Leidsche Rijntunnel
De langste zandceme
MEBEST mei juni ‘10
8
InterAEGON
januari / februari 2007
entvloer van Nederland Een twijfelachtige eer is het, om in de file top 10 van Nederland te staan. Maar als het goed is dan is het A2-traject tussen de knooppunten Holendrecht en Ouderijn die klassering binnenkort kwijt; de snelweg wordt daar namelijk verbreed. Onderdeel van de werkzaamheden is de aanleg van de Leidsche Rijntunnel, waar straks een stukje A2 doorheen zal lopen. Met het oog op veiligheid is deze tunnel voorzien van twee vluchtgangen. In die vluchtgangen bracht Van Keulen Afbouw zandcement gietdekvloeren aan; twee stuks van 1,6 kilometer lang, gegoten in vier dagen.
Links Een unieke werkplek. Wel eentje die vroeg om een cementgebonden gietvloer. MEBEST mei juni ‘10
9
,
Typisch geval van Van A naar Beter
Opdrachtgever bouw A2 Leidsche Rijn tunnel: Rijkswaterstaat Aannemerscombinatie: Besix NV – Cofely Energy & Infra –
De A2, die loopt van Amsterdam naar Maastricht, is een van de drukste snelwegen van Nederland. Vooral het gedeelte tussen Amsterdam en Utrecht verwerkt extreem veel verkeer; dagelijks gaan daar zo’n 180.000 voertuigen overheen. De verwachting is dat dat aantal eerder zal toenemen dan afnemen. Niet in de laatste plaats doordat de A2 langs Leidsche Rijn loopt, de grootste VINEX-locatie van Nederland. Geen wonder dus dat de overheid heeft besloten dat traject te verbreden. In plaats van de huidige 2 x 3 rijstroken heeft de A2 er daar straks 2 x 5. Volgens het bekende twee-vliegen-in-éénklap-principe wordt de reconstructie van de snelweg ook gebruikt om Leidsche Rijn met Utrecht te verbinden. Door de A2 ligt de VINEX-wijk immers volledig los van de moederstad. De 1,6 kilometer lange Leidsche Rijntunnel gaat dat probleem oplossen. Het is een zogeheten landtunnel, boven het maaiveld gelegen dus, waar de snelweg doorheen voert. Door de overkapping wordt het gemakkelijker om van Leidsche Rijn naar Utrecht te reizen, en omgekeerd natuurlijk. Ook kan er door de tunnel tot dichter bij de snelweg en dus tot dichter bij de stad worden gebouwd.
Dura Vermeer NV
Veilig vluchten
Vloeren in vluchtgangen:
De Leidsche Rijntunnel heeft vier tunnelbuizen. De twee middelste bevatten de hoofdrijbanen, 2 x 3 stuks, voor het
Van Keulen Afbouw MEBEST mei juni ‘10
10
Boven De specie is in de betonmortelcentrale aan de hand van een recept zeer nauwkeurig samengesteld. Eenmaal in de truckmixer kan daar nauwelijks meer iets aan worden gewijzigd. De specie moet in een uur of twee na aanmaak worden verwerkt. Rechts De specie moet door een leiding van bijna 130 meter worden gepompt. Dat vraagt om een krachtige pomp maar ook om een specie die overeind blijft in dat geweld.
doorgaande verkeer. Verkeer richting Utrecht, Maarsen en Leidsche Rijn gaat gebruik maken van de 2 x 2 parallelrijbanen in de twee buitenste tunnelbuizen. De tunnel is voorzien van flink wat veiligheidsvoorzieningen zoals detectieapparatuur, informatiepanelen, een intercominstallatie, ventilatieapparatuur, brandblusvoorzieningen en twee vluchtgangen. Die liggen tussen de hoofdrijbanen en de parallelrijbanen in en zijn vanuit alle tunnelbuizen gemakkelijk te bereiken via vluchtdeuren. In de vluchtgangen moeten goede vlakke vloeren voorkomen dat, in geval van nood, mensen struikelen in hun haast om weg te komen. Aan Van Keulen Afbouw werd door de aannemerscombinatie gevraagd die vloeren te maken.
