De kwaliteit van het Rhedense vestigingsklimaat bezien door de ogen van de ondernemers
Eindrapport
Opgesteld op verzoek van: Gemeente Rheden Contactpersoon: Mw. Ingrid Kerkhoff Postbus 9110 6994 ZJ De Steeg
Opgesteld door: Doorakkers Advies Prof. J.W. Dieperinklaan 8 3571 WK Utrecht
Utrecht, 3 november 2011 Doorakkers Advies
Inhoudsopgave 1.
Inleiding ....................................................................................................... 1 1.1 Achtergrond ..................................................................................................................... 1 1.2 Doel.................................................................................................................................. 3 1.3 Leeswijzer ........................................................................................................................ 4
2.
Onderzoeksaanpak ..................................................................................... 5
3.
Infrastructuur en bereikbaarheid............................................................... 6
4.
Onderwijs en arbeidsmarkt ........................................................................ 9
5.
Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden........................................................ 10
6.
Woon- en leefklimaat ................................................................................ 17
7.
Gemeentelijke dienstverlening ................................................................ 19
8.
Conclusies en aanbevelingen.................................................................. 22
Bijlagen: Bijlage 1: Geïnterviewden Bijlage 2: Gespreksnotitie onderzoek vestigingsklimaat gemeente Rheden Bijlage 3: Criteria i.v.m. selectie te benaderen bedrijven voor interviews
Doorakkers Advies
1. Inleiding 1.1 Achtergrond De gemeente Rheden is gelegen in het noordelijke puntje van de regio Arnhem - Nijmegen en ligt ingeklemd tussen het Nationaal Park De Veluwezoom in het westen en de rivier de IJssel in het oosten. Aan de zuidkant grenst Rheden aan de gemeente Arnhem, in het noorden vormt de gemeente Brummen de afbakening. De gemeente bestaat uit de kernen Velp, Dieren, Rheden, Spankeren, De Steeg, Ellecom en Laag-Soeren. De gemeente heeft een industrieel verleden met hout- en papierindustrie, steenfabrieken, sigarenfabrieken en fietsindustrie, en heeft ook vandaag de dag nog steeds een belangrijke industriële werkgelegenheidsfunctie. Figuur 1: Situering gemeente Rheden
Zoals ook reeds in de beleidsnota “De economische toekomst van de gemeente Rheden” uit 2006 werd aangegeven, is het voor de gemeente Rheden van groot belang dat de economie vitaal blijft voor haar inwoners, het bedrijfsleven en haar beroepsbevolking zonder dat de aanwezige natuurwaarden in het geding komen. Op basis van de analyse van het vestigingsklimaat, zijn in deze economische beleidsnota een aantal conclusies getrokken die in het kader van dit onderzoek als basis hebben gediend: Arbeidsmarkt • De komende jaren treedt er een vergrijzing van de (beroeps)bevolking op. • De beroepsbevolking en de arbeidsparticipatie laten tot 2020 een stijging zien. • Het opleidingsniveau van de Rhedense beroepsbevolking is de afgelopen jaren weliswaar gestegen doch relatief nog steeds laag. Gelet op de ontwikkeling van de werkgelegenheid spitst de vraag naar arbeid in de periode tot 2010 zich toe op middelbaar en hoger opgeleid personeel. Het is dus zaak om hoger opgeleiden aan te trekken. Dit kan onder andere door het aanbieden van een aantrekkelijk woon- en leefklimaat.
Doorakkers Advies
1
•
Het werkloosheidspercentage ligt op landelijk niveau. Het aantal werklozen laat na een stijging vanaf 2003 nu weer een daling zien. De verwachting is dat de werkloosheid verder zal dalen in de periode tot 2010.
Ruimte voor bedrijvigheid • De uitgifte aan bedrijfsruimte is de afgelopen vijf jaar beperkt geweest. De opgave om naar nieuwe, kleinschalige maar tegelijkertijd hoogwaardige bedrijfsruimte te zoeken, blijft bestaan. • De voorraad terstond uitgeefbaar terrein is gering. Er ligt dus een taak om de voorraad uitgeefbaar bedrijventerrein gereed te maken voor directe uitgifte. • Indien alle zachte plannen doorgang vinden, bestaat in de periode tot 2020 een tekort aan bedrijventerreinen van ‘slechts’ 2,5 hectare. • Om de kwaliteit van de bestaande bedrijventerreinen te verhogen en knelpunten in de toekomst zoveel mogelijk te voorkomen is herstructurering noodzakelijk. Om dit kwaliteitsniveau zo lang mogelijk vast te houden kan parkmanagement ‘ingezet’ worden. Woon- en leefmilieu • De kernen Rheden, Velp en Dieren hebben een hoog voorzieningenniveau. Door de vergrijzing zal het echter moeilijk worden om het huidige voorzieningenpeil te behouden. • Het aanbod dient aangepast te worden aan de wensen van de ouder wordende bevolking. • Om de uitstroom van jongeren uit de gemeente terug te dringen, zal de aanwezigheid van bepaalde voorzieningen, met name onderwijs, gegarandeerd moeten worden. • De kleine kernen hebben te maken met een beperkt voorzieningenniveau; in twee van de vier kleine kernen kunnen alleen nog maar levensmiddelen worden gekocht. Supermarkten zijn helemaal verdwenen uit de kleine kernen. Handhaving van de voorzieningen in kleine kernen wordt nagestreefd. Er zal echter een rationalisatie plaats moeten vinden van het voorzieningenaanbod ten aanzien van levensvatbaarheid, potentieel klantenbestand, universele dienstverlening en beschikbare alternatieven. • De gemeente Rheden kent een sterke woonfunctie. De aanzienlijke pendelstromen van en naar de gemeente onderstrepen het belang van goede infrastructurele verbindingen om de bereikbaarheid te behouden / vergroten. Hoewel een aantal van de bovenstaande aandachtspunten niet meer actueel zijn c.q. achterhaald zijn, mede door de huidige economische situatie, zijn ze dat qua thema / onderwerp duidelijk nog wel. Vandaar dat ze hier toch (integraal) zijn opgenomen. Mede aan de hand van eerder genoemde beleidsnota en het daaraan gekoppelde actieprogramma, is de gemeente voortvarend en op een gestructureerde manier, aan de slag gegaan, gericht op het verbeteren van het economisch klimaat. Door de gemeente wordt aangegeven dat de gestelde beleidsdoelen veelal zijn gehaald, maar tevens is geconstateerd dat de beleidsdoelen nog steeds actueel zijn en niet losgelaten kunnen worden. Door de gemeente wordt aangegeven dat, omdat werkgelegenheid en bedrijvigheid belangrijk blijven voor het welbevinden van de inwoners, het college en de gemeenteraad in het najaar van 2010 opdracht hebben gegeven tot het opstellen van een actueel actieprogramma economisch beleid. Dit actieprogramma “Werk in uitvoering 2011-2015” is inmiddels gereed en is gebaseerd op de reeds eerder genoemde economische beleidsnota uit 2006.
Doorakkers Advies
2
Om de economische ontwikkeling te stimuleren is het reeds in de gemeente gevestigde bedrijfsleven van groot belang. Mede hierom heeft de gemeente het bedrijfsleven (m.n. de besturen van winkeliers- en ondernemersverenigingen) actief betrokken bij het opstellen van het actieprogramma. Het bestaande bedrijfsleven bepaalt immers in hoge mate de economische ontwikkeling van een gemeente en dus ook de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Nieuwe bedrijven die zich van buiten in de gemeente vestigen hebben hierin vaak slechts een beperkt aandeel, maar zijn daarom niet minder belangrijk. Samen met het geconsulteerde bedrijfsleven zijn speerpunten bepaald en zijn prioriteiten gesteld. Draagvlak en samenwerking zijn in deze essentieel.
1.2 Doel In het actieprogramma “Werk in uitvoering 2011-2015” zijn per onderscheiden beleidsdoel actiepunten geformuleerd, waarbij tevens is aangegeven wie als trekker van deze actie kan worden aangeduid, wat de rol van het team economische zaken van de gemeente is, met welke partijen samen gewerkt zou moeten / kunnen worden en wanneer de actie gestart en/of gereed zou moeten zijn. Een van de acties die is opgenomen binnen het beleidsdoel Economische ontwikkeling heeft betrekking op het gemeentelijke vestigingsklimaat. Meer concreet gaat het om de beleving van het vestigingsklimaat voor en door ondernemers. Essentieel is dat continue geïnvesteerd wordt in de kwaliteit van het vestigingsklimaat. Dit heeft alles te maken met maatschappelijke, economische en ruimtelijke trends en ontwikkelingen die zich voordoen en die van invloed zijn op enerzijds de wensen van de bedrijven en anderzijds op de verschillende factoren die de kwaliteit van het vestigingklimaat bepalen. Denk bijvoorbeeld aan het vervagen van het onderscheid tussen business-to-business en business-to-consumer, aan het afnemen van de gemiddelde bedrijfsomvang (aantal medewerkers) of aan de explosieve groei van het aantal zzp-ers. Vanuit de economische ontwikkeling bezien is het van groot belang dat deze kwaliteit aan blijft sluiten op de veranderende wensen van de reeds in de gemeente gevestigde bedrijven. Om meer inzicht in krijgen in de beleving van de bedrijven van het Rhedense vestigingsklimaat heeft de gemeente het bureau Doorakkers Advies opdracht gegeven hier onderzoek naar te doen. De uitkomsten van dit onderzoek liggen nu voor. Bij de uitvoering van het onderzoek is uitgegaan van de onderstaande doelstelling:
Voer een onderzoek uit naar de beleving van het gemeentelijke vestigingsklimaat door de in de gemeente gevestigde ondernemers, waarbij niet alleen gekeken wordt naar fysieke / tastbare aspecten, maar ook naar de niet tastbare aspecten. Specifiek moet worden ingegaan op de kwaliteit van de bedrijventerreinen, dit om meer inzicht te verwerven in de aard en omvang van de herstructureringsopgave waar de gemeente mee te maken heeft en/of zal krijgen. De aanbevelingen ter verbetering van het vestigingsklimaat moeten zowel betrekking hebben op de korte als de middellange en de lange termijn.
Doorakkers Advies
3
1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de onderzoeksaanpak uit de doeken gedaan, zodat duidelijk is hoe we tot de uitkomsten van dit onderzoek zijn gekomen. In de hoofdstukken die daarop volgen staat iedere keer een thema centraal, namelijk: • Infrastructuur en bereikbaarheid: Hoofdstuk 3 • Onderwijs en arbeidsmarkt: Hoofdstuk 4 • Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden: Hoofdstuk 5 • Woon- en leefklimaat: Hoofdstuk 6 • Gemeentelijke dienstverlening: Hoofdstuk 7 Het rapport wordt afgelopen met een hoofdstuk Conclusies en aanbevelingen (Hoofdstuk 8).
Doorakkers Advies
4
2. Onderzoeksaanpak Traditioneel wordt als het gaat om het vestigingsklimaat uitgegaan van een aantal hoofdthema’s die vervolgens zo gedetailleerd als wenselijk en noodzakelijk worden geconcretiseerd. Van groot belang is dat deze uitwerking geschiedt vanuit de optiek van de bedrijven, iets wat helaas nogal eens wordt vergeten. De bedrijven kunnen het vestigingsklimaat, of onderdelen daarvan, immers heel anders beleven, en dus beoordelen, als dat de gemeente dat doet. Zoals aangegeven in hoofdstuk 1 staat de beleving van de reeds in de gemeente gevestigde ondernemers centraal en heeft het onderzoek zich op zowel tastbare als niet tastbare aspecten gericht. Gezien de aard van de vraagstelling was het aantal vragen dat we aan ondernemers hebben voorgelegd, het aantal onderwerpen dat is besproken, aanzienlijk (zie gespreksnotitie in de bijlagen). Wat betreft de aanpak is gekozen voor het bereiken van een zo hoog mogelijk kwaliteitsniveau. Dit houdt concreet in dat we op zoek zijn gegaan naar de argumenten achter de beoordelingen. Zo kon een ondernemer negatief reageren op een vraag over de dienstverlening van de gemeente omdat hij zojuist een afwijzing op een vergunningaanvraag had ontvangen, maar dat zijn oordeel en dus zijn beleving aanzienlijk genuanceerder bleek naarmate het gesprek vorderde. Om deze reden is er voor gekozen individuele gesprekken te voeren met reeds in de gemeente gevestigde ondernemers (zie lijst geïnterviewden in de bijlagen). In totaal zijn met 48 ondernemers gesprekken gevoerd, waarvan een aantal telefonisch. Verschillende ondernemers bleken tevens bestuurslid van een van de ondernemersverenigingen in de gemeente te zijn of waren dat in het (recente) verleden geweest, waardoor bepaalde aspecten van het ondernemersklimaat in een wat breder perspectief geplaatst konden worden. Voor alle duidelijkheid willen we hier vermelden dat hetgeen in deze rapportage wordt gepresenteerd gebaseerd is op de uitkomsten van de gevoerde gesprekken. Om een zo goed en representatief mogelijk beeld te krijgen van wat ondernemers vinden van het Rhedense vestigingsklimaat zijn een aantal criteria gehanteerd om een selectie te maken van de te benaderen bedrijven. Het betrof met name de grootteklasse, de vestigingsplaats / kern, de sector / bedrijfstak en het gegeven of een bedrijf wel of niet op een bedrijventerrein was gevestigd (zie notitie i.v.m. selectie te benaderen bedrijven in de bijlagen). De bedrijventerreinen zijn tevens door ons geschouwd. Dit enerzijds om een zo onafhankelijk mogelijke beschrijving van de bedrijventerreinen op te kunnen nemen in dit rapport en anderzijds om de beleving van de verschillende individuele ondernemers te kunnen ‘vertalen’ naar het niveau van het gehele bedrijventerrein. De uitkomsten van de schouw zijn als kaders in de tekst opgenomen. De bedrijven die zijn benaderd zijn niet door de gemeente aangedragen, maar zijn ad random door ons geselecteerd. Hierdoor was op voorhand dus niet te achterhalen of een ondernemer positief dan wel negatief zou gaan reageren op de verschillende vragen / onderwerpen. Hierdoor is een zo onafhankelijk mogelijk beeld verkregen van de beleving van ondernemers van het Rhedense vestigingsklimaat.
