpak en tijdschema Dit hoofdstuk bespreekt de te zetten stappen richting verzelfstandiging van de markten in de Bollenstreek. Dit plan van aanpak is gericht op de planvorming (inclusief het ambtelijk en bestuurlijk traject), gevolgd door de daadwerkelijke uitvoering. Het uitgangspunt is dat de nieuwe voorwaarden voor de warenmarkten in de Bollenstreek voor de zomer van 2013 door de gemeenteraden zijn vastgesteld. Actie
Wie
Definitieve versie businessplan
I&O Research
Procesafspraken maken > vormgeven aan samenwerking
Gemeenten
Keuze voor juridisch model
Gemeenten
Indienen/aanpassen Marktverordening volgens juridisch model
Gemeenten
Selecteren/oprichten organiserende partij
Gemeenten
Besluit over o.a. intrekken/wijzigen verordening, wijzigen instellingsbesluit, in bruikleen geven marktterreinen etc.
College
bepalen voorwaarden aan contract Gemeente – uitvoerende organisatie
Gemeenten
Contract Gemeente – Organisatie
Gemeenten/organisatie
Bepalen voorwaarden aan contract OrganisatieOndernemers
Ondernemers/werkgroep
Werven en aanstellen marktmanager
Organisatie/werkgroep
Contract Organisatie – Ondernemers
Marktmanager/Ondernemers
Vaststellen datum, organiseren openingen
Marktmanager
Communicatie offensief voor opening
Marktmanager
Uitvoering marketingplan – promotiematerialen, acties, publiciteit
Marktmanager
29
bijlagen
30
Bijlage 1. Resultaten bezoekersenquête Tabel 1 Herkomst bezoekers uit eigen woonplaats Hillegom
83%
Noordwijkerhout
90%
Noordwijk
92%
Sassenheim
72%
Tabel 2 Hoe vaak bezoekt u de markt? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
1 x per week
58%
55%
72%
46%
1-2 keer per maand
18%
16%
20%
23%
minder dan 1 x per maand
15%
24%
1%
17%
doorgaans nooit
9%
6%
7%
14%
weet niet/geen antwoord
0%
0%
0%
0%
Sassenheim
Tabel 3 Wat is voor u de belangrijkste reden om de markt te bezoeken? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
gezelligheid/sfeer op de markt
11%
24%
22%
21%
kwaliteit van het productaanbod
52%
33%
55%
23%
aanvulling op het winkelbezoek
11%
16%
1%
8%
lage prijzen
8%
8%
11%
6%
dichtbij
5%
14%
9%
12%
lunchpauze / wandeling
3%
0%
0%
8%
weet niet
0%
0%
0%
0%
anders
8%
4%
1%
23%
Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
69%
83%
75%
40%
vis
32%
12%
16%
31%
bloemen en planten
10%
15%
36%
23%
kaas
40%
52%
33%
19%
brood en banket
19%
15%
4%
22%
andere etenswaren
18%
27%
31%
10%
kleding
6%
6%
19%
12%
huishoudelijke artikelen
0%
2%
0%
1%
vlees
2%
0%
0%
4%
schoenen
0%
0%
0%
1%
stoffen
0%
0%
8%
0%
anders
16%
0%
40%
42%
Tabel 4 Voor welke producten komt u naar de markt? groenten / fruit
31
Tabel 5 Hoe vaak combineert u bezoek aan de markt met bezoek aan de winkels? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
altijd
43%
64%
16%
46%
vaak
25%
15%
12%
14%
soms
18%
10%
15%
9%
doorgaans nooit
13%
12%
57%
12%
weet niet/geen antwoord
2%
0%
0%
0%
Tabel 6 Hoe vaak combineert u bezoek aan de markt met bezoek aan horeca? altijd
Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
6%
8%
0%
8%
vaak
4%
4%
0%
6%
soms
12%
14%
3%
13%
doorgaans nooit
75%
75%
97%
72%
weet niet/geen antwoord
3%
0%
0%
1%
Tabel 7 Welk bedrag heeft u (ongeveer) besteed op de markt of denkt u te gaan besteden? (gemiddelde inclusief niet besteders) Hillegom
16 euro
Noordwijkerhout
18 euro
Noordwijk
20 euro
Sassenheim
18 euro
Tabel 8 Bezoekt u andere markten vaker dan de markt? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
ja
41%
38%
25%
32%
nee
59%
62%
75%
68%
Tabel 9 Hoe beoordeelt u de volgende aspecten van de markt? (% dat aspect met een goed beoordeeld) Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
variatie in het productaanbod
31%
25%
49%
41%
indeling van de markt
37%
39%
64%
58%
uitstraling van de marktkramen
39%
48%
51%
65%
sfeer/gezelligheid op de markt
