De kracht van de HEG-netwerken. Vrouwen tegen huiselijk en eergerelateerd geweld

FORUM – Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Postbus 201 3500 AE Utrecht T (030) 2974 321

De kracht van de HEG-netwerken

www.forum.nl

Vrouwen tegen huiselijk en eergerelateerd geweld

De kracht van de HEG-netwerken Vrouwen tegen huiselijk en eergerelateerd geweld

3

4

Inhoud Voorwo0rd Nurcan Yıldırım, vrouwennetwerken HEG

7

Inleiding Van visie naar missie

9

De visie taboes doorbreken en verandering van binnenuit aanjagen

12

Wapenfeiten van de HEG-netwerken

20

Van Visie..... naar Missie

22

De missie werken aan structurele bewustwording, empowerment, samenwerking en expertise

24

Routekaart voor de komende jaren

26

Contactadressen HEG-vrouwennetwerken

29

Colofon

30

5

6

Voorwoord Wij zijn drie generaties migrantenvrouwen die oorspronkelijk uit diverse delen van Turkije komen. Vrouwen met verschillende etnische achtergronden, een eigen identiteit en een eigen leven in Nederland. Eén zaak bindt ons, en dat is dat we samen een vuist willen maken tegen ‘eergerelateerd geweld’. Daarom hebben we ons in 2005 georganiseerd in de vrouwennetwerken Huiselijk en Eergerelateerd Geweld (HEG). Door hard te werken, door te zetten en anderen te overtuigen, hebben we stapje voor stapje vooruitgang geboekt. De strijd om gelijke behandeling en rechten voor alle vrouwen in de wereld hebben wij in Nederland gevoerd door onze stem te laten horen en onze daadkracht te laten zien. Het geweld waar vrouwen mee geconfronteerd worden hebben we op de politieke en maatschappelijke agenda gezet. We strijden samen met andere vrouwen – ongeacht hun religieuze en culturele achtergrond – tegen eergerelateerd geweld. We willen dit geweld uit ons leven bannen door intensief samen te werken met overheidsinstellingen, maatschappelijke organisaties, migrantenorganisaties en justitiële instellingen. Waar ook ter wereld is vreedzaam samenleven niet mogelijk zonder de bundeling van vrouwen en hun kracht. Op deze lange marathon hebben velen van ons zich dagelijks en belangeloos ingezet. Wij willen een ieder hartelijk danken voor hun aanmoediging en hun steun. Maar we zijn er nog niet! De vrouwennetwerken HEG zullen doorgaan met hun edelmoedige strijd.

Nurcan Yıldırım, vrouwennetwerken HEG 7

Eergerelateerd geweld ‘Eergerelateerd geweld’ is elke vorm van geestelijk en lichamelijk geweld, gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw, en daarmee van zijn of haar familie, waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Deze definitie verving in 2005, in opdracht van het Ministerie van Justitie, de eerdere term ‘eerwraak’ . Die verwijst te beperkt naar het doden van meestal meisjes en vrouwen vanwege (dreiging van) schending van de seksuele eer.

8

Inleiding

Van visie naar missie Naar aanleiding van diverse geweldsdelicten die te maken hadden met ‘eergerelateerd geweld’ is in 2006 het eerste netwerk Huiselijk en Eergerelateerd Geweld (HEG) ontstaan. Dit netwerk is opgestart in Arnhem. Deventer, Almelo en Enschede volgden spoedig daarna. De vier lokale HEG-netwerken die momenteel actief zijn bestaan uit vrouwen die nauw verwant zijn met het onderwerp. Ze zien het als hun taak om huiselijk en eergerelateerd geweld terug te dringen door het bespreekbaar te maken met hun achterban en professionele organisaties erbij te betrekken. Verder vervullen zij een brugfunctie tussen (potentiële) slachtoffers en instanties. De HEG-vrouwennetwerken strijden tegen alle vormen van geweld. In het bijzonder tegen vormen van geweld die vanuit een ‘culturele traditie’ gelegitimeerd worden. Tradities die de gelijkheid tussen mannen en vrouwen ontkennen. In de hedendaagse samenleving is immers geen plaats voor erecodes die tot geweld aanzetten en zo de morele vooruitgang blokkeren.