Doorakkers Advies
5
3. Infrastructuur en bereikbaarheid Bereikbaarheid is van oudsher een van de belangrijkste vestigingsplaatsfactoren. Allereerst is de bedrijven dan ook gevraagd naar hun mening over de bereikbaarheid van de gemeente Rheden en vervolgens naar die van de eigen bedrijfslocatie, waarbij onderscheid is gemaakt in de verschillende vervoersmodaliteiten. Concreet betrof het de bereikbaarheid vanuit de optiek van de medewerkers van het bedrijf en vervolgens vanuit de klanten, afnemers en toeleveranciers bezien. Overduidelijk is dat het overgrote deel van de medewerkers woonachtig is binnen een straal van 10 à 15 kilometer van de vestigingsplaats van het bedrijf waar men werkzaam is. Hierbij is niet zozeer de grootte van het bedrijf wat betreft aantal medewerkers van belang, maar veel meer het opleidingsniveau van de medewerkers. Geconstateerd kan worden dat indien de medewerker lager is opgeleid men in een kleinere straal rondom het bedrijf woonachtig is, terwijl de meer hoger opgeleiden vaak verder van het bedrijf af wonen. De leveranciers, klanten en afnemers zijn afkomstig uit een aanzienlijk grotere regio, veelal het gehele land en/of het buitenland en slechts in een paar gevallen de regio. Ook hier speelt niet zozeer de grootte van het bedrijf een rol, maar voornamelijk de aard van de activiteiten / werkzaamheden. Autobereikbaarheid Medewerkers die met name op de vestiging werkzaam zijn, komen relatief vaker met de fiets, de scooter of het openbaar vervoer (bus en/of trein) naar het werk. Ondanks de relatief beperkte woon – werkafstand komt het merendeel van de medewerkers toch met de auto. De autobereikbaarheid wordt over het algemeen als goed tot prima beoordeeld door de ondernemers. Alleen de medewerkers die ten zuiden van de A12 wonen in gemeenten als Arnhem, Huissen of Westervoort, ondervinden hinder van de opstoppingen op het Velperbroekcircuit. Dit geldt eveneens voor de medewerkers van bedrijven die op het bedrijventerrein De Beemd gevestigd zijn en vanuit noordelijke richting (bijvoorbeeld Dieren, Zutphen of Eerbeek) komen. Zij moeten immers het gehele Velperbroekcircuit ronden om op het bedrijventerrein te kunnen komen. Medewerkers die woonachtig zijn ten zuiden van de A12 en werkzaam zijn bij bedrijven in het noordelijk deel van de gemeente (m.n. de kernen Ellecom, Dieren, Laag-Soeren en Spankeren) rijden vaak via Doesburg om het Velperbroekcircuit te mijden. Veruit de meeste ondernemers geven aan niet of nauwelijks klanten te ontvangen, ze gaan meestal naar de klant toe. De problematiek van het Velperbroekcircuit maakt dat de ondernemers in voorkomende gevallen afspraken met klanten plannen buiten de spitstijden waardoor ze geen hinder ondervinden. De grootste problemen ondervinden de leveranciers. Zij kunnen immers vaak geen rekening houden met de spitstijden en komen dan ook met enige regelmaat (lang) vast te zitten. Dit geldt voornamelijk in de ochtendspits voor leveranciers die vanuit het zuiden en oosten afkomstig zijn en in de avondspits voor leveranciers die de gemeente uit willen in zuidelijke of westelijke richting. Meerdere ondernemers, vooral die in Velp en Rheden zijn gevestigd, wijzen op het positieve effect dat naar verwachting uit zal gaan van het doortrekken van de A15, waardoor het Velperbroekcircuit immers deels zal worden ontlast. Veel ondernemers wijden de verkeersproblemen rondom het Velperbroekcircuit aan de afstelling van de verkeerslichten die er op gericht zouden zijn met name de doorstroming op de A12 te bevorderen. Duidelijk is dat het Velperbroekcircuit eigenlijk het enige knelpunt vormt als het gaat om de autobereikbaarheid van de gemeente en van de verschillende bedrijfslocaties, maar wel een aanzienlijk knelpunt. Hoewel de ondernemers onderkennen dat dit niet onder gemeentelijke
Doorakkers Advies
6
verantwoordelijkheid valt, vinden ze wel dat de gemeente hier actief moet blijven optreden richting provincie en Rijkswaterstaat. Daarnaast wordt de ontsluiting van bedrijventerrein De Beemd als knelpunt ervaren door de daar gevestigde ondernemers. Hoewel men erkent dat dit knelpunt bekend was toen men zich op het terrein vestigde, geeft men wel aan dat de tijd niet stil staat. Men verwacht dan ook van de gemeente dat die meedenkt met de ondernemers en onderkent dat de automobiliteit in de afgelopen 10 jaar aanzienlijk is toegenomen en dat in gezamenlijkheid en op een constructieve manier alternatieven moeten worden onderzocht. Voor de meeste ondernemers is het duidelijk dat een volwaardig op- en afrittenstelsel niet (meer) tot de mogelijkheden lijkt te behoren en hebben zich daar (soms met pijn in het hart) bij neergelegd. Een alternatief dat relatief vaak wordt genoemd is het openstellen voor (personen)auto’s van de tunnel onder de A348 indien sprake is van een calamiteit op de A12 of indien de verkeersopstopping dusdanig is dat al het verkeer is vastgelopen. Naast het knelpunt Velperbroekcircuit wordt door veel ondernemers gewezen op de gevoeligheid van de gemeente qua bereikbaarheid in geval van een calamiteit. Indien zich een calamiteit voordoet op de A12, de A50 of de A1, dan vormt de A348 voor veel automobilisten en vrachtverkeer de enige alternatieve route. Met als gevolg dat deze weg in no time helemaal vaststaat, inclusief de daarop aansluitende provinciale wegen. De ondernemers zijn van mening dat de gemeente in overleg met de provincie en Rijkswaterstaat zou moeten zoeken naar alternatieven indien zich dergelijke situaties voordoen. Voorkomen moet worden dat de gehele gemeente stil staat vanwege een calamiteit die zich voordoet op een van de rijkswegen. Overige bereikbaarheid Zover als ze het kunnen beoordelen zijn alle ondernemers uiterst tevreden over de bereikbaarheid van de gemeente en van hun eigen bedrijfslocatie via fiets en/of scooter. Ook alle bedrijventerreinen zijn goed, snel en veilig te bereiken. Op de bedrijventerreinen zelf laat de veiligheid te wensen over wat voornamelijk wordt veroorzaakt door het (vrijwel) ontbreken van vrijliggende fietspaden. Het gegeven dat de spoorlijn dwars door de gemeente loopt en er op meerdere plaatsen stations zijn, maakt dat de ondernemers deze manier van bereikbaarheid als uitstekend beoordelen. Keerzijde hiervan is dat er vele spoorwegovergangen zijn die door het aantal treinen dat over het spoor rijdt, vaak dicht zijn. Vooral de situatie in Dieren wordt als frustrerend ervaren door de daar gevestigde ondernemers. Het betreft vooral het feit dat de spoorbomen ook dicht blijven als een trein stil staat op het station. Het aantal wachtminuten loopt dan aardig op en daarmee ook de ergernis. Diverse ondernemers, voornamelijk die in Dieren en Spankeren zijn gevestigd, maken zich zorgen over de mogelijke gevolgen van het op termijn mogelijk realiseren van de oostelijke aftakking van de Betuweroute. Een toename van het aantal treinen (personen en goederen) zal leiden tot een toename van het aantal malen dat de spoorwegovergangen gesloten zullen zijn en de duur daarvan. De ondernemers zouden het op prijs stellen indien de gemeente hen hier meer over zou informeren. Ook de bereikbaarheid van de gemeente en meer specifiek de bedrijfslocatie via de bus wordt door de overgrote meerderheid van de ondernemers als goed beoordeeld. Grote uitzondering hierop vormt het oordeel van de ondernemers op bedrijventerrein De Beemd. Dit terrein is immers niet per bus bereikbaar, wat door velen als een (groot) gemis wordt ervaren. De verwachting is dat vooral de medewerkers die in Velp wonen hier gebruik van zouden (gaan) maken.
Doorakkers Advies
7
Digitale bereikbaarheid Opvallend in deze tijd van digitalisering en globalisering is dat daar waar overheden zich nadrukkelijk inzetten voor het aan kunnen bieden van glasvezel, nagenoeg geen enkel bedrijf aangeeft hier behoefte aan te hebben. Voor veruit de meeste bedrijven is de extra snelheid die door glasvezel wordt geboden absoluut niet nodig en men geeft aan hier dan ook geen geld voor over te hebben. Slechts een tweetal bedrijven geeft aan wel gebaat te zijn bij snel dataverkeer en een snelle internetverbinding, maar hebben dit op hun eigen wijze en naar tevredenheid opgelost. Parkeerfaciliteiten De overgrote meerderheid van de ondernemers geeft aan niet of nauwelijks problemen te ondervinden wat betreft het parkeren, nog voor de eigen medewerkers nog voor klanten of leveranciers. De ondernemers die niet op een bedrijventerrein zijn gevestigd beschikken vaak over genoeg parkeerplaatsen op eigen terrein en/of in de directe omgeving. Ook de bedrijven die op een bedrijventerrein zijn gevestigd geven aan over voldoende parkeerplaatsen te beschikken op eigen terrein. Desondanks heeft de gemeente op een aantal plaatsen op de bedrijventerreinen Kanaal 1, Kanaal 2 en Dieren Oost, parkeerplaatsen gerealiseerd in de openbare ruimte. Uitzondering op deze positieve beoordeling vormt bedrijventerrein De Beemd. Vooral de bedrijven die op het deel van het terrein zijn gevestigd dat het dichtst tegen het Velperbroekcircuit aan is gelegen, geven aan een groot tekort aan parkeerplaatsen te hebben. Vooral de vestiging van verschillende autodealers en de door de gemeente gehanteerde parkeernorm zouden hier debet aan zijn. Hoewel men er voorstander van is dat auto’s niet lukraak overal in de berm worden geparkeerd, zou men wel graag zien dat de gemeente actief mee blijft denken over oplossingen en niet star vast blijft houden aan de vigerende parkeernorm. Als eerder aangegeven: tijden veranderen en stellen andere eisen, ook aan het aantal parkeerplaatsen. Zoals ook op andere bedrijventerreinen het geval is, zou ook op De Beemd op een aantal plaatsen parkeerplaatsen gerealiseerd kunnen en moeten worden in de openbare ruimte, aldus veel van de ondernemers. Wel moet voorkomen worden dat ondernemers deze parkeerplaatsen gaan gebruiken voor het stallen van trailers, het opslaan van materieel, etc.. Openbare ruimte Over het beheer en onderhoud van de openbare ruimte door de gemeente zijn de ondernemers meer dan tevreden. De openbare ruimte wordt als veilig, heel en schoon aangeduid, zij het dat er hier en daar stukjes zijn die er in negatieve zin uitspringen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere het groen rondom de waterloop en het fietspad op bedrijventerrein De Beemd en het (provinciaal) groen langs de Kanaalweg in Spankeren. Wel bekennen een aantal ondernemers dat zij met enige regelmaat openbaar groen dat grenst aan hun kavel meenemen in het eigen onderhoud.
Doorakkers Advies
8
4. Onderwijs en arbeidsmarkt Voldoende en goed gekwalificeerd personeel is een van de, zo niet dé, belangrijkste vestigingsplaatsfactoren van bedrijven. Deze factor zou wel eens van toenemend belang kunnen zijn / worden gezien met name de discussies die in ons land worden gevoerd in verband met prognoses over de ontwikkeling van de bevolking, de ontwikkeling van de beroepsbevolking, de vergrijzing en ontgroening van de (beroeps)bevolking en de trek van jongeren naar de steden in verband met studie en/of werk. Beschikbaarheid personeel Nagenoeg alle bedrijven geven aan geen problemen te ondervinden als het gaat om het aantrekken van personeel en meer specifiek van personeel met de juiste kwalificaties. Uiteraard moeten de bedrijven die gespecialiseerd personeel zoeken zich meer actief inzetten om de juiste mensen te vinden, maar over het algemeen lukt het de bedrijven wel om deze mensen te vinden. Dit is vooral opvallend omdat verhoudingsgewijs veel bedrijven die in de meer technische hoek werkzaam zijn, door ons zijn geïnterviewd. Relatief veel personeel komt via-via bij het betreffende bedrijf terecht. Van echte werving en selectie en/of het plaatsen van vacatures is nauwelijks sprake. Indien personeel met de juiste kwalificaties niet kan worden gevonden, wordt er voor gekozen om het personeel intern op te leiden. Opvallend veel bedrijven, groot en klein, onderhouden nauwe contacten met onderwijsinstellingen. Vooral om enerzijds het bedrijf te promoten bij de leerlingen als mogelijke toekomstige werkgever (stageplaatsen) en anderzijds om inhoudelijk invloed uit te oefenen op de opleiding c.q. het stimuleren van specifieke kwalificaties. Gezien de huidige economische situatie zou men kunnen verwachten dat het vinden van het juiste personeel niet of nauwelijks een probleem zou zijn. Echter, de bedrijven geven aan ook in het verleden (dus voor de crisis) maar ook voor de toekomst geen problemen op dit vlak te verwachten. Mocht dit t.z.t. wel een probleem worden dan zal dit zeker geen reden zijn om het bedrijf te verplaatsen, maar zal men op zoek gaan naar andere alternatieven. Hierbij wordt in eerste instantie vooral gedacht aan het intensiever betrekken van medewerkers bij het bedrijf, onder andere middels interne opleidingstrajecten. Bijna geen enkele ondernemer ziet hierin een rol weggelegd voor de gemeente. Arbeidsmoraal / -mentaliteit Nagenoeg alle ondernemers geven aan een voorkeur te hebben voor personeel dat uit de regio afkomstig is. Dit enerzijds vanwege de woon - werkafstand, maar vooral ook vanwege de arbeidsmentaliteit van mensen uit de regio. Men is bekend in en met de regio en men heeft toch duidelijk een binding met de regio en voelt zich op enigerlei wijze betrokken bij de regio. Met name de arbeidsmentaliteit van de medewerkers afkomstig uit De Achterhoek wordt geroemd. Arbeidsmigranten Wat opvalt, zeker als we de landelijke berichtgeving hierover mogen geloven, is dat de in de gemeente Rheden gevestigde ondernemers niet of nauwelijks personeel in dienst hebben dat onder de noemer arbeidsmigranten valt. Diverse kennis- en onderzoeksinstellingen constateren op basis van onderzoek dat in Nederland in verschillende sectoren, zoals de bouw, relatief veel arbeidsmigranten werkzaam zouden zijn. Dit blijkt niet het geval te zijn bij de door ons geïnterviewde bedrijven. De taalbarrière wordt genoemd als belangrijkste reden. Slechts sporadisch zijn werknemers afkomstig uit het voormalige Oost-Europa of uit andere Europese landen. Wel geven bedrijven aan dat een aantal van de door hen ingeschakelde onderaannemers gebruik maken van arbeidsmigranten.
