Interview:
DE BALANS VAN DRIE JAAR KAMERLIDMAATSCHAP Pieter Duisenberg RC is nu drie jaar Tweede Kamerlid. Zijn missie als registercontroller is om de planning- & controlcyclus te integreren in de politiek. Geen sinecure in een wereld die – zo lijkt het – vaak gedreven wordt door kortetermijndenken en media-aandacht. Maar Duisenberg laat zich niet van de wijs brengen. Met veel vastberadenheid zet hij zich in om kamerleden te interesseren voor verantwoording. We maken de balans op van drie jaar kamerlidmaatschap.
10
MCA: augustus 2015, nummer 4
‘Financeprofessionals kunnen de politiek heel veel brengen’ Eddy Vaassen en Andrea Willemse:
Neutraal auditcomité
Pieter Duisenberg was compleet verrast toen hij in september 2012 gevraagd werd Tweede Kamerlid voor de VVD te worden. ‘Ik was directeur Finance en Risk bij de Eneco Groep en had het daar prima naar mijn zin. Ik besefte dat het kamerlidmaatschap de nodige invloed zou hebben op mijn gezin en inkomsten. Bovendien is het maar de vraag hoe het je carrière beïnvloedt. Maar ik bedacht me ook dat ik altijd zeer kritisch was over politiek Den Haag. En nu kreeg ik de kans om die kritiek om te buigen in verandering. Als je het zo ziet, is het bijna een morele verplichting. Ik besloot “ja” te zeggen. En ik moet zeggen: ik heb er geen spijt van. Het kamerlidmaatschap is interessant en afwisselend. Ik kan nu daadwerkelijk richting geven aan het beleid.’
Tijdens de eerste begrotingsbehandeling die Pieter Duisenberg meemaakte als woordvoerder van OCW, in het najaar van 2012, kreeg hij een lesje ‘hoe het werkt in Den Haag’: ‘Ik wilde goed beslagen ten ijs komen, dus had de begroting van A tot Z doorgenomen en vragen voorbereid. Het debat ging over van alles, behalve over de begroting, waarbij een incident van de week ervoor behoorlijk wat aandacht kreeg. Zo kan het werken in de politiek, inderdaad. Maar daar wilde ik me niet bij neerleggen. Gelukkig waren er collega’s in de Commissie Onderwijs die er precies hetzelfde over dachten. We wilden de controle op de begroting en verantwoording verbeteren en depolitiseren. De Kamer heeft een wetgevende en controlerende rol; wij hebben toen voor die controlerende rol een praktijk van andere toezichthouders gekopieerd en een tweekoppig neutraal auditcomité ingesteld. Dit comité bestaat uit iemand van de coalitie en iemand uit de oppositie. Ik heb dit eerst met Paul van Meenen van D66 opgepakt en daarna met Michel Rog (CDA) en Loes Ypma (PvdA). Het auditcomité neemt namens de commissie OCW de begroting en de rapportages door, waarbij het de input van anderen gebruikt. Onder meer van de Algemene Rekenkamer, de Onderwijsinspectie en de AFM. Met al deze informatie wordt een alomvattend beeld verkregen van de prestaties en financiën op de korte termijn (1 jaar), in de context van de langetermijnstrategie en -doelstellingen (5-10 jaar). We zijn ook gaan rapporteren in PowerPoint. Dit zette de systemen even op hun kop. Soms lijken de procedures en gebruiken nog uit 1814 afkomstig.’ Inmiddels vindt het gedachtegoed van de commissie OCW navolging. Zo is er op initiatief van de commissie Rijksbegroting een cursus georganiseerd met de titel ‘Begroten & Verantwoorden; mogelijkheden en dilemma’s voor Tweede Kamerleden’, als
Ingrijpende veranderingen De ambitieuze Duisenberg zet zich vanaf dag één in om de nodige verandering te brengen binnen zijn aandachtsgebieden. ‘Ik kreeg Onderwijs (OCW) in mijn portefeuille en ben sinds deze zomer ook voorzitter van de Kamercommissie Financiën. Deze onderwerpen passen perfect bij mijn achtergrond en interesses. Binnen OCW ben ik intensief betrokken geweest bij een aantal ingrijpende veranderingen. De belangrijkste is de hervorming van de studiefinanciering; een van de grote hervormingen van het Kabinet Rutte II. De basisbeurs wordt omgezet in een leenstelsel. Onderwijsgeld gaat hierdoor niet langer naar levensonderhoud van studenten, maar naar onderwijs. We maken structurele middelen vrij om te investeren in de kwaliteit van het hoger onderwijs; dit bedrag loopt op tot maximaal 1 miljard in 2026. Daarnaast heb ik een motie ingediend die ertoe leidt dat er vanaf 2020 alleen nog maar academici voor de klas mogen staan in de bovenbouw van het vwo. Dat zal de kwaliteit van het onderwijs bevorderen.’