40%
52%
57%
73%
breedte van de looppaden
75%
42%
73%
79%
openingstijden van de markt
63%
46%
80%
68%
netheid/ hygiëne
64%
58%
79%
71%
klantvriendelijkheid marktkooplieden
73%
85%
96%
87%
reclame en acties
8%
27%
18%
9%
32
Tabel 10 Wat mag er wat u betreft meer verkocht worden op deze markt? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
vis
0%
0%
0%
5%
kleding en accessoires
27%
27%
9%
6%
andere etenswaren
4%
2%
1%
0%
sieraden
15%
4%
11%
0%
groenten / fruit
0%
0%
0%
0%
vlees
2%
4%
0%
1%
kaas
0%
0%
0%
0%
biologische- en streekproducten
16%
15%
15%
4%
etenswaren van buiten Nederland
6%
6%
8%
10%
bloemen en tuinplanten
6%
2%
4%
0%
brood en banket
2%
0%
5%
0%
huishoudelijke artikelen
18%
8%
15%
0%
stoffen
21%
14%
11%
5%
anders
13%
23%
19%
10%
niets
34%
44%
49%
65%
Noordwijk
Sassenheim
Tabel 11 Wat mag er wat u betreft minder verkocht worden op deze markt? Hillegom
Noordwijkerhout
kleding en accessoires
2%
2%
3%
3%
sieraden
2%
0%
0%
0%
bloemen en tuinplanten
0%
0%
1%
0%
groenten / fruit
10%
8%
1%
1%
andere etenswaren
2%
0%
0%
1%
vis
12%
0%
0%
1%
kaas
0%
0%
0%
1%
niets
69%
89%
96%
95%
Tabel 12 K Kunt u in de vorm van een rapportcijfer een algeheel oordeel geven over de markt? gemiddeld cijfer
Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
6,8
7,3
7,4
7,7
Tabel 13 Met welk vervoermiddel bent u naar de markt gekomen? Hillegom
Noordwijkerhout
Noordwijk
Sassenheim
te voet
19%
27%
31%
31%
fiets
37%
48%
39%
32%
bromfiets/scooter
4%
0%
1%
3%
auto
39%
21%
27%
32%
bus (streekvervoer)
0%
0%
1%
0%
touringcar
0%
0%
0%
0%
overig
0%
4%
1%
3%
33
Tabel 14 Geslacht Hillegom
Noordwijkerhout
man
30%
30%
17%
17%
vrouw
70%
70%
83%
73%
34
Noordwijk
Sassenheim
Bijlage 2. Uitwerking kansen bijeenkomst Noordwijk
Locatie: dichterbij de winkels
Handhaven op openingstijden (niet vroegtijdig inpakken)
Budget voor promotie
Noordwijkerhout
Promotie: gezamenlijke folder, samenwerking markt en detailhandel
Verplaatsing rond Witte Kerk
Aantrekken van toeristen
Thema ‘Bollen’
Uitstraling markt
Lisse
Bevolkingsgroei:
Activiteiten voor kinderen organiseren
4x per jaar reclamefolder uitgeven met kortingsbonnen
Koffiebonnen voor bij de HEMA
Samenwerking met winkeliers
Meer budget voor reclame/acties
Vergrijzing:
Zitgelegenheid creëren
Bereikbaarheid vergroten (busjes)
Markt vermarkten:
Samenwerking met andere gemeenten
Toeristen:
Borden met verwijzing naar de markt (bij Camperplaats)
Vernieuwing:
Samenwerken met de regio
Teylingen
Reclamegeld in marktgeld (verordening aanpassen)
Acties kunnen houden bij bijzondere gelegenheden
Locatie standplaatsen aanpassen (Sassenheim) > concurrent ivm dag van de markt
35
Meer parkeerplaatsen (Voorhout)
Blauwe zone beleid aanpassen t.a.v. de markt
Voorhout verruimen > andere locatie
Hillegom
Groei:
Kern Bennebroek, gemeente Katwijk
Nieuwe school (VMBO)
Vergrijzing / Samenwerking:
Met Pluspunt, horeca
Proeverij
Fietsenverkoop > demonstratie elektrische fiets
Plan maken:
Gezamenlijk oppakken
Commercieel exploiteren > organisatie: gezamenlijke beheerder (regionaal)
Toerisme:
Station / Hotel Flora
Ford museum
Stedelijke ontwikkeling
36
Bijlage 3. Functieomschrijving marktmanager Algemeen In opdracht van de uitvoerende partij zorgen voor de organisatie van de markt en naleving van gemaakte afspraken met de ondernemers
Bewaking en bijsturing van het ‘markt-retailconcept’
Stimuleren van samenwerking tussen ondernemers op de markt en samenwerking met de reguliere winkeliers op/rond de Markt (en bij voorkeur ook het hele centrum)
Optimaliseren van het gezamenlijke commerciële resultaat van de markt op basis van vastgestelde KPI’s (Kritieke Prestatie Indicatoren)/doelstellingen
Een positief marktklimaat creëren waarin ondernemers optimaal kunnen presteren.