Doorakkers Advies
9
5. Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Naast de eerder uitgewerkte factoren bereikbaarheid en arbeidsmarkt, is de bedrijfshuisvestingssituatie een belangrijke vestigingsfactor van bedrijven. Een bedrijf zoekt immers een locatie waar hij een pand kan betrekken dat aansluit op zijn wensen, wensen die zijn ingegeven door zijn specifieke productieproces. Beschikbaar aanbod Essentieel voor de economische ontwikkeling van de gemeente Rheden is het gegeven of bestaande bedrijven voldoende uitbreidingsmogelijkheden hebben en of nieuwe bedrijven zich er kunnen vestigen. Door alle ondernemers wordt aangegeven dat zij van mening zijn dat er voldoende fysieke ruimte is in de gemeente. In dit kader wijst men op de verschillende bedrijfskavels die beschikbaar zijn en op door de gehele gemeente heen verspreid liggende leegstaande bedrijfspanden. Wel is duidelijk dat een groot deel van de braakliggende bedrijfskavels in private handen is, maar dit wordt door de meeste ondernemers niet als een probleem ervaren. De meeste ondernemers geven dan ook aan dat de ontwikkeling van een nieuwe bedrijventerrein, mocht dit fysiek binnen de gemeente al mogelijk en wenselijk zijn, niet aan de orde is. Er is voldoende bestaand aanbod voor de reeds in de gemeente gevestigde bedrijven. En voor bedrijven die van buiten de gemeente komen en zich in de gemeente willen vestigen, hoeft je geen bedrijfskavels te ontwikkelen, want die komen toch niet, zo is de algehele opvatting. Het zittende bedrijfsleven is de kurk van de Rhedense economie, is dat altijd geweest en zal dat altijd blijven, aldus een van de ondernemers. En hij voegt daar aan toe: en het wordt 1 hoog tijd dat de gemeente zich dat realiseert . Wat de beschikbare bedrijfspanden betreft uit men echter grote twijfels. Naar de mening van nagenoeg alle ondernemers voldoet het overgrote deel van de beschikbare bedrijfspanden niet (meer) aan de kwaliteitseisen die bedrijven heden ten dage stellen. Men is er dan ook groot voorstander van dat het overgrote deel van deze panden wordt gesloopt en dat de vrijkomende kavels worden herontwikkeld of als bedrijfskavel worden aangeboden. Hier zien alle ondernemers een actieve rol voor de gemeente weggelegd. Te veel, vaak grootschalige panden, staan reeds jaren leeg en raken in verval. Als maatschappij moeten we dit niet willen, bovendien kunnen bedrijven deze ruimte nu niet gebruiken, aldus een meerderheid van de ondernemers. Uitbreidingsmogelijkheden Opvallend is dat bedrijven, zeker de grotere, reeds vele jaren op de huidige bedrijfslocatie zijn gevestigd. Alle uitbreidingen die tot nu toe hebben plaatsgevonden, zijn op de bestaande kavel gerealiseerd. Toch geeft de meerderheid van de bedrijven aan nog over voldoende ruimte te beschikken voor eventuele verdere uitbreidingen. Slechts een paar bedrijven geven aan geen uitbreidingsmogelijkheden te hebben op de eigen kavel, maar de meeste daarvan hebben vooralsnog ook geen uitbreidingsplannen. Het hebben van geen of onvoldoende uitbreidingsmogelijkheden is slechts voor een enkeling reden om te verhuizen dan wel een verhuizing te overwegen. De meeste ondernemers geven aan in geval van nood, bedrijfsruimte te huren in de directe omgeving van de huidige bedrijfslocatie. Het gaat dan veelal om het aanhuren van (extra) opslagruimte. Indien bedrijven extra ruimte 1
Wel moet hier nadrukkelijk worden opgemerkt dat het hier gaat om de mening van de geïnterviewde ondernemers en niet om een onderbouwde en representatieve behoefteraming betreffende de toekomstige behoefte aan bedrijfskavels.
Doorakkers Advies
10
zoeken, dan verloopt dit zoekproces voornamelijk via-via. Geen enkele ondernemer geeft aan hiervoor een bedrijfsmakelaar in te schakelen en geen enkele ondernemer geeft aan op het idee te zijn gekomen hierover contact op te nemen met de gemeente c.q. de gemeentelijke contactpersoon. Men vindt dit ook niet echt een taak van de gemeente. De bedrijven daarentegen die aangaven te gaan verhuizen of een verhuizing te overwegen vanwege het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden, hebben hierover wel contact gehad met de gemeente. Aangegeven wordt dat deze contacten op zich openhartig en vriendelijk zijn verlopen, maar dat duidelijk is dat de gemeente hier niet echt een rol van betekenis kan of wil vervullen. Min of meer concrete aanbiedingen die door de gemeente worden voorgelegd aan de bedrijven betreffen bij de gemeente in bezit zijnde kavels en/of panden. De betrokken gemeenteambtenaren hebben of onvoldoende zicht op het aanbod aan kavels en panden dat in private handen is en/of men wil zich niet als een soort makelaar mengen in de contacten tussen de ruimtezoekende ondernemer en de ruimteaanbiedende private partij(en). Dit wordt door de ondernemers nadrukkelijk als een gemiste kans ervaren. Men verwacht van de gemeente een actieve opstelling in deze. De gemeente hoeft zich uiteraard niet te mengen in de onderhandelingen, maar kan wel een rol spelen bij het bij elkaar brengen van partijen. Soms is namelijk bij ondernemers niet bekend welke kavels of panden beschikbaar zijn of komen, weet men niet van wie de kavel of het pand is of is er sprake van ‘oud zeer’. Uiteraard ligt de verantwoordelijkheid hiervoor in eerste instantie bij de ondernemer zelf, maar aangezien dit type bedrijfshuisvestingsvraagstukken niet tot de core business behoort van de ondernemer, zou de gemeente hier een ondersteunende en faciliterende rol kunnen of misschien wel moeten, vervullen. Het zoekgebied van de ondernemers die gaan verhuizen of dit overwegen, is uiterst beperkt. Men wil overduidelijk in de gemeente blijven, bij voorkeur dicht bij de huidige vestigingslocatie. Slechts twee ondernemers overwegen te verplaatsen naar een locatie buiten de gemeente, maar wel in de regio. Deze beperktheid van het zoekgebied is voornamelijk ingegeven door de woonplaatsen van de medewerkers, inclusief die van de directeur zelf. Prijs-kwaliteit verhouding Het merendeel van de ondernemers geeft aan niet goed te kunnen beoordelen of de prijs-kwaliteit verhouding van zowel de beschikbare bedrijfskavels als van de beschikbare bedrijfspanden, goed is. Wel geeft men aan nog nooit signalen te hebben ontvangen van andere ondernemers dat deze verhouding niet in balans zou zijn. De ondernemers zetten in dit verband wel vraagtekens bij de hoogte van de vraagprijs die de eigenaren van leegstaande grootschaligere bedrijfspanden (vooralsnog) hanteren. Men gaat er van uit dat deze prijzen te hoog zijn, aangezien anders de panden wel reeds aangekocht en herontwikkeld zouden zijn. De vraag is er immers, zo wordt gesteld. In dit verband wordt onder andere gewezen op de ontwikkeling van de bedrijfshallen door de Ontwikkelings- & Exploitatiemaatschappij Dieren BV (OED B.V.) op het bedrijventerrein Kanaal 1. Alle daar beschikbare ruimte is reeds verhuurd, aldus de ondernemers. Vanuit de algehele economische ontwikkeling van de gemeente Rheden zijn de ondernemers van mening dat de gemeente hierin een actievere rol moet gaan spelen. Het gaat immers om het accommoderen van bestaande vraag vanuit in de gemeente gevestigde ondernemers en/of startende ondernemers. Kwaliteit bedrijfsomgeving Nagenoeg alle ondernemers zijn tevreden tot zeer tevreden over de kwaliteit van hun (directe) bedrijfsomgeving. Aangezien een deel van de bedrijven gevestigd is in een woonomgeving is dit niet zo verwonderlijk. De openbare ruimte wordt goed onderhouden, door de gehele gemeente heen. Ook de panden in de omgeving van het bedrijf, veelal woonhuizen, worden goed
Doorakkers Advies
11
onderhouden. De aanblik, de uitstraling is dan ook aan te duiden als veilig, schoon en heel. Duidelijk is ook dat de ondernemers zich bewust zijn van hun directe bedrijfsomgeving. Ze streven allen naar een goede relatie met de buurt. Mede om deze reden wordt het parkeren zoveel mogelijk op eigen terrein gerealiseerd, wordt geïnvesteerd in maatregelen om overlast / hinder te voorkomen en wordt de ruimte rondom het bedrijfspand goed onderhouden. Wel kun je aan de bedrijfspanden zien dat ze reeds jaren geleden zijn gebouwd. Hoewel ze veelal goed worden onderhouden door de bedrijven, ogen veel panden gedateerd. Voor alle duidelijkheid: dit is een constatering en geen waardeoordeel! Ook de bedrijven die gevestigd zijn op een bedrijventerrein zijn tevreden over de kwaliteit van de bedrijfsomgeving. Wel doen zich hier meer ergernissen voor dan bij de bedrijven die niet op een bedrijventerrein zijn gevestigd. Men ergert zich vooral aan het gedrag van andere bedrijven op het bedrijventerrein. Hierbij moet vooral gedacht worden aan het voor langere tijd stallen van trailers (deels) in de openbare ruimte, het op de openbare weg laden en lossen van vrachtwagens waardoor de weg wordt geblokkeerd en het slecht onderhouden van het bedrijfspand en/of de bedrijfskavel. Twee andere aspecten die van groot belang zijn als het gaat om het beoordelen van de kwaliteit van de bedrijfomgeving zijn het laten verwilderen van braakliggende kavels en de kwalitatief snelle achteruitgang van leegstaande panden. Naarmate kavels langer braak liggen en panden langer leegstaan gaan ze meer en meer detoneren in het straatbeeld en gaan ze gaandeweg de uitstraling van het gehele bedrijventerrein bepalen. Dit ergert ondernemers die het zelf wel goed voor elkaar hebben en baart hen ook grote zorgen, zeker naar de toekomst kijkend. Men is bezorgd over een verdere achteruitgang van het bedrijventerrein wat kan leiden tot de komst van activiteiten naar het bedrijventerrein die niet wenselijk worden geacht. Op dit punt verwachten de ondernemers nadrukkelijk actie van de gemeente. Dit loopt uiteen van het actief opkopen door de gemeente van deze kavels en/of panden tot het aanschrijven van de eigenaren. Een aantal ondernemers geeft aan hier graag bij te worden betrokken. Ondernemers die op bedrijventerrein De Beemd zijn gevestigd wijzen op de verzakkingen die plaatsvinden op het terrein en dan vooral aan de zijde van de A348. De grond verzakt (nog steeds) waardoor (ook) leidingen breken. De gemeente herstelt keurig de verzakking in de openbare ruimte, maar de verzakkingen op de private kavels en de breuken in de leidingen zijn, naar oordeel van de gemeente, de verantwoordelijkheid van de bedrijven. Ook is de ondernemers gevraagd naar de veiligheid op het bedrijventerrein. Het gaat hier concreet om vandalisme en inbraken. Dit onderwerp is aan de orde gesteld omdat de ervaring leert dat de beveiliging van bedrijven op een bedrijventerrein vaak een punt van zorg is. En dan ook vaak de aanleiding vormt om tot een bepaalde vorm van collectief beheer en onderhoud van een bedrijventerrein te komen (parkmanagement). Op heel veel bedrijventerreinen is dan ook de beveiliging als een van de eerste zaken collectief geregeld. Diverse ondernemers hebben door de jaren heen wel op enigerlei wijze te maken gehad met vandalisme en/of een inbraak, maar over het algemeen valt het in de ogen van de ondernemers wel mee en maakt men zich hier niet echt zorgen om. Opvallend is dat de overgrote meerderheid van de ondernemers wel eens met vandalisme en inbraken te maken heeft gehad, maar aangeeft dat ze zich hier niet echt druk om maken en het meer zien als een maatschappelijk gegeven dat er nu eenmaal bij blijkt te horen. De beveiliging van kavel en pand wordt door de ondernemers zelf geregeld en de mate waarin en de wijze waarop wordt ingegeven door de aard en omvang van het bedrijf. Opvallende uitzondering vormt het bedrijventerrein Kanaal 1. Meerdere op dit bedrijventerrein gevestigde ondernemers geven aan dat het aantal inbraken op het terrein de afgelopen jaren fors is toegenomen. Daar komt bij dat de inbrekers op een steeds professionelere manier te werk lijken
Doorakkers Advies
12
