De Kracht van Pluricultureel Kossel II

“De Kracht van Pluricultureel Kossel II” Rotterdam/Zuid/Bloemhof/Kossel I&II Onderzoek naar (in)formele en (il)legale fenomenen en gebruiken in de wijk in zowel de hardware als de software. Cihan Bugdaci | Gentlemen A.R.T. & Ergün Erkoçu | CONCEPT0031

8 april 2013 Atelier Rijksbouwmeester | Rijksgebouwendienst | Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 1

| onderzoeks- en ontwikkelstrategie | KOSSEL II・BLOEMHOF・ROTTERDAM 8 april 2013

2

foto:Ahmet Polat

foto:Ahmet Polat

3

Een wijze waarbij niet alleen gekeken wordt naar een gedeelde culturele achtergrond, maar ook naar zaken als educatie, geaardheid, financiële positie, sociale klasse, etniciteit, levensbeschouwing, levensfase en levensstijl van de aanwezigen in de samenleving. 

depluriculturele realiteit Wij hanteren een interdisciplinaire aanpak van projecten. Het vermogen om vanuit verschillende disciplines zoals architectuur, conceptontwikkeling, sociologie maar ook filosofie, kunst, vastgoedkunde, politiek en economie, een project te belichten zorgt voor een vernieuwende visie op het project.

4

| inhoud van deze presentatie

・ de opdracht, de analyse ・ onze focus in het onderzoek ・ voorstellen & de drie scenario’s

8 april 2013

inleiding 5

Opdracht zoals die is gesteld vanuit onze opdrachtgevers

deopdracht deanalyse De vertaling van de opdracht naar een specifieke methode

6

| de specifieke opdracht

Onderzoek naar (in)formele en (il)legale fenomenen en gebruiken in de wijk in zowel de hardware als de software

Onderzoek naar de woningen in Kossel II. Belangrijk hierbij zijn de wensen van de bewoners. Dit om de woonkwaliteit te verbeteren voor zowel op de korte als de lange termijn. Rekening houden met drie pijlers: talentontwikkeling, economische versterking en fysieke kwaliteitsverbetering

uitgangspunt: niet slopen

8 april 2013

inleiding 7

| de specifieke opdracht

de mensen

Software: randvoorwaarden scheppen dat bewoners meer gebruik maken van o.r. Hardware: stimuleren van gebruik van bepaalde plinten met functies die vastgoed meervoudige doelen hebben. De buitenruimtes geschikter maken, met meer balans in gebruik. de openbare ruimte

8 april 2013

inleiding 8

| de analyse: soft/hardware integratie

in Kossel II is de algehele ruimtelijke en sociale integratie mislukt. Alles lijkt elkaar af te stoten, in plaats van elkaar te versterken.

hardware

software

!!

hardware

SOFTWARE/HARDWARE INTEGRATION

in Kossel I is er een redelijke integratie van zowel de software als de hardware

Kossel I

8 april 2013

software

Kossel II

analyse 9

| vergelijkbare straat karakteristieken COMPARATIVE STREET CHARACTERISTICS

Kossel I

Kossel II

Street width

Street width

PRIVATE

SEMIPRIVATE

software

Er bestaat een redelijke overgang tussen privé ruimte en publieke ruimte. Er is geen harde scheiding, maar een geleidelijke overgang.

8 april 2013

PUBLIC

PRIVATE

X

PUBLIC

Auw! De overgang tussen privé en publieke ruimte is te hard.

analyse 10

| formeel mappen, de wijk schematisch

ROTTERDAM ZUID

KOSSEL I&II

8 april 2013

analyse 11

| formeel mappen, de wijk schematisch

KOSSEL I

KOSSEL II

8 april 2013

analyse 12

| formeel mappen, de wijk schematisch buurtwinkels KOSSEL I

woongebied

woongebied

educatie

KOSSEL II

woongebied

8 april 2013

analyse 13

| informeel mappen, de wijk schematisch

Maar er is een extra, totaal onderschatte laag.......

Informal De niet geplande, spontane wijk. Fenomenen en gebruiken die soms tegen het formeellegale aanliggen, maar ook illegaal-informeel kunnen zijn......

software

SOFTWARE

...te denken valt aan bijvoorbeeld zolders waar wiet wordt gekweekt (informeel-illegaal), maar ook het verzorgen van je buren door het maken van eten.

