www.THISisISH.com — Junior Company in samenwerking met ISH
DE LEEUW, DE HEKS EN DE KLEERKAST
— 8 t/m 11 mei 2015 Nationale Opera & Ballet 11 september t/m 30 oktober 2015, tournee
3
EEN BIJZONDERE SAMENWERKING Sinds 2013 is de Junior Company onder de bezielende leiding van Ernst Meisner een succesvol nieuw onderdeel van Het Nationale Ballet. Samenwerkingen met andere kunstenaars en dansgezelschappen zijn belangrijk voor ons. Om nieuwe artistieke mogelijkheden te ontdekken, en om zowel ons vaste publiek als een nieuw publiek te verrassen met uitdagende voorstellingen. Zo hebben we eerder samengewerkt met Don’t Hit Mama en met dansgroepen uit Nederland in het participatieproject Yes We Can Dance (2012). Bij dit laatste project ontmoetten Ernst Meisner en Marco Gerris van ISH elkaar voor het eerst en er was meteen een artistieke klik. De dansers van beide groepen waren ook van elkaar onder de indruk en al snel was duidelijk dat er een nieuw en groter project moest komen waarin Het Nationale Ballet en ISH konden samenwerken. Met Narnia: De leeuw, de heks en de kleerkast zetten we een grote, nieuwe stap: onze eerste coproductie. Die kon niet anders dan met ISH zijn. Twee werelden die elkaar uitdagen en versterken. Ted Brandsen Artistiek directeur Het Nationale Ballet
Marco Gerris en Ernst Meisner
Al jong was ik me als klein blond meisje ervan bewust dat het leven van een ballerina een uitzonderlijke combinatie van wilskracht, talent en passie vereist. Diezelfde combinatie zag ik veel later terug in een andere verschijningsvorm in Amsterdam West. Vanaf dat moment heb ik mijn hart verpand aan ISH. Aan het eigenzinnige lef van de makers, die over een uitzonderlijke combinatie van wilskracht, talent en passie beschikken, aan de unieke verhalen van de performers en aan het bijzondere familiegevoel dat ons bindt. Een gevoel dat wij ook bij deze samenwerking hebben. In Narnia komen werelden samen, worden dromen realiteit. De werelden van onze performers en die van de Junior Company. Van de straten van Amsterdam en de uitgestrekte bossen van Narnia. De dromen van Marco Gerris en Ernst Meisner. En stiekem ook de droom van een vreselijk trotse directeur. Vevi van der Vliet Algemeen Directeur Stichting Balls/ISH
Wij danken van harte alle particuliere schenkers en fondsen die hebben bijgedragen aan Narnia. We zijn bijzonder trots op deze spannende wereldpremière en wensen alle dansers heel veel succes en het publiek een onvergetelijke voorstelling. Ted Brandsen en Vevi van der Vliet
5
NARNIA: DE LEEUW, DE HEKS EN DE KLEERKAST NAAR HET BOEK VAN C.S. LEWIS Choreografie & regie Ernst Meisner en Marco Gerris Muziek Scanner (Robin Rimbaud) Video en decorontwerp Aitor Biedma Kostuumontwerp René van der Leest en Sigrid van Kleef Lichtontwerp Mike den Ottolander Balletmeester Ainara Garcia Navarro met dank aan Omscholing Dansers Nederland Techniek Joey Buddenberg, Marcel Broeders Hoofd productie Romy Hagenaar Productie-assistent Jóia de Campos Neto Regie-assistent Loraine Pengel Technische begeleiding NO&B De Techniek Nationale Opera & Ballet Kostuums Martine Douma Hermien Hollander André van der Leest Jenny van der Leest Bergsma Jolanda Potijk Jady van der Voet José van Kleef Delfosse Yuanyuan Zhang en Dietrich Pott
Helene Verheijen Smeets Emiel Seinen met dank aan Oliver Haller, hoofd kostuumafdeling ballet Ken Srisangkan Lichtwerk Beamsystems Stagiair kostuumontwerp Arnold Put Kleedster Sanne Kamp Productieleiding Joshua de Kuyper Voorstellingsleiding Nicholas Sperling Inleidingen Lin van Ellinckhuijsen Tijdsduur anderhalf uur, inclusief een pauze Eigendom van The C.S. Lewis Company Limited Origineel The Lion, The Witch and The Wardrobe by C.S. Lewis Bewerking Ernst Meisner en Marco Gerris Marco en Ernst willen graag de dansers bedanken voor de fantastische samenwerking bij de totstandkoming van de choreografie
6
7
SYNOPSIS
de kinderen
Scène 1 Lucy en Edmund en hun oudere broer en zus Susan en Peter gaan logeren in een groot landhuis, waar ze worden ontvangen door een strenge huishoudster. De kinderen gaan op ontdekkingstocht door het huis. Lucy belandt in de kleerkast en van daaruit plotseling in een spannend bos. Scène 2 In een mysterieuze, witte wereld ontmoet Lucy bij een lantaarnpaal Meneer Tumnus, een faun. Tumnus weet dat hij Lucy eigenlijk aan moet geven aan Jadis, de Witte Heks die het land Narnia regeert. Maar zijn geweten geeft hem in dat hij naar Aslan de Leeuw moet luisteren en hij stuurt de verbaasde Lucy weg. Scène 3 Als Lucy terugkomt in de ‘gewone’ wereld, geloven de kinderen haar verhaal niet. Peter stelt voor dat ze verstoppertje gaan spelen als Edmund weer eens vervelend doet. Dan komt ook Edmund via de kleerkast in Narnia terecht. Hij ontmoet Jadis met haar hulpje, de dwerg. Zij belooft hem dat hij koning van Narnia zal worden. Daarvoor moet hij wel eerst zijn broer en zussen gaan halen. Jadis is eigenlijk bang
Tumnus
Jadis, de Witte Heks
voor kinderen, want volgens de legende zal de goede leeuw Aslan, die vóór Jadis de macht had, terugkeren wanneer vier mensenkinderen Narnia betreden. Scène 4 Als de kinderen wegrennen voor de huishoudster, belanden ze alle vier in de kleerkast. Ook Susan en Peter vinden het prachtig in de sneeuwwereld van Narnia. Ze ontmoeten er Meneer en Mevrouw Bever. Die begrijpen dat als er vier kinderen in Narnia zijn ook Aslan weer snel zal terugkeren. De bevers willen de kinderen naar hem toe brengen, maar komen onderweg langs het huis van Meneer Tumnus. Het huis is geplunderd en Tumnus is weg. Ze zijn bang dat Jadis erachter zit. Ze besluiten snel op zoek te gaan naar Aslan, maar merken dan dat Edmund verdwenen is. Scène 5 Edmund is in zijn eentje op pad naar het kasteel van Jadis, als hij de wolf Maugrim tegenkomt. Maugrim werkt voor Jadis en brengt Edmund naar het kasteel. Jadis is helemaal niet blij dat Edmund alléén is gekomen en laat hem opsluiten in de gevangenis, na hem repetitie te hebben laten zien wat er met haar Surfacing
de bevers
Aslan
tegenstanders gebeurt: Meneer Tumnus wordt een stenen beeld.
