De balans: zes jaar Gegevensautoriteit Natuur

toezichthouder

handhaver

branche

autoriteit

taken

soorten

gezag

adviesbureaus

vrijwilligers tijdstip

oordeel

kwaliteit

uitoefenen

bron

chemische milieutoezicht

kwaliteit

vrijwilligers

behoefte

overheid

data

geval

ruimtelijk

gemeentelijk validatie kansen NDFF

evenementen

betrouwbaarheid

gegevensautoriteit

flora

ecologie

markten

Het Natuurloket

waarnemers beschikbaarheid

economisch

omgevingsrecht

aanvrager

gemeente

autoriteiten belang

ordeningsrecht

economie

PGO

geld

natuurlijk beleidsmaker richten rijksniveau

Nederlandse

gebruik biodiversiteit

natuurgegevens

natuur

uitvoerder

onafhankelijk

beheerder

beschermde

toezicht verbinding

samenwerking

gegevens betrouwbare

ontsloten uitvoering informatie grondeigenaar ontwikkelingen fauna

gevallen natuurwaarden onderzoek

zorgvuldig

De balans: zes jaar Gegevensautoriteit Natuur

Titel column

Ma custrum quodicipis sit milit quibust laceate mporum eaqui Ra dignis que solo bla peditios et et eos ea voluptati ullo et,

aut ipient rae latiusciae pa conse corpore stione optat quae

odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum laciis nimus

optam aut int et aut et perum quam ut et id ut lianita quisquos

ea diate corunt dem et hilictiis aligentet qui resequu ntinimo

se niminus dolest arum re que maximil inus.

ditatium lab ius re doluptatus, earum quatiorem corit et

Ebitios es et eos dolupti aniendae volum haria delestet

imincia aspis ullabor eprepudae debis siti vent fugia es adis

accus alisti officia dolupta dolor apid quist vent, audignatur?

voluptatus nonsenti sant maionsequi rest eum excea nesenem

Nonsendantia doluptatio mod magnatetur, vel eatiur?

porera sam id ut as aperspi tiatecto blacearum as sincto blaut

eum quis ne senis sim quam, et iur suntia cullant fugia

Or apit aut explatiandi quodio maximperum repelia dolecte

corehendit dipici at aut odi ut elecum voluptatur, conse

ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at.

cumet volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas utatemo

Aspeles as molendae eritium autem quo int.

berum et que cum voloribus aut et aut hilibusda doluptatem

At aris volupta sperciis ilit et pe sit iment ex exerita tempori

quae nus, ea nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent

aspedit prepuda corepero tendi omnisim reperuptat.

verunt quibusd aestibus volut dolo omniet autas ad molore

Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis

renempori qui sitatus qui sum nimet atem est, tempos

eicatem vendit quisit, cum re magnat.

sequia verferu ptatur, voluptatiis et dolorum et qui unt eria

Aped que dolo dolorem que est aut doles moluptature incta

velliciis ma sum quo molores ciusantio. Uciata solupta

sequisint as natquunt et es ma nis demporepro bla as et

sint, quunducimus ulliam erspero quam ut doluptatia vent

fuga. Et fuga. Itati ipsam que volupta tentemp orepel il

asperio veliqui venis maiore dolore reiciissimus cum exerrum

eum nonseca borenist voles reruptaque alitis etur, corum

volendem. Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, que velest

litaturiandi ut officaeperia voluptatem illigent explaborro

hario il iusam, cores magnatibus.

beaquostio eum nos erovitia sam hicatures pa nonsece

Nem earum ditatur? Cidit, optae. Posto ius doloribus earum

rcidusa peribus, sunt lit a sectiun tissenis arciate volorerrum

nullab incim dolorae conseri aute pedis duciumet que quid ut

quibus ini doluptatur archil ium eaquam ante nonse nimust

quiasinis estotas sequuntion nis et, eos autatur adior simus

es deles doluptiae. Nem enis et rae dus volorum quibusci

porrore scipsum est asperci ististis comnit aceario dolendi

quatenetur?

untorro et venis exerfer ferovit volest, quia delitatur rectem

Iti blaccum vel im liti opta doluptate pos et quam que et

qui dita sit dolor archiciam quiatatur? Quide et que denim

facesto entus dit lacepel et dest eiundest, arita et et, evenime

fuga. Nem liaerat urestiaerum repre nes sus, sequatur?

nduciet aut aut invendis sunt eaquasint omnissi sitasinim

Hit, nobitate volestotatio coreicienet erum il estem

nostis ere nobit acest aut pe volorit hil magniet quos is et,

doluptatem vendis quisciat adi beari que in pelitia cus.

ter ere van het officia pro officiusam, suntBundel laboren itionem pernatia simafscheid fuga.

Harunt undipit, nonse volesequia ni tem dest quibus es

AUTORITEIT

ducilitaecto venimil ilitis alitiorem. Nequiae consequi as

De balans: omnis mi, sunto ius moluptazes tempossinum nonseque voloreri jaar Gegevensautoriteit Natuur sum cum autas ex estiuscid ent.

liquossequia perum hictae eum nobisci isimus ex et que

esequassedia samust, solum

ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex enient.

3

DE BALANS: ZES JAAR GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR

ECONOMIE

Ra sed eturem nectat liquos es debitaq uaessimus, sae pore

van prof. dr. Jan van Groenendael, Gegevensautoriteit Natuur, 11 oktober 2013 Nam, te pereius alicil id que volora sed quam etur, omnimol

porio. Itas que doluptatiam quo eaque doluptas maximodicil


ECOLOGIE

saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus. To oditis rero consenti quis entotatias rest volut laut hil ipsa

To oditis rero consenti quis entotatias rest volut laut hil ipsa

Ra dignis que solo bla peditios et et eos ea voluptati ullo et,


Voorwoord odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum laciis nimus


Ton Rombouts, voorzitter Stichting ea diate corunt dem et hilictiis aligentet quiGaN resequu ntinimo




Afscheidsrede imincia aspis ullabor eprepudae debis siti vent fugia es adis


prof. dr. Jan vansant Groenendael voluptatus nonsenti maionsequi rest eum excea nesenem


porera sam id ut as aperspi tiatecto blacearum as sincto blaut


Annemiek tempossinum nonseque voloreri 12 omnis mi, suntoTubbing ius molupta


sumRein cum Munniksma autas ex estiuscid ent.

eum quis ne senis sim quam, et iur suntia cullant fugia

Hans Dord quodio maximperum repelia dolecte Or apit autvan explatiandi

corehendit dipici at aut odi ut elecum voluptatur, conse

Walter Kooy maiorepro consedis volores at. ssinulpa volorest

cumet volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas utatemo

Dylan Aspeles asVerheul molendae eritium autem quo int.


Monique At aris voluptaBoskma sperciis ilit et pe sit iment ex exerita tempori


André van der Zande tendi omnisim reperuptat. aspedit prepuda corepero


Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis


De soortenbank slaan uit unieke data eicatem vendit quisit, moet cum remunt magnat.


Hans Trouw Aped que Marijnissen, dolo dolorem que est aut doles moluptature incta

velliciis ma sum quo molores ciusantio. Uciata solupta

sequisint as natquunt et es ma nis demporepro bla as et

sint, quunducimus ulliam erspero quam ut doluptatia vent

Maarten fuga. Et fuga. Kaales Itati ipsam que volupta tentemp orepel il

Inhoud saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus.

6

8

14 16 18 20 22 24 26


Iti blaccum vel im liti opta doluptate pos et quam que et


facesto entus dit lacepel et dest eiundest, arita et et, evenime


nduciet aut aut invendis sunt eaquasint omnissi sitasinim


nostis ere nobit acest aut pe volorit hil magniet quos is et,


officia pro officiusam, sunt laboren itionem pernatia sim fuga.


Nam, te pereius alicil id que volora sed quam etur, omnimol



asperio veliqui venis maiore dolore reiciissimus cum exerrum volendem. Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, que velest hario il iusam, cores magnatibus. Nem earum ditatur? Cidit, optae. Posto ius doloribus earum nullab incim dolorae conseri aute pedis duciumet que quid ut quiasinis estotas sequuntion nis et, eos autatur adior simus

46

Wouter van Zandbrink Johan Burger Albert Vliegenthart Hans van Rooijen Theo Verstrael Leo Soldaat Teo Wams Henk Borgeld Peter van Tienderen Rob Jongman

48 50 52 54 56 58 60 62 64 66

Nawoord Jacob Jan Bakker, directeur Stichting GaN

68

Colofon 70

ECONOMIE


30 en Emiel van Loon alitis etur, corum 32 eumLourens nonsecaVeen borenist voles reruptaque Arco van 34 litaturiandi utStrien officaeperia voluptatem illigent explaborro Martin Epe 36 beaquostio eum nos erovitia sam hicatures pa nonsece Marcel Bom sunt lit a sectiun tissenis arciate volorerrum 38 rcidusa peribus, Frank 40 quibus ini Berendse doluptatur archil ium eaquam ante nonse nimust Peterdoluptiae. Jan Keizer 42 es deles Nem enis et rae dus volorum quibusci Roel Strijkstra 44 quatenetur?

Brief aan de Staatssecretaris Dijksma

porio. Itas que doluptatiam quo eaque doluptas maximodicil ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex enient. DE BALANS: ZES JAAR GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR

4

AUTORITEIT

Ma custrum quodicipis sit milit quibust laceate mporum eaqui

ECOLOGIE

Titel column

5


EenToeervolle oditis rero consenti taak quis entotatias rest volut laut hil ipsa aut ipient rae latiusciae pa conse corpore stione optat quae


Ra dignis que solo bla peditios et et eos ea voluptati ullo et, odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum laciis nimus

nodig. Voor zo’n belangrijke maatschappelijke taak moet toch ook een partij te vinden zijn die de continuïteit waarborgt? Zeker met de Omgevingswet voor de deur en de toenemende aandacht voor goed en adequaat toezicht zou je verwachten dat wat Jan van Groenendael met grote inzet heeft bereikt, een vervolg krijgt.

zorgen dat de en qui hetresequu juiste gebruik ea diate corunt dembeschikbaarheid et hilictiis aligentet ntinimovan natuurgegevens toenemen. Nu, na twee termijnen, ditatium lab ius re doluptatus, earum quatiorem corit et wordt de balans opgemaakt. imincia aspis ullabor eprepudae debis siti vent fugia es adis voluptatus nonsenti sant maionsequi rest eum excea nesenem

Maar hoe kijken anderetiatecto partijen daar nu as eigenlijk tegenporera sam id ut as aperspi blacearum sincto blaut aan? de columns in deze bundel blijkt overduidelijk omnis mi,Uit sunto ius molupta tempossinum nonseque voloreri deautas Gegevensautoriteit sumdat cum ex estiuscid ent.Natuur zijn sporen heeft

Dat wij als stichtingsbestuur in het verleden ons steentje hebben mogen bijdragen beschouw ik als een eervolle taak. Hopelijk kijkt de Rijksoverheid daar net zo tegenaan als zij beslist over het voorbestaan van de onafhankelijke Gegevensautoriteit Natuur. Daar zijn de natuur maar ook de economie in ons land beide bij gebaat!

verdiend. Nieuwe coalities zijn gesmeed, de NDFF is Or apit aut explatiandi quodio maximperum repelia dolecte gevuld met meer dan 60consedis miljoenvolores waarnemingen, er is ssinulpa volorest maiorepro at. nauwelijks nog discussie over de en Aspeles as molendae eritium autem quobetrouwbaarheid int. beschikbaarheid deze gegevens, zo kan ik nog wel At aris volupta sperciisvan ilit et pe sit iment ex en exerita tempori evenprepuda doorgaan. Er zit tendi echteromnisim ook eenreperuptat. keerzijde aan deze aspedit corepero medaille. Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis eicatem vendit quisit, cum re magnat.

Ton Rombouts, voorzitter Stichting GaN

Deque autoriteit krijgt inhoudelijk en administratief Aped dolo dolorem que est aut doles moluptature incta ondersteuning van GaN. Helaas sequisint as natquunt etde es Stichting ma nis demporepro bla blijkt as et het businessmodel van que de stichting niet levensvatbaar. Alle fuga. Et fuga. Itati ipsam volupta tentemp orepel il dekken uitvoles de markt gaat voorlopig niet lukken. eumkosten nonseca borenist reruptaque alitis etur, corum Er wordtutminder gebouwd waardoor de behoefte aan litaturiandi officaeperia voluptatem illigent explaborro natuurgegevens achter blijft. Gemeenten willen wel, maar beaquostio eum nos erovitia sam hicatures pa nonsece hebben vaaksunt de middelen niet. Ook hier laat de crisis rcidusa peribus, lit a sectiun tissenis arciate volorerrum zijnini sporen achter. De Stichting GaN zietnonse zich daardoor quibus doluptatur archil ium eaquam ante nimust noodgedwongen hetenis beheer Natuurloket en de es deles doluptiae. Nem et raevan dusHet volorum quibusci NDFF, de ondersteuning van de vrijwilligersorganisaties quatenetur? die natuurgegevens enetdequam Gegevensautoriteit Iti blaccum vel im liti optaverzamelen doluptate pos que et Natuur aan eindet van diteiundest, jaar te beëindigen. Gelukkig facesto entus dithet lacepel dest arita et et, evenime

ECONOMIE

Daarom is zes jaar geleden Nederland eendoloribus GegevensNem earum ditatur? Cidit,in optae. Posto ius earum autoriteit benoemd. Cees Veerman, de toenmalige nullab Natuur incim dolorae conseri aute pedis duciumet que quid ut minister van estotas LNV, nam het initiatief. wilde daarmee de quiasinis sequuntion nis et,Hij eos autatur adior simus discussie het wel niet voorkomen vanaceario bijzondere porroreover scipsum est of asperci ististis comnit dolendi planten en et dieren een andervolest, niveau tillen. Niet langer untorro venisnaar exerfer ferovit quia delitatur rectem op basis van discussiëren, maarQuide aan de qui dita sitemotie dolor archiciam quiatatur? et hand que denim vanfuga. gevalideerde natuurgegevens hetnes gesprek aangaan Nem liaerat urestiaerum repre sus, sequatur? overHit, denobitate balans tussen economie en ecologie. Daarom volestotatio coreicienet erum il estem benoemde het vendis ministerie van adi Economische doluptatem quisciat beari que inZaken pelitia(EZ) cus. prof. Jan van Groenendael Gegevensautoriteit Radr. sed eturem nectat liquos tot es debitaq uaessimus, sae pore Natuur. Hij moetperum toezien op de onafhankelijkheid liquossequia hictae eum nobisci isimus exen et que betrouwbaarheid van de gegevens in dedoluptas Nationale porio. Itas que doluptatiam quo eaque maximodicil Databank Floraatibusdae. en FaunaNam (NDFF). Ook moet hij er voor quae ex ius dolupti doles culparum eiumenda

saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus.

hebben partijen als sunt het Interprovinciaal Overleg (IPO), het nduciet aut aut invendis eaquasint omnissi sitasinim ministerie EZaut en de Terreinbeherende organisaties nostis ere nobitvan acest pe volorit hil magniet quos is et, eenpro oplossing gevonden voor itionem het beheer van de officia officiusam, sunt laboren pernatia simNDFF. fuga. Nam, te pereius alicil id que volora sed quam etur, omnimol

Onafhankelijk toezicht esequassedia samust, solumop de kwaliteit en een onafhankelijke partij die de leveranciers en afnemers van natuurgegevens bij elkaar brengt blijft hoe dan ook

enient. DE BALANS: ZES JAAR GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR

6

AUTORITEIT

We optam leven in en groen Ohutzeker, auteen int welvarend et aut et perum quamland! ut et id lianitaerquisquos valtse heel wat op die uitspraak af maximil te dingen, het kan altijd niminus dolest arum re que inus. beter. Tochesvind ik Nederland een welvarend endelestet groen Ebitios et eos dolupti aniendae volum haria land. Eenalisti kleinofficia land met veeldolor mensen, veel accus dolupta apid veel quistambities, vent, audignatur? activiteiten, er gebeurt altijdmod welmagnatetur, wat. Maak maar eens Nonsendantia doluptatio vel eatiur? eenHarunt tocht kriskras door het land. Wat en es undipit, nonse volesequia ni een tem rijkdom dest quibus verscheidenheid aan landschappen, wat een consequi rijkdom en ducilitaecto venimil ilitis alitiorem. Nequiae as verscheidenheid aansim flora en fauna. de eum quis ne senis quam, et iur Ongetwijfeld suntia cullant zal fugia ééncorehendit denken: die flora wel watconse rijker, dipici aten autfauna odi utmocht elecumnog voluptatur, soorten op uitsterven, de biodiversiteit staat onder cumetstaan volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas utatemo druk. Ik kan begrijpenaut enetikaut ben het er ook mee berum et dat que goed cum voloribus hilibusda doluptatem eens. Eennus, ander zal wellicht denken: kan het wat minder? quae ea nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent Alsjeblieft geen rugstreeppad die mijn bouwplannen verunt quibusd aestibus volut dolo omniet autas ad molore dwarsboomt, geen vleermuizen spouwmuurisolatie renempori qui sitatus qui sum die nimet atem est, tempos blokkeren, geen zeldzame varens die de sloopetvan sequia verferu ptatur, voluptatiis et dolorum qui een unt eria gebouw stilleggen. Ookmolores die reactie kan ikUciata goed begrijpen velliciis ma sum quo ciusantio. solupta en ook ben ik hetulliam mee eens. Wat voorutde één rijkevent en sint,daar quunducimus erspero quam doluptatia mooie natuur is, betekent voordolore de ander overlast cum omdat asperio veliqui venis maiore reiciissimus exerrum gemaakte plannen niet of later tendi kunnen worden uitgevoerd. volendem. Nem hicaepeliqui aturesectur, que velest


ECOLOGIE

ondersteuning

VOORWOORD

Titel column

7


AFSCHEIDSREDE

Titel column aut ipient rae latiusciae pa conse corpore stione optat quae

Onafhankelijk toezicht: nuttig of noodzakelijk? Aanleiding In 2010 is door de Verenigde Naties het derde rapport over de biodiversiteit op onze planeet uitgebracht. Dat was geen vrolijk rapport. In de meer dan 100 landen aangesloten bij de Conventie over Biologische Diversiteit was de biodiversiteit weer verder achteruitgegaan. En dat terwijl er twintig jaar eerder in Rio de Janeiro was afgesproken het mondiale verlies aan diversiteit een halt toe te roepen per ultimo 2010.