Weinig opties Omdat de vochtigheid in de tunnel wel eens aan de hoge kant kan zijn, was een cementgebonden vloer een voor de hand liggende optie. Maar vanuit logistiek oogpunt was smeren haast onmogelijk. De
Water en cement vormen als het ware de tweecomponentenlijm die het zand aan elkaar plakt. MEBEST mei juni ‘10
11
vluchtgangen zijn slechts 1,5 meter breed maar wel 1,6 kilometer lang, met om de 100 meter een deur om in de gang te komen. In de gangen zelf was onvoldoende ruimte om grondstoffen kwijt te kunnen. “Dat zou dan in de tunnel moeten maar daar lagen de net geasfalteerde rijbanen en die moesten schoon blijven”, zegt Tiede de Boer van het Amsterdamse vloerenbedrijf. “Verder had je in de tunnel nog geen water en alleen maar 220V stroom.” Gieten was de enige oplossing. “Als je alles kant en klaar in de mixer aangevoerd kunt krijgen, dan ben je volledig selfsupporting. Water heb je niet nodig, stroom heb je bij je, je rijdt de wagen eenvoudig van de ene deur naar de volgende en je laat geen rommel achter op de rijbaan.”
Het struikelblok heet krimp Al jarenlang wordt er geëxperimenteerd met cementgebonden gietvloeren, maar doorgaans waren de resultaten onder de maat; de vloeren gingen stuk. Eén van die bedrijven die zich op de ontwikkeling van een goede cementgebonden gietvloer heeft gestort is Mebin, de grootste betonproducent van Nederland en onderdeel van de Heidelberg Cement Group. Bart Kat is commercieel manager bij Mebin. Hij weet dat het ontwikkelen van een cementgebonden gietvloer een proces met hindernissen is. “Cement is een mooi ding, maar het heeft als bijeffect dat het krimpt, wat een kans op scheuren met zich meebrengt.” Dat is lastig, want samen met zand en water is cement onmisbaar voor het maken van een zandcementvloer. Water en cement vormen als
MEBEST mei juni ‘10
12
Teveel druk gaat ten koste van het materiaal het ware de tweecomponentenlijm die het zand aan elkaar plakt. Wil je een zandcementvloer kunnen gieten, dan heb je dunne specie nodig. Veel water dus, zou je denken. Maar om krimp tegen te gaan, moet je juist zo min mogelijk water en cement toevoegen. Krimp ontstaat namelijk door de reactie die deze twee aangaan; het volume van het reactieproduct is namelijk kleiner dan dat van de losse componenten. Als meer water niet kan, dan moet je hulpstoffen toevoegen om toch een vloeibare specie te krijgen. “Die hulpstoffen zijn de laatste jaren sterk verbeterd ten opzichte van vroeger”, vindt Tiede de Boer. Zo sterk zelfs dat Van Keulen Afbouw voor de dekvloeren in de vluchtgangen van de Leidsche Rijntunnel gebruik kon maken van Finishcrete®, de relatief nieuwe cementgebonden gietdekvloer van Mebin.
Geen alledaags vloertje Mebin is enkele jaren terug begonnen met de ontwikkeling van Finishcrete®. Een jaar of twee geleden al zijn er de eerste projecten mee gedaan, maar het product is nog niet uitontwikkeld. Er zijn inmiddels wel al verschillende varianten met elk hun eigen receptuur, maar zaken als prestatie-eisen, de situatie op de bouwplaats, omstandigheden tijdens de verwerking kunnen per project verschillen, en ze zijn wel van belang voor de samenstelling van de specie. Die specie wordt op de betoncentrale gemaakt. “Alle componenten worden heel nauwkeurig afgewogen waarna ze worden gemengd, in een truckmixer gestort en naar het project gereden”, zegt Bart Kat. “Op het werk valt er dan niets meer bij te regelen, hooguit kun je nog een beetje hulpstof toevoegen.”
