De Marken
de lappendeken van kleuren, smaken en geuren Le Marche is bij veel Nederlanders beter bekend als De Marken. Wie van beide niet weet, hoort de regio steevast omschreven worden als ‘het nieuwe Toscane’. Dat de sfeer in De Marken heel anders is en voorafgaande omschrijving de regio geen recht doet, ontdek je met onze prachtige reportages over Pesaro, Urbino en het papierstadje Fabriano. Geniet op de volgende pagina’s en laat je verleiden door de schoonheid van De Marken.
De naam van de ‘buurregio’ moet nog één keer aan een gelijkenis worden onderworpen. Immers, waar Toscane het treft met grote publiekstrekkers als Pisa, Florence en Siena, moet De Marken het met minder beroemde steden doen. Maar wie Pesaro, Urbino of Fabriano bezoekt, ervaart meteen een groot voordeel: geen massatoerisme. Pesaro en Urbino liggen in het noordelijk deel van De Marken. De vele kunstwerken, beelden, historische pleinen en imposante gevels herinneren nog dagelijks aan de voorspoed, rijkdom en ontwikkeling die beide steden doormaakten in de renaissance. Pesaro geniet met haar ligging aan de Adriatische kust vele zonuren. De boulevard wordt hier gekleurd door statige villa’s is pasteltinten met sprookjesachtige torens en weelderig groene tuinen. Pesaro is de geboorteplaats van Gioacchino Antonio Rossini. Deze beroemde componist wordt jaarlijks geëerd met het Rossini Opera Festival. Het historisch centrum van Urbino wordt gedomineerd door het prachtige paleis dat hertog Federico da Montefeltro in 1444 liet bouwen. De muren van het palazzo tonen beeltenissen van Plato, Aristoteles, Dante, Petrarca, Sint Augustinus en Vittorino da Feltre. Papierstad Fabriano is een schoonheid op zich die je tijdens een bezoek aan De Marken niet mag overslaan. Het stadje ligt verscholen tussen de uitlopers van de Apennijnen en staat wereldwijd bekend om zijn papiertraditie. De Smaak bezocht deze drie steden in De Marken en laat je op de volgende pagina’s meegenieten van onze ontdekkingen in deze (nog) pure, authentieke Italiaanse regio. 16
17
Pesaro Urbino
de marken
Kleine mogendheden en grote kunstenaars
Florence, Rome, Venetië en Napels. Een grand tour zoals de Engelsen die vroeger maakten, brengt je naar de mooiste steden. Maar ben niet te haastig! Juist de kleinere juweeltjes zullen je verrassen. Pesaro en Urbino in De Marken bijvoorbeeld. Deze twee plaatsen konden in de renaissance wedijveren met grootheden als Florence. Dat zie je tot op de dag van vandaag overal terug. Bovendien werd een aantal beroemde schilders en componisten in deze regio geboren. De Smaak sloeg grootheden over om u te kunnen vertellen over kleinere mogendheden.
18
19
Tekst: Maurizia Ghisoni | Fotografie: Matteo Carassale | Vertaling: Maartje Elsevier Stokmans
Langs de boulevard van Pesaro staan pastelkleurige jugendstilvilla’s met sprookjesachtige torentjes en mediterrane tuinen
Pesaro en Urbino liggen in het noordelijk deel van De Marken. Urbino wordt omgeven door de heuvels van Montefeltro. Tijdens de renaissance bloeiden hier de kunsten en de wetenschap. De universiteit uit 1506 en de schilderijen van Rafaël herinneren daar nog dagelijks aan. Pesaro ligt aan de Adriatische kust en ademt een gastvrije sfeer. Tijdens het jaarlijkse Rossini Opera Festival in augustus klinken overal de opera’s van beroemde componisten. De naamgever van het festival, Gioacchino Antonio Rossini, is geboren in Pesaro en wordt hier nog altijd op handen gedragen. Pesaro, een passeggiata Het historische centrum van Pesaro heeft zijn blik op zee gericht. De inwoners flaneren over de boulevard en spreken met elkaar af bij de Sfera Grande, een opvallend hedendaags kunstwerk van Arnaldo Pomodoro. De grote bronzen bol schittert als tweede zon in het felle licht. Op zomeravonden vormt de boulevard het decor voor talloze concerten en theatervoorstellingen. Hier vind je ook de pastelkleurige jugendstilvilla’s met sprookjesachtige torentjes en mediterrane tuinen. Via Gioacchino Rossini loopt vanaf de boulevard naar het centrum. Aan weerszijden zitten winkels, barretjes, boekhandels en eeuwenoude palazzi. Eén daarvan is het geboortehuis van de beroemde componist naar wie de straat vernoemd is. De straat komt uit op Piazza del Popolo. In het midden staat een zeventiende-eeuwse fontein, versierd met beelden van tritons, dienaren 20