Formal 8 april 2013

IllegaL

!

Legal

....de informele wijk.

economie, gebruik van ruimte, grijze ruimtes, ongeschreven regels, manieren van leven, 24/7 patronen.

analyse 14

| conclusie, de hardware

Kossel I

Kossel II

software X

Kossel II is daarentegen een onprettige omgeving. Monotoom opgezet, met onvoldoende voorzieningen en balans in functionaliteit. Er is een harde overgang van privé naar openbaar. De gevels zijn eenzijdig, monotoom, grijs en slecht onderhouden. Er is gebruik gemaakt van goedkope materialen.

Kossel I is een prettige omgeving. Voldoende voorzieningen met balans in functionaliteit. Er is een prettige overgang van privé naar openbaar. De gevels zijn plastisch en er is gebruik van verschillende materialen en kleuren.

8 april 2013

analyse 15

| conclusie, de hardware Uniformity UNIFORMITEIT

Repetition REPETITIE

Simplicity EENVOUD

Uniformity

Repetition

Simplicity

Eén blok stad

8 april 2013

elke straat is min of meer hetzelfde

De gevels zijn zeer eenvoudig opgezet. Wand met gaten, geen plastiek

analyse 16

in dit onderzoek hebben we ons specifiek gefocust op de software van de wijk. Inzichtelijk maken wat er achter de voordeur, in de informele sfeer aanwezig is in de buurt.

onzefocus inhetonderzoek dus aan de ene kan de hardware, maar net zo belangrijk: de software

17

| formeel mappen, de wijk schematisch buurtwinkels KOSSEL I

woongebied

woongebied

educatie

KOSSEL II

woongebied

8 april 2013

focus 18

| formeel mappen, de wijk schematisch

FOCUS op KOSSEL II

8 april 2013

focus 19

| informeel mappen, de wijk schematisch

=FID<EEDC7A;

@E=FID8C
D8GG@E>

I9>EJ;B7DJ; CEIA;;

Schotel-deling

=HE;DJ;JK?D

8KKHJ9ED9?Ü 8KK

IF;;BFB;AA; LE;J87B "
J;D
J?@:IK?JM?II
:?O#FB;A@;I


P7D: P7D:87A@;I ;J9$


F?H7J;
IKFFB C7HAJFB77JI

Dalton-principe. De openbare ruimte als je woonkamer.

software
P;B<8EKMCE ;D

@E=FID<
De AH-bonus Plaatselijke transformatie

FHEIJ?JKJ?; IE<J:HK=I >;B?D= :;7B;D


:;
PM7HJ;
87

Via Turkije.....

8 april 2013

onze focus 20

| informeel mappen, de wijk schematisch

.....fenomenen die reageren of ongepland gekoppelkd worden aan formele gebruiken en plekken in de wijk.

software

Er zijn in de wijk verschillende informele fenomenen te vinden. Fenomenen die nooit zo zijn bedacht of ontworpen....

8 april 2013

onze focus 21

| informeel mappen, de wijk schematisch

8 april 2013

onze focus 22

| informeel mappen, de wijk schematisch Zo wordt er dus echt in de wijk geleefd.......

....en ontstaat er een echte programma van eisen.

8 april 2013

onze focus 23

| informeel mappen, het probleem HARDWARE SOFTWARE

nu

HARDWARE SOFTWARE

SOFTWARE

nu

8 april 2013

onze focus 24

onzevoorstellen enscenario’s 25

| informeel mappen, de oplossing

HARDWARE SOFTWARE

.....met de software van de wijk

integratie van de hardware........

8 april 2013

onze voorstellen 26

| de vier voorstellen 1| verbinden

2| vergroenen

8 april 2013

3| diversifiëren

4| socialiseren

onze voorstellen 27

| verbinden

Zorg ervoor dat er in de wijk meerdere plekken komen die van belang zijn, toegevoegde waarde, om samen te komen. Maak een nieuw netwerk, een nieuwe manier van landeigenaarschap en ontwikkel ongebruikte ruimtes.