Het op de kaart zetten van de warenmarkt, qua bekendheid en imago
Rapporteert aan de uitvoerende partij van de weekmarkt
Activiteiten/Taken Account management Contactpersoon en eerste aanspreekpunt voor ondernemers, winkeliersvereniging, bewoners, gemeente, HBD, CVAH en de klanten van de markt
Informeren, adviseren, ondersteunen van ondernemers op de markt en de uitvoerende organisatie
Op de hoogte blijven van relevante ontwikkelingen binnen de gemeente en het winkelcentrum
Beheersmanagement Toezicht houden op performance van zowel de markt als geheel als de individuele ondernemers op de markt
Signaleren probleemsituaties en deze communiceren naar uitvoerende partij
Zorgen voor optimale bezetting van de markt en invulling flexplekken
Organiseren opbouw en afbouw van de markt (verplicht aanwezig)
Aanspreekpunt bij calamiteiten, verzorging calamiteitenplan
Tijdens marktdag altijd bereikbaar
Marketing & Retail management Zorgdragen voor een aantrekkelijk assortiment, goede productpresentatie en positieve sfeer op de markt, waarin klanten zich thuis voelen
Woordvoerder/Aanspreekpunt voor media
Ontwikkelen van halfjaarlijks marketing & communicatieplan en retailkalender van de markt, deze toetsen bij ondernemers en laten accorderen door uitvoerende organisatie.
Plannen, organiseren en uitvoeren van PR en promotieactiviteiten voor de markt, inclusief bewaking van het promotie budget
Signaleren van kansen voor de markt en adviseren van ondernemers hoe op deze kansen in te spelen
37
Economisch management Meten en Monitoren van belangrijkste kwalitatieve en kwantitatieve KPI’s van de markt als bekendheid, imago, traffic, conversie, bestedingen etc.
Rapportage aan uitvoerende partij weekmarkt
Functie-eisen Sociaal flexibel, overtuigingskracht, commercieel, enthousiasmerend, gastvrij, klantgericht, communicatief vaardig, zelfstandig, netwerker, resultaatgericht
Minimaal HBO werk/denkniveau
Ervaring met retail en affiniteit met cultuur van markt- en straathandel
Geen directe betrekkingen met individuele ondernemers op de markt
38
Bijlage 4. Taken en verantwoordelijkheden bij organisatie van de markt MarktMarktorganisatie
A Eenmalig bij verzelfstandiging (evt. periodieke bijstelling) 1.
Opstellen statuten en huishoudelijke reglement marktorganisatie
2. 3.
Opstellen modelovereenkomst met ondernemers (incl. huishoudelijk- en betalingsreglement) Opzetten financiële administratie/boekhouding
4.
Opstellen calamiteitenplan (goedkeuring door gemeente)
5.
Gebruiksovereenkomst marktorganisatie/gemeente opstellen
6.
Regelen benodigde verzekeringen
7.
Vaststellen opstelling en indeling markt (rekening houdende met veiligheidseisen) Zorgen voor betrouwbare elektriciteitsvoorziening (voldoende capaciteit, veilig, elektragebruik markt meetbaar) Zorgen voor stromend water en afvoer afvalwater
8. 9.
10. Zorgen voor toiletvoorziening 11. Zorgen voor koffie/theevoorziening 12. Zorgen voor stormvoorzieningen 13. Benodigde verkeer- en parkeermaatregelen nemen voor de markten
B Regulier – algemeen (buiten marktdagen om) 1.
3.
Incasseren markt- en reclamegelden (ook dagplaatsen), afrekenen stroomgebruik met ondernemers Financiële administratie voeren (incl. financieel jaarverslag en accountantscontrole) Opstellen jaarafrekening stroomgebruik markt
4.
Werven nieuwe ondernemers
2.
5.
Afsluiten overeenkomsten met ondernemers
6.
Zorgen voor optimale bezetting markt en invulling flexplekken/dagplaatsen
7.
Overleg met marktondernemers
8.