PAUZE
Scène 6 De bevers en de kinderen worden onderweg aangevallen door Maugrim en zijn wolven. Ze ontsnappen maar net en denken de heks te horen komen, maar dan verschijnt de Kerstman met cadeautjes. Scène 7 Volgens de legende betekent de verschijning van de Kerstman dat het eindelijk weer lente zal worden in Narnia, nadat het jarenlang alleen maar winter was, maar nooit kerst. Aslan kan nu niet ver meer zijn. Maar ook Jadis is onderweg naar Aslan, met haar gevangene Edmund en de dwerg. Scène 8 De kinderen en bevers ontmoeten Aslan de Leeuw. Dan verschijnt Maugrim. Peter snapt plotseling waar het zwaard dat hij van de Kerstman kreeg voor bedoeld is en hij doodt Maugrim in een gevecht.
de wolf
de huishoudster
Jadis arriveert met Edmund en de dwerg en er volgt een confrontatie. Edmund wil naar zijn broer en zussen toe, maar de dwerg houdt hem tegen. Aslan stuurt de dwerg weg en voert een onhoorbaar gesprek met Jadis. Aslan offert zich op, zodat Jadis Edmund met rust laat en laat leven. Scène 9 Tijdens een angstaanjagend ritueel vindt Aslan de Leeuw de dood. Jadis denkt dat zij nu ook de vier kinderen kan doden. Maar Aslan staat op uit de dood omdat volgens een andere legende iemand die zich opoffert voor een ander niet kán sterven. Lucy en Susan, die het hele tafereel hebben aangezien, rennen naar hem toe en samen gaan ze er vandoor. Er is geen tijd te verliezen, want Jadis heeft vast slechte plannen en is al een gevecht begonnen. Onderweg naar het gevecht blaast Aslan Meneer Tumnus weer tot leven. Scène 10 Er vindt een groot gevecht plaats, waarin de cadeaus van de Kerstman goed van pas komen. Jadis wordt gedood door Aslan.
8
rituele scène
Scène 11 De vier kinderen worden tot koning gekroond. Tijdens een groot dansfeest vertrekt Aslan stilletjes. Scène 12 Jaren later staan de kinderen weer bij de lantaarnpaal, die ze nog vaag herkennen, en ze tuimelen terug de gewone wereld in. De huishoudster staat klaar voor hun vertrek. Bestond Narnia wel echt?
Riho Sakamoto
Embers, uitgevoerd in de hal van het Centraal Station Amsterdam
11
‘WE GAAN UIT VAN DE KRACHT VAN BEIDE DANSSTIJLEN’
Al twee jaar zijn Ernst en Marco bezig met het voorbereiden van Narnia. ‘Het wordt geen standaard ISH-voorstelling of een standaard Junior Company-voorstelling, maar gewoon een heel vette voorstelling.’ Magisch sprookjesverhaal Ze wilden al langer een keer samenwerken en ze vonden elkaar in het idee om met Narnia aan de slag te gaan, vertelt Ernst: “Het is een magisch sprookjesverhaal en alles zit erin: goed en kwaad, familieverhoudingen, opoffering, spanning en avontuur. En natuurlijk ook veel fantasie: dingen die in werkelijkheid niet kunnen, worden mogelijk.” Marco vult aan: “De voorstelling is gebaseerd op het bekende boek van C.S. Lewis en we waren het er meteen over eens dat we niet te veel moesten veranderen aan de verhaallijn of de personages. We willen het verhaal zo weergeven dat het helemaal klopt en een spannende voorstelling maken.”