van de zeegod Neptunus. In Palazzo Ducale zetelde tijdens de renaissance het adellijke geslacht Della Rovere. Deze familie verwierf een fortuin en maakte Pesaro tot een aanzienlijk centrum van kunst en cultuur. Tegenwoordig biedt het gebouw onderdak aan de prefectuur. Wie de monumentale panden van Pesaro even achter zich wil laten, kan een fietstocht maken vanaf het strand richting het zuiden. Kunstwerken van keramiek Tijdens de renaissance was het vervaardigen en bewerken van keramiek in Pesaro al een ware kunstvorm. In de Musei Civici zijn uiterst zeldzame stukken uit die tijd te bewonderen. Tegenover de trap die je naar de collectie keramiek brengt, hangt een tondo met het hoofd van Medusa. Ze kijkt de bezoekers met een doordringende blik aan. In haar gezicht is de hand van Ferruccio Mengaroni te herkennen. Volgens gids Roberta Magi werd deze mythische tondo de kunstenaar uit Pesaro zelfs fataal: “Toen hij met anderen dit monster van ruim een ton wilde verplaatsen, viel het bovenop hem. Hij was op slag dood. Het verhaal gaat dat Medusa op die manier wraak nam omdat hij haar ware gezicht had afgenomen.” www.museicivicipesaro.it Tegenwoordig kun je in de werkplaatsen verspreid over de stad de keramisten aan het werk zien. Bij Molaroni ziet het interieur er nog precies zo uit als aan het begin van de vorige eeuw. Het keramiek ligt uitgestald op prachtige jugendstilstellingen. Amforen, borden, soepterrines, vazen… alles even sierlijk van vorm. Marcella Molaroni, de achterkleindochter van de oprichter, schildert met de hand de rozen van Pesaro op dienbladen en karaffen. Molaroni | Via Luca della Robbia 9 | Pesaro
Reistip
van smaakredacteur Maurizia Ghisoni: Rossini-wandeling door Pesaro
Gioacchino Rossini is schrijver en componist van opera’s als de Il barbiere di Siviglia, Wilhelm Tell en La Gazza Ladra. Hij werd op 29 februari 1792 geboren in Pesaro. Hoewel hij heel Europa doorkruiste om zijn werken te laten horen, bleef hij een innige band houden met zijn geboortestad. Niet alleen het jaarlijkse Rossini Opera Festival getuigt daarvan. Ook kun je een Rossini-wandeling maken. Deze wandeling begint bij zijn geboortehuis op nummer 34 aan Via Gioacchino Rossini. De begane grond is ingericht als museum. Bijzonder is hier zijn spinet uit 1809. Op deze voorloper van de piano heeft hij geoefend toen hij nog aan het muzieklyceum van Bologna studeerde. Tijdens de wandeling passeer je het conservatorium in Palazzo Olivieri. Rossini gaf hier les en na zijn dood liet hij het een groot legaat na. Eén van de mooiste zalen is het Auditorium Pedrotti. De wandeling eindigt bij het Teatro Rossini aan de zuidkant van Piazza del Popolo. Het theater, te herkennen aan zijn prachtige deur, stamt uit 1637. Na een reeks verbouwingen kreeg het in 1816 het typische neoklassieke uiterlijk van een Italiaans theater: rijk versierd maar niettemin elegant. Tijdens de inauguratie in 1818 werd hier een grandioze interpretatie van La Gazza Ladra opgevoerd. Een zevenentwintigjarige Rossini begeleidde de opera op de klavecimbel. Hij was toen al wereldberoemd. www.provincia.pu.it
21