te gaan. Een paar ondernemers geven aan dat het plaatsen van een hek of slagboom bij de ingang van het terrein mogelijk een optie zou zijn, maar dat ze (denken te) weten dat andere ondernemers op het bedrijventerrein hier sceptisch tegenover staan. Overleg met de gemeente en/of de politie over dit probleem heeft niet plaatsgevonden. Dit komt vooral omdat de ondernemers denken dat die er toch niets aan (kunnen) doen. Als men er meer over nadenkt bedenkt men echter dat dit, bijvoorbeeld via de ondernemersverenigingen, best eens met de verschillende betrokken overheidsdiensten besproken zou moeten worden. Bij de ondernemers die niet op een bedrijventerrein zijn gevestigd speelt dit onderwerp niet of nauwelijks. Als er iets voorvalt dan gaat het hier veelal om op zichzelf staande incidenten. Schouw bedrijventerreinen Aanvullend op de gesprekken met de ondernemers zijn, op verzoek van de gemeente, de bedrijventerreinen ook aan een schouw onderworpen. Hieronder is per bedrijventerrein een korte impressie van deze schouw opgenomen: Dieren Oost, Dieren Het bedrijventerrein bestaat eigenlijk uit verschillende delen die weinig tot geen relatie met elkaar hebben. Een groot deel van het bedrijventerrein is gelegen langs de (provinciale) Kanaalweg en is goed bereikbaar. Alle andere zijden van het bedrijventerrein grenzen aan woningbouw. De bedrijven die daar zijn gevestigd zijn aanzienlijk moeilijker bereikbaar en soms haast onvindbaar. Daarnaast loopt er een spoorlijn over het terrein waardoor het zuidelijk deel in feite los is gelegen van de rest van het terrein. Ook op andere plaatsen wordt het bedrijventerrein doorsneden door doorgaande wegen. Eigenlijk kan niet zozeer gesproken worden van een bedrijventerrein en is er meer sprake van linten bebouwd met bedrijven die in een aantal gevallen met de ruggen tegen elkaar zijn gelegen. De panden op het bedrijventerrein zijn duidelijk gedateerd. De staat van onderhoud is sterk wisselend: van prima onderhouden en deels gemoderniseerd tot levensgevaarlijke bouwval. En daartussenin ook nog een grote braakliggende en verwilderde bouwkavel. Tevens kent het terrein een aantal doodlopende wegen, zoals de Nijverheidslaan en de Zuider Parallelweg. Ook hier zien we grote verschillen. De openbare ruimte is redelijk tot goed te noemen en de uitstraling van de bedrijfspanden vertoont grote verschillen. Opvallend is voorts dat niet alleen rondom het bedrijventerrein, maar ook op het terrein woningen staan. De stedenbouwkundige opzet en de ruimtelijke verkaveling zijn onoverzichtelijk en onlogisch en de ontsluiting van delen van het bedrijventerrein ligt verscholen en is onoverzichtelijk. Mede hierdoor is van enige samenhang geen sprake. IJsselsteyn, Spankeren Het bedrijventerrein IJsselsteyn is in zijn geheel, dus inclusief de weg, in private handen. In totaal zijn twee haast identieke bedrijfspanden van twee bouwlagen, op het terrein gerealiseerd die allebei meerdere, met name middelgrote, bedrijven huisvesten. Het terrein is met een hek omgeven, maar de poort blijkt ’s avonds niet te worden afgesloten vanwege een dispuut over recht van overpad met een van de aanwonende buren. Het terrein is via een afslag vanaf de Zutphensestraatweg te bereiken. De openbare ruimte bestaat uit een grote plak asfalt. De opzet is echter zo ruim dat het niet aanwezige onderscheid tussen algemene ruimte en ruimte die bij het bedrijfspand behoort, niet van belang is. Er is meer dan voldoende parkeerruimte en ruimte om te manoeuvreren met vrachtwagens. Het geheel ziet er prima verzorgd uit.
Doorakkers Advies
13
Kanaal 1, Spankeren Het bedrijventerrein ligt aan de Kanaaldijk. Deze ontsluitingweg loopt parallel aan de (provinciale) Kanaalweg, gescheiden door een waterloop. Een groot deel van het terrein (oostelijk deel) is in gebruik bij de verzinkerij. Tevens hebben de eigenaren van de verzinkerij grote delen van het bedrijventerrein in eigendom. Deze kavels zijn met name gelegen achter de vestiging van de verzinkerij. Een deel van deze gronden ligt braak en andere delen zijn of worden bebouwd. Op het bedrijventerrein loopt slechts 1 (doodlopende) weg, de Edyweg. Aan het einde loopt deze weg langs de eerder genoemde kavels die achter de verzinkerij zijn gelegen en die deels braak liggen en waarop gebouwd wordt. Over het algemeen verkeert de openbare ruimte in goede staat; de wegprofielen zijn ruim en overzichtelijk en op een aantal plaatsen zijn parkeervakken aangelegd in de openbare ruimte. Het groen op het bedrijventerrein is uiterst beperkt en is eigenlijk alleen te vinden langs de wegen die om het terrein lopen. Het onderscheid tussen publieke en private ruimte is niet altijd even duidelijk, waardoor auto’s en vrachtwagens soms geparkeerd staan op plaatsen waarvan je je af kunt vragen of dit wel is toegestaan. Wenselijk is het zeker niet altijd, omdat hierdoor in een aantal gevallen verkeersonveilige situaties ontstaan. Zeker omdat er in een van de bochten van de Edyweg meerdere trailers geparkeerd staan en op de openbare weg laden en lossen plaatsvindt. De panden op het bedrijventerrein zijn uiterst wisselend van uitstraling. Het merendeel van de bedrijfspanden is gedateerd, maar een aantal panden heeft duidelijk een face lift ondergaan. Over het algemeen worden de panden wel goed onderhouden. Van enige uniformiteit in de uitstraling van de panden qua bouwhoogte, afstand tot rooilijn, materiaalgebruik, kleurstelling, inrichting voorterrein, etc. is absoluut geen sprake. Op het terrein staan meerdere (bedrijfs)woningen, waardoor deze diversiteit alleen maar verder toeneemt en de aanblik, de uitstraling van het bedrijventerrein wordt ondermijnd. Al met al vormt de aanblik van het terrein een bonte verzameling van panden die haast lukraak zijn gebouwd op het terrein en op hun kavel. Kanaal 2, Spankeren Dit bedrijventerrein grenst aan het terrein Kanaal 1 en ligt eveneens aan de Kanaaldijk die hier echter Van Rensselaerweg heet. Het terrein is duidelijk van recentere datum dan het terrein Kanaal 1. Het terrein is uitstekend bereikbaar en mede door de bewegwijzering vanaf de provinciale weg goed vindbaar. Qua bereikbaarheid valt op dat men om van Kanaal 1 naar Kanaal 2 te komen je via de Kanaalweg moet rijden. De doorgang van de Kanaaldijk naar de Van Rensselaerweg is middels een paaltje geblokkeerd. Gezien de tussenliggende woningen wellicht logisch, maar vanuit het bedrijventerrein geredeneerd niet. Hierdoor ligt een deel van het terrein verscholen en aan een doodlopende weg. Dit gehele deel van het terrein is extensief bebouwd en het pand, inclusief omliggende kavel, is al vele jaren niet meer in gebruik. Ook aan de andere kant loopt de Van Rensselaerweg dood, wat hier niet zo opvalt omdat je logischerwijs de doorgaande weg volgt die weer bij de entree van het bedrijventerrein uitkomt. De ruimtelijke structuur van het terrein is zeer overzichtelijk, het wegprofiel is ruim, er zijn voetpaden aangelegd en op een aantal plaatsen zijn in de openbare ruimte parkeervakken gerealiseerd. Enkel de wat verwilderde braakliggende bedrijfskavel midden op het terrein detoneert. Het onderhoud van zowel de openbare als de private ruimte is meer dan goed. De panden kennen een grote mate van uniformiteit in bouwhoogte, verhouding kantoor-bedrijfsruimte en architectuur, waardoor het bedrijventerrein een uniforme en representatieve uitstraling kent. Dit wordt mede veroorzaakt door de relatief moderne uitstraling van de panden.
Doorakkers Advies
14
Haveland, Rheden Het bedrijventerrein bestaat eigenlijk uit drie deelterreinen: - het terrein van Meteoor gelegen tussen de Schaarweg en de Havelandseweg, - het terrein van Businesspark Haveland dat is gelegen tussen de Havelandseweg, de Veerweg en de Pinkelseweg en - het terrein ten westen van de Pinkelseweg; dit deel van het bedrijventerrein wordt meer en meer getransformeerd naar woningbouw, is slecht bereikbaar en niet door bewegwijzering aangegeven, bijvoorbeeld vanaf de Arnhemsestraatweg. Op alle deelterreinen staan tussen de verschillende bedrijfsvestigingen heen woningen, met name voormalige bedrijfswoningen. Het terrein oogt hierdoor absoluut niet als een bedrijventerrein, er is geen sprake van een aaneengesloten gebied, daarvoor is het veel te divers. De doorgaande wegen die het terrein enerzijds (goed) ontsluiten, zorgen er anderzijds juist voor dat het bedrijventerrein in delen wordt gesplist en dus geen geheel vormt. De openbare ruimte is overal goed onderhouden. De belangrijkste doorgaande weg is de Havelandseweg, die steeds meer de uitstraling krijgt van een reguliere weg in plaats van een ontsluitingsweg op en van een bedrijventerrein. De aanleg van parkeervakken voor de bewoners en het aanbrengen van fietsstroken op de weg versterken dit beeld. Mede hierdoor is de weg smaller geworden wat het vrachtverkeer belemmert. De Beemd, Velp Het bedrijventerrein is gelegen in de oksel van de A12 en de A348 en is via een op- en afritstelsel ontsloten via de A348. De bereikbaarheid vanaf het zuiden / Velperbroekcircuit en naar het noorden toe is uitstekend. De ontsluiting van het terrein af in zuidelijke richting is echter onlogisch. De ontsluiting op het terrein is goed en overzichtelijk, de wegprofielen zijn ruim met op een aantal plaatsen voetpaden en langs de centrale ontsluitingsweg, Gildestraat, loopt een vrijliggend fietspad. Dwars over het terrein loopt een fietspad dat de verbinding vormt tussen Arnhem en Velp. Het fietspad gaat onder de A348 door via een tunnel die voor gemotoriseerd verkeer af afgesloten. Het terrein bestaat eigenlijk uit drie deelgebieden: - het gedeelte van de Gildestraat dat tegen de A12 is gelegen, - het middengedeelte met de Florijnweg en - het noordelijk deel met de Gildestraat en de Lathumse Veerweg. Het noordelijk deel is duidelijk het oudste deel van het terrein en kent een aantal grootschalige bedrijfsvestigingen in de productiesfeer en de afvalinzameling en -verwerking. De openbare ruimte is ruim en overzichtelijk opgezet en de wegen en het groen worden uitstekend onderhouden. Dit in tegenstelling tot het groen dat langs de randen van het terrein is gelegen. De verwilderde en voor opslag in gebruik zijnde braakliggende bedrijfskavels detoneren duidelijk. Dit geldt tevens voor de verwilderde groenvoorziening langs de waterloop die dwars over het terrein loopt. Het gedeelte van het terrein tussen het middengedeelte en het noordelijk deel komt hierdoor wat unheimisch over, mede ook omdat hier geen bedrijfsvestigingen zijn. De ruimtelijke structuur van het terrein is overzichtelijk en transparant. Het feit dat parkeren op eigen terrein plaatsvindt draagt hier zeker aan bij. In het zuidelijk deel is de parkeerdruk hoog. Laden en lossen vindt mede hierdoor vaak plaats op de openbare weg. De panden op het terrein zijn goed onderhouden en het merendeel oogt representatief en van recente datum. Slechts hier en daar staat een (deel van een) pand leeg. Wel lijkt een groot deel van de panden gebouwd te zijn conform de wensen van de (eerste) eigenaar-gebruiker, wat een gevaar voor de toekomst inhoudt.
Doorakkers Advies
15
Op basis van de schouw maar ook op basis van de uitkomsten van de gesprekken met de ondernemers kan geconcludeerd worden dat ook de gemeente Rheden te maken heeft met een zogenoemde herstructureringsopgave. Van groot belang is dat de kwaliteit van de verschillende bedrijventerreinen aan blijft sluiten op de wensen van de ondernemers. Dit is op dit moment niet overal het geval. Duidelijk is dat als eerste het bedrijventerrein Dieren Oost in de kern Dieren in aanmerking komt voor een kwaliteitsverbetering waarbij (op delen van het terrein) zowel de publieke als de private ruimte meegenomen zou moeten worden. Daarna komt nadrukkelijk het bedrijventerrein Haveland in Rheden in beeld voor een kwaliteitsverbetering. Naast de bereikbaarheid van de verschillende deelgebieden vraagt het deel ten westen van de Pinkelseweg nadrukkelijk aandacht in dit kader. Een herstructureringsproces is nadrukkelijk een proces dat gezamenlijk door gemeente en ondernemers moet worden opgepakt. Om daadwerkelijk tot een kwaliteitsverbetering te komen waardoor het terrein, en vooral de bedrijven die op het terrein gevestigd zijn, weer optimaal functioneert, is draagvlak van doorslaggevend belang. De op het bedrijventerrein gevestigde bedrijven (eigenaar-gebruikers en huurders) maar zeker ook de vastgoedeigenaren moeten hierbij worden betrokken. Publieke en private investeringen zouden idealiter immers hand in hand moeten gaan.