Hoog op de agenda De afgelopen jaren hebben de HEG-netwerken in de gemeenten Arnhem, Almelo, Deventer en

Enschede hun nek uitgestoken om dit heikele en gecompliceerde onderwerp bespreekbaar te maken en een bewustwordingsproces op gang te brengen. Zowel in de eigen, veelal TurksKoerdische gemeenschap als in de Armeense en Syrisch-orthodoxe bevolkingsgroepen. Maar ook hebben ze hun stem laten horen bij tal van betrokken organisaties: overheids- en maatschappelijke instellingen, politie, justitie en de landelijke en de lokale politiek. Mede dankzij de HEG-netwerken is het onderwerp huiselijk en eergerelateerd geweld hoog op de politieke en bestuurlijke agenda gekomen en zijn er in 9

gemeenten convenanten afgesloten tussen bestuurders, professionals en migrantenorganisaties.

Perspectief van slachtoffers Volgens cijfers van het Openbaar Ministerie zijn in 2008 en 2009 in Nederland 26 vrouwen vermoord als gevolg van een vorm van eergerelateerd geweld. Het blijft de komende jaren dan ook zaak om te zoeken naar instrumenten die eergerelateerd geweld kunnen terugdringen in Nederland. In die zoektocht moeten niet alleen professionals een rol krijgen. Het perspectief van de slachtoffers moet daar nadrukkelijk bij worden betrokken: vrouwen en meisjes, maar ook homoseksuele jongens en mannen. Het voornoemde geweld vindt plaats binnen bepaalde gemeenschappen. Dáár ligt dan ook de focus om het tegen te gaan. Lokale gemeenschappen moeten een mentaliteitsslag maken. Ze moeten werken aan een maatschappelijke orde waarin geen plaats is voor achterhaalde erecodes. Maar het wel over een probleem dat zich in Nederland voordoet en dat in gezamenlijkheid en op basis van gelijkwaardigheid moet worden aangepakt. De HEG-netwerken willen daaraan een duurzame bijdrage leveren. Zij zien zichzelf als aanjagers van verandering en als de brug tussen lokale gemeenschappen, bestuurders en professionals. 10

Opbouw brochure In het eerste deel van deze brochure, De visie van de HEG-vrouwennetwerken, geven ze een beeld van zichzelf. Wat is de visie van deze vrijwilligers die de moed hebben om in beweging te komen en te ijveren voor preventieve maatregelen? Niet zozeer vanwege de urgentie van het onderwerp, maar vooral vanwege hun betrokkenheid en solidariteit met de slachtoffers van huiselijk en eergerelateerd geweld. En wat hebben ze in de afgelopen jaren bereikt? In het tweede deel, De missie van de HEG-vrouwennetwerken, wordt een routekaart geschetst. Het Meerjaren Kader Programma ‘Aan de goede kant van de eer’ van de landelijke overheid, waarbinnen de HEG-netwerken actief waren, is eind 2010 afgerond. De Tweede Kamer wil dat de capaciteit in de opvanghuizen van slachtoffers van eergerelateerd geweld wordt vergroot. Ook moet de weerbaarheid van potentiële slachtoffers verder worden ontwikkeld. De voorstellen van de landelijke politiek sluiten aan bij de missie van de HEG-netwerken: zij willen in de komende jaren hun netwerken vergroten, de bewustwording en deskundigheid in eigen kring uitbreiden en de samenwerking met bestuurders en professionals verder operationaliseren.

11

De visie: taboes doorbreken en verandering van binnenuit aanjagen “Waar praat je over? Huiselijk en eergerelateerd geweld komt bij ons niet voor!” De HEG-netwerken in Arnhem, Almelo, Deventer en Enschede stuitten in de afgelopen jaren bij veel mannen en vrouwen in eigen kring op een verdedigingsmechanisme. “Maar ik zie mijn hele leven al blauwe ogen om me heen”, zegt Bircan van het HEG-netwerk in Arnhem. “Geweld – zowel mentaal als fysiek – maar ook discriminatie van vrouwen, kinderen en homoseksuelen wordt normaal gevonden, terwijl dat niet normaal is.”