Links Voor met gieten wordt begonnen is het verstandig om eerst cementwater door de leiding te pompen. Dat verzadigt de binnenzijde van de leiding zodat deze geen water aan de specie onttrekt. Boven De betonnen gangwanden en vloeren zijn om de vijftig meter gedilateerd. Diezelfde afstand werd aangehouden voor de zandcementvloer. Onder Een van de grote pluspunten van de vloeivloer is de zelfverdichtende vermogen. Handmatig verdichten hoeft niet, dobberen is genoeg
MEBEST mei juni ‘10
13
Cement is een maar het heef dat het krimp Vandaar dat Van Keulen Afbouw intensief overleg voerde met Mebin over de specie die voor de Leidsche Rijntunnel nodig was. “Zou het om een woningbouwproject met vloertjes van 50 m2 zijn gegaan, dan had ik dat zo kunnen bestellen. Maar over een veld van 1000 m2 of lange velden als in deze tunnels moet je toch eerst even praten. Bijvoorbeeld omdat er niets over de dekvloer heen zou komen, en dat is toch een gegeven waar je rekening mee moet houden. Dan wordt een element als slijtvastheid ineens belangrijker.” Ook de dilataties speelden een rol. In overleg met Mebin heeft Van Keulen Afbouw die gelijk gehouden aan de dilataties van de betonvloer , om de 50 m. “Dat is erg lang”, vindt Tiede de Boer. “Maar je hebt hier te maken met hechting aan de ondergrond. Hadden we de vloer op isolatiemateriaal moeten leggen, dan zou hij ruimte hebben gehad om te bewegen en dan had er wel om de 10 m gedilateerd moeten worden.” Bart Kat licht dat toe. “Scheuren ontstaan doordat spanningen zich op één plek verzamelen. Doordat de dekvloer volledig hecht aan de ondervloer wordt de spanning over het hele oppervlak verdeeld.”
Boven Folie op de pas gegoten vloer moet voorkomen dat het water verdampt. Het water is immers nodig om de vloer zijn sterkte te geven. Rechts Binnenkort in gebruik: de Leidsche Rijntunnel. Voor de veiligheid zijn er twee vluchtgangen aangelegd met om de 100 meter toegangsdeuren.
MEBEST mei juni ‘10
14
Innovatief vermogen is er, en is ook hard nodig
n mooi ding, ft als bijeffect pt Pappen en nathouden “Naast het tegengaan van scheuren is het verpompen een belangrijk aandachtspunt bij de ontwikkeling van een cementgebonden gietvloer”, zegt Bart Kat. “Je hebt een behoorlijk druk nodig om de specie door een slang van ruim 100 meter te pompen. Gaat dat verpompen moeilijk, dan zou je geneigd zijn de druk te verhogen. Teveel druk gaat echter ten koste van het materiaal. Dat is een homogene massa, maar die homogeniteit trek je uit elkaar als de druk te hoog is; wat erin is gegaan is niet meer hetzelfde als wat eruit komt.” Bij Van Keulen Afbouw weten ze dat, vandaar dat er onmiddellijk gestopt werd toen gelijk al bij de eerste sessie de pomp vastliep. Omdat de pomp al eerder was gebruikt voor dit soort gietwerk, vermoedden de vloerenleggers dat de verstopping door een concentratie van kunststofvezels werd veroorzaakt. Mebin paste de samenstelling van de specie aan, maar evengoed werd overgestapt op een plunjerpomp. “Je wilt geen risico nemen”, zegt Tiede de Boer. “Wanneer zo’n pomp vastloopt, dan moet je gaan schoonspoelen en als