Palazzo Ducale in Urbino Hertog Federico da Montefeltro liet in 1444 een prachtig paleis bouwen dat nog altijd het langgerekte Piazza Rinascimento van Urbino domineert. Je wordt onmiddellijk getroffen door de gevel met zijn twee charmante torentjes en ranke belijning. “Luciano Laurana, één van de architecten, ontwierp deze torentjes om de machtige hoven uit Noord-Italië af te troeven”, legt gids Claudia Taglianetti uit. Wanneer je het gebouw ingaat, kom je uit op de binnenplaats die baadt in een zee van licht. Op de begane grond tref je het Appartemento della Iole aan. De wanden zijn versierd met fresco’s van Hercules en Iole. In het trappenhuis zorgt de lichtinval voor een bijzonder ruimtelijk effect. Alles lijkt daardoor nog groter en krijgt haast iets magisch. Precies tussen de twee torentjes van het Palazzo bevinden zich een immense feestzaal en de studeerkamer van de hertog. Aan de muren hangen beeltenissen van zijn grote voorbeelden: Plato, Aristoteles, Dante, Petrarca, Sint Augustinus en Vittorino da Feltre. In Palazzo Ducale is ook de Galleria Nazionale delle Marche ondergebracht, het meest vooraanstaande museum van de regio. Er hangen meesterwerken van Piero della Francesca, Titiaan en Luca Signorelli... Een hoogtepunt is La Muta met het gezicht van een dame met perfecte natuurlijke trekken. Hierdoor kreeg de nog jonge, maar al zeer kundige, Rafaël de bijnaam pennello divino (goddelijk penseel) opgespeld. Smaken uit Pesaro en Urbino Op verschillende locaties in Pesaro kun je kennismaken met de culinaire tradities van de stad. Zo wordt iedere ochtend in de kloostergang van San Domenico de Mercatino delle Erbe gehouden. De kramen liggen vol fruit, groenten, kruiden, brood, focaccia en piada sfogliata, het kleine neefje van het beroemde platte brood uit Romagna, piadina. In de kelders van het eeuwenoude Palazzo Gradari bevindt zich Enoteca Comunale Rossini. Hier zijn talloze wijnen uit de streek te proeven. Enoteca Comunale Rossini | Via Gioacchino Rossini 24 22
Voor het ontbijt of een snelle lunch komen de inwoners van Pesaro samen in Casetta Vaccaj. Deze imposante gelegenheid is gevestigd in een vijftiende-eeuws palazzo met een interieur van robuuste balken, jugendstilmeubels en fluwelen bekleding. In de kelders hangen verfijnde worsten als capocolli, lonzini en golette te drogen. De muren van het pand zijn versierd met moderne kunst. Casetta Vaccaj | Via Mazzolari 22 | T.: 0039.072169201 In de pizzeria’s van Pesaro staat één pizza altijd op het menu: de pizza Rossini. De grote componist was namelijk ook een begenadigd kok en gaf zijn naam aan een eenvoudige pizza met tomaat, mozzarella, hardgekookt ei en mayonaise. De streekproducten van Urbino komen uit het heuvelige achterland van Montefeltro. Ze zijn allemaal te koop op Mercatino delle Erbe e dei Sapori. De kramen staan in de schaduw van de galerijen van Piazzetta San Francesco. Bijna iedere dag staat hier ook de kraam van Maurizio Rupali di Urbania, die geurige paddenstoelen en zwarte zomertruffels verkoopt. Verderop staat de kraam van Pierluigi Nieddu, van het biologische boerenbedrijf Il Capriolo. Er ligt ricotta, caciottina en kleine kaasjes gemaakt van verse melk. Aan één van de hoofdstraten van Urbino, Via Mazzini, bevindt zich nog een winkeltje vol lekkernijen: Tartufi-Antiche Bontà. Het wordt gerund door twee zussen, Monia en Michela Costantina. Ze verkopen heerlijke truffel uit de heuvels van Montefeltro en de befaamde ham prosciutto di Carpegna. Ook kun je er terecht voor bijzondere soorten worst, salami van gedroogde vijgen en een geurige drank op basis van olijfbladeren, Liquor d’Ulivi. www.tartufiantichebonta.it 23
MOLO DI LEV ANTE
Darsena Nuova
ADA STR
CANTIERE NAVALE
N
AL
RN I
PA TE
FI UM
EN
ZA
DA N
EM
V RE .LE PU D BB EL LI LA G. CA VA
I
VI
SS IN
Pal. Gradari
IE
ST
E
Alexander Museum Palace Hotel
AL
E
D
I
RD
VE
VI
GR
LIBER
AM
VI
SC
A
I
AL
E
GI
US
EP
ORE NAT LA DEL
PE
G.