Geweld kan niet worden gerelateerd aan een bepaalde cultuur of traditie. Geweld is een universeel verschijnsel en kent geen kleur, taal of grens. Maar er zijn wel specifieke culturele uitingsvormen van geweld. Ayşen van het HEG-netwerk in Enschede benadrukt dat menigeen er zich nauwelijks van bewust is dat de normen en waarden die hun leven bepalen voor een belangrijk deel door de omgeving worden opgelegd. “Het zijn codes die ontleend zijn aan tradities en culturen.” 12

Kuisheid en fatsoen Huiselijke geweld gaat over macht en onmacht. Eergerelateerd geweld komt voort uit schaamte, uit overmatige bezorgdheid voor dochters, zusters of echtgenoten. Of uit sociale druk uit de omgeving om de familieeer te zuiveren. Eergerelateerd geweld is verbonden met de wij-cultuur. “Dat mag je ons, het collectief, niet aandoen.” Dat heeft veelal betrekking op gedrag van vrouwen en meisjes dat als onkuis, als onfatsoenlijk wordt

aangemerkt. Roddelen, scheiden of schending van de seksuele eer wordt als onacceptabel beschouwd. Het is aan mannen en jongens om er voor te zorgen dat vrouwen en meisjes zich moreel acceptabel gedragen zodat de eer van de familie onaangetast blijft. Dit concept van kuisheid en fatsoen is tot op de dag vandaag alomtegenwoordig en beperkt met name vrouwen en meisjes in hun denken en handelen – ook in Nederland. Tweede generatie migranten vragen eerder hulp als ze met

uit een andere cultuur komen. “En ze zijn maar mondjesmaat bereid de traditionele erecodes van hun cultuur ter discussie te stellen.”

Doorbreken van patronen De cultuur in Nederland inzake eer is sterk veranderd in de afgelopen vijftig jaar. Afwijking van de dominante norm wordt – binnen grenzen – meer geaccepteerd dan vroeger. In landen van herkomst zijn opvattingen en tradities eveneens verder ontwikkeld en gemoderniseerd. Het is essentieel dat ook binnen

Meral Doğmuş namens alle HEG-vrouwen “ De HEG-netwerken leveren een belangrijke bijdrage aan de integratie. Want de integratie van de vrouw is pas geslaagd als ze verlost is van het geweld, de begrippen en de grenzen die om haar heen zijn gevormd om de macht van mannen te behouden. Integratie is pas mogelijk als alle vrouwen elkaar steunen op dit punt en hun kinderen met dit bewustzijn opvoeden.”

huiselijk en eergerelateerd in aanraking komen dan hun ouders, zegt Herman Holmaat, sectordirecteur gezondheid van ROC Aventus in Deventer. Tegelijkertijd ziet hij dat ze er zich – juist ook op school – sterk op voorstaan dat ze

migrantengemeenschappen in Nederland wordt nagegaan hoe de sociale druk op individuen, veelal vrouwen, kan worden verminderd. Sociale beschadiging van mensen in de vorm van roddel, afwijzing of isolement liggen vaak 13

ten grondslag aan eergerelateerd geweld. De HEG-netwerken zien voor zichzelf een belangrijke rol weggelegd in het doorbreken van die patronen. Het eigen maken van culturele codes geldt zowel voor mannen als voor vrouwen. Mannen bepalen niet alleen de levens van vrouwen en meisjes. Vrouwen bepalen ook de levens van elkaar en van hun dochters en zonen. Ze nemen elkaar – op grond van de dominante normstellingen – de maat en bekritiseren elkaar. Door roddel en achterklap is het voor veel meisjes en vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk of eergerelateerd geweld extra moeilijk om er over te praten. Ze zijn als de dood dat ze over de tong gaan, zegt Bircan van het HEG-netwerk in Arnhem: “Ik denk dat die strenge sociale controle mede verband houdt met het feit dat wij in het buitenland leven. Omdat we een minderheid zijn, wordt strenger aan de tradities vastgehouden.”