Yuanyuan Zhang
Wat is de kern? Voorafgaand aan de repetities hebben ze intensief met elkaar gesproken over het verhaal: wat is de kern? Hoe willen we de verschillende verhaallijnen door elkaar heen laten zien? Wat doen we met de vele, soms
realistische, maar soms ook sprookjesachtige personages en dieren? “We hebben ons suf gebrainstormd, alsmaar opnieuw gekeken: wat kan er weg, hoe kan het eenvoudiger?” zegt Marco. “Het is fijn dat we, nu we echt aan het repeteren zijn, merken dat alles klopt. Het verhaal vormt een goed houvast en we hebben het gestript van alle overbodigheden. Er wordt bijvoorbeeld in het boek voortdurend heen en weer gereisd van de ‘gewone’ wereld naar de wereld van Narnia; dat hebben wij beperkt tot drie keer, omdat je anders te veel herhaling krijgt. Zoiets breekt de spanning. We hebben het als het ware gecomprimeerd en gefilterd, net zolang tot we precies dat overhielden wat nodig was om het geloofwaardig voor theater en voor dans te kunnen maken.” Eigentijds verhaal Ernst: “Het is echt een hedendaagse versie, we wilden een eigentijds verhaal vertellen met moderne middelen. We hebben daar het juiste artistieke team bij gezocht: zowel voor het beeld, de filmprojecties van Aitor Biedma en de kostuums van René van der Leest, als voor wat betreft de muziek van Scanner. Hij leek de ideale componist voor dit project aangezien hij door zijn werk als DJ bij ISH
13
past, maar ook al eerder voor ballet schreef en daarnaast ook voor film en theater werkte. Het wordt een heel filmische voorstelling, waarin videoprojecties een belangrijke rol spelen.” Goede chemie Al in september 2014 zijn Ernst en Marco begonnen om met de dansers te werken: elke maand is er één workshop van een dag georganiseerd en gelukkig was er vanaf de eerste keer meteen een goede chemie tussen de dansers onderling. “Hoe verschillend hun afkomst en ervaring ook, ze hebben respect voor elkaar”, zegt Marco. Voor de ISH-dansers is het vertellen van een verhaal een ongewone bezigheid, althans op deze manier. “We werken meestal fragmentarischer en abstracter”, zegt Marco. “Maar leuk vinden ze het wel. Het gaat eigenlijk vanzelf.”
Gil Gomes Leal
Kracht van beide stijlen Vanaf het begin was een van de uitgangspunten dat het een echte mix van ballet en hiphop moest worden. Ernst: “We wilden niet aan de ene kant de ene groep, die door onze dansers wordt vertolkt en aan de andere kant de ISHers. We kijken steeds wat het beste past. Zo wordt de rol van Jadis gedanst door een
balletdanseres, maar die van de leeuw wordt vertolkt door een ISH-er.” Marco vult aan: “Als we iets wilden vermijden, dan is het dat idee van: ballet is tuttig en hiphop is stoer. We zijn uitgegaan van de kracht van beide dansstijlen en gaan daarop verder. Hoe kunnen we elkaar het beste versterken? Daarbij zijn we echt streng voor onszelf geweest. Het moest niet te voor de hand liggend worden. Als een bepaalde scène te veel ballet dreigt te worden, dan veranderen we dat en andersom natuurlijk ook.” Ernst: “We zijn niet bezig met analyses of theorieën; we willen gewoon samen een mooie voorstelling maken met fantastische dans!”
15
Interview met kostuumontwerper
RENÉ VAN DER LEEST STUDIO RUIM
De kostuums in Narnia: De leeuw, de heks en de kleerkast zijn ontworpen door ontwerper en interieurarchitect René van der Leest. Zijn er veel overeenkomsten tussen interieuren kostuumontwerp? “Ja, heel veel. Meubels zijn de aankleding van een interieur, zoals kostuums dat zijn voor mensen. Bij kostuums let je op de stof, hoe die om het lichaam valt, en hoe het kostuum eruitziet binnen het grotere geheel van het decor. Bij een bank of stoel let je er ook op hoe de stof valt en of die in verhouding staat tot de andere kleuren en vormen in een ruimte. Als je een interieur wilt vormgeven, moet je de opdrachtgever goed leren kennen om keuzes te kunnen maken: wat voor smaak en welke stijl heeft hij, van wat voor kleuren houdt hij? Bij een voorstelling moeten we het verhaal en de personages analyseren om keuzes te maken voor stoffen en materialen.”
Raquel Tijsterman en Arnold Put
Hoe gaan de personages in Narnia gekleed? “Er komen veel dieren voor in Narnia. En we zijn uitgegaan van mensen met dierlijke eigenschappen. Jadis de Witte Heks is grotesk en heeft een aantal opvallende kostuums. De dwerg wordt grappig genoeg gedanst door een grote, lange danser. Hij krijgt een wijde broek en bretels die de lengte breken. De dwerg heeft een enorme baard, die niet aan zijn kin vastzit, maar als het ware als een
kraag naar beneden valt. De wolven lijken eerst op leden van een Amerikaanse gang, daarna moeten ze zich razendsnel omkleden en transformeren. Aslan de Leeuw wordt een kruising tussen een rugbyspeler en een leeuw. De danser heeft al dreadlocks, dus die gaan we gebruiken in zijn leeuwenkraag.” Hebben de dieren echte dierenpakken aan? “In het oorspronkelijke boek en ook in de film wordt veel bont gebruikt. Dat doen wij niet. We gebruiken nepbont, en ook wel een paar schapenvellen, kalfsleer, varkensleer en stoffen. Voor de bevers worden grote mantels gebreid. Via een vriendin vonden we een buurvrouw die voor ons ellenlange meters stof met kabels heeft gebreid. Hoe het allemaal gereinigd moet worden weet ik nog niet … Daar heeft de kostuumafdeling van Het Nationale Ballet ervaring mee, toch?!” Wat voor schoenen dragen de dansers? “De ISH-dansers dragen zwarte danssneakers. Die bewerken we met kappen. Voor de balletdansers hebben we spitzen zwart gespoten. Eerst wilden we alle dieren handschoenen geven en daar nagels en klauwen op bevestigen. Maar dat kan niet. De handen worden voortdurend gebruikt; dansers tillen elkaar op. Waarschijnlijk gaan we werken met schmink.”