Doorakkers Advies
16
6. Woon- en leefklimaat Voor een bedrijf is het van groot belang dat men kan beschikken over voldoende en juist gekwalificeerd personeel. Zoals reeds in hoofdstuk 4 is aangegeven wonen de meeste medewerkers van de geïnterviewde bedrijven binnen een straal van 10 à 15 kilometer van de vestigingslocatie van het bedrijf. Een groot deel daarvan woont in de gemeente Rheden zelf. Voor bedrijven is het dan ook van belang dat medewerkers niet alleen tevreden zijn over hun werkomgeving, maar nadrukkelijk ook over hun woon- en leefomgeving. Een aantrekkelijk woonen leefklimaat is tevens belangrijk voor nieuwe bedrijven die zich in de gemeente vestigen en voor bedrijven die medewerkers werven / aantrekken die verder weg wonen, maar mogelijk op termijn verhuizen om dichter bij het werk te wonen. Woningaanbod Een aantal ondernemers woont niet zelf in de gemeente en heeft dan ook slechts in beperkte mate zicht op het woon- en leefklimaat. De ondernemers die het wel goed kunnen beoordelen, het merendeel, zijn uitermate tevreden. Rheden is een uitstekende gemeente om in te wonen. Dit heeft alles te maken met de groene en rustige omgeving en natuurlijk met de schitterende ligging. Maar men is ook uitermate goed te spreken over het woningaanbod. Men heeft het idee dat er voor alle doelgroepen, van starters tot aan senioren, voldoende aanbod beschikbaar is. Bovendien worden er op verschillende locaties nog woningen gerealiseerd. Wel zijn de meeste ondernemers van mening dat de prijs van de woningen aan de hoge kant is, zeker in vergelijking met omliggende gemeenten. Aan de andere kant: bij een hoge kwaliteit hoort een hoge prijs, aldus de meeste ondernemers. Verwacht wordt wel dat de beschikbaarheid van woningen naar de toekomst toe iets problematischer zou kunnen worden. Dit heeft alles te maken met het gegeven dat de bevolking vergrijst en dat ouderen steeds vaker (langer) blijven wonen in het ‘ouderlijk huis’. De doorstroming op de woningmarkt zal hierdoor stokken. Voorzieningenniveau Op dit moment is het voorzieningenniveau in de gemeente goed, zij het dat er verschillen zijn tussen de diverse kernen. Vooral in de grotere kernen is men zeer tevreden over de onderwijsvoorzieningen en de gezondheidszorgvoorzieningen. Men heeft vooralsnog niet de indruk dat dit voorzieningenniveau onder druk staat, door bijvoorbeeld de vergrijzende bevolking. Hoe dit zich op termijn zal gaan ontwikkelen kan men over het algemeen niet inschatten. De meeste ondernemers zijn van mening dat een eventuele krimp van de bevolking in de gemeente Rheden wel mee zal vallen omdat men zo dicht is gelegen bij grotere steden als met name Arnhem. Veel mensen die in de stad werken zullen er de voorkeur aan geven om in een van de omliggende gemeenten te wonen in verband met rust en ruimte, zo is de algemene opvatting. Over de winkelvoorzieningen is men minder te spreken. In alle kernen kun je prima terecht voor de dagelijkse boodschappen, maar voor andere zaken moet je naar omliggende gemeenten als Arnhem, Doesburg, Doetinchem of Zutphen. Nagenoeg alle ondernemers vinden dit niet meer dan logisch: de gemeente c.q. de kernen zijn simpelweg te klein om een uitgebreid winkelaanbod aan te kunnen bieden. De gemeente moet dan ook niet proberen de diversiteit van het winkelaanbod te vergroten. Men moet juist meer inzetten op het behoud van het bestaande aanbod, door het aantrekkelijker maken van de bestaande winkelconcentraties door de openbare ruimte te verlevendigen en in een aantal gevallen de panden een face lift te geven.
Doorakkers Advies
17
De algehele mening is dat de gemeente Rheden een uitstekende gemeente is om in te wonen. Een gemeente waar je rust en ruimte vindt, die veilig en overzichtelijk is en een gevoel geeft van geborgenheid. En gelegen dicht bij andere steden/gemeenten die een breed aanbod hebben aan niet alledaagse benodigdheden. Een dergelijk aantrekkelijk woon- en leefklimaat zal altijd zijn aantrekkingskracht blijven behouden op delen van de bevolking die waarschijnlijk grotendeels werken in de steden, maar daar niet willen wonen. Bovendien zal de voortschrijdende digitalisering er toe leiden dat steeds meer mensen vanuit huis kunnen en zullen gaan werken. Deze mensen zullen op zoek gaan naar een aantrekkelijke woonomgeving.
Doorakkers Advies
18
7. Gemeentelijke dienstverlening De tevredenheid van inwoners en dus ook van ondernemers over hun gemeente hangt in grote mate af van de wijze waarop ze worden behandeld door de gemeente c.q. de gemeenteambtenaren. Veel van de geïnterviewde ondernemers werken niet alleen in de gemeente, maar wonen er ook. Hierdoor heeft men zowel zakelijk als privé met de gemeente te maken. Hier is nadrukkelijk gefocust op de zakelijke contacten die men onderhoudt met de gemeente. Gemeentelijk beleid Opvallend is dat de overgrote meerderheid van de ondernemers aangeeft niet of nauwelijks op de hoogte te zijn van de visie, de ambitie en/of het beleid van de gemeente betreffende de economische ontwikkeling van de gemeente. Dit is enerzijds opmerkelijk omdat de gemeente bij het opstellen van de economische beleidsnota en later het economisch actieprogramma, nadrukkelijk zoveel mogelijk ondernemers en ondernemersverenigingen heeft betrokken. Anderzijds is dit opvallend omdat veel van de geïnterviewde ondernemers lid zijn van een of meerdere ondernemersverenigingen en hiervan vaak zelfs bestuurslid zijn of zijn geweest. Wellicht heeft dit direct dan wel indirect te maken met het feit dat veel ondernemers aangeven dit niet als een gemis te ervaren. Beleid is iets voor ambtenaren, aldus een van de ondernemers. Al pratend beseft men zich wel terdege dat als je je als ondernemer niet bemoeit met het gemeentelijke beleid, je enerzijds niet volledig geïnformeerd bent en anderzijds je ook minder recht van spreken hebt als er dingen gebeuren die je niet welgevallig zijn. Maar of men dus de volgende keer wel op de uitnodiging van de gemeente in zal gaan om aan bijeenkomsten hieromtrent deel te nemen is nog maar de vraag. Men is duidelijk wel meer betrokken bij zaken die hen direct aangaan, zoals infrastructurele ingrepen of zaken betreffende hun bedrijventerrein of bedrijfslocatie. Dat een en ander vaak voortkomt uit vastgesteld gemeentelijk beleid wordt vaak niet onderkend. Nadrukkelijk wordt door de ondernemers aangegeven dat de gemeente over projecten als bijvoorbeeld Hart van Dieren en Riverstone, veel meer en beter zou moeten communiceren, met alle betrokkenen, dus bewoners en bedrijven. Nu moet men het lezen in de lokale bladen en is de informatie erg summier en vaak onvolledig. Diverse ondernemers geven aan dat een aantal jaren geleden er forse discussies zijn geweest met de gemeente vanwege de structuurvisie die toen door de gemeente was opgesteld. Ondernemers voelden zich compleet overvallen en door de gemeente geschoffeerd. Zo ga je niet met je bedrijfsleven om, aldus een aantal ondernemers. Gelukkig is alles vanuit de optiek van de ondernemers bezien weer redelijk goed gekomen, maar het imago van de gemeente heeft hierdoor wel een forse deuk opgelopen. Ook zijn (en blijven) de relaties tussen een aantal bedrijven en de gemeente hierdoor nadrukkelijk verstoord. De ondernemers onderkennen dat deze negatieve ervaring hen wakker had moeten schudden en dat ze zich meer actief met beleidsonderwerpen zouden moeten bemoeien. Men kijkt in dit verband echter al snel naar de ondernemersverenigingen. Door alle ondernemers wordt wel aangegeven dat de gemeente nadrukkelijk een groen imago nastreeft en actief inzet op toerisme en recreatie. De ondernemers voelen zich hierdoor miskent. De gemeente zou zich veel meer moeten richten op het behoud van de zittende bedrijven en zich meer moeten profileren als een economisch aantrekkelijke en actieve gemeente.
Doorakkers Advies
19
Als gezegd zijn veel ondernemers, met name de grotere bedrijven, lid van een of meerdere ondernemersverenigingen, m.n. ICR en DELS. De eigenaren van bedrijfspanden zijn verplicht aangesloten bij Stichting De Beemd, maar ook huurders zijn hier vaak bij aangesloten. Het bestuur van de vereniging overlegt af en toe met de gemeente c.q. de wethouder, maar de meeste ondernemers weten niet hoe vaak dit plaatsvindt. De bestuursleden en oud-bestuursleden geven aan dat deze bijeenkomsten vooral een informatief karakter hebben. Meer concrete zaken die juist de individuele ondernemers van belang achten, komen niet of nauwelijks aan de orde. De ondernemers onderkennen dat dit ook lang niet altijd mogelijk is tijdens zo’n overleg en geven aan dat ze het als uitermate positief ervaren dat dit overleg überhaupt plaatsvindt. Het toont de betrokkenheid aan van de gemeente en dat wordt zeer op prijs gesteld en staat los van individuele akkefietjes die men in een aantal gevallen heeft met de gemeente. Contact met de gemeente Opvallend, maar op zich niet zo verwonderlijk, is dat de grotere bedrijven, maar ook veel van de middelgrote bedrijven, direct contact opnemen met de wethouder indien zich zaken voordoen. Dit ondanks het feit dat de gemeente beschikt over een zogenoemde bedrijfscontactfunctionaris, die nagenoeg bij alle bedrijven bekend is en die door eenieder als uitermate positief, behulpzaam en deskundig wordt beoordeeld. Door de ondernemers wordt aangegeven dat dit directe lijntje met de wethouder vooral ook te maken heeft met het gegeven dat de meeste ondernemers zelf ook woonachtig zijn in de gemeente en men elkaar kent en telkens weer in diverse settings tegenkomt. De contacten met de wethouder(s), de burgemeester en de ambtenaren worden als uitermate plezierig ervaren. Men staat open voor problemen van ondernemers, denkt met hen mee en zoekt naar oplossingen. Dat de uitkomst niet altijd positief is voor de betrokken ondernemer doet hier niets aan af. Wel loopt men regelmatig tegen het probleem aan dat de wethouder bepaalde toezeggingen doet die vervolgens niet door het ambtelijk apparaat worden opgepakt en volgens een aanzienlijk aantal ondernemers zelfs moetwillig worden genegeerd, niet in behandeling worden genomen of op de lange baan worden geschoven. Dit gedrag wordt door ondernemers niet begrepen en men kan hier ook absoluut niet mee omgaan, wat tot frustraties en irritaties leidt. De ondernemers geven aan dat dergelijke situaties het imago van de gemeente aanzienlijke schade toebrengen maar dat het College, de gemeenteraad en de ambtenaren dit niet in de gaten hebben of simpelweg niet willen zien of horen. Nagenoeg alle contacten die de ondernemers hebben of hebben gehad met de gemeentelijke organisatie hadden betrekking op bouw- en milieuvergunningen. En wat betreft de ondernemers zit hier de grootste bottleneck! De opstelling van de ambtenaren die op deze afdeling(en) werkzaam zijn wordt door bijna alle ondernemers negatief beoordeeld, en dat is in een aantal gevallen nog zacht uitgedrukt. Ook bij de ondernemers waar de uitkomst van de procedure positief was, heeft het oordeel van de ondernemers weinig positiefs. De opstelling / houding van de ambtenaren wordt als star, ongeïnteresseerd, niet klantvriendelijk en als weinig coöperatief aangeduid. De ondernemers begrijpen heel goed dat er wetten en regels zijn, maar men verwacht van ambtenaren wel een coöperatieve opstelling. De ondernemer komt immers bij de gemeente met een verzoek. Zonder te vragen naar het hoe en waarom wordt het verzoek direct getoetst aan de regels en wordt het verzoek in behandeling genomen indien het hieraan voldoet of meteen afgewezen indien het hieraan niet voldoet. Indien het verzoek in behandeling wordt genomen ergeren de ondernemers zich vooral over het feit dat men niet wordt geïnformeerd over het verloop van de procedure, over eventuele vertragingen, etc. en dat men zelf constant actie richting de gemeente moet ondernemen. Om aanvullende informatie wordt door de ambtenaren niet verzocht. Pas als de ondernemer contact heeft met de gemeente wordt hij hierop geattendeerd, met vaak vertragingen in de procedure tot gevolg.