Moed en doorzettingsvermogen “Het is de hoogste tijd dat vrouwen zelf gaan nadenken en beslissen welke waarden en normen ze wel accepteren en welke niet.” Dat betekent dat taboes doorbroken moeten worden en standpunten moeten worden ingenomen. Dat vraagt om moed en doorzettingsvermogen. “Wie aan de kant blijft staan is mede verantwoordelijk voor het geweld tegen vrouwen en meisjes – zowel mentaal als fysiek”, meent Şule van het netwerk in Deventer. 14

De HEG-netwerken zien zichzelf als aanjagers van de noodzakelijke mentaliteitsverandering. Bewust is ervoor gekozen mannen niet alleen als daders en vrouwen niet alleen als slachtoffers van huiselijk en eergerelateerd geweld te zien. Daarom hebben ze in de afgelopen jaren in koffiehuizen handtekeningenacties gehouden om mannen met de geweldsproblematiek te confronteren. En ze tot actie en solidariteit aan te zetten. De vrouwen van de netwerken hebben flyers uitgedeeld en er zijn stedelijke samenwerkingsconvenanten inzake de aanpak van huiselijk en eergerelateerd geweld ondertekend. Ze hebben deelgenomen aan conferenties en debatten en de aandacht van de media getrokken.

Vrouwen hebben spilfunctie Een belangrijk deel van de activiteiten is gericht op de bewustwording en persoonlijke ontwikkeling van vrouwen uit de de HEGnetwerken zelf. Dankzij trainingen en themabijeenkomsten hebben de deelnemende vrouwen de afgelopen jaren inzicht verworven in wat huiselijk en eergerelateerd geweld inhoudt. Maar ook wat hun eigen rol daarin is. Dat ook zij – bewust of onbewust – bijvoorbeeld een vrouw die geweld meemaakt daar soms zelf verantwoordelijk voor houden. De HEG-vrouwen zijn weerbaarder geworden. Ze zijn deskundiger geworden en hebben vaardigheden ontwikkeld om de problematiek zowel in de eigen kring als daarbuiten aan

15

te kaarten. Nuray van het HEG-netwerk in Deventer zegt dat ze nu veel beter in de gaten heeft hoe geweld werkt. “En dat ik mede zelf bepaal hoe ik behandeld wil worden.” Anderen onderstrepen dat hun eigenwaarde en zelfvertrouwen door de weerbaarheidtrainingen is toegenomen. Safiye, eveneens van het HEG-netwerk in Deventer: “Ik laat, uit angst dat er anders over me wordt geroddeld, me niet meer voorschrijven hoe mijn kinderen zich moeten gedragen.” De HEG-netwerken leveren een belangrijke bijdrage aan de integratie, meent Meral van het netwerk in Enschede. “De integratie van vrouwen is pas echt geslaagd als ze verlost zijn van geweld, de begrippen en de grenzen die om vrouwen heen zijn gevormd om de macht van mannen te behouden. Integratie is pas mogelijk als alle vrouwen elkaar steunen op dit punt en hun kinderen met dit bewustzijn opvoeden.” Voor een succesvolle integratie is het van belang, benadrukt ook Nurcan, coördinator van de HEG-netwerken, dat alle vrouwen in Nederland, ongeacht hun achtergrond, de handen ineen slaan.

Door culturele barrières breken Ook om een andere reden is de rol van de HEG-netwerken cruciaal voor de aanpak van huiselijk en eergerelateerd geweld in Nederland. De term eergerelateerd geweld werkt stigmatiserend en maakt niet-Westerse allochtonen kwetsbaar. Ze worden geasso16

cieerd met achterlijke gebruiken uit tribale culturen terwijl eer voor hun samenhangt met respect en erkenning van menselijke waardigheid. Dat verklaart deels hun defensieve houding. De HEG-netwerken zijn in staat om door de muren van hun eigen culturen heen te breken. Ze zijn ervaringsdeskundigen en tegelijkertijd aanjagers van verandering. Hun verhaal werkt hooguit weerstand op in eigen kring, maar het stigmatiseert minderheidsgroeperingen niet. Zij vertegenwoordigen niet de zogeheten “witte bril”. Het verdwijnen van traditionele gebruiken zoals eergerelateerd geweld is vaak niet het gevolg van nieuwe morele argumenten, maar van veranderende maatschappelijke argumenten. De sociale factoren – zowel in Nederland als in de landen van herkomst – achter morele vooruitgang zijn het idee van menselijke gelijkwaardigheid. De gelijkheid van ieder individu, man of vrouw, waarvoor de HEG-netwerken zich inzetten. Door die nieuwe inzichten en de kennis die de HEG-netwerken zich eigen hebben gemaakt in de afgelopen jaren, fungeren de betrokken vrouwen als rolmodellen in de lokale gemeenschappen. Zij zijn moeder, dochter, echtgenote schoondochter en oma. Zij voeden de volgende generaties op en geven veranderende waarden en normen door. Alleen al door het nieuwe perspectief op huiselijk en eergerelateerd geweld in de eigen kring aan

de orde te stellen, werden in de afgelopen jaren duizenden mensen bereikt en aan het denken gezet.