VIA
VER
VIA
Nome di Dio
MIN I Z ON
LE
GO
VIA
EL BR Casa di Cattedrale LA AZ E M Rossini Palazzo Rocca O Pal. VI Municipio ICAlmerici Ducale Costanza TT N S. Maria P.ZA DEL OR ME d. Grazie POPOLO S. DO Conservatorio IA F A A I V R I G. Rossini NC S. Giovanni V AN IA PIAZZALE N I L A Mercato Battista V CE G. MATTEOTTI R O B I A S. Domenico SC NZ DOTTO O V PA VA V. AQUE G. .LE PIAZZALE SS E ER CI CINELLI AL I I A S. Giuseppe V LD Teatro OT TI PIAZZA VALL IN Rossini LAZZARINI NI E CA I VI Ospedale VIAL ZO A N Civico TO MA EN VIA A. G IM V.LE XI FEBBRA IO RG IU RA LE IS O PIAZZA A R ST GG I L E V GARIBALDI Stazione I VIALE D I O C PIAZZALE C F.S. FLA CARDUCCI RC A O I A M AZ R A O VIA O L GI O VIA IAN XXIV AG LUC M VIA VIA Convento I Madonna AURE BELL P. Cappuccini di Loreto LIO IRA MI SSI MA
VIA
ON
TI
PP A
VI
A
M
V. M
A
IR
AF
IO
RE
VI
TE VIA GR A
ON
RI
M
SPE
GA
NE
DE
VI
AL
E
VIA
AZIO
Italiaanse traditie en stijl Hotel San Domenico in Urbino is een hotel zoals vooral de wat oudere Italianen het graag hebben: stijlvol, chique en betrouwbaar. Het hotel is ondergebracht in een prachtig gerenoveerd klooster in het oude centrum van Urbino. De kamers aan de voorzijde kijken uit op Palazzo Ducale. De ruime kamers zijn ingericht met antiek meubilair. www.viphotels.it
RO
Musei Civici
TR
VI AL E
FID AR
TT
N DO
SE
ST EL
XI S. Agostino
TI PIAZZALE VI ST D. INNOCENTI T T I OR V. M IA AR SA LARGO Casetta LA ALDO MORO Vaccaj VIA
ORTI GIULI
MAZ ZINI
CORSO
BB IA
ASSI VIA C PIAZZALE 1 MAGGIO
PIAZZALE
DELLA RA Villino LIBERTÀ ZA Ruggeri TR V.L Sfera E EN E V.L d. Pace AL B TO VI AT E
DO
Molaroni
BE V RT IA OZ ZI N
M MA
V. CA
R AVOU VIA C
O ED FFR GO
TE
V.L E
V.L E
DE
I
VI AL E
HI CC CE
V.L E
A
IO
FI UM
E
RE
Palazzo dello Sport I P AR PIAZZA TIG TO DORIA V. L Archivio ARET UC IA LAZZ A D di Stato NI I .R EL O S. Maria del Porto
INI
Ristorante Il Commodoro
TO
SA
CC AI
CE
M AR CO NI AL IG HI ER I
PARCO E NE COMUNALE LLA ZI A
VI AL E
D
VE
VI A
Cruiser Congress Hotel
E
M AR IO
IA
VI
NAPO L
E ON TR IE LC S FA O TE N O VI ET R M AL E V V E E I L AL RO V. E E LA AL PO VI Museo E del Mare TR V.L
N TO AN
CANALE
A VI
VIA
A
ZI
RI
GO
E AL VIAL E
VIALE
PORTI
Foglia
CALATA
I
CAIO
DUE
Ò
ROS
VIA
E VIAL
E
VI
Z RI GO E VIA AL LE VI
MO
VIA
Tip van Smaakredacteur Maurizia Ghisoni: Alexander Museum Palace Hotel Dit hotel is meer dan zomaar een hotel. Het is eerder een museum voor moderne kunst met werken van meesters als Giò Pomodoro, Enzo Cucchi en Mimmo Paladino waar je toevallig ook kunt logeren. Het feest begint al op de gang: iedere deur is namelijk een ander kunstwerk. Daarachter staat je bed in je eigen persoonlijke museumpje. Al elders een hotel geboekt? Vraag dan aan de receptioniste of je toch even mag kijken. Met een beetje geluk krijg je een leuke rondleiding. www.alexandermuseum.it
400
m
Capitaneria di Porto
BAD
VIA
200
0
VI
Ristorante La Baita
I
De beste tips voor hotels en restaurants in Pesaro en Urbino Logeren aan de boulevard van Pesaro Cruiser Congress Hotel is, zoals de naam al doet vermoeden, eigenlijk bestemd voor grote groepen (zakelijke) gasten die in Pesaro zijn voor een congres of beurs. Dat betekent niet alleen dat het hotel groot is en een beetje onpersoonlijk maar ook dat het modern, comfortabel en ideaal gelegen is. Dit hotel heeft vier sterren, ligt in het centrum en aan de boulevard. Bijkomend voordeel: het ontbijt is hier voortreffelijk. www.cruiser.it
DUILIO
Porto
TR A
DE SMAAKGIDS
M A R E A D R I AT I CO
VIA
M
Slapen naast Rafaël De kamers? Sober maar comfortabel. De prijs? Heel Hollands. Pluspunt? De centrale ligging vlakbij het geboortehuis van de beroemde schilder Rafaël en het fenomenale uitzicht over de daken en de omringende heuvels. www.albergoraffaello.com
Tip van smaakredacteur Maurizia Ghisoni