16
17
Interview met videokunstenaar
Interview met componist/geluidskunstenaar
AITOR BIEDMA
ROBIN RIMBAUD/ SCANNER
Twee jaar geleden werkte hij al samen met Cinematic - DJ Irie, een vaste partner van ISH. Aitor Biedma komt uit Spanje en hij woont in België. Hij maakt video’s voor concerten, theatervoorstellingen en dance events, maar ook animaties voor videofilms. “Ik hou ervan om met het gebruik van licht een illusie te creëren.” Voor Narnia maakt hij de videoprojecties. Aitor heeft vroeger de Disneyfilm Narnia gezien. Is het niet lastig om dan heel andere beelden te bedenken? “Nee, het is een totaal andere voorstelling, abstracter. Ik heb veel met Ernst en Marco gebrainstormd, ze zijn een keer bij mij in Mechelen in de studio wezen kijken, en ik begrijp precies welke richting ze uit willen. Ik vind het een enorme uitdaging en heel spannend om te doen. Het wordt heel minimalistisch; ik werk veel met geometrische vormen. Het licht, waaraan Mike den Ottolander meewerkt, is bepalend voor de sfeer.” Twee werelden “Er is een groot verschil in de twee werelden: die van de ‘gewone’ wereld en die van Narnia. De ‘gewone’ wereld is heel concreet: een echt huis, realistisch gemaakt, met een koude uitstraling. In de wereld van Narnia is meer kleur en licht. De beelden zijn vrij abstract. Je ziet bijvoorbeeld een bos, maar dat wordt vooral
gesuggereerd. Ik speel veel met licht en tegenlicht.” Animaties “De videoprojecties zijn klaar. Nu, twee weken voor de première, ben ik vooral bezig de animaties, die een belangrijke rol spelen, af te maken, bijvoorbeeld wanneer de kinderen worden aangevallen door wolven of in de scène waarin Meneer Tumnus wordt omgetoverd tot een stenen beeld. Dat luistert heel nauw; het moet precies samengaan met de choreografie. Heel spannend om tegelijk mijn creatieve vrijheid te behouden, maar ook het verhaal te volgen en beelden te maken die het verhaal ondersteunen. Dat lukt tot nu toe heel goed.”
“Het begon met een gesprek met Ernst Meisner en Marco Gerris in een klein café in Londen, waar we uren hebben gesproken over mogelijkheden, ideeën en planning. Het ging vooral over de sfeer. Zo’n samenwerking moet gebaseerd zijn op vertrouwen en intuïtie. Ernst ken ik al goed; we hebben eerder samengewerkt aan het ambitieuze Nationale Canta Ballet en aan On the Steps of/to, het stuk dat we maakten ter gelegenheid van de (her)opening van het Stedelijk Museum in Amsterdam. We begrijpen elkaars taal.” Stuur jij ze stukjes muziek en reageren zij daarop? Hoe is het samenwerkingsproces verlopen? “Via e-mail stuurden Ernst en Marco gedetailleerde aantekeningen, maar soms, zoals bij de heksenscène, had ik bijvoorbeeld drie minuten te vullen zonder aanvullende informatie, dus moest ik me gewoon maar voorstellen hoe een heks zou klinken. We delen online bestanden via het programma Dropbox, waar ik bijna dagelijks nieuwe muzikale ideeën upload en vervolgens aanpas, en waar zij omgekeerd video’s opzetten van de repetities, afbeeldingen van kostuums en decor, van alles. Zo hebben we dagelijks contact gehouden en is de voorstelling langzaam gegroeid.”
Verandert de muziek ook nog tijdens het repetitieproces? “Zeker, het is een heel spannend, creatief proces, het maken van zo’n totaal nieuwe voorstelling, dus er zullen tot op het allerlaatst nog dingen veranderen. Dat maakt het eng, maar ook opwindend! Het is echt een enorme kick: toen ik helemaal in het begin een repetitie bijwoonde, was ik verbaasd hoeveel er gebeurde in een paar uur. Ik heb genoten van het contrast tussen het ballet en de ISH-ers. Het werd zelfs een uitdaging om te zien welke danser van Het Nationale Ballet was en wie bij ISH hoorde.”
De soundtrack van Narnia en andere muziek van Scanner is te koop op: https://scanner.bandcamp.com/album/narnia
18
19
Choreografie en regie
Choreografie en regie
ERNST MEISNER
MARCO GERRIS
Ernst Meisner is choreograaf en artistiek coördinator van de Junior Company van Het Nationale Ballet. Hij volgde zijn opleiding aan de Nationale Balletacademie in Amsterdam en The Royal Ballet School in Londen en heeft daarna gedanst bij The Royal Ballet (2000-2010) en bij Het Nationale Ballet (2010-2013). Meisners carrière als choreograaf begon in 2002 tijdens de choreografieworkshops van The Royal Ballet. Inmiddels heeft hij verscheidene choreografieën gemaakt voor Het Nationale Ballet. Hij was de drijvende kracht achter Het Nationale Canta Ballet (2012), een voorstelling voor dansers van Het Nationale Ballet en (gehandicapte) bestuurders van
Canta-auto’s, en hij maakte de choreografie voor Bounden, een dansgame van GameOven Studios. Andere choreografieën van zijn hand zijn Saltarello (2012), And After We Were (2012), Embers (2013), Thais (2013), de eerste kleutervoorstelling van Het Nationale Ballet De kleine grote kist (2011) en het speciaal voor de Junior Company gemaakte Lollapalooza (2013). Voor het programma Back to Bach (2014) maakte hij bij Het Nationale Ballet Axiom of Choice. In 2013 was hij als choreograaf te gast bij The New York Choreographic Institute, onderdeel van New York City Ballet.