MCA: augustus 2015, nummer 4
11
‘Het niveau in de Tweede Kamer is hoger dan ik gedacht had’ voorbereiding op de verantwoordingsdag. Deze cursus helpt Kamerleden om de begrotings- en verantwoordingsstukken van de ministeries goed te beoordelen en te gebruiken. Pieter Duisenberg gaf hier een inleiding over het invullen van het rapporteurschap. ‘De cursus was vrijwillig. Van de 150 Kamerleden waren er 11. Niet veel, maar ik was er allang tevreden mee. De reacties waren heel positief en een aantal kamerleden heeft zich nu als auditcomité opgeworpen bij VWS, SZW en I&M. Eind augustus organiseren we een cursus over rapporteren voor journalisten. Die zit al helemaal vol.’ Duisenberg en Van Meenen hebben hun rapportageopzet ten dienste van andere kamerleden vastgelegd in een ‘Handreiking controle begroting en verantwoording’. En er is een factsheet gemaakt met de zes hoofdvragen over het controleren van de begroting en verantwoording (zie kader).
Meer control? Vorig jaar zei u in MCA: ‘Er moet meer control komen in de Kamer’. Bent u tevreden over de voortgang van uw missie? Pieter Duisenberg: ‘We boeken zeker resultaat. Maar het kan nog veel beter. Als RC geloof ik heilig dat de planning- & controlcyclus de ruggengraat is van je strategievorming en de realisatie daarvan. Die manier van denken is ook volledig toepasbaar in de politiek, hoewel de scope hier heel anders is dan in het bedrijfsleven. In de politiek wordt gedacht in cycli van vier jaar – van verkiezing naar verkiezing. De waan van de dag is leidend, waarbij de media een belangrijke rol spelen. En verantwoording is nu eenmaal niet bepaald een mediageniek onderwerp. Eigenlijk is dit een heel vreemde situatie als je bedenkt hoeveel belastinggeld er besteed wordt. Zo is er 1,2 miljard vrijgemaakt voor de professionalisering van leraren, maar is er geen methodiek waarin doelstellingen en acties worden vastgelegd. Er wordt dus niet structureel gemonitord wat het effect is van zulke enorme investeringen. Ik kan me voorstellen dat de MCA-lezers nu de wenkbrauwen fronsen. Die verontwaardiging deel ik; juist daarom ben ik Tweede Kamerlid geworden. Ik blijf me inzetten om dit te veranderen. Mijn inzet heeft ertoe geleid dat de Algemene Rekenkamer nu een ex-ante-kader bepaalt ter beoordeling en controle van de uitkomsten ten opzichte van de investeringen in leraren.’
Pieter Duisenberg (48) is sinds 2012 Tweede Kamerlid voor de VVD, woordvoerder Hoger Onderwijs & Wetenschap en voorzitter van de Kamercommissie Financiën. Hij studeerde macro-economie aan de Erasmus Universiteit en volgde de controllersopleiding aan de Vrije Universiteit. Vanaf 1992 werkte Pieter in het bedrijfsleven, onder meer bij Shell, McKinsey en Eneco Groep, waar hij directeur finance & risk was.
12
MCA: augustus 2015, nummer 4
‘De controlemethode wordt nu bekender, maar daarmee zijn we er nog niet. Ik zou willen dat planning & control en verantwoording deel gaan uitmaken van het Reglement van orde; dat het net zo gewoon is als dat er gestemd wordt. Het zou ook enorm veel rust en reflectie geven als we bijvoorbeeld in cycli van tien jaar zouden werken. Ik heb bij Eneco ervaren wat het doet als je van twee à drie jaar naar tien jaar vooruit gaat plannen en aan de hand van structured reviews in kaart brengt waar je
staat met je business. Dat heeft een compleet andere mindset opgeleverd. Een langetermijnaanpak zou de politiek echt veel goed doen.’