Raffaello Sanzio, beter bekend als de schilder Rafaël, is in 1483 geboren in een groot huis in het centrum van Urbino. Vader Giovanni was zelf ook schilder en Rafaël leerde van hem al heel vroeg de kneepjes van het vak. Het huis bezat een eigen atelier waar de kleine Rafaël naar hartenlust kon experimenteren. Tegenwoordig is het geboortehuis ingericht als museum. Het heeft karakteristieke cassetteplafonds, een salon met open haard en een zeer goed uitgeruste keuken. In de kamer waar Rafaël hoogstwaarschijnlijk geboren is, hangt het fresco Madonna col Bambino, één van zijn vroege werken. Op tekeningen is hij afgebeeld als een zeer gevoelige, bijna vrouwelijke jongen. Zijn gezicht wordt omgeven door een grote bos krullen en zijn ogen staan dromerig. Verder is in het museum de vijzel te bewonderen waarin de pigmenten fijn werden gemalen om verf te kunnen maken. Er zijn ook kopieën van Rafaëls belangrijkste werken, schilderijen van zijn vader Giovanni en zijn leerling Giulio Romano te zien. www.urbinoculturaturismo.it
24
Modern experiment bij Il Commodoro Aan de boulevard van Pesaro ligt het restaurant van chef-kok Gino Cenerelli. Hij heeft een grote passie voor vis en bereidt heerlijke, wat experimentele gerechten als sashimi op z’n Italiaans en ravioli met vis. Niet overslaan: de cantina van Il Commodoro. Fantastische flessen om zelf te houden of bij thuiskomst cadeau te doen. www.ilcommodoro.com Aan tafel bij traditionele trattoria met prachtig uitzicht Trattoria La Baita is een echt familiebedrijf. Het interieur is eenvoudig maar verzorgd en het uitzicht op de haven prachtig. De verse pasta wordt dagelijks met de hand gemaakt. De saus is meestal op basis van schaalen schelpdieren. La Baita | Strada tra i due Porti 49 | Pesaro Sfeervol dineren in oude osteria onder de sterren Osteria da la Stella is een sfeervol restaurantje in het oude centrum van Urbino. De gerechten worden prachtig gepresenteerd en uitsluitend gemaakt van verse streekproducten. Op het menu staan crostini met zwarte zomertruffel en lamskotelet met sesam en gebakken artisjok. www.anticaosteriadalastella.com
Voor meer informatie: Turismo Pesaro Urbino www.turismo.pesarourbino.it De dichtstbijzijnde vliegvelden zijn die van Ancona Falconara (www.aeroportomarche.com) en van Rimini (www.riminiairport.com). 25
Op deze plek in De Smaak sluiten wij graag beide ogen om te genieten van de beste nachtrust en mooiste dagdromen op betoverende plekken. Voor de villa’s, palazzi, landgoederen, agriturismi, hotels en bed & breakfasts in deze rubriek gaan we telkens op zoek naar bijzondere locaties met een verhaal. In de loop der tijd hebben wij al veel prachtige verblijven laten zien. Soms, heel soms, word je verrast door een ongepolijste diamant met een bijzonder verhaal. Vlakbij Pesaro en Fano bijvoorbeeld ligt Relais Villa Giulia. Deze historische villa is niet alleen een mooi vakantieverblijf maar heeft een ook een rijke, bijzondere historie en ademt een sfeer die je maar zelden vindt.
Villa Giulia is een zeldzaam mooie historische villa met een bijzonder verhaal
De eerste eigenaar van Villa Giulia was niemand minder dan Eugenio de Beauharnais, stiefzoon van Napoleon en onderkoning van Italië. Graaf Carlo Ferri, gouverneur van Perugia, kocht het pand in 1850. In deze periode werd de villa uitgebreid door een van de belangrijkste architecten uit de regio, Giuseppe Ferroni van Senigallia. De villa dankt haar huidige naam aan barones Giulia de Rolland, vrouw van baron Giulio de Rolland. Zij kreeg de villa tussen 1890-1892 in haar bezit. Giulia’s nicht, markiezin Maria Pia Tacoli di San Possidonio, erfde de villa na haar overlijden maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze bezet door de Duitsers. Na de oorlog kwam de villa weer in handen van Maria di San Possidonio. Zij liet ter gelegenheid van het huwelijk van haar dochter Laura met graaf Marco Celio Passi de kapel restaureren. Met dit huwelijk was de villa in bezit gekomen van de familie Passi. De kinderen van Laura en Marco Celio Passi dragen tot op de dag van vandaag zorg voor het beheer en onderhoud van de villa. Anna Passi vertelt: “Het is ondoenlijk ‘alleen maar’ in de villa te wonen. Dit historische pand vraagt zoveel onderhoud dat wij het een hotelbestemming hebben gegeven. Op die manier generen wij de inkomsten om de villa te onderhouden en zorgen zo dat Villa Giulia in de familie kan blijven. En om eerlijk te zijn: dat is hard werken. Maar telkens als ik door de villa loop, geniet ik. Dat maakt het alle moeite waard.”