Marco Gerris, Filippijns van oorsprong en opgegroeid in België, is artistiek leider van ISH, het dance collective dat hij in 2000 oprichtte. Gerris is behalve artistiek leider van ISH ook regisseur, choreograaf en performer. Hij volgde studies aan de Antwerpse Toneelschool Herman Teirlinck, het Hoger Instituut voor Danspedagogiek en Open Living Theater. Als danser, skater en acteur speelde hij in verschillende producties waaronder de musical Eindeloos en voorstellingen van dansgroep AYA. In 2000 maakte hij zijn eerste eigen voorstelling, ISH, waarna hij onder diezelfde naam zijn eigen gezelschap oprichtte. Met ISH
maakt hij elk jaar meerdere multidisciplinaire voorstellingen voor een breed publiek. Gerris vertolkte de hoofdrol in twee dansfilms. Voor één van deze twee films, Hyperscape, een project van ISH, deed hij ook de regie. Verder was Gerris twee jaar te zien als jurylid in So You Think You Can Dance. Ook binnen de dans maakt Gerris regelmatig uitstapjes: zo werkte ISH in 2011 mee aan Ernst Meisners voorstelling Yes, We Can Dance.
20
SCANNER (Robin Rimbaud, muziek) is een Britse componist en geluidskunstenaar. Hoe veelzijdig hij is, laat een kleine greep uit zijn werk meteen zien: naast zijn vernieuwende elektronische muziek en soundscapes, componeerde Scanner onder andere het sound design voor reclamecampagnes van Nike, Chanel en Mercedes Benz. Maar liefst duizend dansers gaven in 2012 een voorstelling op zijn muziek op Trafalgar Square en ook bij de heropening van Het Stedelijk Museum klonk er muziek van Scanner. Scanner werkte samen met sterren als Bryan Ferry, Wayne McGregor, Steve McQueen, Laurie Anderson en Hussein Chalayan en zijn werk was te horen in het MOMA New York, het Centre Pompidou in Parijs en het Tate Modern in Londen.
21
RENÉ VAN DER LEEST (kostuumontwerp) Studio Ruim Samen met Sigrid van Kleef heeft René van der Leest Studio Ruim opgezet, een bedrijf in Amsterdam dat gespecialiseerd is in theaterontwerp en het opnieuw vormgeven van monumentale, oude panden. Inmiddels heeft het creatieve duo vele succesvolle projecten op hun naam staan en hebben zij een eigen handtekening ontwikkeld op het gebied van theater en architectuur. René van der Leest is ontwerper en interieurarchitect. Hij studeerde vormgeving en architectuur en daarna theatervormgeving aan de Gerrit Rietveld Academie.
AITOR BIEDMA (video en decorontwerp) is een Spaanse videokunstenaar. Hij studeerde multimedia en 3D-animatie in Californië en woont in België. Biedma maakt voornamelijk videokunst voor concerten, theatervoorstellingen en dance events, maar ook bijvoorbeeld animaties voor videofilmpjes. Hij staat regelmatig als vj op grote festivals zoals Pukkelpop, I Love Techno en Rampage. Ook maakt hij ‘visuals’ voor bands als Koala en Mastercab. Recent werkt Biedma aan ‘videomapping’-projecten bij Skull Mapping, een bedrijf dat zich gespecialiseerd heeft in verhalende videoprojecties op gebouwen, objecten en vloeren. Deze bijzondere vorm van verhalen vertellen bracht hij ten tonele in Antwerpen, Leuven, Mechelen en Caïro.
MIKE DEN OTTOLANDER (licht) is sinds de eerste voorstelling in 2000 betrokken bij ISH en maakte de lichtontwerpen voor de voorstellingen. Zijn rol is in de loop van de tijd steeds breder geworden en inmiddels denkt hij ook mee over het toneelbeeld en de visuele vorm van de voorstelling. Den Ottolander, in 2008 genomineerd voor de John Kraaijkamp Musical Award voor beste lichtontwerp, maakt onderdeel uit van het lichtontwerperscollectief Geldof Verhaart & Den Ottolander. Hij werkte in de loop der jaren aan talloze theater- en televisieproducties mee.
23
Arnold Put
JUNIOR COMPANY
ISH
De Junior Company van Het Nationale Ballet is opgericht in 2013 om jong danstalent te stimuleren. De Junior Company slaat een brug tussen professionele dansopleiding en professioneel gezelschap: de Nationale Balletacademie, onderdeel van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, en Het Nationale Ballet. Ernst Meisner is artistiek coördinator. De Junior Company telt dertien jonge topdansers, die geselecteerd worden uit vele honderden aanmeldingen. De Junior Company brengt elk jaar een eigen productie uit waarmee door het land wordt gereisd, en doet daarnaast mee aan de klassieke voorstellingen van Het Nationale Ballet.