Doorakkers Advies
20
Als een verzoek niet aan de regels voldoet verwacht de ondernemer dat de betreffende ambtenaar samen met hem naar mogelijke oplossingen gaat zoeken. Helaas geeft bijna geen enkele ondernemer aan dat dit in de praktijk is gebeurd. Daar komt nog bij dat een aantal verzoeken was afgewezen omdat het niet zou passen binnen de geldende wet- en regelgeving, maar bleek na verloop van tijd dat de betreffende ambtenaar het bij het verkeerde eind had. Een voorrangsbehandeling of op zijn minst een excuus zou wat betreft de ondernemers meer dan op zijn plaats zijn, maar helaas niets van dit alles. Deze onvrede is breed verspreid onder de ondernemers en vraagt nadrukkelijk om actie van de gemeente. Klanttevredenheid is ook voor het imago van een gemeente essentieel. Het wordt tijd dat ambtenaren ondernemers als klanten gaan zien en behandelen, wij betalen immers hun salaris, aldus een ondernemer. Van nee, tenzij houding naar een ja, mits opstelling! Bovenstaande geeft een verre van rooskleurig beeld van de gemeentelijke dienstverlening bezien door de ogen van de ondernemers. Het algehele beeld is echter nadrukkelijk anders en juist wel uitermate positief. De gemeente is uitstekend bereikbaar en men wordt altijd op een vriendelijke en correcte wijze doorverbonden met de betrokken afdeling of ambtenaar. Burgemeester en wethouders, raadsleden en ambtenaren van de afdelingen economische zaken, milieu, grondzaken en openbare werken zijn over het algemeen makkelijk benaderbaar, tonen zich betrokken en gaan indien nodig samen met de ondernemers op zoek naar oplossingsmogelijkheden en alternatieven. Ondanks het feit dat men zoals aangegeven de eerdergenoemde gemeentelijke contactfunctionaris kent en vaak ook fysiek heeft ontmoet, is het voor veel ondernemers niet vanzelfsprekend dat men met hem contact opneemt indien zich zaken voordoen waarvoor men te maken heeft dan wel krijgt met de gemeente. Indien men niet direct contact opneemt met de wethouder gaat men binnen de gemeentelijke organisatie zelf op zoek naar de betrokken ambtenaar. Nu men er over nadenkt erkennen velen dat het logischer en handiger zou zijn geweest indien men hierover eerst contact had gezocht met de contactfunctionaris. Zeker als niet bekend is wie de betrokken ambtenaar is. Hier is nog duidelijk veel te winnen voor de gemeente. Bekendheid is geen garantie voor het inschakelen van c.q. contact leggen met de contactfunctionaris, zijn meerwaarde voor de ondernemers moet nadrukkelijker onder de aandacht worden gebracht. Tenslotte zijn diverse ondernemers van mening dat de gemeente goede sier zou maken naar de bedrijven toe indien men bij het opstellen van criteria betreffende het aanbesteden van projecten, meer rekening zou houden met in de gemeente gevestigde bedrijven. Dit is niet alleen goed voor de relatie tussen gemeente en bedrijfsleven maar nadrukkelijk ook voor de betrokkenheid van de ondernemers, voor de economische ontwikkeling van de gemeente en voor de werkgelegenheid.
Doorakkers Advies
21
8. Conclusies en aanbevelingen In het gemeentelijke actieprogramma ‘Werk in uitvoering 2011-2015’ zijn per onderscheiden beleidsdoel actiepunten geformuleerd. Een van die actiepunten heeft betrekking op het gemeentelijke vestigingsklimaat en met name de beleving hiervan voor en door de ondernemers. De gemeente heeft het bureau Doorakkers Advies opdracht gegeven hiernaar onderzoek te doen, waarbij niet alleen gekeken moest worden naar de fysieke / tastbare aspecten maar ook naar de niet tastbare aspecten. Om een zo gedetailleerd beeld te verkrijgen van de argumenten achter de beoordelingen van de ondernemers zijn met in totaal 48 ondernemers gesprekken gevoerd. De ondernemers zijn ad random door ons geselecteerd uit de door de gemeente aangeleverde provinciale databestanden. Tevens zijn daarbij een aantal criteria gehanteerd, zoals grootteklasse, vestigingsplaats / kern, sector / bedrijfstak en het gegeven of een bedrijf wel of niet op een bedrijventerrein is gevestigd. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat de geïnterviewde ondernemers uitermate tevreden zijn met de kwaliteit van het Rhedense vestigingsklimaat. Op nagenoeg alle aan de orde gestelde aspecten scoort de gemeente goed tot zeer goed in de ogen van de ondernemers. We hebben het dan zowel over de tastbare / fysieke aspecten als over de niet tastbare aspecten. Mede vanwege deze tevredenheid zijn veel ondernemers reeds lang in de gemeente gevestigd en zou men er ook niet (meer) weg willen. Indien bijvoorbeeld een uitbreiding van het bedrijf aan de orde is dan heeft men een grote voorkeur om dat op of in de directe nabijheid van de huidige bedrijfslocatie te realiseren. Verhuizen is niet of nauwelijks aan de orde. En mocht verhuizing ooit spelen dat heeft men een grote voorkeur voor een locatie binnen de gemeente en zelfs binnen de kern waar men nu is gevestigd. Ook de betrokkenheid van burgemeester, wethouders, raadsleden en ambtenaren wordt zeer op prijs gesteld en gewaardeerd. Maar zoals altijd zijn er ook verbeterpunten aan te wijzen. Voor een groot deel hebben deze te maken met communicatie en informatieverstrekking.
Infrastructuur en bereikbaarheid Het overgrote deel van de medewerkers is woonachtig in een straal van 10 à 15 kilometer om de vestigingslocatie van het bedrijf waar men werkzaam is. Vooral het opleidingsniveau van de medewerkers is van invloed op de woon – werkafstand. Leveranciers, klanten en afnemers zijn afkomstig uit een aanzienlijk grotere regio. Veelal heel Nederland en/of het buitenland en slechts in een paar gevallen de regio. Autobereikbaarheid Medewerkers die ten zuiden van de A12 wonen, zoals in de gemeenten Arnhem, Huissen of Westervoort, ondervinden in de ochtend- en avondspits veel hinder van de opstoppingen op het Velperbroekcircuit. De ondernemers die op het bedrijventerrein De Beemd gevestigd zijn geven aan dat ook hun leveranciers en afnemers veel hinder ondervinden. Dit heeft alles te maken met de wijze waarop men het bedrijventerrein kan bereiken en moet verlaten (op- en afritstelsel). De autobereikbaarheid van de gemeente en van de bedrijfslocatie wordt in zijn algemeenheid als goed tot prima beoordeeld. Het Velperbroekcircuit vormt eigenlijk het enige knooppunt, maar wel een aanzienlijk knelpunt.
Doorakkers Advies
22
Hoewel de ondernemers onderkennen dat dit niet onder gemeentelijke verantwoordelijkheid valt, vinden ze wel dat de gemeente actief moet blijven optreden richting provincie en Rijkswaterstaat. Aanbevolen wordt dat de gemeente samen met de ondernemersverenigingen optrekt richting provincie en Rijkswaterstaat om de doorstroming op het Velperbroekcircuit te bevorderen en dit nadrukkelijk communiceert met alle ondernemers. Ten aanzien van de bereikbaarheid van het bedrijventerrein De Beemd zijn de ondernemers van mening dat de gemeente meer mee zou moeten denken en zou moeten onderkennen dat door de jaren heen de automobiliteit enorm is toegenomen. Aanbevolen wordt dat de gemeente samen met de ondernemers op zoek blijft gaan naar alternatieven. Genoemd wordt bijvoorbeeld het openstellen van de tunnel onder de A348 indien het verkeer rondom het Velperbroekcircuit helemaal is vastgelopen. Indien zich calamiteiten voordoen op de A12, de A50 of de A1, dan vormt de A348 voor veel automobilisten en vrachtwagens de enige alternatieve route. Niet alleen staat hierdoor al het verkeer op deze weg vast, maar ook op de daarop aansluitende provinciale wegen. Aanbevolen wordt dat de gemeente in overleg met de provincie en met Rijkswaterstaat op zoek gaat naar alternatieven indien zich dergelijke situaties voordoen. De gemeente leidt hierdoor immers te veel onnodige economische schade. Overige bereikbaarheid Over de bereikbaarheid van de gemeente en meer specifiek de eigen bedrijfslocatie per fiets, scooter, trein en bus zijn de ondernemers uiterst tevreden. Wel laat op de bedrijventerreinen de veiligheid te wensen over omdat hier vrijliggende fiets- en voetpaden nagenoeg ontbreken. Uitzondering hierop vormt het bedrijventerrein De Beemd dat niet met de bus is te bereiken, wat door de ondernemers als een gemis wordt ervaren. De uitstekende bereikbaarheid per trein heeft echter ook een keerzijde. De vele spoorwegovergangen zijn vanwege de frequentie van het treinverkeer vaak dicht. Vooral de situatie in Dieren wordt als frustrerend ervaren omdat de spoorbomen ook dicht blijven als een trein op het station stil staat waardoor de wachttijd aanzienlijk toeneemt. Daar komt nog bij dat met name de ondernemers in Dieren en Spankeren zich zorgen maken over de mogelijke gevolgen van het realiseren van de oostelijke aftakking van de Betuweroute. Aanbevolen wordt dat de gemeente in overleg treedt met de verantwoordelijke partijen om te bezien wat de mogelijkheden zijn betreffende de bereikbaarheid per bus van De Beemd en het openen van de spoorbomen indien een trein stil staat op het station. Van groot belang is dat de gemeente deze acties en de uitkomsten van dit overleg nadrukkelijk communiceert met de ondernemers. Digitale bereikbaarheid Opvallend is dat maar weinig ondernemers aangeven behoefte te hebben aan snel dataverkeer en een snelle internetverbinding. Als het al wordt aangeboden dan vindt men de prijs daarvoor te hoog. In deze tijd van digitalisering en globalisering wordt glasvezel steeds belangrijker. De gemeente zou in overleg met de ondernemers moeten onderzoeken hoe en vooral op welke termijn in ieder
Doorakkers Advies
23
geval de bedrijventerreinen aangesloten kunnen worden. Is het niet voor de nu gevestigde bedrijven dan is het wel voor de toekomstige vestigers. Parkeerfaciliteiten De overgrote meerderheid van de ondernemers ondervindt niet of nauwelijks problemen wat betreft parkeren. Ondernemers die niet op een bedrijventerrein zijn gevestigd parkeren hoofdzakelijk op eigen terrein, mede om de relaties met de omwonenden goed te houden. Op de bedrijventerreinen moeten de ondernemers op eigen terrein parkeren. Toch zijn op de bedrijventerreinen, met uitzondering van De Beemd, mede vanwege de toenemende parkeerdruk door de gemeente in de openbare ruimte parkeerplaatsen gerealiseerd. Juist op delen van De Beemd is de parkeerdruk fors toegenomen en is behoefte aan extra parkeerplaatsen. Aanbevolen wordt dat de gemeente actief blijft meedenken met de ondernemers op De Beemd over oplossingen om het parkeerprobleem naar ieders tevredenheid op te lossen en daarbij op een flexibele manier omgaat met de destijds aangehouden parkeernormering. Openbare ruimte Over het beheer en onderhoud van de openbare ruimte (grijs en groen) zijn de ondernemers meer dan tevreden. De openbare ruimte wordt als veilig, heel en schoon aangeduid. Hier en daar springen er stukjes in negatieve zin uit, zoals verwilderde braakliggende bedrijfskavels en het groen langs de waterloop die over het bedrijventerrein De Beemd loopt. Hoewel de ondernemers uiterst tevreden zijn is het van belang dat de gemeente aandacht blijft schenken aan juist die elementen die in negatieve zin detoneren. Ondanks dat het relatief kleine stukjes betreft moet voorkomen worden dat ze het algehele beeld van de bedrijfsomgeving gaan bepalen.
Onderwijs en arbeidsmarkt Nagenoeg alle ondernemers geven aan geen problemen te ondervinden als het gaat om het aantrekken van personeel en meer specifiek van personeel met de juiste kwalificaties. Uiteraard moeten de ondernemers die gespecialiseerd personeel zoeken zich meer actief inzetten om de juiste mensen te vinden. Relatief veel personeel komt via-via bij het betreffende bedrijf terecht, waarbij men een grote voorkeur heeft voor personeel dat afkomstig is uit de regio en m.n. De Achterhoek vanwege hun arbeidsmentaliteit. Ook worden door opvallend veel bedrijven intensieve contacten onderhouden met kennis- en onderwijsinstellingen. Dit enerzijds om het bedrijf te promoten onder leerlingen (stageplaatsen) en anderzijds om invloed uit te oefenen op de opleiding c.q. het stimuleren van specifieke kwalificaties. De ondernemers geven aan ook in het verleden niet of nauwelijks problemen te hebben ondervonden om voldoende en voldoende gekwalificeerd personeel te vinden. De inzet van arbeidsmigranten is dan ook niet aan de orde. Ook naar de toekomst toe verwacht men geen problemen. Indien nodig zal men zich meer richten op ‘learning on the job’. Bijna geen ondernemer ziet hierin een rol weggelegd voor de gemeente. Hoewel de ondernemers aangeven geen rol voor de gemeente te zien in deze, wordt met name vanuit werkgelegenheidsoptiek aanbevolen dat de gemeente toch nadrukkelijk de vinger aan de pols houdt. Dit kan bijvoorbeeld door het onderwerp arbeidsmarkt met enige regelmaat op de agenda te plaatsen van het overleg dat de gemeente heeft met de ondernemersverengingen.