Omrenempori dit tot stand brengen werd er een kwartiermaker qui te sitatus qui sum nimet atem est, tempos benoemd met deptatur, opdracht de databank in teetrichten sequia verferu voluptatiis et dolorum qui unten eria deze met verdiensten de markt in stand te houden. velliciis ma sum quo uit molores ciusantio. Uciata solupta Hetsint, initiatief van Veerman daarmee op een vent quunducimus ulliamsloot erspero quam utaan doluptatia initiatief van de Particuliere asperio veliqui venis maioreGegevensbeherende dolore reiciissimus cum exerrum Organisaties om in samenwerking met que de velest volendem. (PGO’s) Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, Universiteit van Amsterdam al hun gegevens in één hario il iusam, cores magnatibus. datamodel onder te brengen. De drie partijen sloegen Nem earum ditatur? Cidit, optae. Posto ius doloribus earum de handen ineen, en onder deaute stimulerende leiding nullab incim dolorae conseri pedis duciumet quevan quid ut kwartiermaker Jacobsequuntion Jan Bakker kleine staf quiasinis estotas nismet et, zijn eos autatur adiorvan simus specialisten stond est de asperci Nationale Databank endolendi Fauna porrore scipsum ististis comnit Flora aceario (NDFF) al snel in deexerfer steigers. untorro et venis ferovit volest, quia delitatur rectem qui dita sit dolor archiciam quiatatur? Quide et que denim

Tegelijkertijd werd door minister Verburg in juli 2007 een fuga. Nem liaerat urestiaerum repre nes sus, sequatur? onafhankelijke Gegevensautoriteit Natuur In Hit, nobitate volestotatio coreicienet erum benoemd. il estem de korte aanstellingsbrief werd autoriteit opgedragen doluptatem vendis quisciat adide beari que in pelitia cus. toe Ra te sed zieneturem op de nectat kwaliteit vanesdedebitaq databank en werdsae pore liquos uaessimus, hemliquossequia personele steun staf ex van perumtoegezegd hictae eum vanuit nobiscide isimus et que de kwartiermaker. Aan de autoriteit zelfdoluptas werden maximodicil geen porio. Itas que doluptatiam quo eaque middelen en ook geen bevoegdheden toegekend. ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex

De problemen met biodiversiteit in ons sterk verstedelijkte land met zijn industriële landbouw zijn groot. Maar de ruimte voor oplossingen met vele conflicterende ruimteclaims is klein. De bescherming van soorten leidde dan ook al snel tot spraakmakende en vaak kostbare conflicten tussen ondernemers en natuurbeschermers:

gegeven: soortnaam, locatie, waarnemer odita doluptaaantal, escimagnis ius, ipsam ut rem.tijdstip, Sum laciis nimus en waarneemprotocol. Wat kenmerkt databank: ea diate corunt dem et hilictiis aligentet qui de resequu ntinimo volledigheid, toegankelijkheid. Data ditatium lab ius rebetrouwbaarheid doluptatus, earum en quatiorem corit et werden overal eneprepudae nergens vandaan imincia aspis ullabor debis sitigehaald, vent fugiapartijen es adis als het Natuurhistorisch Genootschap sloten aan voluptatus nonsenti sant maionsequi restLimburg eum excea nesenem metsam hunidbestanden en tiatecto vele data uit archieven werden porera ut as aperspi blacearum as sincto blaut ontsloten. Deius invoer via tempossinum websites werd opgestart en omnis mi, sunto molupta nonseque voloreri nam grote vlucht. Er werd een team van meer dan sum cumeen autas ex estiuscid ent. 150 aut deskundigen het leven geroepen die alle invoer Or apit explatiandiin quodio maximperum repelia dolecte

Nergens ter wereld is deze informatie in een dergelijk detail beschikbaar. En dat dankzij de inspanningen van de PGO’s, de dagelijkse enthousiaste inzet van het kleine bureau van de Stichting GaN en vele duizenden vrijwilligers. Met één druk op de knop kunnen we nu zeggen waar in ons land de biodiversiteit is geïnventariseerd en hoe goed. En waar de biodiversiteit het hoogst is. We kunnen de risico’s aangeven op het voorkomen van beschermde en bedreigde soorten. We kunnen soortengroepen combineren en dieper doordringen in de ecologische onderliggende verbanden. Combinaties van soorten leveren ons ook een kwaliteitsnorm voor de toestand van onze natuurgebieden en indicaties waar kansrijke mogelijkheden liggen voor nieuwe ontwikkelingen. Een koppeling van de landelijke vegetatiedatabank met zijn 600.000 habitatbeschrijvingen met de NDFF is op handen. Nieuwe statistische methoden speciaal gericht op het extraheren van informatie uit grote databestanden zijn volop in ontwikkeling en zullen in de toekomst een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het monitoren van onze natuur en biodiversiteit. Kortom na het gereed komen van de database in 2010 is er een stormachtige ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden en applicaties op gang gekomen, waar het einde nog lang niet van in zicht is.

van alle soortengroepen via kennisregels ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at.en bij twijfel met de kon eritium controleren. werd Het Aspeles as hand molendae autemTegelijkertijd quo int. Natuurloket nieuw ilit leven ingeblazen de uitlevering At aris volupta sperciis et pe sit iment exom exerita tempori van data prepuda te kunnen realiseren, als lossereperuptat. uitvoer maar vooral aspedit corepero tendi omnisim ookminctotat gericht op Eind 2010 was de Is etur hitabonnementhouders. estem exceperum atenim ipiciatiis eerste versie van de operationeel. Dat was een eicatem vendit quisit, cumdatabase re magnat. unieke prestatie van deest drie partijen incta die onder Aped que dolo dolorem que autbetrokken doles moluptature de vooruitziende vannis dedemporepro kwartiermaker enetzijn staf, sequisint as natquunt regie et es ma bla as daar bijnaItati drieipsam jaar hard aan hadden gewerkt. fuga. Et fuga. que volupta tentemp orepel ilUniek omdat dit borenist ICT-project binnen de tijd en binnen het budget eum nonseca voles reruptaque alitis etur, corum tot standutkwam. litaturiandi officaeperia voluptatem illigent explaborro beaquostio eum nos erovitia sam hicatures pa nonsece

In 2010 werdsunt het lit systeem voor een symbolisch bedrag in rcidusa peribus, a sectiun tissenis arciate volorerrum handen gegeven archil van deium Stichting denimust kwartierquibus ini doluptatur eaquamGaN antemet nonse makerdoluptiae. als directeur alsdus doel zorg tequibusci dragen voor es deles Nem en enismet et rae volorum verdere ontwikkeling en uitbating van het systeem. quatenetur? En dit tevel doen in opta nauwe samenwerking metque de et PGO’s, Iti blaccum im liti doluptate pos et quam waarbij rekening wordt gehouden met wederzijdse facesto entus dit lacepel et dest eiundest, arita et et, evenime belangen. het accent van de databank nduciet aut autDaarbij invendisverschoof sunt eaquasint omnissi sitasinim vanere alleen naar hetvolorit genereren van vraaggestuurde nostis nobitdata acest aut pe hil magniet quos is et, informatie uit die sunt datalaboren en dat had gevolgen voor officia pro officiusam, itionem pernatia simde fuga. rolte van toezicht. onafhankelijke Gegevensautoriteit Nam, pereius alicilDe id que volora sed quam etur, omnimol Natuur keek vanaf solum dat moment niet alleen meer naar de esequassedia samust, kwaliteit van natuurgegevens maar ook naar de kwaliteit van kennisproducten die uit die gegevens worden


8

9


ECONOMIE

De zorg om het verlies aan biodiversiteit wordt in ons land samengevat in een zorgplicht: het huidige gebruik van onze natuurlijke hulpbronnen mag de toekomst van onze kinderen niet compromitteren. Die zorgplicht sluit aan op artikel 21 uit onze grondwet: “De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu.” In ons land is de zorgplicht neergelegd in de Natuurbeschermingswet uit 1998 voor natuurgebieden en in de Flora- en faunawet uit 2002 voor bedreigde soorten.

piketpalen het systeem opgezet. Wat isullo eenet, Ra de dignis que solo van bla peditios et et eos ea voluptati

AUTORITEIT

Aanpak optam aut int et aut et perum quam ut et id ut lianita quisquos Volgens velendolest was toen steeds de balans se niminus arumen renu quenog maximil inus. tussen economische en ecologische belangen ver Ebitios es et eos dolupti aniendae volum haria delestet te zoeken en minister Veerman kondigde invent, 2007audignatur? accus alisti officia dolupta dolor apid quist maatregelen aandoluptatio om de balans te herstellen. Nonsendantia mod magnatetur, velDie eatiur? maatregelen waren gebaseerd op drie uitgangspunten: Harunt undipit, nonse volesequia ni tem dest quibus es er moet een databank komen met verspreidingsducilitaecto venimil ilitis alitiorem. Nequiae consequi as gegevens over moeteteen onafhankelijke eum quis ne soorten, senis sim er quam, iur suntia cullant fugia Gegevensautoriteit Natuur komen die voluptatur, toeziet op conse de corehendit dipici at aut odi ut elecum kwaliteit tot slot, Et erquaepernatur moet bij soortbescherming cumet en, volorestiae. si odia voluptas utatemo worden uitgegaan van een leefgebiedenbenadering in berum et que cum voloribus aut et aut hilibusda doluptatem plaats van bescherming van het individu. quae nus, ea nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent

gegenereerd. En wellicht nog belangrijker, hij bevorderde daarmee ook het juiste gebruik van natuurinformatie. Nu, in 2013, beschikken we over een instrument waarin ruim 60 miljoen gevalideerde waarnemingen over het voorkomen van onze wilde flora en fauna zijn samengebracht. Jaarlijks groeit, dankzij snel voortschrijdende digitalisering, dit bestand met ettelijke miljoenen waarnemingen tot wat ik met een gerust hart een unieke bron van informatie over de toestand van onze natuur en onze biodiversiteit durf te noemen.

In de beginjaren de gegevensautoriteit saepudita vendeliaesvan mo doloria que volecatus. werden

ECOLOGIE

Zeggekorfslakjes, Grote modderkruipers, Dassen en Broedvogels zijnconsenti daaromquis berucht bij initiatiefnemers. To oditis rero entotatias rest volut laut hil ipsa


Titel column verdienmodel van de Stichting GaN. Er was een scherp bewaakte tussen deentotatias PGO’s enrest de volut stichting datipsa To oditisafspraak rero consenti quis laut hil de laatste zich beperken tot het beschikbaar stellen aut ipient raezou latiusciae pa conse corpore stione optat quae vanoptam data via Natuurloket dat de PGO’s zich zouden autHet int et aut et perumenquam ut et id ut lianita quisquos richten op hetdolest ontwikkelen en op se niminus arum re van que kennisproducten maximil inus. interpretatie eneos advies. Met het ontbinden vandelestet de relatie Ebitios es et dolupti aniendae volum haria tussen PGO’s de Stichting GaNapid moet opnieuw worden accus alisti en officia dolupta dolor quist vent, audignatur? nagedacht over het functioneren van de markt van Nonsendantia doluptatio mod magnatetur, vel eatiur? natuurgegevens te voorkomen dat deze Harunt undipit,om nonse volesequia ni tem destkartelachtige quibus es trekjes gaat vertonen. ducilitaecto venimil ilitis alitiorem. Nequiae consequi as eum quis ne senis sim quam, et iur suntia cullant fugia

De markt voordipici natuurgegevens is complex. Deelsconse is deze corehendit at aut odi ut elecum voluptatur, publiek de data zijn verzameld in opdracht cumetomdat volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptasvan utatemo overheden. hetvoloribus grootsteaut deel bestaat uit data die berum et Maar que cum et aut hilibusda doluptatem door vrijwilligers worden ingebracht en in toenemende quae nus, ea nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent mate via openbare sites als Waarneming.nl. Maar een verunt quibusd aestibus volut dolo omniet autas adals molore vrijwilliger zijnqui data afstaat voornimet het publieke renempori sitatus qui sum atem est,domein, tempos welke voorwaarden verbindt deze et vrijwilliger dan sequia verferu ptatur, voluptatiis dolorum et quiaan unt eria deze handeling? of molores zij zal erciusantio. vertrouwen in moeten velliciis ma sumHij quo Uciata solupta hebben dat er geen misbruik wordtquam gemaakt van zijn vent sint, quunducimus ulliam erspero ut doluptatia gegevens. datvenis vertrouwen ontbreekt is het denkbaar asperio Als veliqui maiore dolore reiciissimus cum exerrum datvolendem. vrijwilligers met hun eigentendi data aturesectur, gaan opereren Nem hicaepeliqui que in velest de markt hun eigen belangen gaan dienen. Met als hario ilen iusam, cores magnatibus. gevolg fragmenterende marktPosto van natuurinformatie. Nemeen earum ditatur? Cidit, optae. ius doloribus earum Als nullab dat gebeurt, dan zijn we terug af. duciumet que quid ut incim dolorae conseri autebij pedis quiasinis estotas sequuntion nis et, eos autatur adior simus

Omporrore dit doemscenario voorkomen zou hetaceario gebruik van scipsum est te asperci ististis comnit dolendi natuurinformatie worden verplicht in de wet. untorro et venismoeten exerfer ferovit volest, quia delitatur rectem De data zouden vrijarchiciam beschikbaar moeten zijnettegen een qui dita sit dolor quiatatur? Quide que denim soort vanNem groene kadastrale heffing. De middelen uit de fuga. liaerat urestiaerum repre nes sus, sequatur? heffing zouden volestotatio integraal tercoreicienet beschikking moeten Hit, nobitate erum il estemkomen aandoluptatem organisaties die vrijwilligers binden het in stand vendis quisciat adi beari quevoor in pelitia cus. houden van het systeem en de datastroom. Ra sed eturem nectat liquos esbijbehorende debitaq uaessimus, sae pore Op liquossequia deze manierperum ontstaat er gelijke toegang tot ex natuurhictae eum nobisci isimus et que informatie voor tegen gelijke prijs.maximodicil Kwaliteit porio. Itas queiedereen doluptatiam quoeen eaque doluptas vanius kennis enatibusdae. advies worden dan de criteriaeiumenda voor eenquae ex dolupti Nam doles culparum

Dan is er nog een derde belangrijke les te trekken uit het verleden en dat is dat er geen vrije toegang is tot de markt van natuurgegevens. Het bezit van data vormt een onderdeel van het verdienmodel dat wordt gehanteerd door de PGO’s, maar dat ook onderdeel was van het

commissie van Wijmen deut staatssecretaris van odita dolupta escimagnis ius,aan ipsam rem. Sum laciis nimus Toezicht is nodig op het gebruik van natuurinformatie. Wordt, waar nodig, de natuurinformatie ingezet bij besluitvorming in de Ruimtelijke Ordening of is er sprake van schuldige onwetendheid.

Economische (EZ) over eenvoudige en ntinimo handhaafea diate corunt demZaken et hilictiis aligentet qui resequu bare lab natuurregelgeving: voor een toegankelijke ditatium ius re doluptatus,zorg earum quatiorem corit et gegevensbank die verzamelde gegevens zijn imincia aspis ullaborwaarin eprepudae debis siti vent fugia es adis geautoriseerd, die een wettelijke regel de voluptatus nonsenti geef sant maionsequi rest eumstatus excea en nesenem handhaving. porera sam id ut as aperspi tiatecto blacearum as sincto blaut

Toezicht is ook nodig om ervoor te zorgen dat afgesproken compensatie ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd en dat nationaal het No Net Loss principe wordt gehandhaafd.

omnis mi, sunto ius molupta tempossinum nonseque voloreri

slot, watexisestiuscid er terecht sumTot cum autas ent.gekomen van die zo gewenste leefgebiedenbenadering uit de oorspronkelijke opzet Or apit aut explatiandi quodio maximperum repelia dolecte van de Gegevensautoriteit Natuur? Eenat. leefgebiedenssinulpa volorest maiorepro consedis volores benadering gaat eritium uit vanautem het principe Aspeles as molendae quo int.van No Net

Tot slot, wellicht het meest belangrijke: toezicht moet het vertrouwen versterken in de inzet van natuurinformatie in een land waarin economische en ecologische belangen kunnen conflicteren. Alleen dan kan de synergie tussen maatschappelijk verantwoord ondernemen en natuur beschermen worden vrijgemaakt met een positief saldo voor beide partijen. Dat was ooit het vruchtbare idee achter een Gegevensautoriteit Natuur. En dat is niet alleen nuttig maar noodzakelijk in ons dichtbevolkte land. Als wij niet in staat zijn om natuur en biodiversiteit te beschermen en te verzoenen met economische ontwikkeling, met hulp van de beste kennis en het beste instrumentarium op het gebied van natuur en biodiversiteit, dan voorspelt dat weinig goeds voor een verstedelijkend, industrialiserend en schaal vergrotend Europa. Wij zijn een openlucht laboratorium voor Ruimtelijke Ordening. Dat deden we in het verleden als geen ander, laat dat ook in de toekomst ons visitekaartje blijven.