Coming out Het is die combinatie van eigen kracht, betrokkenheid en authenticiteit van de HEG-netwerken die Bart van Eethen raakte en inspireerde. Van 2006 en 2010 was hij wethouder in Arnhem.

meester erbij. Dat vergroot de legitimiteit van de strijd van deze vrouwen. En het krikt hun aanzien op – zowel in de eigen gemeenschap als onder lokale bestuurders en professionals.” Ook politiecommissarissen, wijkagenten en anderen zouden volgens hem vaker acte de presence moeten geven bij activiteiten van de HEG-netwerken. “Hun aanwezigheid straalt gezag uit.“

Jon Hermans-Vloedbeld Burgermeester Jon Hermans-Vloedbeld van Almelo is de eerste ambassadeur van de HEG-vrouwennetwerken. “Cultuurbepaald gedrag is moeilijk te beïnvloeden en te veranderen. Er kunnen bestuurlijke instrumenten worden ingezet voor de bestrijding van geweld, maar echte verandering moet tot stand komen in de gemeenschappen zelf. Door taboes te doorbreken. Die processen moeten worden ondersteund.”

“Deze vrouwen durven over dit heikele onderwerp te spreken en andere vrouwen tot een coming out te bewegen.” Uit respect voor die moedige houding fungeerde de Arnhemse wethouder als hun boegbeeld. “Vaak haalde ik bij belangrijke bijeenkomsten ook de burger-

Ambassadeur Het is een rol die de burgermeester van Almelo, Jon Hermans-Vloedbeld, nu officieel vervult. Zij is, op grond van haar bestuurlijke betrokkenheid bij het onderwerp, aangetrokken als de eerste ambassadeur van de HEG-netwerken in 17

Nederland. Zij meent, zonder mannen tekort te willen doen, dat fundamentele veranderingen vaak door Hülya vrouwen in gang worden gezet. “Ook in de bestrijding van eergerelateerd geweld zijn het de vrouwen die als eerste opstaan en kleur bekennen.” Volgens haar is cultuurbepaald gedrag moeilijk te

Geen vertrouwen in politie en opvang Meral werd vier jaar geleden actief binnen het HEG-netwerk. Op basis van een enquête die de groep onder tweehonderd vrouwen van Turkse afkomst in enkele steden hield waarin de HEG-netwerken actief zijn, werd

Nurcan Yıldırım

Nurcan Yıldırım, coördinator van de HEG-vrouwennetwerken: “Het is van essentieel belang dat de thema’s die dat de HEG-netwerken inbrengen serieus worden genomen. Maar ze moeten niet worden overgenomen door professionals en bestuurders. Effectieve samenwerking ontstaat door alle schakels in de aanpak van huiselijk en eergerelateerd geweld aaneen te rijgen. De HEG-netwerken vormen een cruciale onderdeel van die ketting.”

beïnvloeden en te veranderen. “Er kunnen bestuurlijke instrumenten worden ingezet voor de bestrijding van geweld, zei ze op de HEG-conferentie Bewust omgaan met samenwerking in maart 2011 in Almelo, “maar echte verandering moet tot stand komen in de gemeenschappen zelf. Door taboes te doorbreken. Die processen moeten worden ondersteund.” 18

haar duidelijk dat geweld tegen vrouwen veel vaker voorkomt dan ze dacht. Maar liefst 99 procent van de geënquêteerden gaf aan geweld te hebben meegemaakt maar er niet over durfden te praten. Ze zeiden bovendien dat ze geen vertrouwen hadden in de politie en de vrouwenopvang. Dat is ook de ervaring van Hülya van het HEG-netwerk in Almelo. In deze stad werden