1| verbinden

8 april 2013

onze voorstellen 28

| diversifiëren

3| diversifiëren

Zorg ervoor dat er op hele specifieke punten in Kossel II. Plekken waar mensen samenkomen en iets voor elkaar kunnen betekenen.

8 april 2013

onze voorstellen 29

| geef opties 3| diversifiëren

Source: G. Cullen, The concise townscape, 1961

Creëer nieuwe straten, routes en geef de voortuinen verschillende gebruiken.

8 april 2013

onze voorstellen 30

| geef opties Verschillende tuintypologieën. De straten zijn vrij van parkeren geworden in deze optie.

3| diversifiëren

8 april 2013

onze voorstellen 31

| geef opties

3| diversifiëren

Verschillende tuintypologieën. Er is beperkt de mogelijkheid, naar wens, om te parkeren in je voortuin.

8 april 2013

onze voorstellen 32

| verbind en bouw-uit Laat bewoners makkelijker uitbouwen en op-toppen. Of men nu huurt of eigenaar is.

3| diversifiëren

Biedt de mogelijkheid om woningen samen te voegen.

8 april 2013

onze voorstellen 33

| geef het terug.....

Parkeren naar de binnengebieden, zodat ontmoeting aan de voorkant ontstaat.

Parkeren naar de binnengebieden, zodat ontmoeting aan de voorkant ontstaat.

8 april 2013

4| socialiseren

onze voorstellen 34

| maak het van hun.....

Geef ruimte en geef plekken, zodat men de wijk een eigen karakter en identiteit kan geven.

4| socialiseren

8 april 2013

onze voorstellen 35

| moedig interactie aan.......

sociaal buurtnetwerk crowdfunding

digitale interactie, communicatie en idee-ontwikkeling.

4| socialiseren

8 april 2013

onze voorstellen 36

dus concluderend........

descenario’s de volgende drie scenario’s......

37

| gebaseerd op drie variabelen

ontwikkelingsproces, do-it-yourself & wedo-it-together

dominerende waardepatroon, balans in waarde

de economische toekomst. concentratie en specialisatie

8 april 2013

onze voorstellen 38

| scenario 01

•GELDSTROMEN • degene die investeren zijn de bewoners als informeel ondernemers, de formele ondernemers, vastgoed-eigenaren en lokale overheid.

•KANSEN & BEDREIGINGEN • de wijk als spreekwoordelijke speelveld vraagt een andere omgang met ruimte; van sturend naar meer volgend. Organisch en flexibiliteit zijn hierbij het uitgangspunt. Het vereist aandacht om de samenhang en afstemming van initiatieven te waarborgen voor de lange termijn. Sociale cohesie is een aandachtspunt omdat succesvolle groepen delen van de wijk kunnen opeisen.

• VASTGOED • de aard van de ruimte verandert en en verlangt andere ruimtes. Monofunctionaliteit levert problemen op. Het perspectief van aanpasbaar en flexibel in te richten vastgoed is beter. De ruimtevraag voor initiatieven zal kleinschaliger zijn. Ook word er een flexibeler huursystematiek verlangt.

| Organisch Bloemhof | • OPENBARE RUIMTE • de openbare ruimte speelt als ontmoetingsplek en entree van functies gelegen aan een plein of straat een cruciale rol in de ontwikkeling van de wijk en het aantrekken van ondernemers en geldstromen. Straten en pleinen worden gekleurd door de initiatieven die ondernemers en bewoners grenzend aan of op die straten en pleinen nemen. Privaat kapitaal en initiatief zal inrichting en beheer van de openbare ruimte bepalen. In toenemende mate zal de openbare ruimte benut worden voor tijdelijke initiatieven en daarmee steeds meer toegeëigend worden door gelijkgestemden.