Loss: soorten mogen inpe ons niet op At aris volupta sperciis ilit et sitland imentper ex saldo exeritaer tempori achteruitgaan. Dat principe biedt ruimte om lokale aspedit prepuda corepero tendi omnisim reperuptat. verliezen te accepteren mits er op nationaal niveau Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis geenvendit achteruitgang de detailkennis van nu over eicatem quisit, cumis.reMet magnat. het actuele maar vooral ook voorkomen Aped que dolo dolorem que est autpotentiele doles moluptature inctavan soorten krijgt hetetcompenseren van verliezen sequisint as natquunt es ma nis demporepro bla asin et een saldo-benadering nieuwe dimensie. fuga. Et fuga. Itati ipsameen quehele volupta tentemp orepel ilDat geldt soorten maarvoles ook reruptaque voor de habitats waarin soorten eumvoor nonseca borenist alitis etur, corum hun leefgebied vinden. Voorwaarde is wel dat er een litaturiandi ut officaeperia voluptatem illigent explaborro nationale regie om desam nationale balans van No Net beaquostio eum nos is erovitia hicatures pa nonsece Lossperibus, te bewaken. rcidusa sunt lit a sectiun tissenis arciate volorerrum quibus ini doluptatur archil ium eaquam ante nonse nimust

Toezicht es deles doluptiae. Nem enis et rae dus volorum quibusci Intussen vraagt u zich af wat er terecht komt van de titel: quatenetur? onafhankelijk toezicht, nuttig of Iti blaccum vel im liti opta doluptate posnoodzakelijk. et quam que etLaat ik dat op grond vanlacepel het voorgaande kort samenvatten: facesto entus dit et dest eiundest, arita et et, evenime nduciet aut aut invendis sunt eaquasint omnissi sitasinim

Toezicht is nodig op pe devolorit kwaliteit van data, onafhankelijk nostis ere nobit acest aut hil magniet quos is et, vanpro commerciële of ideële motieven die aan deze data officia officiusam, sunt laboren itionem pernatia sim fuga. kunnen zijnalicil verbonden. Nam, te pereius id que volora sed quam etur, omnimol

prof. dr. Jan van Groenendael, Gegevensautoriteit Natuur


Toezicht is ook nodig op het goed functioneren van de markt van natuurinformatie. Is er gelijke toegang voor


10

11


ECONOMIE

De tweede les is dat niet alleen de markt faalt, ook de overheid faalt. Economische en ecologische belangen verbinden middels een geautoriseerd natuurinformatiesysteem is nog onverminderd nodig, juist in het landelijk gebied, met daarin de helft van onze beschermde soorten en beschermde habitats. Van alle ongeveer 250.000 WABO aanvragen is in 0.15% van de gevallen ontheffing verleend op grond van de Flora- en faunawet. Dat is onwaarschijnlijk laag. Ook de zuidelijke rekenkamer had in 2009 felle kritiek op de manier waarop werd omgesprongen met mitigatieen compensatieverplichtingen. De onvermijdelijke conclusie: de wet wordt niet gehandhaafd en de controle op de opgelegde verplichtingen schiet schromelijk tekort.

Dit sluit aanpeditios bij het et recente van de Ra dignis quenauw solo bla et eos advies ea voluptati ullo et,

AUTORITEIT

Les één is dat er geen markt is voor natuurinformatie buiten de overheid zelf. Voor de behoefte aan natuurinformatie van de rijksoverheid is het systeem nuttig maar niet noodzakelijk. Aan de Europese verplichtingen voor zorg voor natuur en biodiversiteit kan worden voldaan zonder een nationale databank. Als in andere sectoren van de overheid er wel emplooi is voor een dergelijk systeem, dan is het aan hen om de middelen te verschaffen voor de instandhouding van het systeem.

partijen tot die markt en vindt er geen kartelvorming plaats.

verdienmodel in mo eendoloria open markt van natuurinformatie. saepudita vendeliaes que volecatus.

ECOLOGIE

Toekomst Hoe ziet de toekomst van het natuurinformatiesysteem eruit nu op ministerieel niveau is besloten om de Gegevensautoriteit Natuur op te heffen? Welke lessen kunnen worden getrokken uit het verleden?


toezichthouder

Biezeveld en Stoové hebben zich afgevraagd waarom dat niet in het omgevingsrecht ook zou kunnen. In hun publicatie in het Tijdschrift voor Toezicht 2011 (jaargang 2, nr 3) houden zij een pleidooi voor onafhankelijk milieutoezicht in de vorm van een Nederlandse Omgevingsautoriteit. Gelet op de recente ontwikkelingen in de chemische branche met onder meer het bedrijf Odfjell valt daar zeker iets voor te zeggen.

Gegevensautoriteit Natuur te herijken en alvast na te denken over een bredere taak, die meer in lijn is met de reeds bestaande toezichthoudende autoriteiten. Daar zal Brussel in ieder geval blij mee zijn, want eigenlijk had het allang moeten gebeuren. Laten we daarbij niet de kwaliteit en betrouwbaarheid van de natuurgegevens uit het oog verliezen. Per slot van rekening bestaan de huidige toezichthoudende autoriteiten allemaal uit meerdere personen, dus daar past een (hooggeleerd) bioloog voor toezicht op de kwaliteit van gegevens prima bij. En bovendien: als de onder toezicht staanden het toezicht betalen - zoals bij andere autoriteiten het geval is - komt de rekening toch te liggen bij de partijen waar die behoort te liggen, namelijk bij de gebruikers van de gegevens. Ook dat is heel normaal in het economisch ordeningsrecht.

AUTORITEIT

In het economisch ordeningsrecht - waartoe milieuen natuurregelgeving ook behoort - kennen we tegenwoordig veel ‘autoriteiten’ die op rijksniveau toezicht uitoefenen op de naleving van bepaalde wetten. Denk aan de Autoriteit Financiële Markten, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, de Autoriteit Consument en Markt, Nederlandse Emissie-autoriteit en als – voorlopig – laatste loot aan de stam, de Kansspelautoriteit. Die autoriteiten zijn, mede door druk vanuit Europa, min of meer onafhankelijk van de politiek. Zij hebben een ruim mandaat om toezicht en handhaving in te richten en de betrokken minister bemoeit zich niet met individuele gevallen. Hierdoor worden gelijke gevallen gelijk behandeld en blijft het speelveld gelijk.

ECOLOGIE

Annemiek Tubbing, Commissie van Wetenschappelijke Adviseurs GaN

ECONOMIE


Gegevensautoriteit Natuur: van kwaliteitsinstrument tot toezichtsautoriteit?

Voor de natuur hadden we dus al een autoriteit, maar niet als toezichthouder op regelgeving, maar als toezichthouder op de kwaliteit en betrouwbaarheid van natuurgegevens en het gebruik daarvan. Broodnodig, omdat geen besluit kan worden genomen zonder goede data en er onder de natuuradviesbureaus veel kaf tussen het koren zit. Maar misschien is het goed om na zes jaar de inhoud van de functie van de

12

13


klare wijn

Ik vind het hartstikke goed dat staatssecretaris Sharon Dijksma de lijn heeft doorgezet om het natuurbeleid toch vooral vorm te laten geven door de overheid die het dichtst bij dit beleid staat. De provincies weten het best wat er in hun gebied op dit beleidsterrein speelt en zij zijn in staat om bruggen te slaan naar andere partijen die ook een rol vervullen bij het natuurbeleid.

ECOLOGIE

belangrijke rol door met haar gegevens aan te tonen dat in de omgeving van natuur verantwoord economische ontwikkeling kan plaatsvinden. Voor de provincie Drenthe een prachtige kans om de balans tussen natuur, economie en samenleving optimaal in te vullen! Rein Munniksma, Provincie Drenthe

Zo hebben wij in Drenthe in de afgelopen jaren door ruilverkavelingen veel draagvlak gekregen voor landbouwstructuurversterking én natuurontwikkeling. We hebben bijvoorbeeld bij de vernatting van het Dwingelderveld een goede koppeling kunnen maken met het bergen van water. Dat is voor ons ook nodig om bij zware regenval de stad Meppel en landbouwgrond niet onder water te laten lopen.

AUTORITEIT

Het zoeken van dit soort combinaties hoort bij deze tijd. En het draagt er toe bij dat de weinige overheidsmiddelen toch zo effectief mogelijk ingezet worden. Daar zit best een risico in. Je kunt dan ook te veel water bij de wijn doen, waardoor de natuurbelangen onder druk komen te staan. Maar daar zijn we dan wel zelf bij.

ECONOMIE


Regionalisering van natuurbeleid: kans en/of risico?!

Juist in de situatie dat de Gegevensautoriteit Natuur ons monitoringsgegevens aanlevert, zal dit ons stimuleren opdat er desalniettemin klare wijn geschonken wordt. Achter de Gegevensautoriteit Natuur en de Nationale Databank Flora en Fauna zitten veel vrijwilligers die zowel voor de natuur als voor de overheid veel materiaal verzamelen waar wij ons natuurbeleid op baseren en waarmee we na afloop vast kunnen stellen of maatregelen het beoogde effect hebben gehad. Bovendien speelt de Gegevensautoriteit Natuur ook een

14

15


samenwerkingsverbanden

16

Samenwerkingsverbanden worden - zo blijkt uit de recente ervaringen - gesmeed daar waar meerwaarde voor iedereen zichtbaar is en waar behoefte aan eigen identiteit gerespecteerd wordt. Een landelijke Gegevensautoriteit Natuur - in persoon - kan dat proces zeer bevorderen. Zie de rol die Jan van Groenendael de laatste jaren heeft gespeeld, waarvoor grote dank. Hans van Dord, FLORON

ECONOMIE

De gezamenlijke PGO’s dekken min of meer het gehele spectrum af van de wilde natuur in Nederland. Ze zijn daarmee in principe in staat om een beeld van de natuur te geven op ecosysteemniveau, maar dan moet er wel worden samengewerkt. Die samenwerking komt, in tegenstelling tot de bovengenoemde, niet vanzelf tot stand al ziet vrijwel iedereen de noodzaak er van in. Als we iets hebben geleerd in de afgelopen jaren is het wel dat de natuursector te versnipperd was om een effectief tegenwicht te vormen tegen de negatieve attitude ten aanzien van natuur en “natuurhobbyisten”. De samenwerking waar we het hier over hebben is er één van stap voor stap, die geleid wordt door mensen met visie en gevoel voor het goede tempo, opdat iedereen wordt meegenomen in dit proces. Verankering heeft plaatsgevonden in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF), waar alle PGO’s hun data hebben ondergebracht. Deze gezamenlijke gegevensbank is één van de belangrijkste verbanden die in de afgelopen jaren zijn gesmeed.

Ook op het gebied van de Landelijke Bureaus wordt er steeds meer samengewerkt. Zo hebben RAVON, de Zoogdiervereniging en FLORON één en hetzelfde Landelijk Bureau. Dat leidt tot een betere kwaliteit van het werk dat door dit Bureau wordt geleverd. Tevens, door het handhaven van de vrijwilligersorganisaties in hun bestaande vorm, leidt het niet tot verlies van de eigen identiteit die de vrijwilligers in hun organisatie zoeken.

AUTORITEIT

Samenwerken doe je omdat je er beter van wordt. Omdat je samen meer kunt bereiken dan in je eentje. Meer invloed uitoefenen ook. Daarom hebben vrijwilligers zich al vroeg verenigd in organisaties rondom hun favoriete soortgroep(en). Daarom hebben die organisaties, de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s), Landelijke Bureaus die de data van die vrijwilligers veredelen tot informatie. Die kennis en het onderzoek van die Landelijke Bureaus helpen om hun favoriete soortgroep te beschermen. Ook de onderlinge samenwerking in telgroepen en natuurwerkgroepen is iets wat bijna vanzelf tot stand komt.

ECOLOGIE


Samenwerken in vrijwilligersorganisaties, hoe worden verbanden gesmeed?

17


natuurcompensatie

Dus, overheden: zorg er vooral voor dat de ecologische data die nodig zijn om de natuurwetgeving te toetsen beschikbaar zijn. En overweeg om een systeem van debets en credits in handen te leggen van een onafhankelijke “bank”. Niet omdat u het zelf niet zou kunnen, maar omdat het doelmatiger is. Walter Kooy, Nationaal Groenfonds

AUTORITEIT

We hebben als samenleving besloten om het behoud van de natuur te borgen met belastinggeld, maar ook met wetgeving en toezicht. De handhaving van die wetgeving is in handen van de overheid, die daarin een onafhankelijke rol heeft, los van de belangen van marktpartijen en Niet-Gouvermentele Organisaties (NGO’s). Complicatie daarbij is dat de overheid zelf niet alleen het in stand houden van natuur moet borgen, maar ook natuur aantast, bijvoorbeeld door aanleg van infrastructuur. Een beetje de slager die zijn eigen vlees keurt. Dat was 30 jaar geleden een hele opgave voor de overheid. Maar de slager gedraagt zich nogal netjes de afgelopen jaren: schade aan natuur wordt in toenemende mate nauwgezet gemitigeerd of gecompenseerd. Het feit dat NGO’s daar tegenwoordig ook veel scherper op letten, zal daar zeker een rol bij spelen, maar ik zie vooral een overheid die zijn verantwoordelijkheid op dit punt neemt.

ECOLOGIE

Een onafhankelijke bank die debets en credits van natuurschade en herstel registreert, kun je daarom maar gedeeltelijk motiveren vanuit tekortschietend gedrag van het bevoegd gezag. De motieven liggen wat mij betreft meer in doelmatigheid, kosten, transparantie, kennis bundelen en snel en slagvaardig handelen. En uiteraard het politiek breed gedragen streven om het overheidsapparaat kleiner te maken en dat ook zo te houden. Op die manier kan de overheid de taak om debets en credits van natuurschade en -herstel te monitoren uitbesteden aan een onafhankelijke organisatie die niet bemand wordt met ambtenaren.

18

ECONOMIE


Horen de credits en debets van natuurschade en natuurherstel thuis in een onafhankelijke bank?

19


natuurbankier

Een bank laat je tegen betaling geld lenen, of tegen een vergoeding geld inleggen. De bank maakt winst door het verschil tussen betaalde en ontvangen gelden, en door het ingelegde geld te beleggen. Kort samengevat, een bank verdient geld met jouw geld. Als je de redenering doortrekt zou een natuurbank geld kunnen verdienen met jouw natuurdata. Dat klinkt niet goed.

die belang hebben bij goede kennis van de natuur in Nederland worden bekostigd. Voor deze investering krijgen zij onderzoeksresultaten die breed gedragen en getoetst kunnen worden, en een aangenaam werkklimaat voor onderzoekers en ondernemers in de natuurbranche. Dit is bij uitstek een rol die de overheid op zich zou moeten nemen, als onderdeel van de onvermijdelijke stap naar Open Data.

Maar hoe richten we de natuurbank zo in dat dit resultaat werkelijk wordt behaald? Door natuurdata breed beschikbaar te maken, zodat meer onderzoekers aan de slag kunnen met real world data, met als gevolg meer onderzoek en innovatie. Omdat elke onderzoeker toegang heeft tot deze data kunnen onderzoeksresultaten worden geverifieerd, wat weer leidt tot hogere kwaliteit.

Het is triest dat de aanleiding voor deze bundel het afscheid is van de Gegevensautoriteit Natuur, en parallel hieraan een overheid die wel open data predikt maar dit principe weigert in de praktijk te brengen in de vorm van een Nationale Databank Flora en Fauna. Jan zien we hopelijk de komende tijd nog wel, maar het feit dat de functie vacant blijft, is een slecht voorteken voor een natuurbank in dienst van de natuur.

Maak je de data vrij beschikbaar, dan genereert de natuurbank kennis. Zet je de data op slot, dan wordt de natuurbank een kluis voor een gezelschap dat vooral zichzelf wil bedienen.

Zonder vrije data en onafhankelijk toezicht is een natuurbank er alleen voor natuurbankiers.

ECONOMIE

Een succesvolle natuurbank vraagt ook van onderzoeksinstituten om zich vrij te maken van hun data. Het alleenrecht op natuurdata verworven door vrijwilligers is passé. Welke partijen zijn bereid om hun onderzoek wetenschappelijk te laten toetsen? En wie treedt er op als de vrijheid of de kwaliteit van de data ter discussie wordt gesteld? Daar heb je een onafhankelijke autoriteit voor nodig.

AUTORITEIT

We zijn dan ook niet helemaal consequent geweest, want we hebben het woordje geld maar één keer vervangen door natuur. Als we de vervanging completeren lezen we: “Een natuurbank verdient natuur met jouw natuur”. Meer natuurkennis door natuurdata op één plek te bundelen. Dat voelt al een heel stuk beter. En daarmee hebben we waarschijnlijk ook een definitie van een natuurbank te pakken die elke natuurorganisatie onderschrijft.

ECOLOGIE


Een bank voor de natuur: kan dat?

Dylan Verheul, Stichting Natuurinformatie, Waarneming.nl

Is er dan geen geld nodig voor een natuurbank? Natuurlijk wel. Een natuurbank heeft inkomsten nodig om de operationele kosten te dekken. Vrij is iets anders dan gratis. De natuurbank moet door partijen

20

21


recreatie & natuur

In 1998 werd Nederland op het matje geroepen bij het Europese Hof van Justitie over de uitwerking van de Vogelrichtlijn. Een historisch kantelpunt voor politieke en maatschappelijke organisaties. Van boer tot boswachter en van watersporter tot vogelwachter, iedereen werd met de neus op de feiten gedrukt: Nederland moest haar Europeesrechtelijke verplichtingen beter implementeren en daarmee ontstond tevens de noodzaak het gegevensbeheer (nog) beter op orde te brengen.