in 2003 en 2007 eremoorden gepleegd. “Veel vrouwen durven, uit angst dat ze worden vermoord, niet te vertellen dat ze slachtoffer zijn van huiselijk en/of eergerelateerd geweld. Laat staan dat ze een oplossing zoeken.” Bovendien hebben veel vrouwen het idee dat de politie toch pas komt als de moord al is gepleegd. Dat is de belangrijkste reden dat de HEG-netwerken zichzelf ook positioneren als de spreekwoordelijke brug. Zij verbinden personen in de lokale gemeenschappen die met geweld in aanraking komen of kunnen komen met organisaties en instanties die hulp en zorg verlenen, met professionals en bestuurders.

Signaleren is een kunst Ria Biesemaat, contactpersoon eergerelateerd geweld bij de regiopolitie Twente, benadrukt dat het herkennen en signaleren van de problemen die ten grondslag liggen aan eergerelateerd geweld uiterst belangrijk is. Kennis van zaken hierover is onontbeerlijk. Aan het verwerven van die expertise is de afgelopen jaren hard gewerkt bij de regiopolitie Twente. “Maar politie, maatschappelijk werk en scholen kunnen het probleem niet alleen oplossen. Daarvoor is samenwerking nodig met zelforganisaties, waaronder de HEG-netwerken.” Het is voor een Nederlandse agent nu eenmaal lastig te begrijpen dat de familiebanden en de eer in sommige culturen belangrijker zijn dan wat dan ook. Dat zit gewoon niet in de Nederlandse cultuur, is ook de ervaring van Annemarie Broersma, teamchef recherche

politie IJsselland. In de afgelopen jaren zijn in de IJssellandregio zeventig tot tachtig zaken door de politie behandeld die in verband werden gebracht met eergerelateerd geweld. In één geval is tot vervolging overgegaan. “Elke casus is net weer even anders”, zegt Broersma. Dat betekent volgens haar dat de politie inzake huiselijk en eergerelateerd geweld heel veel expertise nodig heeft, ook die van de HEG-vrouwen.

Niet alleen professionals Een succesvol veranderingsproces is mede afhankelijk van persoonlijke betrokkenheid, benadrukt ook oud-wethouder Van Eethen. Als hij één tip aan de HEG-netwerken mag geven: “Laat je niet aan de kant zetten.” Het institutionaliseren van problemen is een Nederlands cultuuraspect, meent hij, waarvoor de HEGnetwerken beducht moeten zijn. “Wij professionaliseren in onze samenleving graag en veel. Professionals weten wat goed is en wat er moet gebeuren waardoor probleemhouders worden gehospitaliseerd en overruled.” Ook Zeki Arslan, programmamanager Participatie (Onderwijs, Arbeid en Maatschappelijke Ondersteuning) bij FORUM heeft een duidelijke opdracht aan mensen met een zogeheten ‘witte professionele bril’: “Wetenschappers, hulpverleners en bestuurders zullen de maatregelen om eergerelateerd geweld aan te pakken met de doelgroepen moeten afstemmen. Hun ervaringen moeten een plaats krijgen in de samenwerking.” 19

Wapenfeiten - Media-aandacht Het creëren van draagvlak in de van origine Turks-Koerdische gemeenschap in Nederland door middel van handtekeningenacties tegen eergerelateerd geweld. Zo werden er in 2006 en 2007 ruim 10 duizend handtekeningen verzameld en aangeboden aan de landelijke politiek in Nieuwspoort in Den Haag. Hierover werd door het toenmalige actualiteitenprogramma NOVA uitgebreid bericht. - 15.000 flyers De HEG-netwerken besteden ieder jaar op 8 maart, de internationale vrouwendag, aandacht aan eergerelateerd geweld. Inmiddels zijn tijdens die actiedagen ruim 15 duizend flyers over deze problematiek verspreid. - Rozen in de Rijn In Arnhem is een omvangrijke bijeenkomst gehouden om eergerelateerd geweld bespreekbaar te maken. Op deze dag hebben de HEG-vrouwen rozen in de Rijn gegooid. Dat leverde de nodige aandacht van de media op. - Ook mannen! Bovendien hebben in december 2008 in Arnhem 117 mannen van Turks-Koerdische origine (vertegenwoordigers van uiteenlopende stromingen) op instigatie van de HEG-netwerken een convenant ondertekend om gezamenlijk de 20