Doorakkers Advies
24
Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Beschikbaar aanbod Door alle ondernemers wordt aangegeven dat zij van mening zijn dat er binnen de gemeente voldoende fysieke ruimte is voor bedrijfsvestigingen. Enerzijds gaat het om de beschikbaarheid van braakliggende bedrijfskavels, die overigens veelal in eigendom zijn van private partijen, en anderzijds om leegstaande bedrijfspanden. De meeste ondernemers geven dan ook aan dat de ontwikkeling van een nieuwe bedrijventerrein, mocht dit fysiek binnen de gemeente al mogelijk en wenselijk zijn, niet aan de orde is. Er is voldoende bestaand aanbod voor de reeds in de gemeente gevestigde bedrijven. En voor bedrijven die van buiten de gemeente komen en zich in de gemeente willen vestigen, hoeft je geen bedrijfskavels te ontwikkelen, want die komen toch niet, zo is de algehele opvatting. Hier moet nadrukkelijk worden opgemerkt dat het hier gaat om de mening van de geïnterviewde ondernemers en niet om een onderbouwde en representatieve behoefteraming betreffende de toekomstige behoefte aan bedrijfskavels. Aanbevolen wordt dan ook om gemeentebreed onder alle ondernemers een marktconsultatie te houden om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de behoefte aan bedrijfskavels op de korte, de middellange en de lange termijn. Wat de beschikbaarheid van de leegstaande panden betreft hebben de ondernemers grote twijfels over de kwaliteit van dit aanbod. Men is er groot voorstander van dat deze vaak grootschalige panden worden gesloopt en dat de vrijkomende kavels worden aangewend voor bedrijfshuisvesting. De ondernemers verwachten op dit gebied een actieve rol van de gemeente. Hoewel de gemeente natuurlijk geen commerciële makelaar en/of projectontwikkelaar is, kan de gemeente wel een actieve rol spelen als het gaat om het in overleg treden met de eigenaren van de structureel leegstaande panden om met hen de potenties van de verschillende ontwikkelingsmogelijkheden te onderzoeken. Uitbreidingsmogelijkheden De meerderheid van de bedrijven geeft aan over voldoende ruimte te beschikken voor eventuele uitbreidingen. Het hebben van geen of onvoldoende uitbreidingsmogelijkheden is slechts voor een enkeling reden om te verhuizen of dit te overwegen. Men zal eerder in de directe nabijheid ruimte aanhuren, bijvoorbeeld voor (extra) opslag. Opvallend is dat bedrijven die uitbreidingsruimte zoeken hiervoor geen bedrijfsmakelaar in schakelen maar dat dit zoekproces voornamelijk via-via verloopt. Ook wordt geen contact hierover opgenomen met de gemeente. Men heeft hier gewoonweg niet aan gedacht en vindt dit bovendien ook geen taak van de gemeente. Bedrijven die overwegen wel te verhuizen hebben daarentegen veelal juist wel contact opgenomen met de gemeente. Hoewel de contacten in een plezierige sfeer (zijn) verlopen, heeft de gemeente hier niet echt een rol van betekenis kunnen vervullen. Dit heeft alles te maken met het gegeven dat de betrokken ambtenaren onvoldoende zicht hebben op het totale aanbod aan panden en kavels. Opmerkelijk is dat het zoekgebied van deze bedrijven uiterst beperkt is, men blijft het liefst zo dicht mogelijk bij de oude vestigingslocatie in de buurt. Om de ondernemers zo optimaal mogelijk te kunnen bedienen is het wenselijk dat de gemeente minimaal beschikt over een totaaloverzicht van al het aanbod dat er in de gemeente is aan leegstaande bedrijfsruimten en braakliggende bedrijfskavels. Ongeacht of ze nu privaat eigendom zijn of in eigendom zijn van de gemeente. De gemeente zou tevens een ondersteunende en
Doorakkers Advies
25
faciliterende rol kunnen vervullen als het gaat om het bij elkaar brengen van de verschillende partijen. Prijs-kwaliteitverhouding Hoewel de meeste ondernemers aangeven hier niet echt over te kunnen oordelen, zijn ze van mening dat in ieder geval de prijzen van de leegstaande bedrijfspanden aan de hoge kant zijn. Dit omdat anders deze panden wel herontwikkeld zouden zijn, de vraag zou immers aanwezig zijn. Aangezien structureel leegstaande bedrijfspanden op z’n zachtst gezegd niet echt bevorderlijk zijn voor de uitstraling van de gemeente c.q. de bedrijventerreinen en bovendien de economische ontwikkeling in de weg staan omdat mede hierdoor de vraag niet kan worden geaccommodeerd, wordt aanbevolen dat ook hier de gemeente een meer actieve rol gaat vervullen. Leegstaande panden en braakliggende kavels moeten (waar mogelijk) worden herontwikkeld om aan de vraag naar bedrijfsruimte tegemoet te kunnen komen. Kwaliteit bedrijfsomgeving Nagenoeg alle ondernemers zijn tevreden tot zeer tevreden over de kwaliteit van hun (directe) bedrijfsomgeving. Met name de bedrijven die niet op een bedrijventerrein zijn gevestigd zijn zeer tevreden. Bij de bedrijven die op een bedrijventerrein zijn gevestigd doen zich hier en daar ergernisjes voor. Men ergert zich vooral aan het gedrag van andere bedrijven op het bedrijventerrein, aan de verwilderde braakliggende kavels en aan de kwalitatief snelle achteruitgang van leegstaande panden. Men is bezorgd over een verdere achteruitgang. Zoals eerder reeds aanbevolen zou de gemeente een actieve rol moeten gaan vervullen om de braakliggende kavels en de leegstaande panden te herontwikkelen en gereed te maken voor het vestigen van bedrijven. Veiligheid en meer specifiek vandalisme en inbraken zijn onderwerpen die niet echt spelen bij de ondernemers. Diverse ondernemers hebben hier wel mee te maken gehad maar maken zich er niet echt druk over en hebben het zelf zo goed mogelijk geregeld. Alleen op het bedrijventerrein Kanaal 1 speelt het onderwerp wel. Het aantal inbraken neemt hier toe en de wijze waarop men te werk gaat wordt steeds professioneler. Of een gezamenlijke aanpak een meerwaarde zou in kunnen houden wordt door de meeste ondernemers betwijfeld. Om de bedrijventerreinen nu en in de toekomst aan de wensen van de ondernemers te kunnen laten voldoen moet het kwaliteitsniveau goed worden bewaakt. In dit verband zijn de bedrijventerreinen ook geschouwd. Op basis van de schouw maar ook op basis van de uitkomsten van de gesprekken met de ondernemers kan geconcludeerd worden dat ook de gemeente Rheden te maken heeft met een zogenoemde herstructureringsopgave. Van groot belang is dat de kwaliteit van de verschillende bedrijventerreinen aan blijft sluiten op de wensen van de ondernemers. Dit is op dit moment niet overal het geval. Duidelijk is dat als eerste het bedrijventerrein Dieren Oost in aanmerking komt voor een kwaliteitsverbetering. Daarna komt nadrukkelijk het bedrijventerrein Haveland in beeld. Aanbevolen wordt dat de gemeente het initiatief neemt om allereerst het herstructureringsproces op bedrijventerrein Dieren Oost op te starten. Een herstructureringsproces is nadrukkelijk een proces dat gezamenlijk door gemeente en ondernemers moet worden opgepakt. De op het bedrijventerrein gevestigde bedrijven (eigenaar-gebruikers en huurders) maar zeker ook de vastgoedeigenaren moeten hierbij worden betrokken. Publieke en private investeringen zouden
Doorakkers Advies
26
idealiter immers hand in hand moeten gaan. De eerste gezamenlijke stap is het opstellen van een masterplan c.q. herstructureringsplan.
Woon- en leefklimaat Woningaanbod Het merendeel van de geïnterviewde ondernemers woont in de gemeente. Allen vinden de gemeente Rheden een uitstekende gemeente om in te wonen. Dit heeft alles te maken met de groene en rustige omgeving en de schitterende ligging. Men is ook uitermate goed te spreken over de diversiteit en kwaliteit van het woningaanbod. Wel liggen de prijzen van de woningen aan de hoge kant, maar de kwaliteit is dan ook hoog. Een aantal ondernemers is bang dat de doorstroming op de woningmarkt zal gaan stokken omdat ouderen steeds vaker (langer) blijven wonen in het ‘ouderlijk huis’. Aanbevolen wordt dat de gemeente de ontwikkelingen op de woningmarkt nauwgezet volgt. Dit om er voor te zorgen dat de diversiteit van het aanbod zo optimaal mogelijk aansluit op de diversiteit van de vraag. Voorzieningenniveau De ondernemers beoordelen het voorzieningenniveau in de gemeente als goed, zij het dat er verschillen zijn tussen de diverse kernen. Vooral in de grotere kernen is men uitermate tevreden over de aanwezigheid en de kwaliteit van de onderwijs- en de gezondheidszorgvoorzieningen. Over de winkelvoorzieningen is men minder te spreken. Alleen voor de dagelijkse boodschappen kan men in de eigen gemeente terecht, voor alle andere zaken moet men naar omliggende gemeenten als Arnhem of Doesburg. Nagenoeg alle ondernemers vinden dit echter een logische situatie, de gemeente c.q. de kernen zijn eenvoudigweg te klein. Aanbevolen wordt dat de gemeente zich niet moet richten op het vergroten van de diversiteit van het winkelaanbod, maar moet inzetten op het behoud van het bestaande aanbod. Dit door onder andere de bestaande winkelconcentraties aantrekkelijker te maken door de openbare ruimte te verlevendigen en in een aantal gevallen panden een face lift te geven. De ondernemers zijn van mening dat de gemeente Rheden door zijn uitstekende woon- en leefklimaat altijd zijn aantrekkingskracht zal behouden, zeker op die delen van de bevolking die werken in de steden maar daar niet willen wonen. De digitalisering van onze maatschappij zal hier tevens een steeds grotere rol in gaan spelen.
Gemeentelijke dienstverlening Gemeentelijk beleid Opvallend is dat de overgrote meerderheid van de geïnterviewde ondernemers aangeeft niet of nauwelijks op de hoogte te zijn van de visie, de ambitie, het beleid van de gemeente betreffende de economische ontwikkeling. Dit is opvallend omdat relatief veel van de geïnterviewden lid van het bestuur van een van de ondernemersverenigingen zijn of dit zijn geweest. En het is opvallend omdat de gemeente juist nadrukkelijk heeft ingezet op het betrekken van ondernemers bij het opstellen (destijds) van de economische beleidsnota en meer recentelijk bij het opstellen van het economisch actieprogramma. Men toont duidelijk meer interesse in zaken die hen direct aangaan.
Doorakkers Advies
27
Wel zouden ze over belangrijke projecten, zoals Hart van Dieren en Riverstone, beter geïnformeerd willen worden. Ondanks dat de ondernemers aangeven niet of nauwelijks op de hoogte te zijn van het gemeentelijk beleid en hier ook niet echt bij betrokken willen worden, wordt desondanks nadrukkelijk aanbevolen dat de gemeente deze betrokkenheid wel blijft stimuleren. Het realiseren van beleidsdoelen heeft immers een veel grotere kans van slagen als ondernemers hier actief aan meedoen. Deze betrokkenheid kan gestimuleerd worden door de ondernemers beter en frequenter te informeren over zaken die hen direct en/of indirect aangaan. Communicatie is in deze essentieel. In dit verband wijzen diverse ondernemers op de forse discussies over de gemeentelijke structuurvisie. Men geeft aan dat men kompleet werd overdonderd door deze visie omdat men eenvoudigweg niet op de hoogte hiervan was, laat staan dat men zich een idee had gevormd van de inhoud hiervan. De wijze waarop dit is verlopen heeft veel kwaad bloed gezet. Gelukkig is alles vanuit de optiek van de ondernemers bezien uiteindelijk redelijk goed gekomen. Mede hierdoor streeft de gemeente in de ogen van de ondernemers duidelijk naar een groen imago en zet men actief in op toerisme recreatie. Hierdoor voelen ondernemers zich miskent. Het is duidelijk dat communicatie een belangrijk verbeterpunt is. De gemeente moet reeds bij aanvang van een project (inclusief beleidsnota’s, etc.) een communicatietraject richting ondernemers opzetten. Ieder project vraagt om een eigen aanpak. Maatwerk moet dan ook worden geleverd. De besturen van de ondernemersverenigingen zullen hierin een rol moeten (gaan) vervullen. Hoewel veel ondernemers lid zijn van een van de ondernemersverenigingen, is men er niet echt actief bij betrokken. Men gaat nauwelijks naar bijeenkomsten en heeft weinig zicht op wat er besproken wordt. Om de betrokkenheid van de ondernemers te bevorderen en hen zo optimaal mogelijk te informeren zou de gemeente samen met de besturen van de ondernemersverenigingen een communicatieplan op moeten stellen. De bijeenkomsten die worden georganiseerd zouden meer thematisch opgezet moeten worden zodat ondernemers weten wat ze kunnen verwachten en een weloverwogen afweging kunnen maken om wel of niet te gaan naar de bijeenkomst. Contact met de gemeente De grotere bedrijven maar ook veel middelgrote bedrijven nemen direct contact op met de wethouder als er zich zaken voordoen. Dit ondanks het feit dat de gemeente beschikt over een bedrijfscontactfunctionaris. Deze functionaris is bij nagenoeg alle bedrijven bekend en wordt als zijnde behulpzaam, deskundig en overall positief beoordeeld. Dit directe lijntje met de wethouder heeft ook te maken met het gegeven dat veel ondernemers in de gemeente woonachtig zijn waardoor men elkaar in diverse settings tegenkomt. Bekendheid is geen garantie voor het inschakelden van de bedrijfscontactfunctionaris. De gemeente moet meer actief naar buiten toe communiceren wat de meerwaarde van de contactfunctionaris voor de ondernemers zou kunnen zijn. Hij moet hét aanspreekpunt van en voor de ondernemers worden!