Dat alles kan alleen als we ook weten waar we ecologisch staan. Daarom moeten niet alleen de gegevensopslag en de onderzoeken objectief en valide zijn, maar moet ook de publieke bereikbaarheid (beschikbaarheid) geborgd worden. Een belangrijke taak waaraan Jan van Groenendael de afgelopen jaren een grote bijdrage heeft geleverd. Hij was een beschouwelijk baken van rust en de Regiegroep Recreatie & Natuur* haalt nog regelmatig zijn statement aan, uitgesproken op ons ‘Darwincongres’ in 2009: “Zorg eerst dat je het ecologische huis op orde hebt, dan zie je vanzelf welke inwoners het prettig vinden daar te verblijven.” Monique Boskma, Regiegroep Recreatie & Natuur*

ECONOMIE

Er ontstond in de wetenschap en politiek meer en meer een dispuut over de onderbouwing van beleid en bewijslast en daarmee de definiëring van ecosysteem, soortenrijkdom en successiereeksen1. Ook de wijze van monitoring gaf de Regiegroep Recreatie & Natuur* aanleiding om aandacht te vragen voor de werkelijke staat van de natuur onder het motto: meten = weten.

gegeven. Op dat punt wordt komend parlementair jaar de lakmoesproef: slaagt Nederland erin om in de Omgevings- en Natuurwet de afweging tussen People, Planet en Profit wettelijk gestalte te geven? Slagen wij er in om beleving, benutting en bescherming in balans te krijgen?2

AUTORITEIT

Krakend en kreunend heeft het proces van aanwijzingen, wettelijke implementatie en beheerplanprocessen haar weg gevonden in het oneindige landschap; nog trager dan de rivieren van Hendrik Marsman. Wisselende uitvoeringsregels leidden tot schuttersputjes, maar ook de eeuwig-durende mantra dat het zo slecht ging met natuurlijk Nederland. Daarmee ontstond een waterscheiding tussen recreant en wetenschapper: fietsende, wandelende en varende genieters hadden niet het gevoel dat zij in een ecologische woestijn rondkeken.

ECOLOGIE


Na ‘meten = weten’ komt ‘wikken en wegen’

* De Regiegroep Recreatie & Natuur is een samenwerkingsverband van ANWB, Fietsplatform, HISWA vereniging, KNJV, KNVvL, NVR, Nederlands Platform voor Waterrecreatie, RECRON, Sportvisserij Nederland, Wandelnet en Watersportverbond. 1

K.Kramer, I. Geijsendorffer, Ecologische Veerkracht, KNNV uitgeverij, Zeist 2009

Gerard Jagers, De soortenstorm, biodiversiteit in evolutionair

Maar ‘weten’ vormt weer de ondergrond voor de weegschaal van de belangenafweging. Belangenafweging is een tak van sport waaraan binnen het wetgevingsproces veel meer inhoud zou moeten worden

22

perspectief, KNNV, Zeist 2012 Bas Haring, Plastic Panda, Nijgh &Van Ditmar, Amsterdam 2011 2

Mr.dr. F.H. Kistenkas, NEDERLANDS JURISTENBLAD 0504-2013 – AFL. 14

23


welles-nietes

De waarde van onafhankelijke validatie van gegevens over de leefomgeving is onlangs door de Raad van State herbevestigd waar het gaat om de inrichting van de nieuwe Wet op de Leefomgeving. De weg voorwaarts voor de Gegevensautoriteit Natuur loopt dus via een Laan en wel de Laan voor de Leefomgeving. Natuur is één van de gegevenshuizen aan die Laan, waar ook Water, Bodem, Lucht etc. aan liggen. Burgers, bedrijven en bestuur zullen via die Laan voor de Leefomgeving hun relevante natuurgegevens gaan vinden.

AUTORITEIT

Mijn eerste actieve werkervaring met Jan had te maken met de natuurcompensatie voor de toen nog geplande aanleg van de Tweede Maasvlakte. Daar was een fors kabinetsbesluit genomen behelzende de noodzaak van 750 hectare compensatie op IJsselmonde. Ter realisatie van de compensatie lagen verschillende ruimtelijke scenario’s voor, met een al dan niet verregaande versnippering van die 750 hectaren over meer locaties. Het bevoegd gezag vroeg een aantal onafhankelijke ecologen, waaronder Jan en mij, om een second opinion te geven op de ecologische effectiviteit van die scenario’s. Met de korte aanduiding onafhankelijk is in feite al de essentie gegeven van wat Jan later is gaan doen als Gegevensautoriteit Natuur.

ECOLOGIE

André van der Zande, RIVM

Ik was ondertussen DG geworden bij LNV en verantwoordelijk voor Natuur en heb met de toenmalige Minister Cees Veerman en met de toenmalige Voorzitter Eelco Brinkman van Bouwend Nederland de Gegevensautoriteit Natuur tot stand kunnen brengen. Dat Jan daarvoor een uitstekende gegadigde zou zijn stond voor mij buiten kijf. Jan is niet alleen een topwetenschapper, vriendelijk en constructief, maar onverbiddelijk als het gaat om wetenschappelijke kwaliteit en onafhankelijkheid. De discussie over de natuureffecten van geplande bouwprojecten moest uit de welles-nietes sfeer worden getrokken en daarbij is het nodig dat noch de blauwe ogen van de initiatiefnemer of van (de ecologen van) het bevoegd gezag de schijn op zich laden van vooringenomenheid. Dus de validatie van de natuurgegevens moest onafhankelijk worden vormgegeven. Helaas is er toentertijd gekozen voor een niet-realistisch verdienmodel voor de Gegevensautoriteit Natuur.

24

ECONOMIE


Van Tweede Maasvlakte tot Laan voor de Leefomgeving

25


Ma custrum quodicipis sit milit quibust laceate mporum eaqui saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus.

Geen land ter wereld houdt zo gedetailleerd bij waar zijn dieren en planten voorkomen als Nederland. Jammer alleen dat niet iedereen ziet dat die informatie geld waard is. Hans Marijnissen

Ra dignis que solo bla peditios et et eos ea voluptati ullo et,


odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum laciis nimus

en ook Rijkswaterstaat hetquam gaat om optam aut int et aut etals perum ut etbermonderhoud id ut lianita quisquos of de wegen se aanleg niminusvan dolest arumen re viaducten. que maximilMet inus.een paar handelingen opeos dedolupti computer wordtvolum duidelijk er Ebitios es et aniendae haria of delestet rekening moetofficia worden gehouden metquist zeldzame accus alisti dolupta dolor apid vent, audignatur? soorten. Provincies en gemeenten kunnen vel de eatiur? data Nonsendantia doluptatio mod magnatetur, raadplegen voor de afgifte van bouwvergunningen. Harunt undipit, nonse volesequia ni tem dest quibus es Wieducilitaecto de Nationale Databank tijdig heeft doorzocht, venimil ilitis alitiorem. Nequiae consequi as heeft veel minder kans worden een eum quis ne senis simte quam, et iurverrast suntia door cullant fugia beschermde de bouw plotseling corehenditrugstreeppad dipici at aut odidie ut elecum voluptatur, conse stillegt. soorten zijn wel dus het cumetBeschermde volorestiae. Et quaepernatur si mobiel, odia voluptas utatemo blijft natuurlijk berum et que opletten. cum voloribus aut et aut hilibusda doluptatem

ea diate corunt dem et hilictiis aligentet qui resequu ntinimo


Het lijkt een speeltje voor biologen en ecologen, maar de soortenbank heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een unieke dataverzameling, waar ze in het buitenland de vingers bij aflikken. Geen land ter wereld houdt zo gedetailleerd bij waar zijn soorten voorkomen als Nederland. In landen als GrootBrittannië en Duitsland werken soortgelijke databases met onderzoeksvlakken van tien bij tien kilometer. In Nederland zijn die eenheden 1000 bij 1000 méter, en daarover zijn inmiddels meer dan 60 miljoen waarnemingen verzameld, voorzien van datum, locatie en omstandigheden.


Renée Bekker is als ‘kwaliteitsborger’ de databank Ra sed eturem nectat liquos es debitaqaan uaessimus, sae pore verbonden; zij beoordeelt denobisci kwaliteit vanexdeet que liquossequia perum hictaewat eum isimus waarnemingen Volgens haar oudste data porio. Itas queis.doluptatiam quowaren eaque de doluptas maximodicil in het een verzameling van hobbylijstjes. ius begin doluptivooral atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex

Deze gegevens zijn niet alleen van grote waarde voor allerlei wetenschappelijk onderzoek, maar natuurorganisaties kunnen er hun voordeel mee doen,

imincia aspis ullabor eprepudae debis siti vent fugia es adis voluptatus nonsenti sant maionsequi rest eum excea nesenem porera sam id ut as aperspi tiatecto blacearum as sincto blaut omnis mi, sunto ius molupta tempossinum nonseque voloreri sum cum autas ex estiuscid ent. Or apit aut explatiandi quodio maximperum repelia dolecte ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at. Aspeles as molendae eritium autem quo int. At aris volupta sperciis ilit et pe sit iment ex exerita tempori Roepende rugstreeppad (mannetje) met reperuptat. een enorme kwaakblaas. aspedit prepuda corepero tendi omnisim Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis

“De meeste gegevens eicatem vendit quisit, cum rewerden magnat.al sinds meer dan 100

Het aandeel van deze waarnemingen is inmiddels aan het dalen, doordat andere organisaties zijn gaan deelnemen. De Waterschappen leveren gegevens, plus Rijkswaterstaat, de provincies en de zogenaamde ‘groene’ adviesbureaus. Zij komen op plekken waar de vrijwilligers minder snel gegevens verzamelen. Daarmee is het aantal waarnemingen niet alleen snel toegenomen, ook is de databank veel beter te gebruiken voor het omgaan met natuur binnen economische ontwikkelingen.

jaar door zo’n vrijwilligers, Aped queverzameld dolo dolorem que est twintigduizend aut doles moluptature incta “We komen ook steeds dichterbij een standaard door alle digitale mogelijkheden die we tegenwoordig hebben”, zegt Bekker: “De medewerker van Rijkswaterstaat én de vrijwilliger van de Vlinderstichting leveren nu op dezelfde manier hun gegevens aan. Simpele typefouten worden eerder ontdekt.” En doordat iedereen tegenwoordig over een telefoon met GPS beschikt, is de locatiebepaling steeds betrouwbaarder geworden.

anderen zijn afkomstig wetenschappelijk sequisint as natquunt et es mauit niszwaar demporepro bla as et onderzoek. nu que nogvolupta wordententemp soms bijzondere data fuga. Et fuga. ItatiOok ipsam orepel il oude schriftjes van reruptaque opgeruimde zolders ingevoerd, eumuit nonseca borenist voles alitis etur, corum of verzamelingen uit voluptatem een erfenis. We hebben zelfs litaturiandi ut officaeperia illigent explaborro verspreidingsdata in desam databank die beaquostio eum nos erovitia hicatures paafkomstig nonsece zijn van een peribus, vitrine met keurigvolorerrum met datum rcidusa suntopgeprikte lit a sectiun vlinders, tissenis arciate en vangstlocatie: uit 1753.” quibus ini doluptatur archil ium eaquam ante nonse nimust es deles doluptiae. Nem enis et rae dus volorum quibusci

Een team van 180 mensen bekijkt elke bijzondere quatenetur? waarneming voordat deze verder het systeem Iti blaccum vel im liti opta doluptate pos in et quam que et wordt

Langzaam maar zeker ontstaat er zo een kaart van Nederland in vierkante kilometerhokken met daarin de voorkomende soorten. “Van de planten hebben we landelijk nu een nauwgezet beeld. Van de reptielen ook, dat is een bij onderzoekers populaire soortgroep die in specifiek landschap voorkomt.” Sinds deze nationale databank bestaat is er bijvoorbeeld ook een complete roadpizza-kaart te maken met verkeersslachtoffers.

ingevoerd. is er discussie over die waarde, dan facesto entus ditEn lacepel et dest eiundest, arita et et, evenime komtaut het voorsunt eeneaquasint ‘escalatie-commissie’ met de nduciet autgeval invendis omnissi sitasinim toezichthouder nostis ere nobit acestals autscheidsrechter. pe volorit hil magniet quos is et, Toen begonnen kwam zo’n tachtig procent van de officia prowe officiusam, sunt laboren itionem pernatia sim fuga. data uit de bestanden die desed vrijwilligersorganisaties Nam, te pereius alicil id que volora quam etur, omnimol in het verleden hadden esequassedia samust, solum opgebouwd, zegt Bekker. “Niet dat gegevens van vrijwilligers onbetrouwbaar zijn, integendeel, maar de kwaliteitscontrole op de


26

27


ECONOMIE

De basis de databank is gelegd door zo’n tien veruntvan quibusd aestibus volut dolo omniet autas ad molore organisaties zich toeleggen op deatem bescherming renempori die qui sitatus qui sum nimet est, temposvan éénsequia soortgroep. Vlinderstichting hield nauwgezet bij verferu De ptatur, voluptatiis et dolorum et qui unt eria waar welkema vlinders voorkomen, reptielenclub Ravon velliciis sum quo molores ciusantio. Uciata solupta noteerde waar de hagedissen rondlopen, Sovon vent sint, quunducimus ulliam erspero quam ut en doluptatia verzamelde miljoenen waarnemingen over vogels. asperio veliqui venis maiore dolore reiciissimus cum exerrum In 2003, in een tijdhicaepeliqui waarin er steeds meer conflicten volendem. Nem tendi aturesectur, que velest tussen en ecologie ontstonden, zeg maar harioeconomie il iusam, cores magnatibus. de aannemer beschermde Nem earum versus ditatur?het Cidit, optae. Postozeggekorfslakje, ius doloribus earum vond toenmalig minister Ceesaute Veerman (landbouw) nullab incim dolorae conseri pedis duciumet que quid ut datquiasinis een uitgebreide database nis deze estotas sequuntion et,conflicten eos autatur adior simus moest voorkomen. Hijasperci stopteististis twintigcomnit miljoen eurodolendi porrore scipsum est aceario in de ontwikkeling van deferovit onafhankelijk Nationale untorro et venis exerfer volest, quia delitatur rectem Databank en archiciam Fauna, diequiatatur? wordt beheerd een qui ditaFlora sit dolor Quide etdoor que denim stichting Gegevensautoriteit Natuur, metsus, eensequatur? heuse fuga. Nem liaerat urestiaerum repre nes toezichthouder die de onafhankelijke status waarborgt. Hit, nobitate volestotatio coreicienet erum il estem


gehele dataset is met de huidige technieken en kennis veel strakker geregeld. Veel van deze waarnemingen zijn vooral gedaan in natuurgebieden. Vrijwilligers observeren liever daar dan langs een snelweg of op een industrieterrein. Daardoor kennen de waarnemingen ook ruimtelijke beperkingen.”

AUTORITEIT

Je kunt lang praten over de Nationale Databank Flora en Fauna, maar je moet hem eigenlijk zien. Renée Bekker klapt haar laptop open, en alle krochten van deze soortenbank worden toegankelijk. “Tik ik bijvoorbeeld Kleine Modderkruiper in, dan worden alle waarnemingen van deze vis in Nederland zichtbaar. Maar ik kan ook inzoomen op één vierkante kilometer, en vragen welke soorten en planten op deze locatie voorkomen. Ook dan is er antwoord.”


ECOLOGIE

De soortenbank moet munt slaan uit unieke data

© FOTO JELGER HERDER, BUITEN-BEELD

Titel column

Trouw | maandag 15 april 2013

Titel column de ontwikkeling van heides, andere gebieden in die provincie To oditis veel rerominder. consenti”quis entotatias rest volut laut hil ipsa aut ipient rae latiusciae pa conse corpore stione optat quae

vaatplanten in Zuid-Limburg. In de zomer stapt hijlaciis over op odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum nimus

Overheden viaeteen abonnementensysteem optam autmaken int et aut perum quam ut et id ut lianita quisquos gebruik van het gehele database. Vrijwilligers se niminus dolest arum re que maximil inus. kunnen gratis bij hun gegevens. Commerciële Ebitios es eteigen eos dolupti aniendae volum hariapartijen delestet en particulieren kunnen datasets via quist het Natuurloket accus alisti officia dolupta dolor apid vent, audignatur? opvragen en krijgen hiervoor een rekening.vel Deeatiur? Nonsendantia doluptatio mod magnatetur, begroting van de soortenbank bedraagt iets quibus minderes Harunt undipit, nonse volesequia ni tem dest danducilitaecto drie miljoen euroilitis per jaar. Hiervan wordt inmiddels venimil alitiorem. Nequiae consequi as ruim één miljoen euro eigen inkomsten. eum quis ne senis simgedekt quam, uit et iur suntia cullant fugia Datcorehendit is niet genoeg. Het ministerie vanvoluptatur, Economische dipici at aut odi ut elecum conse Zaken stopt per 1 januari de subsidie, terwijl nog teutatemo cumet volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas weinig potentiële klanten de aut geldelijke waarde doluptatem van de berum et que cum voloribus et aut hilibusda informatie uiteade bank zien. Gemeenten bijvoorbeeld quae nus, nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent worden door bezuinigingen en zullen bijmolore veruntgeteisterd quibusd aestibus volut dolo omniet autas ad hetrenempori afleverenqui vansitatus bouw-qui ofsum milieuvergunningen niet nimet atem est, tempos zo snel een beroep doen op de betaalde bank. Voor sequia verferu ptatur, voluptatiis et dolorum et qui unt eria de marketeers vanquo de databank is er dus werksolupta aan de velliciis ma sum molores ciusantio. Uciata winkel. “Het ulliam zou doodzonde zijnutals we dit vent sint, Bekker: quunducimus erspero quam doluptatia project moeten nog voordat het volledigcum totexerrum asperio veliquistaken, venis maiore dolore reiciissimus bloei is gekomen.” volendem. Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, que velest

de sprinkhanen. jaar geleden nog qui maar deed jentinimo je ea diate corunt dem“Tien et hilictiis aligentet resequu waarnemingen, vervolgensearum kwamen de meldingen in een ditatium lab ius re en doluptatus, quatiorem corit et enorme black box terecht waar debis niemand tot leek te imincia aspis ullabor eprepudae sititoegang vent fugia es adis hebben.nonsenti Dat is metsant de komst van de Nationale Databank verleden voluptatus maionsequi rest eum excea nesenem tijd.sam Met behulp mijn smartphone met GPSas kansincto ik direct en porera id ut asvan aperspi tiatecto blacearum blaut precies mijn waarnemingen doorgeven. Opnonseque internet zievoloreri ik mijn omnis mi, sunto ius molupta tempossinum terug, en die vanent. anderen. Je bent als onderzoeker sumvondsten cum autas ex estiuscid en liefhebber niet meer alleen, maar deelt jerepelia ervaringen met Or apit aut explatiandi quodio maximperum dolecte anderen. Door de vergelijking kun je ook bepalen ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at. hoe bijzonder je eigen waarnemingen zijn.autem Naast alle en Aspeles as molendae eritium quowetenschappelijke int. beleidsondersteunende de databank heeft, is At aris volupta sperciis ilit mogelijkheden et pe sit imentdie ex exerita tempori hij voor mij vooral enormtendi stimulerend.” aspedit prepuda corepero omnisim reperuptat. Is etur minctotat hit estem exceperum atenim ipiciatiis eicatem vendit quisit, cum re magnat.