Met de ontwikkeling van cementgebonden gietvloeren tonen industrie en verwerkende bedrijven aan dat de zandcementvloer niet de dinosaurus van de vloerenwereld is. Een geruststellende gedachte gezien de commotie die er in het eerste kwartaal van dit jaar is geweest rondom dit type vloer. Begin dit jaar vaardigde de Arbeidsinspectie een verbod uit op het leggen ervan. Het ging daarbij specifiek om de gesmeerde zandcementvloer. Die werkzaamheden zouden namelijk in strijd zijn met de Arbeidsomstandighedenwet. Voor zowel vloerenbedrijven als aannemers en opdrachtgevers brak er een onwelkome periode aan waarin werkzaamheden werden stilgelegd en opdrachten ingetrokken. Aan die periode is inmiddels een einde gekomen. De Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven (NOA), FNV Bouw, CNV Vakmensen en het Bedrijfschap Afbouw hebben intensief overleg gevoerd met de Arbeidsinspectie over de opheffing van het verbod. De uitkomst is dat er weer zandcementvloeren gelegd mogen worden, maar alleen onder bepaalde voorwaarden. Hieronder treft u daar een overzicht van. * Wanneer de grondstoffen voor de zandcementvloer machinaal worden gemengd en getransporteerd, dan mag er maximaal 100 m2 per persoon per dag worden uitgevoerd. * Worden de grondstoffen semi-machinaal gemengd (de cement wordt handmatig in de vloerenpomp toegevoegd), dan mag maximaal 80 m2 per persoon per dag worden uitgevoerd. * Bij het handmatig vullen van de vloerenpomp met zand en cement (de specie wordt wel mechanisch getransporteerd via transportslangen) mag maximaal 50 m2 per persoon per dag worden uitgevoerd met een maximum van 120 m2 op een locatie. * Als de grondstoffen handmatig woerden gemengd en de specie per kruiwagen naar de werkplek wordt getransporteerd, dan mag er maximaal 20 m2 per persoon per dag worden uitgevoerd met een maximum van 40 m2 op een locatie. Ook aan het smeren zelf zijn voorwaarden gesteld. * Wanneer de specie mechanisch naar de werkplek wordt getransporteerd dan moet de driepoot (met daaraan de slang) zo vaak verzet worden dat de specie maximaal over een afstand van 2 meter rondom de driepoot handmatig verspreid wordt. * Voor het afreien moet een aluminium rei (of gemaakt van een lichter materiaal) worden gebruikt. De lengte van de rei moet afgestemd zijn op de ruimte waarin gewerkt wordt. * Vanaf 1 juli 2010 moet de vloer worden afgewerkt met een vlindermachine. * Waar nodig (bijvoorbeeld bij het handmatig toevoegen van cement) moeten * persoonlijke beschermingsmiddelen worden gebruikt. * Er mag éénmaal handmatig een emmer water van maximaal 10 liter worden toegevoegd. * Er wordt bij de m2 per dag uitgegaan van taakroulatie. Verder is er een overgangstermijn van vijf jaar afgesproken waarin de bedrijfstak zal werken aan nog betere arbeidsomstandigheden. Er zal meer worden gemechaniseerd, waardoor zware werkzaamheden worden teruggedrongen. Daarvoor zal een onderzoek worden gedaan en zullen hulpmiddelen worden ontwikkeld.
daarbij de asfaltweg vies wordt, dan ben je een groot voordeel van het gieten kwijt.” Na de aanpassingen verliep het werk zonder problemen. In vier dagen tijd pompten de vloerenleggers van Van Keulen Afbouw zo’n 22 truckmixers leeg. Circa 155 m3 Finishcrete® was er nodig om het ongeveer 4800 m2 tellende vloeroppervlak van de twee vluchtgangen te voorzien van een 3 tot 3,5 cm dikke Cw16 vloer. Zodra de vloer beloopbaar was, 1 tot 2 dagen na het gieten, werd hij afgedekt met een folie. Samen met de primer die voor het gieten op de ondervloer was aangebracht om zuiging tegen te gaan, zorgt de folie ervoor dat het water in de vloer blijft om te doen wat het moet doen: reageren met de cement. Een zandcementvloer moet immers niet drogen, hij moet sterker worden.
MEBEST mei juni ‘10
15