Vanaf de eerste voorstelling in 2000 streeft ISH met succes naar multidisciplinaire dansvoorstellingen die een breed en divers publiek aanspreken. De afgelopen 15 jaar brengt ISH theater- en schoolvoorstellingen skills van de straat naar de podia van talloze theaters om daar de verbinding aan te gaan met gevestigde kunstvormen. Van beatbox tot opera en van moderne dans tot BMX. Deze cross-over is vanaf dag één de artistieke handtekening van Marco Gerris en zijn ISHers. Door met uiteenlopende partijen als de Junior Company van het Het Nationale Ballet, autonoom kunstenaar Dadara of komend jaar het Balletorkest samen te werken ontstaan er op artistiek en productioneel niveau nieuwe kruisbestuivingen.
24
25
ISH
Sarita Keilman studeerde in 2008 af aan de Dansacademie Lucia Marthas. De laatste jaren startte ze met de nieuwe dansstijlen waacking en voguing. Je kunt Sarita ook kennen van de finale van het tv-programma Move Like Michael Jackson. In 2009 en 2010 danste Sarita in de theatertour BoyISH/GirlISH en Egoclash van ISH. In de jaren bij ISH heeft ze zich ontwikkeld tot de inspirerende artiest die ze nu is.
Sarita Keilman
Dietrich Pott
Thomas Krikken
Arnold Put
Marnix Lenselink
Carl Refos
Tyrone Menig
Raquel Tijsterman
Thomas Krikken deed de Dansacademie Lucia Marthas. In 1998 begon hij met breakdance. Hij maakte deel uit van de crew C2UWR (Compared To You We Rock) en reisde ermee door binnen- en buitenland. Daarna begon hij met streetdance en danste met de crews Xvibe en Urban Session en later met het dansgezelschap Gameboyz. Sinds kort wijdt hij zich aan urban tango. Thomas danst al sinds 2011 bij ISH en zal in het najaar ook te zien zijn in de voorstelling FunkISH. Marnix Lenselink volgde de vooropleiding van de Dansacademie Lucia Marthas en studeerde dit jaar af bij de opleiding Jazz- en Musicaldans aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Marnix was te zien in verschillende musicals, waaronder The Lion King. Tyrone Menig zit in het derde jaar van de opleiding Jazz- en Musicaldans bij de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. In 2013 en 2014 deed hij mee aan Juste Debout en heeft hij de finale behaald in de categorie Experimental. In 2014 was hij met zijn crew Yojigen te zien bij Holland’s Got Talent.
Gil Gomes Leal
Lars de Vos
Dietrich Pott is mede-oprichter van de Surinaamse hiphop/breakdance-groep Myztikal, dat in 2009 de Battle of the Year Caricom wint. Daarna tourde hij met hen door de Benelux en deed hij mee aan Holland’s Got Talent. Hij danste vier jaar bij danstheatergroep AYA, is choreograaf, geeft les en doet vaak mee aan battles.
Arnold Put danste in verschillende ISH-voorstellingen en heeft zijn eigen breakdance-crew Come Correct, waarmee hij in 2004 de Dutch Bboy Championships won. Je kunt Arnold ook kennen van Holland’s Got Talent, waar hij met Come Correct in 2011 aan deelnam. Carl Refos begon met dansen op zijn zestiende. Op zijn negentiende begon hij met lesgeven en met breakdance in de crew Multiple Arts, waarmee hij regelmatig optrad. In 2007 en 2008 won Carl de ‘Multiple Jam’ 2 vs. 2. In 2005 auditeerde hij bij ISH en is sindsdien in vele voorstelling van ISH te zien. Raquel Tijsterman begon op haar negende aan de Nationale Ballet Academie en liep stage bij Het Nationale Ballet (HNB) waar ze ook korte tijd gedanst heeft. Sinds 2009 zit ze bij ISH. In 2010 deed Raquel mee aan So You Think You Can Dance. Ze danste de hoofdrol in Ne Me Quitte Pas (Isabelle Beerneart). Gil Gomes Leal ontwikkelde als Wereld Kampioen experimental zijn eigen bewegingsstijl en gedachtegang. In de paar jaar dat hij danst heeft hij zich naast uitvoerend danser ook als dansmaker een prominente rol gespeeld in de Nederlands urban dans scene. Als voormalig artistieke leider van de Pop’arazzi crew (bekend van Holland’s Got Talent & SYTYCD) brengt hij in perfecte balans het theatrale dans voor de massapubliek. Onlangs heeft hij een nieuw kunstcollectief gestart onder de naam Amenti. Lars de Vos studeert aan Codarts Rotterdam en zit in zijn derde jaar. Hij loopt vervroegd stage bij ISH voor de voorstellingen FunkISH en Narnia. Lars is ook lid van de succesvolle Amsterdamse dance crew The Incredible Kids.
27
26
Het Nationale Ballet
JUNIOR COMPANY TWEEDEJAARS
EERSTEJAARS Nancy Burer (Nederland) begon met dansen toen ze vier jaar was en is afgestudeerd aan de Nationale Balletacademie. Al in 2003 en 2004 danste ze de rol van de jonge Clara in Notenkraker en Muizenkoning van Het Nationale Ballet. Ze wil graag ‘in een ballet dansen waarin een liefdesverhaal wordt verteld met veel drama, waardoor je even al je zorgen kunt vergeten en het publiek wordt meegesleept in prachtige dans’.
Nancy Burer
Veronika Verterich
Veronika Verterich (Rusland) verhuisde met haar familie op driejarige leeftijd naar Amerika. Haar ouders zijn allebei professionele dansers. Veronika begon haar training aan het Dance Conservatory of New York. Ze heeft aan veel internationale competities deelgenomen, onder meer in Bulgarije en de Verenigde Staten. Ze was een van de winnaars bij de Young Ballet of the World Competition (Sotsji) in 2012.