Overleg tussen marktorganisatie en gemeente over uitvoering overeenkomst (periodiek en ad hoc bij knelpunten) Uitvoering marketingconcept conform businessplan (Marketingretailmanagement: stimuleren samenwerking tussen marktondernemers en winkeliers/horeca, PR en promotie, bewaking assortiment en productperesentatie, ontwikkeling marketing- en communicatieplan en retailkalender, etc.)
9.
C Regulier – Voor Voorafgaand aan de markt 1.
Invulling flexplekken/dagplaatsen
2.
Afzetten marktterrein (plaatsen afzethekken, -linten, tijdelijke verkeersborden) Matten plaatsen over snoeren/kabels
3. 4. 5.
Opbouwen van kramen op standplaatsen met ondernemers zonder eigen materiaal Praktische ondersteuning tijdens opbouwen markt
6.
Elektra- en waterpunten vrijgeven voor gebruik en meterstanden opnemen
7.
Nieuwe ondernemers introduceren/informeren/instrueren
39
Gemeente
D Regulier – na afloop afloop van de markt 1. 2.
Afbouwen kramen op standplaatsen met ondernemers zonder eigen materiaal Praktische ondersteuning tijdens afbouwen markt
3.
Matten over snoeren/leidingen verwijderen
4.
Elektra- en waterpunten afsluiten en meterstanden opnemen
5.
Schoonmaken marktterrein en afvoeren afval
6.
Vrijgeven marktterrein (verwijderen en afvoeren/opslaan afzethekken, linten, tijdelijke borden)
40
Bijlage 5. Vragen van ondernemers - Hoe zit het met de brancheverdeling? Een stichting zal het aanspreekpunt gaan worden voor ondernemers. We kunnen die stichting bijvoorbeeld ‘stichting Bollenstreek’ noemen. Met deze stichting worden ieder jaar afspraken gemaakt over onder andere de exploitatie. De ondernemers mogen zelf bepalen in overleg met de stichting hoe de brancheverdeling er uit gaat zien. - Krijgen we niet te maken met belangenverstrengeling? Je moet kijken vanuit de markt en de kwaliteit willen verbeteren. Als jullie nu tevreden zijn over de samenstelling van de markt dan stel je dat vast in het reglement dat wordt opgesteld. De brancheverdeling is vaak wel achterhaald. Sommige branches worden al niet meer ingevuld waardoor het een goede stap is om kritisch naar de huidige brancheverdeling te kijken zodat juist beter ingespeeld kan worden op vraag en aanbod. - Wat als een goede vriend van iemand groenteboer is en we net een groenteboer zoeken dan is de kans
groter dat die vriend wordt gevraagd om bij ons op de markt te komen staan. Hoe zit het met de bescherming van dit soort zaken? De bescherming, dat zijn de ondernemers zelf. Je stelt zelf vast hoeveel ondernemers per branche op de markt mogen staan. Als je ziet dat de groenteboer er een zooitje van maakt dan moeten jullie zelf opstaan en zeggen dit accepteren we niet. Je geeft bijvoorbeeld een gele kaart en bij een volgende gele kaart kan die ondernemer vertrekken. Op dat moment kun je op zoek gaan naar een andere groenteboer. Het is belangrijk dat jullie samen afspreken wat jullie onder kwaliteit verstaan zodat iedereen weet aan welke regels hij of zij zich moet houden. Je moet samen de beslissingsbevoegdheid dragen. Je stelt bijvoorbeeld de voorwaarde op dat iedereen er altijd is. Iedereen heeft zich daar dan aan te houden. Je kunt in de winter je regels bijvoorbeeld wel aanpassen maar ook dat zet je dan op papier. - Hoe werkt het dan met die beslissingsbevoegdheid? Je spreekt bijvoorbeeld af om 1 keer per jaar bij elkaar te komen om te evalueren en eventueel nieuwe regels op te stellen of huidige regels aan te passen. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat indien 50 procent van de ondernemers bij die bijeenkomst aanwezig is jullie beslissingsbevoegd zijn. Die afspraken die worden gemaakt en op papier gezet en vervolgens door de stichting bewaakt. - Er zijn hier wel verschillende markten en dus verschillende belangen, hoe werkt dat dan? De meeste afspraken zullen voor alle markten kunnen gelden. Je zou bijvoorbeeld wel over de tarieven, als het om het marktgeld gaat, per markt andere afspraken kunnen maken. - Hoe wordt met standplaatsen omgegaan? Er kunnen hierover met de gemeente afspraken worden gemaakt. Je zou bijvoorbeeld kunnen afspreken op de dag van de markt worden er geen standplaatsen uitgegeven. Deze afspraken kunnen in het proces worden meegenomen en kunnen als voorwaarde worden neergelegd bij de gemeente. Je kunt standplaatsen ook gebruiken om mensen aan te trekken als je bijvoorbeeld nieuwe producten op die plekken aan gaat bieden of proeverijen gaat houden.