Doorakkers Advies
28
De contacten met de burgemeester, de wethouder(s) en met de ambtenaren worden als uitermate plezierig ervaren. Men staat open voor problemen van ondernemers, denkt mee en zoekt naar oplossingen. Wel loopt men met enige regelmaat aan tegen het feit dat door de wethouder bepaalde toezeggingen zijn gedaan die door het ambtenarenapparaat niet worden nagekomen. Dit is onprofessioneel, leidt tot frustraties en irritaties en schaadt het imago van de gemeente. De grootste bottleneck vormen de ambtenaren van de afdeling(en) die verantwoordelijk zijn voor vergunningen en handhaving. Nagenoeg alle contacten die ondernemers hebben met de gemeente hebben betrekking op bouw- en milieuvergunningen. Men is ronduit negatief over de opstelling van deze ambtenaren, los van de uitkomst van de procedure. De opstelling / houding wordt als star, ongeïnteresseerd, niet klantvriendelijk, ondeskundig en als weinig coöperatief aangeduid. Een ondernemer verwacht dat als hij met een verzoek komt bij de gemeente hij op een klantvriendelijke manier wordt behandeld en dat hij serieus wordt genomen. Hij verwacht dat de ambtenaren met hem meedenken en zich verplaatsen in zijn positie. Alleen zo kan naar oplossingen en/of alternatieven worden gezocht. Afspraken moeten worden nagekomen en de informatievoorzieningen gedurende het verloop van de procedure moet worden verbeterd. Van een nee, tenzij houding naar een ja, mits opstelling! De gemeente moet intern gaan sturen op klantvriendelijkheid, bijvoorbeeld via cursussen. Klanttevredenheid is immers (ook) voor het imago van een gemeente essentieel. Tenslotte geven diverse ondernemers aan dat de gemeente goede sier zou maken naar de bedrijven toe indien men bij het opstellen van criteria betreffende het aanbesteden van projecten meer rekening zou houden met de in de gemeente gevestigde bedrijven. Dit bevordert de betrokkenheid en is goed voor de werkgelegenheid, aldus de ondernemers.
Doorakkers Advies
29
Bijlagen
Doorakkers Advies
30
Bijlage 1:
Geïnterviewden (in alfabetische volgorde).
Naam bedrijf
Naam gesprekspartner
Aannemingsbedrijf Bumé Albar Industrie Alpensonne Nederland B.V. Ansaldo Thomassen B.V. Architectenbureau Enklaar en Klavers Arosat Satallite Automobielbedrijf Zeilmaker
Frans Budel Johan van Raai Oswald Driessen Gerrit Radstake Arno Klavers Wim Roseboom Paul Zeilmaker
Bouw- en Ingenieursbureau Pieper Bureau Zonneklaar
Evert Pieper Johan Vijfvinkel
Cevesin Coop Supermarkten UA
Martin van der Kracht Marcel Vogelpoel
DDJ Accountants en Adviseurs De Kat Tooling & Moulding Drukkerij Hesse
Wim Diesveld Karel Oomens Rien Hesse
Faber Electronics bv Forty Five Reclame Friand Elektrotechniek
Gerard Theijssen Bert-Jan Boeijenga Simon Andréa
GE Energy Europe BV Gebroeders Rijneveld
Piet Verhagen Arie Rijneveld
Heijmans Sport en Groen HF Beheer
Jos Opdam Maurice Friskes
Inspectrum Inter Services Group IPS Developments BV Isotechniek Isolatie BV
Rob de Jong Kees Lammers Dhr. P. Maresch Fred Rutgers
JDI internet professionals
Jarno Eggink
Kwekerij ‘Hof te Dieren’ Koninklijke Gazelle
Nicolle Peters Adriaan Heuzinkveld
Landgoed Avegoor Lepper Linde Gas Benelux BV
Madelinde Moesbergen Dhr. R. Keulen Wilco Matser en Harry Grutters
Meteoor
Marc Pijpers
Doorakkers Advies
31
Nedupack Nual bv
Oliver Fraaije Ted Arnoldus
Ondernemersvereniging DELS Oostveen Meesterschilders Osterhus elektrotechniek b.v. OutSmart
Edith Nooteboom Gert-Jan Oostveen Dhr. H. Heij Erwin Coolen
ProCa-MPP Uitgeverij
Klaas Dijkstra
Q-marq
Ton Kamp
Reinbouw Vastgoed bv Roelofs Engineering
Bas Reinders Piet Roelofs
Schadenet Matthijsse Esser Sportieve evenementen Peter Oversteegen Stichting Bedrijventerrein De Beemd
Dhr. Esser Peter Oversteegen Ton Witten
Vital Scientific Vivare
Lex Altink Mw. D. Visser
Wepro
Dhr. E. Poelman
Doorakkers Advies
32
Bijlage 2:
Gespreksnotitie onderzoek vestigingsklimaat gemeente Rheden.
In de beleidsnota ‘De economische toekomst van de gemeente Rheden’ is een bepaalde indeling aangehouden betreffende het gemeentelijke vestigingsklimaat. Deze indeling is ook aangehouden in het Economisch Actieprogramma 2011 t\/m 2015 genaamd ‘Werk in uitvoering’. Voor de overzichtelijkheid zal in dit onderzoek naar de beleving van het vestigingsklimaat voor en door ondernemers deze indeling als basis worden gehanteerd. De indeling dient echter te worden aangevuld/uitgebreid omdat het vestigingsklimaat meerdere aspecten omvat, maar vooral ook omdat de gemeente heeft aangegeven welke onderwerpen zij tevens aan de orde wil stellen in dit onderzoek. Voorgesteld wordt om uit te gaan van de volgende hoofdindeling/-thema’s: • • • • •
Infrastructuur en bereikbaarheid Onderwijs en arbeidsmarkt Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden Woon- en leefklimaat / quality of life Gemeentelijke dienstverlening / good governance
Hieronder worden de verschillende thema’s verder geconcretiseerd. Infrastructuur en bereikbaarheid: - Bereikbaarheid van de gemeente: per auto/weg, water, spoor, openbaar vervoer (trein en bus), fiets. - Bereikbaarheid van de bedrijfslocatie: per auto, openbaar vervoer, fiets. - Parkeerfaciliteiten. - Beheer en onderhoud van de infrastructuur: veilig, heel en schoon. - Digitale bereikbaarheid / glasvezel. Onderwijs en arbeidsmarkt: - Beschikbaarheid personeel. - Vergrijzing en ontgroening. - Opleidingsniveau personeelsaanbod. - Opleidingsrichting personeelsaanbod. - Arbeidsmoraal / arbeidsethos. - Arbeidsmigranten. Bedrijfshuisvestingsmogelijkheden: - Beschikbaarheid nieuwe bedrijfskavels. - Beschikbaarheid kavels op bestaande bedrijventerreinen. - Beschikbaarheid nieuwe bedrijfspanden. - Beschikbaarheid (geschikte) bestaande bedrijfspanden. - Uitbreidingsmogelijkheden op bestaande locatie. - Kwaliteit van het bedrijventerrein: uitstraling, representativiteit; beheer en onderhoud / parkmanagement; veroudering. - Kwaliteit van de (directe) bedrijfsomgeving: uitstraling, representativiteit. - Kwaliteit van het bedrijfspand: uitstraling, representativiteit. - Prijs – kwaliteit verhouding bedrijfskavels. - Prijs – kwaliteit verhouding bedrijfspanden.
Doorakkers Advies
33
Woon- en leefklimaat: - Woningaanbod: kwantitatief, kwalitatief en diversiteit. - Onderwijsvoorzieningen. - Gezondheidszorgvoorzieningen. - Toeristische en recreatieve voorzieningen. - Culturele voorzieningen. - Winkelaanbod: kwalitatief en diversiteit. - Leefbaarheid en veiligheid. Gemeentelijke dienstverlening: - Economisch beleid: visie en ambitie. - Ondernemersklimaat: netwerken, overlegstructuren. - Wet- en regelgeving. - Dienstverlening: o bereikbaarheid o transparantheid organisatie / 1 loket o deskundigheid o informatieverstrekking o behulpzaamheid / klantgerichtheid o afhandelingssnelheid Indien ondernemers gevestigd zijn op een bedrijventerrein zal met name ook ingegaan worden op de kwaliteit van het terrein. Is het bedrijventerrein verouderd, zo ja wat zijn de belangrijkste aspecten van deze veroudering? Doen de knelpunten zich voor op het gehele terrein of op delen? Doen ze zich voor in de publieke ruimte en/of in de private ruimte? Vinden investeringen plaats op het bedrijventerrein en zo ja vinden die plaats in de publiek ruimte en/of de private ruimte? Is er sprake van leegstand op het terrein en zo ja betreft het gehele panden of delen van panden en wat voor type panden betreft het? Is het bedrijfsleven georganiseerd op het terrein en vindt gestructureerd overleg plaats met de gemeente over het terrein? Etc.
Doorakkers Advies
34
Bijlage 3:
Criteria i.v.m. selectie te benaderen bedrijven voor interviews.
In totaal zijn ruim 1.700 vestigingen van bedrijven geselecteerd o.b.v. het via de provincie aangeleverde bestand. In onderstaande tabel zijn de bedrijven verdeeld naar grootteklasse: Grootteklasse 1 werkzame persoon 2 t/m 4 w.p. 5 t/m 9 w.p. 10 t/m 19 w.p. 20 t/m 49 w.p. 50 t/m 99 w.p. > 100 w.p. Totaal
Aantal bedrijven 1.203 299 96 68 36 12 12 1.726
Percentage 69% 17% 6% 4% 2% 1% 1% 100%
In totaal zijn 181 bedrijven gevestigd op een bedrijventerrein. In onderstaande tabel worden de aantallen bedrijven aangegeven die op een van de bedrijventerreinen zijn gevestigd, onderscheiden naar grootteklasse. Tevens is aangegeven hoeveel procent het betreft van het totaal aantal vestigingen in die grootteklasse. Zoals te verwachten was neemt het percentage toe naarmate de bedrijven groter zijn c.q. meer werknemers hebben. Grootteklasse 1 werkzame persoon 2 t/m 4 w.p. 5 t/m 9 w.p. 10 t/m 19 w.p. 20 t/m 49 w.p. 50 t/m 99 w.p. > 100 w.p. Totaal
Aantal bedrijven 48 38 36 26 21 5 7 181
Percentage 4% 13% 38% 38% 58% 42% 58%
Hieronder worden de verschillende onderscheiden categorieën separaat behandeld: > 100 w.p. in totaal 12 bedrijven, waarvan 4 met meer dan 200 w.p. vestigingsplaats: 1 in De Steeg 4 in Dieren 4 in Rheden 3 in Velp bedrijventerrein: 2 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 4 op Haveland in Rheden 1 op De Beemd in Velp
Doorakkers Advies
35
sector / bedrijfstak: 1 transport en logistiek 4 zakelijke dienstverlening 1 bouwnijverheid 5 industrie 1 maatschappelijke dienstverlening 50 t/m 99 w.p. in totaal 12 vestigingen vestigingsplaats: 3 in Dieren 1 in Ellecom 2 in Spankeren 6 in Velp bedrijventerrein: 2 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 2 op Bedrijventerrein Spankeren 1 op De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 4 maatschappelijke dienstverlening 4 industrie 1 logiesverstrekking 1 verhuur en handel in onroerend goed 1 facility management 1 holding 20 t/m 49 w.p. in totaal 36 vestigingen vestigingsplaats: 5 in Dieren 1 in Ellecom 7 in Rheden 3 in Spankeren 20 in Velp bedrijventerrein: 3 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 2 op Haveland in Rheden 3 op Bedrijventerrein Spankeren 13 op De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 2 transport en logistiek 10 industrie 5 bouwnijverheid 3 maatschappelijke dienstverlening 2 logiesverstrekking 6 zakelijke dienstverlening 2 facility management 5 groothandel 1 financiële instellingen
Doorakkers Advies
36
10 t/m 19 w.p. in totaal 68 vestigingen vestigingsplaats: 5 in De Steeg 8 in Dieren 1 in Ellecom 2 in Laag-Soeren 4 in Rheden 6 in Spankeren 42 in Velp bedrijventerrein: 3 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 3 op Haveland in Rheden 6 op Bedrijventerrein Spankeren 14 op De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 7 groothandel 15 zakelijke dienstverlening 1 logiesverstrekking 17 industrie 14 bouwnijverheid 2 landbouw 3 holdings 2 facility management 5 maatschappelijke dienstverlening 2 transport en logistiek 5 t/m 9 w.p. in totaal 96 vestigingen vestigingsplaats: 5 in De Steeg 24 in Dieren 2 in Ellecom 2 in Laag-Soeren 10 in Rheden 11 in Spankeren 42 in Velp bedrijventerrein: 10 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 2 op Haveland in Rheden 11 op Bedrijventerrein Spankeren 13 op De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 17 industrie 20 zakelijke dienstverlening 21 groothandel 14 bouwnijverheid 1 delfstoffenwinning 2 facility management 1 financiële instelling
Doorakkers Advies
37
5 sport en recreatie 2 holdings 5 maatschappelijke dienstverlening 2 logiesverstrekking 2 land en bosbouw 1 kunst 3 overige dienstverlening
2 t/m 4 w.p. in totaal 299 vestigingen vestigingsplaats: 18 in De Steeg 69 in Dieren 10 in Ellecom 13 in Laag-Soeren 36 in Rheden 17 in Spankeren 136 in Velp bedrijventerrein: 14 op Bedrijventerrein Oost in Dieren 8 op Bedrijventerrein Spankeren 16 op De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 26 land en bosbouw 50 groothandel 10 financiële instellingen 44 overige (zakelijke) dienstverlening 1 delfstoffenwinning 49 bouwnijverheid 8 sport en recreatie 7 kunst 45 zakelijke dienstverlening 7 maatschappelijke dienstverlening 9 transport en logistiek 3 uitgeverijen 19 holdings 15 industrie 6 facility management 1 werkzame persoon in totaal 1.203 vestigingen vestigingsplaats: 37 in De Steeg 328 in Dieren 46 in Ellecom 38 in Laag-Soeren 177 in Rheden 40 in Spankeren 537 in Velp
Doorakkers Advies
38
bedrijventerrein: 16 Bedrijventerrein Oost in Dieren 10 Haveland in Rheden 13 Bedrijventerrein Spankeren 9 De Beemd in Velp sector / bedrijfstak: 167 bouwnijverheid 64 industrie 77 informatie en communicatie 192 holdings 202 zakelijke dienstverlening 144 overige (zakelijke) dienstverlening 72 kunst 29 facility management 114 groothandel 8 logiesverstrekking 16 financiële instellingen 21 landbouw 16 sport en recreatie 25 transport en logistiek 56 maatschappelijke dienstverlening
Doorakkers Advies
39