8 april 2013

• BELANG~RIJKE SPELERS • bewoners als informeel ondernemers zorgen voor de dynamiek van de wijk door daar hun activiteiten te lokaliseren. Samenwerkingen met de formele ondernemers in een bepaald gebied om er voordeel uit te halen. • de eigenaren van het vastgoed (Woonbron en Particulier) moeten hun aanbod afstemmen op de verschuiving naar een flexibeler in te zetten vastgoed en flexibeler huursystematiek. • de locale overheid dient deze dynamiek in de wijk te beheersen. Dit kunnen zij doen door ondernemers en bewoners te verleiden om hun activiteiten in de wijk te lokaliseren en initiatieven in goede banen te leiden om een goed functionerende wijk te waarborgen.

de scenario’s 39

| scenario 01, referenties

REFERENTIES

Stadsloods Amsterdam. Actief verbinden vraag aanbod leegstand. mijn ZZPlace (www.mijnzzplace.nl), flexibele kantoorruimte met mogelijkheid tot kinderoppas. FOAM Pop in. Bella Macchina. garage voor Italiaanse auto’s, espressobar, delicatessenwinkel en cateringbedrijf in 1. Rotterdam Open Data, Free wifi. Wisselwinkel TrashSwag. Crowdmap voor mensen om oude producten te posten die buiten bij het grofvuil zijn geplaatst.

8 april 2013

de scenario’s 40

| scenario 02

• OPENBARE RUIMTE • in de WDS-wijk zullen veel initiatieven genomen worden door groepen mensen, met name in de publieke ruimte. Denk aan stadslandbouw, speelplekken, markten en specifieke activiteiten.

• GELDSTROMEN • financiering van ontwikkelingen komen steeds vaker van (groepen) burgers, informeel ondernemers en kleine bedrijven. Tevens worden hiervoor ook nieuwe financieringsmodellen gebruikt, zoals ‘crowdfunding’. Ook ‘collaborative sharing’ (delen van goederen) kunnen kosten worden gedeeld.

•VASTGOED • Vastgoed zal steeds meer van tijdelijke en flexibele aard zijn. Deelgebruik van ruimtes zal vaker voorkomen. Er ontstaan coöperatieven als nieuwe gebruiker.

| We-Do-It-Self Bloemhof | • KANSEN & BEDREIGINGEN • De WDS-wijk vraagt een andere omgang met ruimte; van sturend naar meer volgend. Organische ontwikkeling is hierbij het uitgangspunt. Het vereist aandacht om de samenhang en afstemming van initiatieven de waarborgen voor de lange termijn. • er zullen ook initiatieven mislukken. Begrip in de samenleving hiervoor zal moeten groeien. Kennis moet gedeeld worden. • waarborgen van ‘democratuur’. Verschillende groepen mensen zullen initiatief nemen, geleid door enkele personen. Lokale politiek zal tot bloei komen, maar vraagt wel om herpositionering.

8 april 2013

• BELANG~RIJKE SPELERS • individuele en groepen burgers en informele ondernemers zijn de belangrijke spelers. Zij bepalen in toenemende mate de ontwikkeling en toekomst van de Bloemhof. Ze werken samen om te voorzien in de eigen en gedeelde behoeften of om ondersteuning te bieden aan diegenen die dat nodig hebben. • partijen met programma bepalen in toenemende mate de ontwikkeling van vastgoed. Waar vastgoed-eigenaren tijdelijk gebruik faciliteren en flexibele huurovereenkomsten aangaan, kunnen groepen burgers en informeel ondernemers hun activiteiten lokaliseren. Eventueel kopen ze (gezamenlijk) zelf vastgoed op voor hun initiatieven.

de scenario’s 41

| scenario 02, referenties REFERENTIES Grunneger Power, in coöperatief een eigen energiebedrijf opzetten. Lazuurmarkt. Klanten, boeren, bakker en winkelier zijn eigenaar. Brixton Village. Pluricultureel ‘crowd’-initiatief om de bestaande vastgoed in stand te houden en nieuwe waardevolle functie te geven. De ‘Afbouw-woning’. DIY-wonen. Woon-carrière maken in je uitbreidbare woning. https://nextdoor.com sociaal netwerk voor de wijk om gezamenlijk projecten op te zetten en uit te voeren. Gezamenlijke beveiliging regelen, in de buurt de babysitter vinden of iemand die je pakketje ontvangt. http://www.voorjebuurt.nl crowdfunding voor buurtinitiatieven http://www.buurbook.nl praat mee over plannen in je buurt en verbeter de leefbaarheid http://www.thuisafgehaald.nl. maakt het mogelijk om maaltijden te delen met mensen bij jou in de buurt. http://www.snappcar.nl/auto-huren-in-rotterdam. Verhuur je eigen auto aan je buren en deel in de kosten.