Rijkswaterstaat voorbereid Aped que dolo dolorem queis estnu autaltijd doles moluptature incta Rutger as Sluik is projectleider hetdemporepro Expertisecentrum sequisint natquunt et es mabijnis bla asNatuur et van Rijkswaterstaat. “Onze que organisatie voordat de feitelijke fuga. Et fuga. Itati ipsam voluptamoet tentemp orepel il beginnen, informatie inwinnen over mogelijke eumwerkzaamheden nonseca borenist voles reruptaque alitis etur, corum beschermde dieren en planten die in het gebied kunnen litaturiandi ut officaeperia voluptatem illigent explaborro


voorkomen. wordt de Floraen faunawet overtreden. Zit er beaquostio eumAnders nos erovitia sam hicatures pa nonsece

Nem earum ditatur? Cidit, optae. Posto ius doloribus earum

iets bijzonders in vaargeul, wegberm of oparciate het talud, dan nemen rcidusa peribus, sunt lit a sectiun tissenis volorerrum

nullab incim dolorae conseri aute pedis duciumet que quid ut

we onze maatregelen. Voorheen was hetante zo dat we per project ad quibus ini doluptatur archil ium eaquam nonse nimust

quiasinis estotas sequuntion nis et, eos autatur adior simus

hoc onderzoek maaret werae hadden geen eigen opslag voor es deles doluptiae.deden, Nem enis dus volorum quibusci


die gegevens. Die verdwenen als het ware in een la. We moesten quatenetur?


die onderzoeken steeds opnieuw een dure kwestie. Met Iti blaccum vel im litidus opta doluptate posdoen, et quam que et


de deelname de Nationale Databank is dat et probleem opgelost. facesto entus ditaan lacepel et dest eiundest, arita et, evenime


Alle locaties binnen een periodeomnissi van vijf sitasinim jaar onderzocht. nduciet aut aut worden invendis sunt eaquasint


Weere slaan de waarnemingen op in de en wanneer nostis nobit acest aut pe volorit hildatabank, magniet quos is et, we


maar willen zijn die te raadplegen. Dat is niet alleen goedkoper officia pro officiusam, sunt laboren itionem pernatia sim fuga.


ente efficiënter, we maken gebruik de gegevens van andere Nam, pereius alicil id queook volora sedvan quam etur, omnimol


organisatiessamust, zodat het onderzoek betrouwbaarder wordt, terwijl wij esequassedia solum

porio. Itas que doluptatiam quo eaque doluptas maximodicil

met onze gegevens weer die andere organisaties met data voeden.

ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex

Alle partijen hebben voordeel bij die uitwisseling.”

ECONOMIE

“Onze kennis van het landschap en de soorten die er verblijven, kan natuurorganisaties ook helpen bij de ontwikkeling van nieuwe natuur”, zegt Bekker. “Op basis van onze kaarten is vast te stellen welke gebieden kansrijk zijn om tot natuur te ontwikkelen, puur op basis van de grondsamenstelling en onze informatie over de soorten die het daarop goed doen. De Friese zandruggen bieden bijvoorbeeld grote kansen voor

Baudewijn alsetvrijwilliger in het voorjaar Ra dignis que Odé soloinventariseert bla peditios et eos ea voluptati ullo et,

AUTORITEIT

Bekker klikt weer door de kaarten op haar laptop, en laat wat afgeleide toepassingen zien. Niet alle gebieden hoeven onderzocht te zijn, om toch iets over de overgebleven plekken te kunnen zeggen. Blijkt uit de gegevens dat bepaalde beschermde planten vooral op kalkgronden voorkomen die op het zuiden liggen, dan kan op basis van die informatie geconcludeerd worden dat op andere kalkgronden met die ligging mogelijk dezelfde flora voorkomt. Op basis van dit principe, kunnen met de Nationale Databank zogenaamde ‘kansenkaarten’ worden samengesteld, die organisaties als Rijkswaterstaat bijvoorbeeld waarschuwen voor beschermde soorten in hun bermen. Zo kan het bermbeheer worden aangepast, en blijft de schade voor de ecologie beperkt, maar ook voor organisaties die anders plotseling een maaiverbod opgelegd zouden krijgen. En dat geldt helemaal voor een bouwbedrijf dat de rugstreeppad tegenkomt. Met een paar simpele ingrepen vooraf is zo’n confrontatie te vermijden.

Vrijwilligers nietque langer alleen saepudita vendeliaes zijn mo doloria volecatus.

ECOLOGIE

Maar het beeld van sprinkhanen bijvoorbeeld is onduidelijker: er zijn nog steeds plekken waar nog nooit naar sprinkhanen is gezocht, al is die hobby sterk in opkomst. Voor vleermuizen geldt hetzelfde: die zijn eigenlijk alleen door specialisten met speciale batdetectors te herkennen.



28

29


stedelijk gebied

De gemeente heeft verschillende rollen, verantwoordelijkheden en taken waaronder natuurlijk beleidsmaker, vergunningverlener, plannenmaker, toezichthouder en handhaver maar ook initiatiefnemer, uitvoerder, grondeigenaar en beheerder.

30

Als ecoloog bij een gemeente heb ik behoefte aan gegevens die goed ontsloten zijn en waaruit blijkt wat voor soort gegevens het zijn. Ik heb gegevens nodig waar ik van op aan kan en die zo nauwkeurig mogelijk de locatie vastleggen waar de soorten zijn vastgesteld. De Gegevensautoriteit Natuur zorgt voor de bundeling van natuurgegevens in de NDFF en waarborgt de kwaliteit. Zijn oordeel is onafhankelijk en heeft gezag. Dit is een belangrijke meerwaarde voor het werken met de NDFF, die er voor zorgt dat stedelijke ontwikkeling en behoud van natuurwaarden zorgvuldig samen kunnen gaan. Zorgvuldig gemeentelijk beleid maken voor ruimtelijke ontwikkelingen, beheer en ruimtelijk gebruik, en dit ook uitvoeren met zorg voor bestaande natuurwaarden is alleen mogelijk door de beschikbaarheid van betrouwbare natuurgegevens.

ECONOMIE

Wanneer de vergunning niet nageleefd wordt is het van belang om het eventuele effect hiervan op aanwezige flora en fauna te kunnen inschatten. De basis (de bron) van de natuurgegevens moet dan betrouwbaar zijn om een juridische discussie te voorkomen. Deze betrouwbare gegevens zorgen ook voor inzicht in de gunstige staat van instandhouding van soorten; anders gezegd, hoe het met beschermde soorten gaat op gemeentelijk niveau. Als grondeigenaar en beheerder zijn betrouwbare natuurgegevens cruciaal voor de gemeente om op verantwoorde wijze gebieden te kunnen openstellen voor bijvoorbeeld recreatie of evenementen en voor het effectief beschermen van soorten en hun functioneel leefgebied. Betrouwbare natuurinformatie, zoals de door de Gegevensautoriteit Natuur gepubliceerde kansenkaarten, is nodig voor deskundigen, ecologen bijvoorbeeld, om ook kansen

voor biodiversiteit te signaleren en te benutten. Deze kansen liggen niet alleen in natuurgebieden, maar vooral ook in en om het stedelijk gebied.

AUTORITEIT

De gemeente is het bevoegd gezag voor het afgeven van een omgevingsvergunning in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO). Daar kan zij verbindende voorwaarden aan stellen. Soms is het bijvoorbeeld nodig om een omgevingsvergunning onder ecologische voorwaarden te verlenen. Door de beschikbaarheid van betrouwbare natuurgegevens kan de gemeente invloed uitoefenen op vormgeving, omvang, materiaalgebruik en tijdstip van uitvoering van het initiatief waardoor er zorgvuldig gehandeld kan worden door de aanvrager.

ECOLOGIE


Betrouwbare natuurgegevens: een must voor zorgvuldig gemeentelijk beleid

Maarten Kaales, Gemeente Zwolle

31


data mining

Goede toegang tot een representatief deel van de NDFF en gedegen interdisciplinair grensverleggend onderzoek zal echter nodig zijn om dit te realiseren. Maar zodra dit onderzoek leidt tot betere antwoorden op operationele vragen, betaalt de investering zich terug en zullen het belang en de waarde van de NDFF en de gegevens die erin besloten liggen verder toenemen. Onafhankelijk toezicht op de inhoud van deze databank zal het gebruik er van voor onderzoek nog extra stimuleren. Lourens Veen en Emiel van Loon, Universiteit van Amsterdam

AUTORITEIT

We hebben tegenwoordig toegang tot zoveel biodiversiteitsgegevens dat deze vaak alleen door sterk geautomatiseerde statistische technieken (data mining) geanalyseerd kunnen worden. Hierbij zijn twee grote obstakels aan te wijzen: a) het omgaan met observaties die niet regelmatig verdeeld zijn in tijd en ruimte en met variaties in observatiemethode en -inspanning en b) het toetsen of een data mining analyse wel de correcte resultaten oplevert. Vooral door deze twee problemen is het beantwoorden van vragen over bijvoorbeeld verspreiding van een soort, populatieomvang of biodiversiteitstrends door data mining nog een brug te ver. Voorlopig is hiervoor nog een forse hoeveelheid experten biologische systeemkennis nodig. De Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) biedt goede aanknopingspunten om data mining technieken verder te ontwikkelen en te verbeteren. De metadata van de NDFF kunnen worden gebruikt om een voorselectie te maken van de juiste gegevens ten behoeve van data mining. Daarnaast is het mogelijk om ‘referentie-data sets’ in de NDFF op te slaan die overeenkomsten hebben met de echte gegevens en gebruikt kunnen worden om computer-algoritmen te toetsen.

ECOLOGIE

Uit deze situatieschets blijkt onze visie op de dubbelrol die de NDFF kan spelen. Enerzijds kan de NDFF operationeel gebruikt worden voor het beantwoorden van allerlei urgente en operationele vragen, nu met behulp van traditionele analyses en in de toekomst wellicht met behulp van data mining. Anderzijds kan de databank uitgroeien tot een onmisbare bron van (referentie)datasets waarmee nieuwe analysetechnieken, waaronder data mining, ontwikkeld kunnen worden.

32

ECONOMIE


Data mining in de NDFF: mogelijkheden en onmogelijkheden

33


occupancy

bevredigend, waarschijnlijk doordat er relatief veel waarnemingen van slechts één of een paar soorten in de NDFF zitten en te weinig min of meer complete daglijsten. Voor zulke soortgroepen geldt: het stimuleren van het doorgeven van daglijsten in plaats van losse waarnemingen van één enkele soort zal de bruikbaarheid van opportunistische data vanuit de NDFF voor landelijke trendberekeningen verder verbeteren. Arco van Strien, CBS

AUTORITEIT ECONOMIE

De monitoring van veel soorten in het Netwerk Ecologische Monitoring is gebaseerd op veldwerk waarbij duizenden vrijwillige waarnemers regelmatig soorten inventariseren op vaste meetlocaties. Dat gebeurt met een vaste meetmethode om te voorkomen dat er door veranderingen in de waarnemersinspanning trends worden gemeten die in werkelijkheid niet bestaan. Maar de laatste jaren zijn er ook miljoenen losse waarnemingen van soorten verzameld in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) zonder dat daarbij een gestandaardiseerde veldmethode is gebruikt. Het gaat dan om waarnemingen van een enkele soort of om daglijsten met waarnemingen van meer soorten die waarnemers doorgeven aan bijvoorbeeld Telmee.nl of Waarneming.nl. Tot voor kort waren deze “opportunistische gegevens” ongeschikt om trends in het voorkomen van soorten mee te berekenen, omdat de waarnemingsinspanning niet gestandaardiseerd is. Maar met een nieuwe statistische methode, zogenoemde occupancy modellen, wordt dat in principe toch mogelijk. Het geheim zit hem in het herhaalde bezoek aan dezelfde locaties in het veld, waarbij een soort wel of niet wordt gezien. Die herhaalde bezoeken, bij opportunistische data vaak afgelegd door verschillende waarnemers, geven informatie over de trefkans van een soort. Occupancy modellen houden rekening met trefkansen, waarmee achteraf gecorrigeerd wordt voor variatie in de waarnemersinspanning. Tot zover de theorie.

ECOLOGIE


Opportunistische data kunnen betrouwbare trends in verspreiding opleveren

De praktijk is wat weerbarstiger. De methode blijkt heel goed te werken bij opportunistische gegevens van bijvoorbeeld dagvlinders, libellen en reptielen. Maar onder meer bij vogels zijn de resultaten tot nu toe niet

34

35


kansenkaarten

kilometer aanwezig is. Deze toepassingen zijn in eigen beheer onder toezicht van de Gegevensautoriteit Natuur ontwikkeld. Er zijn ook bedrijven die nieuwe toepassingen en marktgerichte tools ontwikkelen op basis van data uit de NDFF. Zo geeft de QuickScanHulp van Regelink Advies van de gehele lijst van beschermde soorten aan wat de dichtstbijzijnde locatie is waar deze soorten te vinden zijn. De beschikbaarheid en betrouwbaarheid van data en het gebruik ervan in het maatschappelijk verkeer zijn essentiële waarden voor Het Natuurloket. En omdat we weten dat alles van waarde weerloos is, is onafhankelijk toezicht daarop noodzakelijk!

AUTORITEIT

Het Natuurloket is de toegangspoort tot de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Ze verzorgt de aansluitingen van de abonnementhouders en de eenmalige leveringen van natuurdata. Ze levert hierbij kale data: waarnemingen van dieren en planten op een bepaald moment op een bepaalde locatie. En dat zijn er steeds meer: meer dan 60 miljoen op dit moment. Van oudsher zijn dit vooral data van de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s), verenigd in de Stichting VeldOnderzoek Flora en Fauna (VOFF), maar tegenwoordig ook steeds meer van andere bronhouders zoals provincies, gemeenten, waterschappen, Waarneming.nl en het Natuurhistorisch Genootschap Limburg. Ruim een kwart van de waarnemingen betreft de periode van de laatste vijf jaren en 90% hiervan heeft een geografische nauwkeurigheid van minder dan een kwart vierkante kilometer. Precies wat nodig is als het gaat om ontheffingsaanvragen voor Flora-en faunawet en Natuurbeschermingswet.

ECOLOGIE

Martin Epe, Het Natuurloket

Maar er is ook behoefte aan informatie: data verwerkt tot kaarten en getallen die de gebruiker direct kan gebruiken in het proces van zo’n aanvraag. Ook dit wordt steeds meer door Het Natuurloket geleverd. Voor een groot aantal soortengroepen zijn er kaarten beschikbaar, met daarop de onderzoeksvolledigheid per kilometerhok. Dit zijn in Nederland de eerste kaarten waarop zichtbaar is hoeveel soorten van een soortgroep al zijn waargenomen in een vlak ten opzichte van het totaal van wat er zou kunnen voorkomen. Daarnaast zijn de eerste kansenkaarten gepubliceerd. Deze kaarten geven per beschermde soort voor heel Nederland weer hoe waarschijnlijk het is dat zo’n soort op een specifieke locatie met een nauwkeurigheid van een kwart vierkante

36

ECONOMIE


Op de grens van data en informatie: kwaliteit is de natuur van Het Natuurloket!

37


informatiekruispunt

Deze bijdrage gaat over de NDFF: de Nationale Databank Flora en Fauna. Hèt informatiekruispunt waar vraag en aanbod van natuurinformatie elkaar ontmoeten, en waar onbetwistbare betrouwbaarheid van die informatie van evident belang is. Wat de afgelopen jaren onder auspiciën van de Gegevensautoriteit Natuur (GaN) op het terrein van natuurinformatie c.q. de NDFF is ontwikkeld, is een grote sprong voorwaarts.

onderwerp van discussie meer is. Dankzij de NDFF staat de natuur qua betrouwbaarheid en volledigheid van gegevens inmiddels een stuk sterker. Het advies dat wij aan de opvolger van de Gegevensautoriteit Natuur willen meegeven is, dat deze de ingezette weg richting het informatiekruispunt moet voortzetten, en de nog aanwezige weerstanden - zowel vanuit de vraag- als de aanbodzijde - moet zien als uitingen van ongemak en onzekerheid. Het bereiken van het nieuwe evenwicht in de markt van natuurinformatie moet worden verwezenlijkt met een breed draagvlak voor de NDFF. Dit zal bijdragen aan het vooraf, vroeg in het planproces van nieuwe initiatieven, wegnemen van spanning tussen economie en ecologie, in plaats van het achteraf afdwingen van beider posities via de rechter.

AUTORITEIT

Voordien stonden aanbieders van natuurinformatie naast elkaar om de afzonderlijke vragers te bedienen, soms werd bepaalde informatie liever voor zich gehouden dan gedeeld en soms speelde het persoonlijke inzicht van de vrijwilligers(-organisatie) een primaire rol bij het borgen van de kwaliteit van aangeboden natuurinformatie. Dientengevolge bestonden er vele verschillende loketten waar de vrager naar natuurinformatie zich moest vervoegen. Er was in die situatie sprake van een zekere status quo (en daarmee balans) op de markt van natuurinformatie, maar niet één waarin de diversiteit aan natuurinformatie via één loket en in samenhang aangeboden kon worden.