van de HEG-netwerken strijd tegen huiselijk en eergerelateerd geweld aan te binden. Ook dit heeft aandacht gekregen bij NOVA. Daarna zijn er regelmatig bijeenkomsten gehouden waaraan zowel mannen als vrouwen uit de doelgroep waren vertegenwoordigd. - Conferentie In Deventer is in 2010 samen met de wethouder een conferentie gehouden om de aandacht te richten op de problematiek van huiselijk en eergerelateerd geweld. Dat heeft geleid tot een structurele ondersteuning door de gemeente Deventer van het lokale HEG-netwerk en tot samenwerking met andere organisaties in de gemeente Deventer.

deskundigheidsbevordering en empowerment van de HEG-vrouwen. Er zijn bijeenkomsten georganiseerd, trainingsweekeinden gehouden en er heeft een studiereis plaatsgevonden naar Zuid- en OostTurkije. In al deze activiteiten leverden specialisten uit Turkije een inhoudelijke bijdrage. Verder voeren de HEG-netwerken overleg met organisaties in Turkije (bijvoorbeeld KAMER uit Diyarbakır) om van hun werkwijze en ervaringen te leren. Dit maakt onderdeel uit van de deskundigheidsbevordering en professionalisering van de HEG-netwerken. Deze samenwerking heeft verder tot doel om handreikingen te krijgen over hoe de HEG-netwerken het beste naar buiten kunnen treden om de problematiek bespreekbaar te maken.

- Convenanten In de gemeenten Arnhem en Deventer zijn inmiddels lokale convenanten ondertekend tussen professionals, bestuurders en migrantenorganisaties om gezamenlijk huiselijk en eergerelateerd geweld aan te pakken. De plaatselijke HEG-netwerken maken deel uit van die gemeentelijke ketens.

- Uitbreiding De HEG-vrouwen richten zich voor bewustwording en samenwerking in de aanpak van huiselijk en eergerelateerd geweld ook op de Syrische orthodoxe en Armeense gemeenschappen in Nederland.

- Ambassadeur De burgermeester van Almelo treedt sinds maart 2011 op als ambassadeur van alle HEG-netwerken. - Internationaal De HEG-netwerken hebben op nationaal en internationaal niveau gewerkt aan

- Expertise De HEG-vrouwen zijn op grond van hun expertise niet meer weg te denken bij landelijke bijeenkomsten over huiselijk en eergerelateerd geweld. Ze worden regelmatig gevraagd een bijdrage te leveren op congressen en tijdens debatten. 21

Van Visie.....

22

Van projectmatige na samenwerking tussen HEG-vrouwennetwer en professionals

naar Missie ar structurele de ken en bestuurders 23

De missie: werken aan structurele bewustwording, empowerment, samenwerking en expertise Het vroegtijdig betrekken van migrantenorganisaties bij de opzet en ontwikkeling van de aanpak van eergerelateerd geweld is essentieel voor het draagvlak voor de aanpak. Dat is één van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek Met Samenwerking aan het werk dat door het onderzoeksbureau Research en Beleid in 2010 in opdracht van het ministerie voor Wonen, Wijken en Integratie werd uitgevoerd. In het kader van het Meerjaren Kaderprogramma Aan de goede kant van de eer is in verschillende steden in Nederland in de afgelopen jaren gewerkt aan een samenwerking tussen migrantenorganisaties, lokaal bestuur en professionele instanties. Welke inzichten en ervaringen die daarbij zijn opgedaan, zijn relevant om mee te nemen voor de toekomst?