Lisanne Kottenhagen (Nederland) begon haar balletopleiding bij de Nationale Balletacademie toen ze elf was. Als jong meisje danste ze al mee in verschillende producties van Het Nationale Ballet, zoals Cinderella, Het Zwanenmeer en tijdens het Hans van Manen Festival. In 2011 won ze een beurs van Dansersfonds ’79 en behaalde haar havodiploma. In 2014 studeerde ze af aan het hbo.
Lisanne Kottenhagen
Riho Sakamoto
Emilie G. Tassinari (Italië) deed als jong meisje aan wedstrijdzwemmen en klassiek ballet. In 2009 werd ze opgemerkt door de directeur van La Scala Ballet School, waarna ze het zwemmen opgaf om te beginnen aan een professionele dansopleiding. Ze heeft meegedaan aan verschillende La Scala Theatre Ballet-producties zoals Het Zwanenmeer en Aida, en is op tournee geweest naar Hong Kong voor Giselle.
Daniel Cooke (Verenigde Staten) studeerde aan The Washington School of Ballet en de Maryland Youth Ballet Academy. Hij nam deel aan verschillende zomercursussen en won de bronzen medaille bij de Youth America Grand Prix (2011). Hij heeft ook gestudeerd aan de National Ballet School of Canada.
Daniel Cooke
Martin ten Kortenaar
Martin ten Kortenaar (Canada) werd aangenomen door Canada’s National Ballet School toen hij twaalf was, en studeerde af in 2012. Dat jaar ontving hij ook de Peter Dwyer Award en de Glenn Gilmour Award. Na zijn afstuderen bleef hij een extra jaar in het Post-Secondary Program en vervolgde dit in 2013-2014 met het Apprentice Program. Hij ontving ook de Hnatyshyn Developing Artist’s Grant in 2013.
Riho Sakamoto (Japan) begon met ballet toen ze vier was, omdat haar ouders wilden dat ze een goede houding zou hebben. Op tienjarige leeftijd startte ze met haar professionele opleiding aan de Kirov Academy in Washington D.C. Ze won een gouden medaille in de pre-competitieve groep van de Youth America Grand Prix. Riho is zestien jaar.
Emilie G. Tassinari
Yuanyuan Zhang
Yuanyuan Zhang (China) was tien toen ze met haar professionele balletopleiding begon en zestien toen ze aangenomen werd bij de Shanghai Theatre Academy. Ze won gouden medailles in de klassieke en contemporary klassen tijdens de Cape Town International Ballet Competition 2014 en sleepte ook de ‘Star of East China’ in de wacht.
28
29
EERSTEJAARS
NATIONALE OPERA & BALLET Thomas van Damme (België) verhuisde naar Luik toen hij elf was, om daar aan de Gretry Academy zijn balletopleiding te beginnen. Hij ging naar de Nationale Balletacademie in 2011 en won in datzelfde jaar prijzen in competities zoals Prix Terpsichore, Prix Carpeaux en Prix Arabesque. Thomas heeft al drie maanden tijdens het 2013-2014 seizoen opgetreden met de Junior Company in Kwintet en Dawn Dances.
Thomas van Damme
Bart Engelen
Bart Engelen (Nederland) was vier jaar toen hij begon met dansen, maar werd pas verliefd op ballet toen hij op zijn zevende een balletles van zijn zus zag. Hij werd aangenomen bij de Nationale Balletacademie op tienjarige leeftijd en studeerde af aan het Koninklijk Conservatorium. Ook heeft hij in een paar producties van Het Nationale Ballet meegedanst en droomt sindsdien van een positie bij het gezelschap. Antonio Martinez (Spanje) was tot vijf jaar geleden vooral aan het tennissen. Zijn balletopleiding begon hij in Spanje en voltooide hij in 2014 aan de Nationale Balletacademie. In 2012 bereikte hij de halve finale bij de Prix de Lausanne.
Antonio Martinez
Cristiano Principato
Ryosuke Morimoto
Ryosuke Morimoto (Japan) deed mee aan de Youth America Grand Prix en werd eerste in de pre-competitieve klasse, waarmee hij op twaalfjarige leeftijd al een beurs voor de Hamburg Ballet School in de wacht sleepte. Na vier jaar ging hij naar de Staatliche Ballettschule Berlin, waar hij drie jaar bleef. Begin 2014 werd hij wederom finalist bij de YAGP en merkte Het Nationale Ballet hem op. Cristiano Principato (Italië) verhuisde als elfjarige jongen al naar Milaan en woonde daar op een kostschool voor zijn balletopleiding bij Teatro alla Scala. In die acht jaar daar heeft hij opgetreden als de prins in De Notenkraker en danste hij in Paquita en Serenade, naast modernere werken van Preljocaj, Kylian en Béjart en deed hij tijdens zijn laatste seizoen ook mee in producties van La Scala Theatre Ballet.