ECOLOGIE

Marcel Bom, Het Expertise Centrum

De nu al weer enkele jaren operationele NDFF is hiervoor hèt instrument. De rol die de Gegevensautoriteit Natuur daarbij speelt als ambassadeur voor dit nieuwe informatiekruispunt en als bewaker van natuurinformatie op basis van gecertificeerde protocollen en onafhankelijk toezicht, is essentieel. De Gegevensautoriteit “schudt” de markt op en verbindt instellingen en organisaties om een nieuw evenwicht te bereiken. Een balans waar natuurinformatie breder toegankelijk wordt en de kwaliteit ervan geen

38

ECONOMIE


Een significante sprong voorwaarts

39


vooroplopen

duurzame toekomst te geven. Die uiterst urgente vraag kunnen we alleen beantwoorden wanneer we voor grote aantallen soorten de relatie tussen kans op voorkomen en oppervlakte analyseren. Kortom er valt nog ontzettend veel te doen waarvoor we de bestanden van de NDFF en de daaraan verbonden kwaliteitsgarantie van de Gegevensautoriteit Natuur absoluut niet kunnen missen. Frank Berendse, Wageningen Universiteit

AUTORITEIT

Een van de belangrijke ontwikkelingen in de ecologie gedurende de laatste twintig jaar is het beschikbaar komen van zeer grote gegevensbestanden over het voorkomen van wilde planten en dieren. In vergelijking met veel andere landen loopt Nederland met zijn Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) daarbij ver voorop. Niet zelden bevatten deze databestanden vele miljoenen waarnemingen. Dit maakt de beantwoording van geheel nieuwe vragen mogelijk. Een belangrijk nieuw inzicht dat zich ontwikkelde op basis van deze gegevens was dat de Nederlandse natuur veel dynamischer is dan we altijd veronderstelden. De afgelopen twintig jaar is de samenstelling van de Nederlandse flora drastisch veranderd, met name onder invloed van de zachter wordende winters. Meer dan tweehonderd, vooral zuidelijke plantensoorten zijn sterk toegenomen in ons land.

ECOLOGIE

Ook in de politieke besluitvorming blijkt steeds weer dat deze gegevensbestanden onmisbaar zijn. Twintig jaar investeerden we jaarlijks meer dan 40 miljoen euro in beheersovereenkomsten met boeren om de grutto en de tureluur terug te krijgen in onze weidelandschappen. Analyse van de gegevens van het weidevogelmeetnet liet enkele jaren geleden glashelder zien dat de gesubsidieerde beheersovereenkomsten ten enen male onvoldoende waren om onze weidevogels te redden. Daarom is dit jaar voor het eerst een begin gemaakt om een nieuw weidevogelbeleid in de steigers te zetten.

ECONOMIE


Betrouwbare verspreidingsdata: onmisbaar om veranderingen in de Nederlandse natuur te begrijpen

Maar we zijn nog lang niet klaar. Eén van de meest dringende vragen in ons dichtbevolkte landje is hoeveel oppervlakte we nodig hebben om de natuur in de verschillende landschappen van Nederland een echt

40

41


risicoanalyse

Rijkswaterstaat (RWS) beheert een groot areaal aan “Groen”, waar ook beschermde soorten leven. RWS heeft een Gedragscode Flora- en faunawet. Hierin is vastgelegd dat gegevens over de aanwezigheid van beschermde soorten aan opdrachtnemers worden geleverd, opdat zij bij het uitvoeren van de werkzaamheden rekening met deze soorten houden.

42

Voor de Rijkswateren - waar RWS niet beschikt over een dekkend overzicht op gebied van beschermde soorten dient een risicoanalyse vooral om voorafgaand aan het natuuronderzoek in te schatten wat er te verwachten is in dat opzicht. Rijkswaterstaat meent dat dankzij de samenwerking met de Stichting GaN de kwaliteitszorg voor beschermde soorten bij de werkzaamheden is toegenomen. Statement: De toekomst op het gebied van bescherming van soorten is ongewis. Een goede wettelijke regeling hiervoor is van groot belang, evenals een loyale uitvoering ervan. Rijkswaterstaat zal zijn verantwoordelijkheid hiervoor blijven nemen.

ECONOMIE

De risicoanalyse moet vooral een heldere presentatie kennen om bij de mensen die dagelijks met beheer te maken hebben te “landen”. De RWS medewerkers vertrouwen op de volledigheid en kwaliteit van de geboden informatie. Er is weinig deskundigheid in huis en geen besef van dynamiek in soorten, zoals het onverwacht optreden van nieuwe vindplaatsen van nietverwachte beschermde soorten. Deze deskundigheid is ook nauwelijks aanwezig bij bedrijven die beheer en onderhoud uitvoeren. Ook zij houden in de regel geen rekening met onverwachte nieuwe soorten.

De risicoanalyses zoals de Stichting GaN ze heeft geleverd, maken een betrouwbare en efficiënte inwinning mogelijk en dienen vooral in het voortraject van werkzaamheden: voor RWS om te bepalen waar belangrijke concentraties van beschermde soorten zitten en voor de opdrachtnemers om de informatie te gebruiken bij het opstellen van het z0genaamd deelkwaliteitsplan (= werkplan Flora- en faunawet).

AUTORITEIT

Rijkswaterstaat heeft het op orde brengen en actueel houden van deze gegevens uitbesteed aan de Stichting Gegevensautoriteit Natuur. De Stichting GaN heeft de beschikking gekregen over bestaande natuurgegevens in de RWS-regio’s en beschikt over NDFF gegevens in het RWS-areaal en een smalle zone die eraan grenst. Tevens heeft de Stichting GaN gezorgd voor zogenaamde biotoopkarteringen. Uit deze informatie volgt waar nog inwinningen respectievelijk actualisaties van vindplaatsen van beschermde soorten nodig zijn, een zogenaamde risicoanalyse.

ECOLOGIE


Risicoanalyse ter bescherming van Flora- en faunawet soorten: efficiënt en betrouwbaar

Peter Jan Keizer, Rijkswaterstaat

43


vertrouwen

Ik heb de laatste maanden veel reacties gezien op het verdwijnen van de Stichting GaN als instantie en de Gegevensautoriteit Natuur in persoon. Eerlijk gezegd lijkt het erop dat zonder de verbindende factor de winkelramen weer met gezwinde spoed worden dichtgetimmerd en dat de tijd vijf jaar wordt teruggezet. Dat zou ten koste gaan van de natuur en van het opgebouwde vertrouwen. Ik hoop dat de gedane investeringen van alle partijen niet teniet gedaan worden, en er een passende vorm voor de continuering van onafhankelijk toezicht wordt gevonden zodat de balans uiteindelijk toch positief uitvalt. Roel Strijkstra, Altenburg & Wymenga

ECONOMIE

Wij hadden een drietrapsraket voor ogen: 1 Het gebruik van de beschikbare data als onafhankelijke checklist voor Flora- en faunawet onderzoek. 2 Het gebruik van de groeiende hoeveelheid NDFFdata om de kans te voorspellen dat soorten in het landschap voorkomen. 3 Het gebruik van de NDFF-data en kansenkaarten voor het geautomatiseerd afgeven van waarschuwingen voor effecten van ruimtelijke ingrepen als onafhankelijke basis voor toetsingen. Deze mogelijkheden waren toen realiseerbaar, en zijn dat nog, maar alleen zolang de inbreng van de betrokken partijen bij de NDFF intact blijft.

toegankelijkheid te geven die de kwaliteit en de betrouwbaarheid sterk zou verbeteren. Met zicht op een juridische status. En er was zicht op een uitvoerbare praktijk voor mitigatie en compensatie, ook in het kader van de Natuurbeschermingswet.

AUTORITEIT

Enkele jaren geleden was mijn bureau betrokken bij het opstellen van de visie achter een Signaleringskaart Natuur. Het was een project van groene bureaus, Alterra, Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO´s) en de Gegevensautoriteit Natuur (GaN). In korte tijd werd een realistische visie geformuleerd, gebaseerd op de praktijk van de Flora- en faunawettoetsing en technische kennis op het gebied van modellering en dataontsluiting. Uitgangspunt was om de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) in opbouw al goed te gebruiken, en ervoor te zorgen dat op termijn een krachtig instrument zou ontstaan in het spanningsveld van maatschappelijke- en natuurbelangen.

ECOLOGIE


De verbindende factor

Met de oprichting van de GaN en de komst van de NDFF gebeurde iets unieks. De bezitters van de natuurdata (inclusief Groene Bureaus), allerlei maatschappelijke organisaties, overheden en bedrijven waren bereid om de ramen open te zetten toen een onafhankelijke partij ze bij elkaar bracht. Er lag een kans om het FFwet-onderzoek bij Ruimtelijke Ontwikkeling een

44

45


Titel column


Ministerie van Economische Zaken Mevr. S.A.M. Dijksma Postbus 20401 2500 EK Den Haag uw brief van

uw kenmerk

Wij bla zijn van mening dat het onafhankelijk toezicht niet kan en mag worden Ra dignis que solo peditios et et eos ea voluptati ullo et,


overgelaten aan partijen die ieder een legitiem maar eenzijdig belang odita dolupta escimagnis ius, ipsam ut rem. Sum laciis nimus


Wij vinden dat de rijksoverheid daarvoor zelf de ea diate coruntvertegenwoordigen. dem et hilictiis aligentet qui resequu ntinimo


moetcorit blijven dragen, niet alleen op het systeem zelf maar ditatium lab iusverantwoordelijkheid re doluptatus, earum quatiorem et


ook op het juiste van es deadis gegevens. imincia aspis ullabor eprepudae debisgebruik siti vent fugia


Dit onafhankelijk is absoluut voluptatus nonsenti sant maionsequi toezicht rest eum excea nesenem noodzakelijk voor het vertrouwen in het


natuurinformatiesysteem het maatschappelijke krachtenspel. porera sam id ut as aperspi tiatecto blacearum asbinnen sincto blaut


omnis mi, sunto ius molupta tempossinum nonseque voloreri


onafhankelijk geborgde en gevalideerde natuurgegevens en goed toezicht sum cum autasAlleen ex estiuscid ent.

ons kenmerk eum quis ne senis datum sim quam, et iur suntia cullant fugia

GaN.2013-238 corehendit dipici at20-06-2013 aut odi ut elecum voluptatur, conse onderwerp

doorkiesnummer bijlagen cumet volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas utatemo

Onafhankelijk toezicht op natuurinformatie

op hetquodio gebruik in het afwegingsproces kan natuur verbinden met andere Or apit aut explatiandi maximperum repelia dolecte maatschappelijke belangen ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at. en leiden tot effectief natuurbeleid. Aspeles as molendae eritium autem quo int.


namens, At aris volupta Hoogachtend, sperciis ilit et pe sitmede iment ex exerita tempori


aspedit prepuda corepero tendi omnisim reperuptat.


Kees Bastmeijer, Nijpels, Joop Schaminée, Matthijs Schouten, Cees Veerman, Is etur minctotat hit estem exceperumEd atenim ipiciatiis


vanreWoerkom, Herman Wijffels eicatem venditGuido quisit, cum magnat.

Morgen opent minister-president Mark Rutte de sequia Natuurtop Herwijnen. verferu in ptatur, voluptatiis et dolorum et qui unt eria U gaat tijdens deze top in gesprek met bestuurders van velliciis ma maatschappelijke sum quo molores ciusantio. Uciata solupta partijen over een nieuwe visie op het natuurbeleid ons land.ulliam Een erspero quam ut doluptatia vent sint,in quunducimus prijzenswaardig initiatief! De insteek van de Natuurtop is dat bestuurders asperio veliqui venis maiore dolorevan reiciissimus cum exerrum maatschappelijke organisaties mede verantwoordelijk worden voor de tendi natuur. volendem. Nem hicaepeliqui aturesectur, que velest hario il iusam, cores magnatibus.


Het is de bedoeling dat het beheer en de validatie de volestotatio NDFF wordt Hit,van nobitate coreicienet erum il estem overgedragen aan een consortium van stakeholders waarin naast hetadi ministerie doluptatem vendis quisciat beari que in pelitia cus. ook koepels van lagere overheden, terreinbeheerders en denectat particuliere Ra sed eturem liquos es debitaq uaessimus, sae pore gegevensbeherende organisaties zitting hebben.liquossequia Ook het toezicht zoueum aan dit isimus ex et que perum hictae nobisci consortium worden opgedragen. porio. Itas que doluptatiam quo eaque doluptas maximodicil

De mede-ondertekenaars spraken zich eerder uit over de natuur en het sequisint as natquunt et es ma nis demporepro bla as et natuurbeleid in Nederland tijdens de Westhoff-lezingen, fuga. Et fuga. Itati ipsam que volupta tentemp orepel il eum nonseca borenist voles reruptaque alitis etur, corum litaturiandi ut officaeperia voluptatem illigent explaborro beaquostio eum nos erovitia sam hicatures pa nonsece rcidusa peribus, sunt lit a sectiun tissenis arciate volorerrum quibus ini doluptatur archil ium eaquam ante nonse nimust

Prof.Nem dr.enis J.M. Groenendael es deles doluptiae. et van rae dus volorum quibusci quatenetur? Iti blaccum vel im liti opta doluptate pos et quam que et facesto entus dit lacepel et dest eiundest, arita et et, evenime

ECONOMIE

Betrouwbare natuurgegevens zijn noodzakelijk voor efficiënt enCidit, effectief Nem earum ditatur? optae. overleg Posto ius doloribus earum tussen mensen die zakelijk, recreatief of anderszins dedolorae natuur betrokken nullabbij incim conseri aute pedis duciumet que quid ut zijn. Ons land heeft met de Nationale Databank quiasinis Flora en Fauna (NDFF)nis enet,de estotas sequuntion eos autatur adior simus Landelijke Vegetatie Databank sinds kort een natuurinformatiesysteem dat comnit aan aceario dolendi porrore scipsum est asperci ististis die eisen voldoet. Daarenboven heeft de overheid gezorgd onafhankelijk untorro et venisvoor exerfer ferovit volest, quia delitatur rectem toezicht op het informatiesysteem en het gebruik dedolor gegevens de praktijk. quivan dita sit archiciaminquiatatur? Quide et que denim

Aped que dolo dolorem que est aut doles moluptature incta

nduciet aut aut invendis sunt eaquasint omnissi sitasinim nostis ere nobit acest aut pe volorit hil magniet quos is et, officia pro officiusam, sunt laboren itionem pernatia sim fuga. Nam, te pereius alicil id que volora sed quam etur, omnimol esequassedia samust, solum

ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex enient. DE BALANS: ZES JAAR GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR

46

AUTORITEIT

Excellentie,

ECOLOGIE

saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus. To oditis rero consenti quis entotatias rest volut laut hil ipsa

47


objectivering

De wettelijke verplichting tot natuurcompensatie wordt in de praktijk nogal eens slecht of niet uitgevoerd. De redenen daarvoor zijn divers. Een onafhankelijke beoordeling kan bijdragen aan een heldere besluitvorming en een betere compensatie. Niet voor niets was de Gegevensautoriteit Natuur betrokken bij het initiatief tot de formulering van een nieuwe aanpak.

Dit leidt tot onnodig hoge kosten; geld dat beter direct besteed had kunnen worden aan natuur. Voor een goede afweging en uitvoering van de beoogde natuurcompensatie in politieke en wettelijke trajecten is een objectivering nodig van de kwaliteit van de verzamelde gegevens, de ingediende plannen en de uitvoering ervan. Er is een partij nodig die op basis van onafhankelijkheid en deskundigheid autoriseert en daarmee de onderbouwing van de beslissingen een wettelijke status geeft. Zowel de natuur, van soortbescherming tot leefgebieden, als de initiatiefnemer van de activiteit en de verantwoordelijk bestuurder zijn hiermee gediend.

AUTORITEIT

Het toestaan van een activiteit die schade toebrengt aan natuur is een politiek proces met voor- en tegenstanders, vaak ieder met grote belangen. Interpretatie van gegevens over natuur worden onderdeel van het politieke spel. Vaak blijft dit zich manifesteren tot in de uitvoeringsfase van de compensatie. Waardering voor natuur is niet eenduidig. Er kan vanuit verschillende kwaliteiten naar worden gekeken zoals de ecologische, intrinsieke, gebruiksof belevingswaarde, het aandeel bedreigde en niet bedreigde soorten, en de (al dan niet internationale) beschermingsstatus.

ECOLOGIE

Wouter van Zandbrink, zelfstandig adviseur

En er kan ook verschillend worden omgegaan met onzekerheden: Natuur is een proces van lange adem dat gebonden is aan de specifieke fysieke en biologische omstandigheden van een locatie. Dit is een van de redenen waarom er ook bij veel inspanning geen absolute zekerheid is dat de beoogde natuur zich op de nieuwe locatie in de praktijk echt ontwikkeld.

ECONOMIE


Natuurcompensatie vereist een onafhankelijke beoordeling

Tot slot leert de praktijk dat de plannen van natuurcompensatie soms van onvoldoende kwaliteit zijn, maar ook dat zich bij het opstellen ervan - vanwege de inherente onzekerheden over de mate van schade en kans op herstel van nieuwe natuur op de nieuwe locatie - zich onderzoeksvraag op onderzoeksvraag stapelt.

48

49


vleermuisprotocol

Goede ervaringen zijn opgedaan met het Vleermuisprotocol, opgesteld in een vruchtbare samenwerking tussen NGB, Zoogdiervereniging, Dienst Landelijk Gebied, Dienst Regelingen en Gegevensautoriteit Natuur. Met de bestaande kennis zijn eenvoudig meer protocollen op te stellen, dit vraagt echter extra inzet van alle betrokken partijen. Onafhankelijk toezicht speelt daarin een essentiële en katalyserende rol.