Hoog niveau Sinds afgelopen zomer is Pieter Duisenberg ook voorzitter van de commissie Financiën. In deze commissie werkt hij met mensen die niet allemaal gespecialiseerd zijn in de complexe onderwerpen die op de agenda staan, zoals de toekomst van het
DE ZES HOOFDVRAGEN BIJ HET CONTROLEREN VAN DE BEGROTING EN VERANTWOORDING VOOR KAMERLEDEN 1. Wat is het beeld van het beleidsterrein op hoofdlijnen? ~ Hoe staat het er nationaal en internationaal voor? ~ Ontwikkelingen door de tijd? ~ Wat gaat goed en wat kan beter? 2. Welke doelen zijn gepland/behaald? ~ Wat wil de minister bereiken of heeft hij/zij bereikt? ~ Juiste doelen? ~ Juiste indicatoren? ~ Invloed minister? 3. Welke prestaties zijn gepland/geleverd? ~ Wat wil de minister doen of heeft hij/zij gedaan? ~ Juiste prestaties? ~ Prestaties/activiteiten specifiek en meetbaar? ~ Duidelijke rol minister? 4. Wat gaat het kosten/heeft het gekost? ~ Begroot/besteed? ~ Grote over- en onderschrijdingen? ~ Ombuigingen en intensiveringen te volgen? ~ Subsidies verantwoord? ~ Garanties verleend en loopt ministerie risico? ~ Kosten kerndepartement en uitvoeringsorganisaties? ~ Eindejaarsmarge? ~ Uitgaven verdeeld over meerdere beleidsartikelen of ministeries? ~ Financiële positie van instellingen op afstand van het rijk? 5. Wat is het oordeel over de rechtmatigheid, doeltreffendheid en doelmatigheid? ~ Aandachtspunten bedrijfsvoering en beleidsinformatie? ~ Oordeel van de Algemene Rekenkamer over de rechtmatigheid? ~ Bevindingen beleidsdoorlichting en evaluatieonderzoeken? ~ Juiste planning beleidsdoorlichting? ~ Aandacht focusonderwerpen van de Kamer? ~ Vergelijkende (internationale) kengetallen doelmatigheid? 6. Welke conclusies en aanbevelingen heb ik (als rapporteur aan de commissie)? ~ Overwegingen dechargeverlening? ~ Verzoeken minister?
MCA: augustus 2015, nummer 4
13
‘Een langetermijnaanpak zou de politiek veel goed doen’ accountantsberoep. Hoe gaat hij daarmee om? ‘Het is een beleidstechnische commissie die zich bezighoudt met onderwerpen als de rijksbegroting, het toezicht op de financiële markten en het Belastingplan. De Kamerleden hebben mij als voorzitter uit hun midden gekozen; ik heb een neutrale rol. De commissieleden hebben inderdaad niet allemaal een gespecialiseerde financiële achtergrond. Eigenlijk geldt voor mij hetzelfde in de commissie OCW: ook ik moet mij bezighouden met onderwijsaangelegenheden, terwijl ik daar weinig ervaring mee heb. Maar mijn conclusie is dat dit toch prima gaat, als je
je verdiept in de materie en tijd neemt om je licht op te steken in het veld. Het is echt niet nodig dat alle commissieleden experts zijn. De kracht zit juist in de diversiteit. Al met al vind ik het niveau van de woordvoerders Financiën hoog. Mijn omgeving weet dat ik vroeger zeer kritisch was over Den Haag, maar ik heb mijn beeld bijgesteld. Het niveau in de Tweede Kamer is hoger dan ik gedacht had. Ik ervaar dat er kwalitatief veelal goede mensen zitten en er hard wordt gewerkt. Dat dat niet altijd zo overkomt, heeft ook te maken met de politieke processen en met de invloed van de media.’
Brede scope
advertentie
De wereld en het vak van de financiële professional of executive is volop in beweging. Dat vraagt veel van u, maar biedt ook weer kansen! Coaching helpt bij de bewustwording, het inzetten en blijvend ontwikkelen van uw talenten of persoonlijke effectiviteit. Martherus Executive & Team Coaching is NBA-erkend en richt zich specifiek op het (allround) coachen van accountants, cfo’s, controllers, financiële managers en hun teams. We zijn voor een aantal grote accountantskantoren en financiële instellingen ‘preferred ’ coach. Neem zelf de regie over uw potentieel?! Maak een afspraak voor een gratis intakegesprek. Kijk voor nadere info op onze website www.martherus.eu, in het NBA-cursusregistratiesysteem of bel met Edwin Martherus op 06-23369331.
14
Is een brede scope een belangrijke voorwaarde om succesvol te zijn? ‘Jazeker. Je moet je veldwerk goed doen, zodat je weet wat er speelt in de samenleving. De verleiding is groot om je op te sluiten in je werkkamer op het Binnenhof op de dagen dat je niet vergadert. Maar juist dan moet je de kans pakken om naar buiten te gaan en mensen te spreken. Dat zorgt voor nieuwe inzichten en reflectie. Een uitdaging is wel om de balans te houden. Als je bevlogen bent, kun je hier 24/7 werken. Naast mijn formele taken heb ik ‘s avonds ook vaak bijeenkomsten en in verkiezingstijd help ik in het weekend met flyeren. Mail, telefoon; het blijft maar doorgaan. Ik zet nu bewust ’s avonds mijn telefoon een paar uur uit. Met de nodige druk vanuit het thuisfront, inderdaad.’ ‘Ik spreek nog veel financecollega’s en merk dat velen van hen een duidelijke mening hebben en het interessant vinden wat er in Den Haag gebeurt. Ik hoop dat zij daar ook iets mee gaan doen. Je hoeft niet per se Tweede Kamerlid te worden, maar kunt ook op lokaal niveau politiek actief worden. Financeprofessionals kunnen de politiek heel veel brengen!’
MCA: augustus 2015, nummer 4