Tekst: Eva Schaap | Fotografie: met dank aan Anna Passi
Villa Giulia laat zich het best omschrijven als een elegante napoleontische villa op een landgoed dat aan een kant uitkijkt op zee terwijl de andere zijde zicht biedt op Fano. De glooiende heuvels van De Marken vormen de weelderig groene achtergrond. De villa is in oorspronkelijke staat teruggebracht zodat je op diverse plekken kunt genieten van plafondschilderingen, antiek meubilair, historische boeken en oude gebruiksvoorwerpen. Uiteraard zijn de kamers comfortabel en van moderne gemakken voorzien. Maar laten we wel wezen; of je nu wel of geen wifi hebt, hier kom je niet om met een laptop of i-Pad op schoot je vakantie door te brengen. Je logeert in Villa Giulia om de authentieke sfeer en de geschiedenis op te snuiven of om te genieten van de wonderschone natuur. Eigenares Anna Passi helpt daar graag bij. Relais Villa Giulia Via di Villa Giulia, Località San Biagio 40 Fano, Pesaro | De Marken www.relaisvillagiulia.com 26
27
HOTELS IN ITALIE
Historische schoonheid aan de Adriatische kust
Het Italië van...
Makers en lezers van De Smaak van Italië zijn het over één ding eens; de Italiaanse smaak bevalt ons zeer goed. Maar dat Italiaanse smaken ook kunnen verschillen, blijkt in het paspoort der zintuigen. In deze rubriek vertellen bekende Nederlanders over hun Italië.
Muziek ‘Italië is heel trouw aan zijn sterren. Het zijn iconen en ze worden op handen gedragen, zoals Mina. Ik geloof dat ze al in de zeventig is en meer dan vijftig jaar heeft gezongen, ook met grote andere sterren. Maar ze heeft zich jaren geleden teruggetrokken uit de publiciteit. Het is een geweldige vrouw en ik heb meerdere albums van haar.’
Passaporto Volledige naam: Adrianus van den Krommenacker Geboortedatum/-plaats: 8 april 1950, Uden Privé: Samenwonend in Den Bosch en Milaan Beroep: Modeontwerper Op dit moment actief met: 200% Hoe vaak in Italië geweest?: Niet te tellen
Gerecht ‘Ik ben, eerlijk gezegd, een moeilijke eter maar als ik in Italië ben, heb ik nooit problemen. Dat is de eenvoud van de gerechten waarschijnlijk. Simpele, maar goede pasta’s en heerlijke salades. Ik ben dol op Bresaola en Italiaanse kazen. Of een semifreddo al caffè, mmm.” Merk ‘Dolce & Gabbana, zonder twijfel. Het stel is al een paar jaar uit elkaar, maar ze werken nog steeds heel goed samen. Ongelooflijk dat ze me met iedere collectie weer weten te verrassen. Zo constant aan de top, echt een wereldmerk.’
Vakantie ‘Hoewel ik van oorsprong dol was op Ibiza – geweldige plek om uit te gaan – heeft Italië me veroverd. Ik denk dat ik bijna alle regio’s inmiddels heb gezien en ik werd iedere keer weer verrast. Apulië bijvoorbeeld is erg mooi. Ik was vorig jaar op Sicilië om een prijs in ontvangst te nemen en ik zag het eiland van een kant die ik nog niet kende.” Wijn Barolo. Een beetje afgezaagd misschien maar een Barolo smaakt altijd en overal. Misschien ken je dat van vakanties: dat je een lekkere wijn koopt, die vervolgens thuis ineens niet meer zo lekker smaakt. Met een Barolo is het altijd goed; een mooie droge, rode wijn uit Piëmonte. Ook weer zo’n prachtige regio.’
Tekst: Marco Bosmans
Addy van den Krommenacker, Made in Italy Mode zit hem in het bloed. Wanneer de ontwerper nog verkoper is in Den Bosch, zo’n dertig jaar geleden, ontdekt hij haute couture. Gucci, Versace en Dolce & Gabbana gaan over de toonbank maar het allerliefst zou hij zelf een label plakken. De droom wordt werkelijkheid in 2003 als hij zijn eerste collectie presenteert. Inmiddels sieren echte ‘Addy’s’ beroemde lijven en ook buiten de landsgrenzen wordt Van den Krommenacker met hoofdletters geschreven, Italië voorop. Zijn collecties leverden hem meerdere prijzen op tijdens de jaarlijkse Premio Posidone D’argento. www.addyvandenkrommenacker.nl
Stad ‘Milaan, al kom ik ook heel graag in Rome. Milaan is een modestad bij uitstek en daarom heb ik er ook een appartement en ateliers. Erg inspirerend, maar ook een stad waarin je binnen een paar minuten van de drukte naar de rust kunt. Wij kennen inmiddels onze plekjes die veel toeristen niet kennen. Heerlijk. De Sneijdertjes? Nee, ik ben ze op straat nog niet tegengekomen, maar Yolanthe draagt af en toe wel een jurk van mij. Prachtige vrouw.’ 29
De Marken
Fabriano Stad van papier
Tekst: Maurizia Ghisoni | Fotografie: Matteo Carassale | Vertaling: Maartje Elsevier Stokmans
Verstopt tussen de uitlopers van de Apennijnen en de sprookjesachtige natuur van dit deel van De Marken ligt het stadje Fabriano. Je moet goed opletten want voor je het weet, ben je voorbijgereden. De Smaak van Italië trapte echter tijdig op de rem om de juiste afslag te nemen en verrast te worden door een stad van papier.