50

De Gegevensautoriteit Natuur als onafhankelijk orgaan en de NDFF als ontsluiting van nationale data zijn belangrijke en inhoudelijk succesvolle initiatieven in een complex bestuurlijk veld, na eerdere vergeefse vergelijkbare pogingen daartoe van de overheid. De vervulde functies dienen via basisfinanciering door de overheid continuïteit te krijgen vanwege het publiek belang van natuur en economische ontwikkeling en vanwege marktfalen. Andere partijen, zoals NGB-leden, dragen naar gebruik hieraan bij.

ECONOMIE

Inventarisatieprotocollen borgen de kwaliteit van verzameling van gegevens én de mogelijkheid om deze gegevens te interpreteren naar de functie(s) van gebieden voor soorten. Onderzoek conform een erkend protocol voorkomt verrassingen voor de initiatiefnemer, versoepelt en versterkt ontheffingsprocedures en bevordert eerlijke concurrentie tussen adviesbureaus. Kortom, protocollen dragen bij aan de belangen van zowel initiatiefnemers, overheden als adviseurs.

De Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) vormt een goede aanvulling op de kennis en het veldwerk van adviesbureaus. De data zijn vooral geschikt voor gebruik op grotere ruimtelijke schaal. Advisering over puntlocaties waar juridische bescherming een rol speelt, vraagt echter meestal aanvullende, meer specifieke informatie. De NDFF is nu en in de toekomst belangrijk vanwege de ontsluiting, validatie én combinatiemogelijkheden van bestaande gegevens van zowel overheden als private partijen. De NDFF vergroot in sterke mate het maatschappelijk rendement van gegevens die verzameld zijn met publiek geld en met maatschappelijke inzet (vrijwilligers, initiatiefnemers). Onafhankelijk toezicht speelt ook hierin een belangrijke rol.

AUTORITEIT

Groene adviesbureaus leveren kennis en ervaring voor een goede kwaliteit van besluitvorming over natuur en geven advies over verantwoorde combinaties van natuur en economische ontwikkeling. De bijdrage van de Gegevensautoriteit Natuur aan de beschikbaarheid en kwaliteit van natuurgegevens is voor deze advisering van groot belang. Het Netwerk Groene Bureaus (NGB) signaleert dat de markt (nog) niet in staat is de benodigde protocollen en databanken als instrumenten voor het samengaan van natuur en economische ontwikkeling te ontwikkelen en in stand te houden. Daarvoor zijn zowel private als publieke gebruikers van natuurgegevens elk voor zich te klein en zijn kosten en baten te ongelijk verdeeld.

ECOLOGIE


De rol van inventarisatieprotocollen en datagebruik in de adviespraktijk

Johan Burger, Netwerk Groene Bureaus

51


vrijwilligers

Albert Vliegenthart, De Vlinderstichting

ECONOMIE

52

Hopelijk ontwikkelt zich een toekomst waarin onze maatschappij zich minder richt op verdienmodellen en winstoogmerken. En wordt het economisch belang van onze leefomgeving belangrijk genoeg om niet alleen welzijn, gezondheid maar ook welvaart te waarborgen. Daar zijn de kwaliteitsborging en het toezicht van de Gegevensautoriteit Natuur onlosmakelijk mee verbonden.

AUTORITEIT

De commissie kwaliteitsborging, onder toezicht van de Gegevensautoriteit Natuur, beoordeelt processen die invloed hebben op de kwaliteit van de data in de NDFF. Zo wijst onderzoek uit dat ongeveer 80% van alle waarnemingen automatisch wordt gevalideerd en dat de meeste waarnemingen binnen twee weken het validatieproces hebben doorlopen. Een enorme prestatie die geheel te danken is aan de inzet van vrijwilligers. Op de vraag: “Wat is de economische waarde van de NDFF?” is eigenlijk maar een antwoord mogelijk, namelijk dat deze niet in geld is uit te drukken. Alleen al de inzet van bijna 200 vrijwilligers, die gemiddeld 2 uur per week (zeer voorzichtige schatting) valideren en de kosten die met deze gegevens worden bespaard, heeft een geschatte waarde van meer dan 10 miljoen euro. Het maatschappelijk belang en de sociale betrokkenheid van verschillende mensen is niet in geld uit te drukken. Kortom, de NDFF heeft een belangrijke positie binnen onze maatschappij verworven.

Ik vind het dan ook bijzonder dat ook ondernemers zich steeds meer verantwoordelijk voelen om onze biodiversiteit te beschermen. Ecologen worden ingehuurd, aanvragen voor ‘Tijdelijke Natuur’ ingediend en men omarmt bijzondere soorten die dicht bij het bedrijf voorkomen. Het is zorgelijk dat aan de andere kant de overheid het toezicht op de kwaliteit en behoud van de NDFF steeds verder van zich afschuift. Juist systemen als de NDFF dragen bij aan een duurzamere maatschappij en economie.

ECOLOGIE

In 2008 is de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) opgezet om alle gegevens over de Nederlandse biodiversiteit te bundelen en door deskundigen te laten beoordelen. Met deze centrale gegevens kunnen verschillende doelen worden bediend voor wetgeving en kennisontwikkeling. De NDFF mag dan ook worden beschouwd als één groot kenniscentrum, dat uniek is in de wereld. Onder de vlag van de Gegevensautoriteit Natuur is gezorgd voor teams van deskundigen die de waarnemingen vrijwillig valideren via het validatieportaal en Waarneming.nl.

STEEKWOORD


Toezicht en kwaliteitsborging dragen bij aan een duurzame samenleving

53


integrale kennis

De Bachelor opleiding Bos en Natuurbeheer (BNB) van Van Hall-Larenstein leidt op voor hbo-functies binnen het brede, nationale en internationale domein van Bos en Natuurbeheer. Provinciale en gemeentelijke overheden, Niet-Gouvernementele Organisaties (NGO’s), terreinbeherende organisaties en adviesbureaus binnen de groene sector zijn de belangrijkste werkgevers van de afgestudeerde BNB-ers.

Maarten Hajer beschrijft deze ontwikkeling in een essay (2011) over de “Energieke Maatschappij”, een maatschappij waarin een toenemend beroep wordt gedaan op de creativiteit en innovatiekracht van burgers en bedrijfsleven.

integrale benadering, waarin economische, culturele en ecologische belangen worden meegenomen in hun onderzoek. Zij durven interdisciplinair te denken en beschikken over “integrale kennis”. Dat studenten nu, bij hun onderzoek, maar ook straks in hun maatschappelijk functioneren uit moeten kunnen gaan van goede, betrouwbare gegevens staat buiten kijf. Daarnaast is het minstens zo belangrijk en uitdagend om goed te leren omgaan met de informatie in die gegevens, en deze verantwoord in te zetten in het maatschappelijk debat, om te komen tot een breed gedragen Natuur en Landschapsbeheer.

AUTORITEIT

Studenten maken nu en straks deel uit van een snel veranderende maatschappij, waarbij de rol van de Rijksoverheid steeds meer wordt teruggedrongen en de invloed van de lagere, provinciale en gemeentelijke overheden steeds groter wordt. Daarnaast zien we dat burgers en het bedrijfsleven steeds meer het initiatief nemen om te komen tot een meer gezonde en leefbare samenleving.

ECOLOGIE

Deze benadering maakt de opleiding Bos en Natuurbeheer tot een unieke opleiding. De rol die de Gegevensautoriteit Natuur heeft als aanbieder van betrouwbare natuurinformatie en als intermediair tussen verzamelaars, beheerders en gebruikers, is voor ons van onmisbaar belang. Hans van Rooijen, voormalig opleidingsdirecteur Bos en Natuurbeheer Van Hall Larenstein.

Eenzelfde ontwikkeling zien we binnen het natuurbeheer. Het beroep op vrijwilligers neemt toe en in toenemende mate zie je dat ondernemers, bestuurders, beheerders en publiek elkaar vinden in hun zorg om en ontwikkeling van Natuur en Landschap. Echter de problematiek van natuurbehoud en -ontwikkeling vereist een integrale benadering om tot gedragen oplossingen te komen. Onze studenten worden dan ook opgeleid om in veranderende maatschappelijke situaties goed te kunnen functioneren. Zij leren te denken vanuit een

54

ECONOMIE


Natuurgegevens in het onderwijs: een broodnodige verrijking voor studenten en hun toekomstig werkveld

55


rijkere natuur

Stimuleren of waar nodig afdwingen dat we écht gebruik maken van onze kennis over flora en fauna in ons dagelijks handelen zal waarschijnlijk de belangrijkste taak van een nieuwe Autoriteit Natuur zijn, geschraagd door de nieuwe Natuurwet. Waar het goed gaat worden initiatiefnemers ‘beloond’, waar het mis gaat spreekt de autoriteit hen aan en treedt handhavend op. Rekening houden met natuur moet net zo gewoon worden als glas scheiden of, beter nog, verder gaan: het moet voor iedereen zichtbaar worden dat het loont, omdat de natuur in de directe omgeving rijker en gevarieerder wordt. Laat de nieuwe Autoriteit Natuur daar maar zijn of haar tanden in zetten!

AUTORITEIT

Nederland scoort hoog waar het gaat om de achteruitgang van onze natuur, al lijken we gelukkig het dal te verlaten en zijn op diverse plaatsen bemoedigende tekenen van herstel te zien. Vrijwel nergens ter wereld wordt de resterende natuur zó goed en breed gevolgd als hier. Tienduizenden vrijwilligers tellen, inventariseren of geven incidentele waarnemingen door van veel verschillende soortgroepen. Dat het merendeel van deze gegevens wordt verzameld door de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s), in samenwerking met terreinbeheerders en on-line portalen als Waarneming.nl, maakt Nederland écht uniek; in de meeste andere landen hebben overheidsinstanties (universiteiten, kennisinstituten) immers een dikke vinger in de pap.

ECOLOGIE

Theo Verstrael, Stichting VeldOnderzoek Flora en Fauna

Hoewel natuur, zowel gebieden via Natuurbeschermingswet als soorten via Flora- en faunawet, op papier bescherming genieten, is op nationaal niveau de achteruitgang in verspreiding en aantallen nog niet tot staan gebracht. Eenieder die in het broedseizoen in het agrarisch gebruikt gebied rondkijkt zal opvallen hoe stil het daar is. Als het maaiseizoen van gemeentelijk groen is aangebroken wordt dikwijls in korte tijd alle vegetatie afgemaaid waardoor nest- en voedselkansen voor veel soorten in één klap zijn verdwenen. Op lokaal niveau blijken bestaande natuurwaarden hoogst zelden gewicht in de schaal te leggen bij nieuwe ruimtelijke ingrepen, m.e.r-plichtige projecten daargelaten. Met als gevolg dat vooral buiten natuurgebieden dagelijks handelingen plaatsvinden waarbij géén rekening wordt gehouden met natuurwaarden. En dat terwijl het vaak zo simpel is: een slimmere planning of werken met de natuur in plaats van er tegen in, kan al zoveel natuurwinst opleveren. Dat begint allemaal met kennis: weten wat er zit en weten wat de kansen zijn.

56

ECONOMIE


Nieuwe Autoriteit, nieuwe kansen

57


daglijsten

voor Flora- en faunawet issues, bemoeilijken wetenschappelijke en beleidsmatige toepassingen, zoals verspreidingskaarten van soorten, hotspotkaarten en trendanalyses.

Althans: wat betreft versie 1.0. Al vanaf het begin is het de bedoeling geweest om niet alleen de kwaliteit van iedere afzonderlijke waarneming in de gaten te houden, maar ook de kwaliteit van de kennisproducten die uit de waarnemingen wordt afgeleid. De kwaliteit daarvan wordt negatief beïnvloed door onvolkomenheden in de databank, zoals dubbele records (afkomstig van verschillende bronnen) en excursie-effecten (‘me too’-waarnemingen). Daarnaast melden waarnemers vaak slechts één soort met plaats en tijd en niet alle waargenomen soorten. Uit zulke data kunnen geen betrouwbare nullen worden afgeleid, zoals wel mogelijk is uit waarnemingen die worden verzameld in de gestandaardiseerde NEM-meetnetten. De dubbele enen en het tekort aan nullen, hoewel goed hanteerbaar

Leo Soldaat, CBS

Kwaliteitsborging 2.0 moet zich daarom niet alleen richten op soort, plaats, tijd en aantal, maar ook op de databank als geheel. Welke waarnemingen zijn dubbel? Welke excursie-effecten zitten er in? Zijn er voldoende daglijsten? Want een schone databank waaruit ook betrouwbare nullen kunnen worden afgeleid zal veel extra gebruikers vinden.

AUTORITEIT

Het mantra voor kwaliteitsborging 2.0 voor het verhogen van de bruikbaarheid van de databank voor wetenschappelijke en beleidsmatige kennisproducten moet daarom zijn: “minder dubbel, meer daglijsten” “minder dubbel, meer daglijsten”

ECONOMIE

58

Als een mantra klonk het in de beginjaren van de kwaliteitsborging van de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) op ieder overleg waar de Gegevensautoriteit Natuur in persoon verscheen: “soort, plaats, tijd, aantal”. Kwaliteitsgoeroe Jan van Groenendael herhaalde het nog maar eens. “soort, plaats, tijd, aantal”. “soort, plaats, tijd, aantal”. De validatie van waarnemingen was gericht op het vaststellen van de kans dat deze soort, op die plek en op dat moment met zulke aantallen werd gezien. Miljoenen waarnemingen zijn door dit filter van de automatische validatie door de voordeur toegetreden tot de NDFF, of via het zijportaal van de handmatige validatie goedgekeurd en binnengelaten. Afgezien van enkele digitaal verdwaalde beren en andere vreemdsoortigen die op soms onnaspeurlijke wijze de databank binnenslopen, kan gesteld worden dat het overgrote deel van de waarnemingen ‘klopt’. De validatie werkt. De kwaliteitsborging is geregeld.

ECOLOGIE


Kwaliteitsborging 2.0: meer dan soort, plaats, tijd, aantal

59


landelijk beeld

In de afgelopen jaren heeft de Gegevensautoriteit Natuur een bijzondere verzameling waarnemingen in de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) samengebracht. Waarnemingen van zeer uiteenlopende aard die voor heel veel verschillende doelen zijn verzameld. Een flink deel van de waarnemingen is in het veld verzameld door de duizenden inventariserende vrijwilligers die in Nederland actief zijn. Een bijzondere prestatie.

bovenal om deze actueel te houden door ervoor te zorgen dat de jaarlijkse stroom van miljoenen nieuwe waarnemingen van planten en dieren toegevoegd worden aan de NDFF. En ze op deze manier beschikbaar te houden voor iedereen.

ECOLOGIE

Teo Wams, Vereniging Natuurmonumenten

Nog nooit heeft Natuurmonumenten kunnen beschikken over zo’n complete set natuurinformatie om het eigen beheer te plannen, uit te voeren en te evalueren. Ongeveer 1/3 van alle waarnemingen in Natuurmonumenten terrein zijn uit de NDFF afkomstig. Ook de mogelijkheid om over de eigen grenzen heen te kijken helpt Natuurmonumenten in de gesprekken met buren, bijvoorbeeld bij het opstellen van beheervisies: veel natuur houdt niet op bij de grens van een Natuurmonumenten terrein.

AUTORITEIT

Een landelijk goed beeld van het voorkomen van soorten is essentieel om te weten hoe belangrijk natuurgebieden zijn voor het voortbestaan van soorten. Hierbij zijn waarnemingen van planten en dieren buiten natuurgebieden net zo belangrijk als die van uit de reservaten. Deze landelijke natuurinformatie maakt het bijvoorbeeld mogelijk om de juiste accenten in het beheer van natuurgebieden te zetten. De NDFF biedt een unieke set waarnemingen met kwaliteitslabel om landelijk goed onderbouwde analyses te maken.

ECONOMIE


Unieke collectie waarnemingen helpt het natuurbeheer

Aan de opvolger van de Gegevensautoriteit Natuur de taak om deze unieke collectie waarnemingen goed te beheren en toe te zien op de kwaliteit hiervan. Maar

60

61


duivelsdriehoek

Overheidsprojecten lopen uit de hand: ze zijn te duur, de planning wordt niet gehaald en de kwaliteit laat te wensen over. Ze vallen ten prooi aan de “Duivelsdriehoek”, geld, tijd en kwaliteit. Waar kies je voor? De verkeerde keuze is snel gemaakt.

tijd

Soms groeide de NDFF wat sneller en soms wat minder snel, maar releases werden op tijd en binnen het budget opgeleverd. Uiteraard is deze werkwijze geen garantie voor succes, maar door gebruik te maken van tijdsboxen voor de releases is de NDFF uit de valkuil van de “Duivelsdriehoek” gebleven en het ict-systeem geworden tot wat het nu is. De NDFF is een uniek en in mijn ogen geslaagd ictsysteem dat nog steeds in ontwikkeling is, met tevreden klanten en gebruikers. Het verbindt een groot netwerk van professionals en vrijwilligers met elkaar. Dit systeem verdient een zekere toekomst!

ECONOMIE

De wieg van de NDFF stond al snel in de “Duivelsdriehoek”. Op welke hoek van de driehoek moest gestuurd worden? Op kwaliteit (aan alle vereisten voldoen), op geld (binnen het budget blijven) of op tijd (de planning niet overschrijden)?

De oplossing die toen is gekozen was het kind uit de wieg halen en in een (time)box leggen. Hoe werkte dat? De tijd werd vastgezet: twee keer per jaar een release, een nieuwe verbeterde uitgebreidere versie, in het voorjaar en najaar. Het beschikbare budget per release werd vooraf bepaald en overschrijding was niet mogelijk. Op de kwaliteit mocht niet worden ingeleverd. Tja, wat blijft dan over? De toevoeging van een vierde dimensie aan de driehoek bracht de oplossing: scope (functionaliteiten), wat betekende dat gebruikerswensen per release werden geprioriteerd.