8 april 2013

de scenario’s 42

| scenario 03 • VASTGOED • Toenemende leegstand van vastgoed en ongewenst bezit van huurwoningen. Mismatch in gebruik van vastgoed. Transformatie en/of samenvoegen van gebouwen/woningen zijn mogelijke oplossingen. Eventueel sloop. Waar kavels leegkomen zijn kansen voor groen en/of parkeermogelijkheden.

• GELDSTROMEN • Ondernemers, bewoners en vastgoedeigenaren zijn de investerende krachten in dit scenario. De lokale overheid heeft weinig middelen die vooral besteed zullen worden aan noodzakelijke sociale uitgaven. Zij kan wel een rol spelen in het opzetten van gebiedsfondsen ter bekostiging van gemeenschappelijke maatregelen en eventueel sloop.

• OPENBARE RUIMTE • Door leegstand en verwaarlozing van vastgoed zal de openbare ruimte een troosteloze uitstraling krijgen. Dit kan een verder negatief effect hebben op het functioneren van de wijk met meer leegstand en verwaarlozing als gevolg.

| Nieuw Bloemhof | •BELANG~RIJKE SPELERS • Ondernemers en bewoners kunnen bijdragen aan vitaliteit en leefbaarheid in de wijk door zich te vestigen en activiteiten te ontplooien. Er zal een sterke ‘What’s in it for me?’-mentaliteit heersen. • Eigenaren van vastgoed zijn aanzet voor grootschalig onderhoud van hun panden en zorgen dat het pand in gebruik is. Ze moeten andere verleiden om huurder te worden en te blijven. Huurprijsverlagingen en onrendabele verbouwingen kunnen dan nodig zijn. • De lokale overheid als publieke dienst in faciliterende rol kunnen werken aan een gemeenschappelijke strategie voor transformatie van de wijk om zo mee te kunnen bewegen. Bemiddeling bij sloop maakt hier onderdeel van uit.

8 april 2013

• KANSEN & BEDREIGINGEN • Uitdaging om de nieuwe werkelijkheid te begrijpen en te accepteren. Verliezen te accepteren. • inhoudelijk zal het op peil houden van het voorzieningenniveau en de leefbaarheid van de wijk veel aandacht vergen.

de scenario’s 43

| Find Us On The Web

software

...en uiteraard is er over ons meer te vinden op het web

8 april 2013

einde 44

de Aanbevelingen

8 april 2013 Atelier Rijksbouwmeester | Rijksgebouwendienst | Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 45

Link Bloemhof aan de rest van de stad Software: Bloemhof is nu aardig geïsoleerd in de stad. Hoe meer naar de kern (Kossel II) des te verder het staat van de rest van Rotterdam. Kossel biedt de stad niet veel om hier te zijn. Laat softe waarden van Bloemhof (informeel) een interessante plek maken. Hardware: Qua bebouwing is Kossel II een eiland en kent weinig cohesie met de rest van de omringende bebouwing, uitstraling en diversiteit. Zet in op deze elementen en zorg voor 'Link' met omringende bebouwing. Versterk de economische positie van Bloemhof Software: Het mono-functionele karakter (woongebied) zorgt voor weinig diversiteit en aantrekkelijkheid van de omgeving. Laat bewoners de ruimte 'customizen'. Hoe meer invulling de bewoners kunnen geven aan hun woonomgeving, des te meer ze betrokken zullen zijn. Privaat kapitaal en initiatief zal inrichting en beheer van de openbare ruimte bepalen. Hardware: Door ingreep in de bebouwde, maar ook onbebouwde, ruimten, zal waardestijging, en daaraan gerelateerde kwaliteitsstijging, worden gerealiseerd. Gedacht kan worden aan verbreding, vergroting, koppeling van woningen. Creëer Bloemhof BV, een coöperatief. Door Bloemhof te zien en daardoor te runnen als een bedrijf, zijn zaken als SWOT analyse, missie, visie, business-plan e.d. op te stellen. Deze zakelijke blik zorgt voor betrokken actoren voor een eenduidige gedachtengang en doel. Managers van deze BV staan met beide voeten in de wijk. Inspraak, participatie, klankbord en communicatie zijn centrale onderwerpen van Bloemhof BV. 46