Over de toppen van de Apennijnen waait een koele wind. Het natuurgroen is hier fris en het licht zachtgeel. Fabriano maakt nog net deel uit van de provincie Ancona in De Marken. Om een idee te geven: met de auto ben je sneller in Assisi of Gubbio dan in de stad Ancona. Fabriano staat wereldwijd bekend om zijn hoogwaardige papierindustrie en al tijdens de Middeleeuwen was het een levendig en werklustig stadje. Uit die periode en de renaissance zijn veel architectonische wonderen bewaard gebleven. Zo wordt het veertiende-eeuwse Palazzo del Podestà gezien als een van de oudste voorbeelden van de gotische stijl in De Marken. Op het plein voor het Palazzo klatert de Fontana Sturinalto. Deze middeleeuwse fontein vormt het embleem van de stad. In de Pinacoteca Civica hangen werken van Gentile da Fabriano, de beroemdste schilder uit het stadje. Nog meer waardevolle kunstschatten vind je in de imponerende kathedraal van San Venanzio.
30
‘Kunstenaars als Leonardo Da Vinci, Michelangelo en Picasso gebruikten enkel papier uit Fabriano’ Papiermaker Giorgio Pellegrini
Papiermuseum In het voormalige klooster van San Domenico, aan de rand van het historische centrum, is een middeleeuwse papiermakerij nagebouwd in oorspronkelijke stijl. Dit papiermuseum, Museo della Carta e della Filigrana, is uniek in de wereld. De medewerkers laten zien hoe vroeger papier gemaakt werd. In de Middeleeuwen werd papier gemaakt van katoen, linnen en hennep. Tegenwoordig selecteren de papiermakers van het museum de lappen stof met de grootste nauwkeurigheid. Na selectie worden de lappen in repen gescheurd en met kalk gesteriliseerd. Daarna worden de repen in bakken water gelegd en tot pulp geslagen. Papiermaker Roberto Rapanotti schept met een zeefraam met metalen figuren (het watermerk) wat van de pulp op. Met vakkundige bewegingen spreidt hij het uit tot er een glad geheel is ontstaan. Hij keert het raam om en legt het vel tussen twee dunne lappen vilt. Als hij op deze manier een grote stapel gemaakt heeft, gaan de vellen onder een pers die het overtollige water uit het papier drukt. Daarna worden de papiervellen te drogen gehangen. Tenslotte moet het papier watervast gemaakt worden. Het watervaste papier is in Fabriano uitgevonden. Hiervoor worden de vellen papier in een bad met gelatine gedoopt. Als ze eenmaal droog zijn, slaat de cialandratore er met een houten hamertje op (de cialandro) totdat het oppervlak weer glad is. Papiermaker Giorgio Pellegrini vindt het nog steeds een fascinerend proces. “Papier verving het perkament. Perkament was erg duur en niet voor iedereen beschikbaar. Papier was een stuk goedkoper en maakte lezen en schrijven mogelijk voor veel meer mensen. Leuk om te weten is dat kunstenaars als Leonardo Da Vinci, Michelangelo en Picasso enkel papier uit Fabriano gebruikten.” In het museum is papier te bewonderen van koningen, prinsen en regeringsleiders. De watermerken zijn soms ware meesterwerken. Ze zijn zeer complex en getuigen van groot vakmanschap. www.museodellacarta.com 31
In het klooster van San Domenico zit een middeleeuwse papiermakerij. Dit papiermuseum, Museo della Carte e della Filigrana, is uniek in de wereld
Reistip van smaakredacteur Maurizia Ghisoni • • •
In het centrum van Fabriano vind je veel bijzondere winkels. Aan Corso della Repubblica zit bijvoorbeeld Antica Cartoleria Libreria Lotti, opgericht in 1735. Liefhebbers van hoogwaardig brief- en tekenpapier en mooie kaarten en boekenleggers kunnen hier hun hart ophalen. Eigenaar Giovanni Sciamanna Lotti laat zijn prachtige papierwaren speciaal vervaardigen bij de beroemdste producent van de stad, Cartiere Miliani. Antica Cartoleria Libreria Lotti | Corso Della Repubblica 58 Koffie drink je tegenover Antica Cartoleria Libreria bij Caffè Storelli. Deze prachtige koffiebar is meer dan honderd jaar oud. Eigenaar Gastone maakt graag een praatje