De balans van Nederland. Roger Dassen Amsterdam, 26 november 2008
Het gaat goed met Nederland!
©Deloitte 2008
Gaat het wel goed met Nederland?
©Deloitte 2008
De balans van Nederland • Doel onderzoek: inzicht in mate waarin Staatsbalans inzicht geeft in omvang en samenstelling van staatsvermogen
• Twee delen: 1) Verslaggevingstechnische analyse 2) Staatsbalans in perspectief van enkele actuele thema’s
• Resultaat vormt input voor discussie over: - transparantie in overheidsverslaggeving en -verantwoording - keuzes met betrekking tot met inter-generationele verplichtingen - rechtvaardigheid in noodzakelijke beleidsprioriteiten en - beleidskeuzes die cruciaal zijn voor de internationale positie van Nederland.
©Deloitte 2008
De Staatsbalans in vogelvlucht • Onderdeel Financieel Jaarverslag van het Rijk • Derde woensdag in mei • ESR-1995 • Winstrechten minerale reserves (gas)
94 mrd
• Infrastructuur en overige materiële vaste activa
75 mrd
• Staatsdeelnemingen
41 mrd
• Overige activa
60 mrd
Staatsvermogen
8 mrd
• Voorzieningen
6 mrd
• Staatsschuld • Overige passiva
210 mrd 46 mrd
Balanstotaal van zo’n 270 miljard ©Deloitte 2008
Wat ziet u niet? • Herwaarderingsreserve • Bestemmingsreserves • Consolidatie • Voorzieningen
©Deloitte 2008
Hoe zou het dan wel moeten? • Volledige en samenhangende transparante set aan financiële verantwoordingsinformatie: - Balans - Staat van baten en lasten - Kasstroomoverzicht • Op basis van algemeen aanvaarde richtlijnen voor verslaggeving • Segmentering staatsvermogen • Voorzieningen • Consolidatieverplichting
©Deloitte 2008
Wat gaan we dan zien? • Integraal inzicht in de samenstelling van totale vermogen centrale overheid • Inzicht in het beklemde deel van vermogen centrale overheid • Nadere beschouwing van de consolidatiekring
• Voor inzicht in vrij besteedbare vermogen is segmentering vermogen noodzakelijk • Vrij besteedbare vermogen indicator voor nalatenschap volgende generaties
€ 8,3 miljard
Staatsvermogen volgens Staatsbalans per 31 december 2007 waarvan:
-/- € 120 miljard -/- € 37 miljard
Ongerealiseerde waardestijgingen (met name gas) Bestemd voor specifiek beleid dus:
€ 149 miljard negatief
Vrij besteedbare vermogen naar toekomst toe
©Deloitte 2008
Uitdagingen voor de toekomst • Energie & klimaat • Vergrijzing • Mobiliteit • Kenniseconomie & onderwijs
©Deloitte 2008
Uitdagingen voor de toekomst: Energie en klimaat • Uitputting minerale reserves: vanaf 2030 negatief effect van € 7,5 miljard per jaar • Gelijke nieuwe vaste stroom inkomsten in 2030 vereist nu fonds van € 80 miljard • Zeespiegelstijging: jaarlijks € 1,5 miljard noodzakelijk voor waterkeringen • CO2 taakstelling voor Nederland vergt jaarlijkse investering van € 4 miljard tot 2050 • In de begroting tot 2011 is € 6,5 miljard gereserveerd voor de onderwerpen energiebesparing, duurzame energie, energie innovatie en voorzieningszekerheid
©Deloitte 2008
Uitdagingen voor de toekomst: Vergrijzing • ‘Grijze druk’ in 2040 verdubbeld • CPB: jaarlijks oplopend negatief saldo tot € 15 miljard in 2040 • Zonder beleidsverandering zal tekort gedragen worden door toekomstige belastingbetalers • AOW rechten huidige generatie als ‘pensioenrecht’, dan nu voorziening nodig van € 200 miljard aan rechten voor de nu AOW gerechtigden € 750 miljard aan reeds opgebouwde rechten voor nu levende inwoners van 15 jaar en ouder in Nederland
©Deloitte 2008
Uitdagingen voor de toekomst: Mobiliteit • Tot 2020 circa € 80 miljard besteed (nota Mobiliteit) • Daarvan is circa € 31 miljard bestemd voor (achterstallig) onderhoud en vervanging. • Onduidelijkheid over achterstallig onderhoud • Digitale snelweg
©Deloitte 2008
Uitdagingen voor de toekomst: Kenniseconomie & onderwijs • Ambitie is Top 5 kenniseconomie • Extra inspanning op gebied van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek nodig • Benchmark: additionele investering in Onderwijs & Onderzoek van € 8 miljard per jaar, maar ook rol van private sector • Nederland effectief qua rendement van uitgaven aan onderwijs en onderzoek
©Deloitte 2008
Samenvattend Mogelijke financiële impact van de uitdagingen voor de toekomst groot
€ miljard Wegvallen aardgasbaten
7,5
Klimaatverandering
1,5
Reductie CO2 uitstoot
4,0
Vergrijzing (per saldo)
7,5
Mobiliteit Kenniseconomie Totaal
? 8,0 28,5
Circa 12% van huidige omvang jaarlijkse ontvangsten aan belastingen en premies
©Deloitte 2008
Wie dan leeft, die dan zorgt? Indicatie mogelijke financiële consequenties van nu te voorziene ontwikkelingen niet ten laste van toekomstige generaties:
€ miljard Compensatie wegvallen opbrengsten minerale reserves
80
Klimaatverandering: voorziening herstel waterbescherming
36
CO2 reductieprogramma (publiek en privaat)
80
Achterstallig onderhoud (water)wegen en spoorverbindingen
PM
Voorziening opgebouwde AOW-rechten
950
Totaal
1.146
Bij 16 miljoen inwoners betekent dit een schuld van circa € 71.000 per Nederlander
©Deloitte 2008
Ten slotte
Overheidsverslaggeving bestaande uit volledige set financiële verantwoordings-informatie is van groot belang vanuit optiek van: • Inzicht (onder meer in intergenerationele vraagstukken) • Verantwoording (in aanvulling op beleidsmatige verantwoording)
©Deloitte 2008
De balans van Nederland.
©Deloitte 2008