AUTORITEIT

Een kleine terugblik op de periode dat de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) werd geboren. Ze was een bijzonder kind met als ouders enerzijds het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en anderzijds de Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s), samenwerkend met de Universiteit van Amsterdam. Ouders die het kind het beste toewensten maar het niet altijd eens waren over wat dat beste nu precies was. Een prima voedingsbodem voor een project om compleet te mislukken.

ECOLOGIE

Succes en falen van overheids-ICT projecten – waar staat de NDFF in de ranglijst?

Henk Borgeld, Dienst Regelingen

geld

ndff

kwaliteit

“Duivelsdriehoek” DE BALANS: ZES JAAR GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR

62

63


troubadours

van betrouwbare grote gegevenssets, zoals deze zijn gebundeld in o.a. de Nationale Databank Flora en Fauna, kunnen we deze veranderingen beter gaan begrijpen, en kunnen we oplossingen ontwerpen die echt gaan werken - en uiteindelijk veel geld besparen. Er is daarbij ook behoefte aan nieuwe troubadours als de oude vertrekken, om het verhaal te blijven vertellen dat de afloop deze keer niet noodlottig hoeft te zijn en geheel van ons zelf afhangt - laten we dat niet vergeten. Peter van Tienderen, Universiteit van Amsterdam en LifeWatch Nederland

AUTORITEIT

Eén van de elementaire eisen aan wetenschap is dat je precies weet over welk organisme je het nu eigenlijk hebt. Dat lijkt simpel, maar is het lang niet altijd. Soms lijken soorten verraderlijk veel op elkaar en zijn ze alleen te onderscheiden door experts. Bij het maken van nakomelingen houden organismen zich regelmatig niet aan soortsgrenzen: de potjes voorzien van een met Oost-Indische inkt beschreven etiket – waar we ze als bioloog graag instoppen. En als we een landsgrens passeren dan heet een soort ook vaak weer anders. Niet helemaal trouwens, zoals bij de namen voor het geslacht Myosotis: Vergeet-me-nietje, oftewel Ne m’oubliez pas, No-me-olvides, Forgetme-not, Förgätmigej, Vergissmeinnicht, Nefelejcs, Niezapominajka. Dit dankzij de letterlijke vertalingen van rondtrekkende middeleeuwse troubadours, die een romantisch verhaal vertelden van een ridder en een prinses, met de overhandiging van een laatste bloem bij de ongetwijfeld noodlottige afloop.

ECOLOGIE

Soorten houden zich niet aan onze arbitraire landsgrenzen, instanties die gegevens verzamelen vaak nog wel. Ieder land heeft zo haar eigen methodieken en tradities. Het koppelen van namen is nog een oplosbaar probleem, maar hoe we de informatie internationaal kunnen delen en combineren, daar is nog heel veel aan te doen. Door de huidige snelle veranderingen in ons milieu verschuiven de leefgebieden van vele soorten. Er ontstaan nieuwe levensgemeenschappen zonder historisch precedent, soorten komen er bij, en worden soms zelfs invasief of epidemisch, terwijl andere soorten verdwijnen. De vraag is daarbij of er voor ons essentiële ecosysteemdiensten zullen verdwijnen, en of levensgemeenschappen zich kunnen aanpassen aan nieuwe situaties. In ieder geval, alleen door internationale samenwerking en uitwisseling

64

ECONOMIE


Biodiversiteit zonder grenzen

65


internationaal

en VN-studies zoals voor IPCC en IPBES. Het betekent dat er behoefte is aan een mondiaal kader waarin landen het eens zijn over wat en hoe te meten, in welke frequentie en met welke kwaliteit. Nederland moet met zijn kennis op gebied van organisatie en technologie van biodiversiteitskartering een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van internationale karteringsstandaarden: dit kan leiden tot betere kosteneffectiviteit, betere kwaliteitsborging en betere assessments. Zowel binnen Nederland als ver daar buiten strekt de Gegevensautoriteit Natuur hier tot voorbeeld, dit zou internationaal nog veel wijder moeten worden overgenomen.

AUTORITEIT

Tot het begin van deze eeuw werd het karteren van biodiversiteit vooral uitgevoerd door individuen, onderzoekers en specifieke belangenorganisaties. Ecologen ontwikkelden allen hun eigen methoden. Dat is een ontwikkelingsfase in kennis. Birdlife International en de Vlinderstichting waren de eerste organisaties, die internationaal gingen samenwerken en methoden standaardiseerden. Daardoor werd uitwisselen van gegevens, databases en instrumenten uiteindelijk efficiënter en kregen ze internationaal invloed. Gebrek aan communicatie, samenwerking en kwaliteitscontrole tussen landen en dus standaardisatie en harmonisatie zijn een belemmering om biodiversiteit goed mee te nemen in belangrijke beleidsevaluaties op Europees en wereldniveau. De rapportage in 2008 over Europese habitats en soorten door de lidstaten van de EU laat dit probleem duidelijk zien.

ECOLOGIE

Rob H.G. Jongman, Alterra, Wageningen UR

Nieuwe methoden kunnen ons helpen veranderingen in biodiversiteit beter te volgen. We hebben in de laatste jaren gezien, dat hoge resolutie sensors, lasers en radar goede hulpmiddelen zijn. Ontwikkeling van kennis en methoden doe je echter niet alleen; dit vraagt om internationale samenwerking en dus om standaardisatie, harmonisatie en kwaliteitsbewaking. Immers, over dit soort instrumenten moet je afspraken maken. Qua wetenschap en techniek zijn we al zover. Nederland zit in de wereldwijde kopgroep. Nu moet dat verder gebracht worden in operationele methoden, standaarden en diensten.

ECONOMIE


Kartering van biodiversiteit: door standaardisering samen verder!

Samenwerking is essentieel ter verhoging van de kosteneffectiviteit en voor een soepele integratie van gegevens in internationale assessments voor onze Europese taken, voor grote conventies zoals de CBD

66

67


Ma custrum quodicipis sit milit quibust laceate mporum eaqui saepudita vendeliaes mo doloria que volecatus.

Als To jongen oditisop rero deconsenti boerderij quis van entotatias mijn ouders rest volut plukte lautik hil ipsa langs slootkant weleens voor mijn autde ipient rae latiusciae pa zwanenbloemen conse corpore stione optat quae moeder. zien optamEen aut paar int et keer aut etmaar, perumwant quamzwanenbloemen ut et id ut lianita quisquos er mooi uit zolang zearum langs staan maar in een se niminus dolest re de quesloot maximil inus. vaas verwelken ze al snel.aniendae volum haria delestet Ebitios es et eos dolupti accus alisti officia dolupta dolor apid quist vent, audignatur?


De herinnering is me bijgebleven. Later heb ik me velliciis ma sum quoaltijd molores ciusantio. Uciata solupta weleens afgevraagd waarom die ervaring blijvende sint, quunducimus ulliam erspero quam utzo’n doluptatia vent indruk maakte. Ikvenis kom maiore tot hetdolore volgende: asperio veliqui reiciissimus cum exerrum volendem. Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, que velest

van Groenendael door toenmalige minister odita dolupta escimagnis ius,de ipsam ut rem. Sum laciisvan nimus Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit werd benoemd ea diate corunt dem et hilictiis aligentet qui resequu ntinimo tot Gegevensautoriteit Natuur. zijn aanstelling ditatium lab ius re doluptatus, earum Bij quatiorem corit et kreeg hij mee hij geheel zelf mocht bepalen hoeeshij zijn rol imincia aspisdat ullabor eprepudae debis siti vent fugia adis zou vervullen. dat duidelijk was: denesenem stichting voluptatus nonsentiHet santenige maionsequi rest eum excea GaNsam levert Maar waarvoor? porera id utondersteuning. as aperspi tiatecto blacearum as sincto blaut omnis mi, sunto ius molupta tempossinum nonseque voloreri

veeleisend sumWanneer cum autasJan ex een estiuscid ent. man zou zijn, dan waren we goed de problemen gekomen met zo’n ruim mandaat. Or apit autinexplatiandi quodio maximperum repelia dolecte Hij had de wereld van ons kunnen vragen ssinulpa volorest maiorepro consedis volores at. zodat àlle omstandigheden die je autem nodig quo hebtint. om natuurgegevens Aspeles as molendae eritium in àlle besluitvorming te ex geven dietempori zij At aris volupta sperciis ilit etde pe plaats sit iment exerita

Dat laat onverlet dat de behoefte aan goed toezicht blijft. Toezicht op de beheerder van data en toezicht op de gebruikers van data. Goed toezicht is een voorwaarde – maar niet de enige – om natuurgegevens in besluitvorming de plek te geven die ze verdienen. Ik hoop dat deze bundel die aan het eind van zijn 2e zittingsperiode is geschreven daar een rol in kan spelen en ik wens de mensen die daarover moeten beslissen veel wijsheid toe.

verdienen ook werden gerealiseerd. Een onmogelijke aspedit prepuda corepero tendi omnisim reperuptat. opgave. Jan hit toonde echter een bescheiden Is etur minctotat estemzich exceperum atenim ipiciatiis man met bescheiden wensen. moesten hem zelfs wel eens eicatem vendit quisit, cum We re magnat. aanmoedigen om meer van te vragen. Veelincta deed hij Aped que dolo dolorem que est autons doles moluptature zelf: zijn persoonlijke inzet het allerbelangrijkste. sequisint as natquunt et es ma niswas demporepro bla as et Iedereen die iets doet Nederland metorepel natuurdata fuga. Et fuga. Itati ipsam quein volupta tentemp il bezoek van hem Legioetur, voordrachten eumkon nonseca borenist volesverwachten. reruptaque alitis corum heeft hijutgehouden. was vertrouwenwekkend litaturiandi officaeperiaHij voluptatem illigent explaborro en inhoudelijk gedreven oefende daar beaquostio eum nos erovitiaen sam hicatures painvloed nonsecemee uit.

Jan, dank dat we jou mochten ondersteunen. We hebben het met veel plezier gedaan.

rcidusa peribus, sunt lit a sectiun tissenis arciate volorerrum

En dat was maararchil goedium ook,eaquam want hij beschikte verder quibus ini doluptatur ante nonse nimust nauwelijks overNem instrumenten. Geen wettelijk kader, es deles doluptiae. enis et rae dus volorum quibusci weinig geld en een ondersteunende stichting die haar quatenetur?

Namens de medewerkers van Stichting GaN,

handenvel volimhad aan de ontwikkeling van de en Iti blaccum liti opta doluptate pos et quam quedatabank et Jacob Jan Bakker, directeur Stichting GaN

het entus vinden abonnees Naast de evenime dagelijkse facesto ditvan lacepel et dest daarvoor. eiundest, arita et et, ondersteuning wassunt één eaquasint van de dingen diesitasinim de stichting nduciet aut aut invendis omnissi voor een quos onderzoek nostis erehem nobitdeed, acesthet aut financieren pe volorit hil van magniet is et, naar gebruik van door gemeenten. officia prohet officiusam, suntnatuurgegevens laboren itionem pernatia sim fuga. Het stemde feitelijk bestond dit niet. Nam, te resultaat pereius alicil id quedroevig: volora sed quam etur, omnimol In 0,15% van de projecten werden natuurgegevens esequassedia samust, solum meegewogen. Dat lijkt en is een verwaarloosbaar percentage. Er is nog veel te doen dus.


68

69


ECONOMIE

Allereerst je met bloemen plukken je moeder blij hario il dat iusam, cores magnatibus. maakt. ze al snel verwelkten erg. earum NemDat earum ditatur? Cidit, optae.vond Postozij iusniet doloribus Tennullab tweede datdolorae je als individu maarpedis weinig invloed hebt, incim conseri aute duciumet que quid ut in dit geval op de groeiplaats wilde maar quiasinis estotas sequuntionvan nis et, eosbloemen, autatur adior simus datporrore geldt natuurlijk ook voor veel andere omstandigscipsum est asperci ististis comnit aceario dolendi heden. Wilde bloemen zijn er ofvolest, ze zijnquia er niet, tenzij je untorro et venis exerfer ferovit delitatur rectem gaatqui tuinieren. Of tenzij je Frans Vera heet enethet dita sit dolor archiciam quiatatur? Quide quevoor denim elkaar krijgt eenurestiaerum heel nieuwrepre natuurgebied te laten fuga. Nemom liaerat nes sus, sequatur? ontstaan. Hit, nobitate volestotatio coreicienet erum il estem En in de derdevendis plaatsquisciat dat hetadi vooral omstandigheden doluptatem bearide que in pelitia cus. zijnRa die veranderen. Wijliquos niet. Soms voeluaessimus, ik mij nog sae die pore sed eturem nectat es debitaq boerenjongen de slootkant, aarde liquossequiaaan perum hictae eum maar nobisci“de isimus ex beweegt et que onder zijnItas voeten” schreef iemand. Wanneer je maximodicil dat porio. que doluptatiam quo eaque doluptas bemerkt en mee beweegt dan val je niet om. Anders wel. ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex

Om deze omstandigheid te veranderen is de inzet van velen nodig. In je eentje bereik je te weinig. Tegelijk is – juist ook op het gebied van natuur – veel in beweging, met name in bestuurlijk en financieel opzicht. Of een opvolging door weer één persoon onder deze omstandigheden het beste is, moet worden betwijfeld. Allereerst: vindt maar weer iemand met dezelfde capaciteiten als Jan van Groenendael. En, niet onbelangrijk, de Stichting GaN verdwijnt. Er wordt nu toch nagedacht over een juridisch kader. Kortom, er verandert veel en het toezicht moet mee veranderen.

AUTORITEIT

Er was maar één doluptatio sloot waarmod ze groeiden. Later begreep Nonsendantia magnatetur, vel eatiur? ik dat zwanenbloemen dat je ze es Harunt undipit, nonsezeldzaam volesequiawaren ni temen dest quibus helemaal niet mócht Zolang de sloot met deas ducilitaecto venimilplukken. ilitis alitiorem. Nequiae consequi hand werd gering eum quisschoongehouden ne senis sim quam,en etde iur bemesting suntia cullant fugia was, bleven zedipici jaarlijks was over toen corehendit at autterug odi utkomen. elecum Dat voluptatur, conse er met grote machines geschoond waardoor cumet volorestiae. Et werd quaepernatur si odia voluptasde utatemo planten wortel al op de wal kwamen te liggen berummet et que cumen voloribus aut et aut hilibusda doluptatem en de sloot werd. Nietvoluptaqui meer geplukt, quae nus,teeavoedselrijk nonsequibus, quidita omnistoch solent verdwenen. Volgens de NDFF zijn zeomniet daar inautas 1993ad voor het verunt quibusd aestibus volut dolo molore laatst gezien.qui sitatus qui sum nimet atem est, tempos renempori

Al deze elementen kwamen ook de orde ullo toenet, Jan Ra dignis que solo bla peditios et et eosaan ea voluptati

ECOLOGIE

wijsheid

NAWOORD

Titel column

Titel column

Colofon


redactie Renée Bekker Ed de Heer

aut ipient rae latiusciae pa conse corpore stione optat quae optam aut int et aut et perum quam ut et id ut lianita quisquos se niminus dolest arum re que maximil inus. Ebitios es et eos dolupti aniendae volum haria delestet

ontwerp Skepja, Haarlem

accus alisti officia dolupta dolor apid quist vent, audignatur? Nonsendantia doluptatio mod magnatetur, vel eatiur? Harunt undipit, nonse volesequia ni tem dest quibus es

fotoverantwoording Renée Bekker Maarten Kaales (pag. 15) Albert Vliegenthart (pag. 19 en 41) Dick van Aalst (pag. 25 en 63) Wesley Overman (pag. 51) Friso van der Zee (pag. 57)

ducilitaecto venimil ilitis alitiorem. Nequiae consequi as eum quis ne senis sim quam, et iur suntia cullant fugia corehendit dipici at aut odi ut elecum voluptatur, conse cumet volorestiae. Et quaepernatur si odia voluptas utatemo berum et que cum voloribus aut et aut hilibusda doluptatem quae nus, ea nonsequibus, quidita voluptaqui omnis solent verunt quibusd aestibus volut dolo omniet autas ad molore renempori qui sitatus qui sum nimet atem est, tempos

druk ColourPrint, Veenendaal

sequia verferu ptatur, voluptatiis et dolorum et qui unt eria velliciis ma sum quo molores ciusantio. Uciata solupta sint, quunducimus ulliam erspero quam ut doluptatia vent

oplage 350 stuks

asperio veliqui venis maiore dolore reiciissimus cum exerrum volendem. Nem hicaepeliqui tendi aturesectur, que velest hario il iusam, cores magnatibus.

© Stichting Gegevensautoriteit Natuur | oktober 2013

Nem earum ditatur? Cidit, optae. Posto ius doloribus earum nullab incim dolorae conseri aute pedis duciumet que quid ut quiasinis estotas sequuntion nis et, eos autatur adior simus

Stichting Gegevensautoriteit Natuur Postbus 607 6700 ap Wageningen www.gegevensautoriteitnatuur.nl [email protected]

porrore scipsum est asperci ististis comnit aceario dolendi untorro et venis exerfer ferovit volest, quia delitatur rectem qui dita sit dolor archiciam quiatatur? Quide et que denim fuga. Nem liaerat urestiaerum repre nes sus, sequatur? Hit, nobitate volestotatio coreicienet erum il estem doluptatem vendis quisciat adi beari que in pelitia cus. Ra sed eturem nectat liquos es debitaq uaessimus, sae pore liquossequia perum hictae eum nobisci isimus ex et que porio. Itas que doluptatiam quo eaque doluptas maximodicil ius dolupti atibusdae. Nam doles culparum eiumenda quae ex enient.


70

wijsheid

invloed

burgerwetenschapper

bescheiden

Gegevensautoriteit Natuur voordrachten

onafhankelijk

kennis

zes jaar

toezicht

persoonlijke inzet

wetenschap

de balans

gezag

Jan van Groenendael

bedankt

vertrouwenwekkend

Stichting GaN

NDFF

De balans: zes jaar Gegevensautoriteit Natuur

Recommend Documents