met zijn gasten terwijl hij bijna terloops koffie zet: “Als het koud is serveren we squaglio, onze specialiteit. Dat is een dikke, warme chocolademelk waar je helemaal van opknapt.” Caffè Storelli | Corso Della Repubblica 55 Aan Corso Della Repubblica 33 zit Farmacia Mazzolini-Giuseppucci. De indrukwekkende gevel vertelt over de medische ge- schiedenis van de achttiende en de negentiende eeuw. De laatste twintig jaar is de apotheek grondig gerenoveerd en heeft het meer een museumfunctie gekregen; vandaar dat de naam veranderd is in Scienza e Natura. Eenmaal binnen doen de houten lambriseringen en de rijk gedecoreerde toonbank je versteld staan. De in het esdoorn- en ebbenhout uitgesneden figuren beelden talloze sleutelmomenten uit de medische geschiedenis uit. Op de planken staan antieke apothekerspotten met schitterende gouden cartouches. Corso Della Repubblica 33 | www.1896.it
32
33
Cotolette alla griglia Lamskoteletjes op de grill De Marken staat bekend om het malse, mooie lamsvlees. Soms zijn de bereidingen gecompliceerd maar meestal zijn de recepten van een ontroerende eenvoud. Zo ook dit recept. voor 4 personen
8 lamskoteletjes | 3 eetlepels olijfolie | 1 takje verse oregano of ½ theelepel gedroogde oregano | ½ eetlepel fijngehakte bladpeterselie | ½ eetlepel citroensap | enkele middelgrote aardappeltjes | versgemalen zwarte peper | zout Doe het citroensap in een kom en los daarin het zout op. Meng vervolgens de olijfolie, de peper en de oregano er door. Laat de koteletjes afgedekt twee uur in dit mengsel marineren. Verwarm een grill(pan). Dep de koteletjes droog en grill ze, op hoog vuur, redelijk snel aan beide kanten mooi bruin. Keer de koteletjes slechts 1 keer, dat geeft een mooier patroon op het vlees. Serveer met middelgrote, gekookte aardappelen en bestrooi die met een beetje fijngehakte bladpeterselie. Er zijn overigens koks in De Marken die nog een ½ theelepel honing aan de marinade toevoegen. Experimenteer en ontdek wat het best smaakt. Liefde voor het land Fabriano ligt in een vruchtbaar landbouwgebied en brengt de mooiste streekproducten voort. In het centrum van de stad vind je die op de markt onder de galerij van Piazza Garibaldi terug. Achter een opvallend groene en geurige kraam staat Clelia Gianfelici, een bevlogen dame van 72 jaar. Behalve verse groenten uit eigen tuin verkoopt ze tomaten-, sla-, aubergine-, selderij- en aardbeienplantjes. Vlakbij staat de kraam van Piero Guidarelli van Azienda Biologica le Salse met kikkererwten, tarwe, honing, olijfolie en witte wijn. Guidarelli is niet alleen boer maar ook plastisch chirurg. Hij verdeelt zijn tijd tussen het werken op de velden en de operatiekamer van het ziekenhuis in Fabriano. Daarnaast is hij betrokken bij de organisatie van de markt. Enthousiast vertelt hij: “We experimenteren nu vijf jaar met deze formule waarin de producent direct contact heeft met de consument en ik ben erg tevreden met het resultaat. De klanten zijn zeer geïnteresseerd in onze producten, maar hebben ook veel belangstelling voor de wijze van verbouwen of manier waarop de producten gemaakt worden.” Rino Perini heeft een kraam met vleeswaren en kaas. Befaamd is zijn Salame di Fabriano, de typische worst uit de streek, herkenbaar aan de rozerode vetogen (lardelli). Deze worst is gemaakt van varkens die alleen biologisch voedsel te eten krijgen. Andere vleeswaren in zijn goedgevulde kraam zijn de iets minder vette soppressata, een rauwe ham die hij drie jaar laat rijpen en de smeerworst ciaiuscolo. Ook ligt er melone piccante, een worst met venkelzaad, knoflook en peperoncino. Rino’s kazen zijn al even bijzonder. Voor zijn pecorino en mozzarella maken de inwoners in deze regio graag een omweg. De mozzarella is afkomstig van de gerenommeerde kaasmakerij Trionfi-Honorati. www.mercatocoperto.eu | www.lesalse.com | www.caseificiopiandelmedico.it 34
35