Raad van Toezicht Voorzitter Jean-FranÇois van Boxmeer Else Bos Pieter Maarten Feenstra Victor Halberstadt Sir Peter Jonas Bernadette Langius Barbara Leach Jos Nijhuis Corinne Vigreux Directie Algemeen directeur Els van der Plas Directeur De Nationale Opera Pierre Audi Directeur Het Nationale Ballet Ted Brandsen Adjunct-directeur Frans Huneker
Het Nationale Ballet Directeur Ted Brandsen Vaste choreografen Hans van Manen Krzysztof Pastor Associate artist David Dawson Hoofd artistieke staf Rachel Beaujean Balletmeesters Charlotte Chapellier Judy Maelor Thomas Guillaume Graffin Alan Land Senior balletdocent Rinat Gizatulin Choreologist / repetitor Sandrine Leroy
ISH ISH IS EEN MERK VAN STICHTING BALLS
Artistiek coördinator Junior Company Ernst Meisner Muzikaal leider/ chef dirigent Matthew Rowe Eerste pianist Olga Khoziainova Pianisten Robert Greuter Kanako Inoue Ryoko Kondo Michael Mouratch Viktoriya Ryapolova Zakelijk manager Toine van der Horst Hoofd planning en productie G.J. Smeenk Medische begeleiding Marleen Grol, coordinator John ten Kulve, case manager
Bestuur Lars Bakers (Voorzitter) Dick van de Vooren (Penningmeester) Pia van den Berg Directie Vevi van der Vliet (Algemeen Directeur) Artistiek leider Marco Gerris Office manager Sharon Soenarto Marketingmanager Anne-Fleur Huiskamp Publiciteitsmanager Suzanne de Brock Medewerker Online Media Melanie van der Mee Hoofd productie Romy Hagenaar Productieassistent Jóia de Campos Neto
30
HET NATIONALE BALLET DANKT SUBSIDIËNTEN
PARTICULIEREN HET NATIONALE BALLET FONDS Alle donateurs, Vrienden en Geefkringleden die Het Nationale Ballet steunen.
FONDSEN
SPONSOREN
OPERA & BALLET LOUNGE LEDEN ABN AMRO, AkzoNobel, De Nederlandsche Bank, KPMG, Loyens & Loeff, Shell, The Boston Consulting Group
ISH DANKT SUBSIDIËNTEN EN FONDSEN
STEUN HET NATIONALE BALLET De Vrienden van Het Nationale Ballet dragen bij aan nieuwe producties, kostuums, decors en de ontwikkeling van dansers. En daarom hebben zij een streepje voor. Zo zijn Vrienden onder meer welkom bij trainingen, masterclasses en balletreizen. Ook ontvangen ze drie maal per jaar een tijdschrift met achtergrondinformatie over de dansers en het gezelschap. Wat zijn de mogelijkheden? - Word Vriend voor €50 per jaar; - Word Gouden Vriend voor €200 per jaar en geniet van nog meer voordelen; - Gezinsleden worden voor €25 per jaar Huisgenoot-Vriend; - Word voor vijf jaar lid van de Geefkringen vanaf €1.000 per jaar. Door belastingvoordeel krijgt u meer dan de helft van uw gift terug van de fiscus (een schenking van €1.000 kost u in het meest gunstige geval €350*).
Meer informatie: Nadja van Deursen T 020 551 8225 operaballet.nl/steunballet
* Zie de website voor alle rekenvoorbeelden.
VRIENDEN ZIJN WELKOM! — Word Vriend van Het Nationale Ballet en kijk achter de schermen! Bij repetities, masterclasses van choreografen, rondleidingen en Vriendenreizen.
TOURNEE NARNIA NAJAAR 2015 11 september 2015 Odeon de Spiegel, Zwolle 16 september 2015 Theater aan de Parade, Den Bosch 17 september 2015 Rotterdamse Schouwburg, Rotterdam 20 september 2015 Theater De Vest, Alkmaar 23 september 2015 De Harmonie, Leeuwarden 25 september 2015 De Flint, Amersfoort 27 september 2015 De Lawei, Drachten 30 september 2015 Meervaart, Amsterdam 1 oktober 2015 Parktheater, Eindhoven 2 oktober 2015 Zaantheater, Zaandam 3 oktober 2015 Stadsschouwburg Haarlem 4 oktober 2015 Zuiderstrandtheater, Scheveningen 8 oktober 2015 Schouwburg Venray 9 oktober 2015 Stadsschouwburg Nijmegen 10 oktober 2015 Theaters Tilburg 11 oktober 2015 Schouwburg de Kampanje, Den Helder 14 oktober 2015 Theater aan de Schie, Schiedam 16 oktober 2015 Schouwburg Kunstmin, Dordrecht 17 oktober 2015 Theater De Lampegiet, Veenendaal
21 oktober 2015 Parkstad Limburg Theaters, Heerlen 22 oktober 2015 Schouwburg, Arnhem 23 oktober 2015 Theater De Nieuwe Kolk, Assen 24 oktober 2015 Schouwburg Cuijk 25 oktober 2015 Schouwburg Agnietenhof, Tiel 27 oktober 2015 Schouwburg Orpheus, Apeldoorn 28 oktober 2015 Schouwburg het Park, Hoorn 29 oktober 2015 Stadsschouwburg Velsen, IJmuiden 30 oktober 2015 Schouwburg Amstelveen Kijk op operaballet.nl of THISisISH.com voor meer informatie.
OPEN HUIS
— Nationale Opera & Ballet opent zijn deuren. Van klein tot groot, iedereen is welkom op 30 mei 2015 tussen 11.00 en 16.00 uur COLOFON teksten en redactie Margriet Prinssen, Janna Reinsma foto’s Altin Kaftira (repetitiefoto’s), Petrovsky & Ramone (cover), Inga Powilleit (p. 31), Robin de Puy (portretten JC), Fenna van der Vliet - Studio Breed (portretten ISH), Daniel Nicholas grafisch ontwerp Lesley Moore lay-out Bibi de Bruijn druk en afwerking Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam uitgever Nationale Opera & Ballet info@operaballetnl