- Aan welke eisen moet een marktmanager voldoen? We hebben een functieprofiel opgemaakt voor een marktmanager en dit profiel zit ook in het businessplan. We vragen eerst aan jullie om eens in jullie omgeving rond te kijken of iemand aan het profiel voldoet. Iemand moet goed op de hoogte zijn van de lokale situatie en een goed contact hebben met de winkeliers. Het zal een zzp’er worden. De marktmanager wordt betaald vanuit de
41
marktopbrengsten. Dat is financieel geen probleem. Het overige geld wat overblijft zal onder andere gebruikt worden voor marketingactiviteiten. De marktmanager moet ook een commerciële instelling hebben en marketingacties op kunnen zetten.
- Wie gaat promotie voor zijn rekening nemen? Dat doet de marktmanager. De marktmanager zal samen met de ondernemers een planning maken. De marktmanager zal er voor zorgen dat de activiteiten worden uitgevoerd. Het zou mooi zijn als er per markt 1 of 2 ondernemers deelnemen in de marktcommissie en eens in de zoveel tijd een overleg hebben met de marktmanager. - Wat heeft de gemeente uiteindelijk nog te vertellen als het om de markten gaat? Als het gaat om veiligheid (de weg moet vrij zijn voor hulpdiensten) heeft de gemeente daar nog wel verantwoording in. De gemeente kan de stichting aanspreken als jullie de plek bijvoorbeeld niet schoon achterlaten. Verder stellen jullie je eigen regels op.
- Veel gemeenten organiseren evenementen, hebben zij dan het recht om ons op bepaalde dagen weg te sturen? Dat zal moeten worden vastgelegd in de overeenkomst. Daar kan in komen te staan dat de ondernemers altijd over de marktlocatie kunnen beschikken.
- Hoelang duurt een contract dat de stichting met de gemeente afsluit? Zo’n 3 tot 5 jaar.
- Mag je iemand verplichten tot een mooie kraam? Je zou daar inderdaad wel voorwaarden aan kunnen stellen, zoals; je moet er voor zorgen dat er altijd een zeil over je kraam heen hangt. Wel is het lastig te zeggen wat een mooie kraam en wat een minder mooie kraam is. Je zou wel selectiecriteria kunnen opstellen en als er een plek vrij is waar meerdere ondernemers zouden willen staan dan kun je de mooiste kraam samen uitkiezen.
- Is er veel extra werk voor de ondernemers bij de start van de nieuwe markt? Er zullen een aantal ondernemers zich moeten verenigingen in een marktcommissie. Zij vormen dan het aanspreekpunt voor de stichting. Het mooiste zou zijn als er van iedere markt 1 of 2 ondernemers zich daarvoor willen inzetten. Je kunt zelf bepalen hoe vaak je bij elkaar komt.
- Stel je voor dat er een rechtszaak komt tegen 1 van de kooplieden voor bijvoorbeeld stankoverlast. Nu gaat de marktmeester naar de rechtbank en dat kost veel tijd. Hoe gaat dat in de toekomst dan in zijn werk? Als het om stankoverlast gaat dan kan gekeken worden of de ondernemer zich wel aan de milieueisen houdt. Mocht dat het geval zijn dan zal de stichting dat op gaan pakken.
- Als er een marktmanager moet komen, wordt er dan een sollicitatieprocedure opgestart? Jullie kunnen eerst in jullie eigen netwerk kijken. Er zal een gesprek moeten plaatsvinden met eventuele kandidaten. Dit gesprek kan plaatsvinden met een aantal ondernemers. Het voordeel is dat er een zzp’er wordt uitgekozen. Indien jullie niet tevreden zijn over de uitvoering van zijn werkzaamheden dan kun je iemand anders gaan zoeken.
- Hoe werkt het als er een auto van de markt moet worden weggesleept? Er zal een wegsleepverordening door de gemeenteraad moeten worden vastgesteld. Er zal dan 1 contactpersoon op de markt zijn die daar op de markt vervolgens verantwoordelijk en bevoegd voor is om de auto te laten wegslepen.
42
- Doordat er steeds minder kooplui op de markt staan, huren we straks misschien een marktmanager in voor te veel uren, hoe gaan we daar dan mee om? We gaan er van uit dat de nieuwe markten er voor zorgen dat het alleen maar beter gaat worden op de markt. Mocht het minder worden dan kun je altijd de marktmanager voor minder uren inhuren.
43