24

In het onderzoek wordt benadrukt dat er geen blauwdruk bestaat van een vruchtbare samenwerking. Iedere situatie is anders en behoeft maatwerk.Maar er zijn wel enkele algemene aandachtspunten:

1. B  elangrijk is dat participerende migrantenorganisaties blijven uitgaan van de eigen kracht en zich niet laten verleiden om gaten te vullen die andere organisaties laten vallen. De kracht van migrantenorganisaties is juist dat zij dicht bij de doelgroep staan. Zij leggen daar gemakkelijk contacten, hebben kennis van de doelgroep en de knelpunten die in de doelgroep worden ervaren. En ze spreken de taal. 2. H  oe deskundig ook, migrantenorganisaties zijn geen professionals en moeten dat ook niet worden. Taken en rollen moeten goed worden afgebakend. 3. H  et is nuttig kritisch te blijven kijken naar het eigen functioneren en verbeterpunten aan te pakken. In gesprekken uiten migrantenorganisaties wel veel kritiek op professionele organisaties, maar zelfkritiek en eigen tekortkomingen komen veel minder naar voren. Daardoor worden kansen op ontwikkeling gemist.

Werken aan structuur Bovenstaande aandachtspunten van Research en Beleid sluiten naadloos aan bij de missie van de HEG-netwerken. Wil hun inzet zich als een olievlek kunnen verspreiden, dan wordt het tijd om van een projectmatige naar een structurele samenwerking over te stappen tussen de HEG-netwerken, bestuurders en professionals. Zij willen hun kennis en kunde op basis van gelijkwaardigheid delen met de overheid en maatschappelijke instellingen. Het is daarom van cruciaal belang dat de HEGnetwerken de gelegenheid krijgen om zich verder te ontwikkelen in de komende jaren. Ze hebben blijvende financiële en mentale ondersteuning nodig – zowel van de nationale als van de lokale overheid – om hun kennis en kunde te verdiepen en te verbreden. Door aan hun eigen profiel te werken, worden ze zichtbaarder in de steden. Alleen op die manier kunnen ze hun rol als aanjager van verandering en brug tussen lokale gemeenschappen en bestuurders en professionals succesvol vorm geven.

4. D  e samenwerkingspartners doen er goed aan migrantenorganisaties vroegtijdig bij de aanpak te betrekken en gebruik te maken van hun kracht en deskundigheid, met oog voor de onderscheiden rollen. Contacten moeten zich niet beperken tot projecten. Er moet worden geïnvesteerd in structurele, duurzame relaties. 25 19

Routekaart voor de Om huiselijk en eergerelateerd geweld een halt toe te roepen hebben de HEG-vrouwen een routekaart ontwikkeld met stappen die moeten worden ondernomen.

Fase 1: bewustwording van potentiële slachtoffers De HEG-netwerken willen de komende jaren een intensieve en waar nodig leidende rol vervullen in het bewustwordingsproces bij potentiële slachtoffers van eergerelateerd geweld. Daarbij richten zij zich voornamelijk op vrouwen en jongeren. Zij willen middels voorlichting aan migrantenorganisaties, onderwijsinstellingen, vrouwen- en jongerenorganisaties een bijdrage leveren aan het doorbreken van patronen rondom achterhaalde erecodes.

Fase 2: empowerment van potentiële slachtoffers De angst geconfronteerd te worden met vormen van eergerelateerd geweld verlamt potentiële slachtoffers. De HEG-netwerken willen potentiële slachtoffers empoweren en daarmee de weerbaarheid van de doelgroepen vergroten. Deze empowerment richt zich op deskundig-

26

heidsbevordering, weerbaarheidtrainingen en communicatieve vaardigheden. De HEG-netwerken werken intensief samen met gespecialiseerde organisaties die op bovengenoemde onderdelen hun sporen hebben verdiend.

Fase 3: versterken van samenwerking met overheden, maatschappelijke organisaties en justitiële instellingen. De HEG-netwerken zijn zich er van bewust dat samenwerking met overheidsinstellingen, justitiële instanties1, onderwijs- en welzijnsorganisaties een belangrijke factor is in de aanpak van eergerelateerd geweld. De praktijk wijst echter uit dat de HEG-netwerken vaak op een laat moment worden gevraagd om met genoemde instellingen samen te werken. De HEG-netwerken vinden het van belang dat zij als gelijkwaardige partner worden behandeld en vroegtijdig bij plannen worden betrokken.

komende jaren Fase 4: bewustwording en expertisebevordering bij professionele instellingen Potentiële slachtoffers melden zich nog maar zelden bij een hulpverleningsinstantie of de politie. De HEG-netwerken vinden het van belang dat ook deze organisaties extra inspanningen leveren om adequater te kunnen inspelen op eergerelateerd geweld. De HEGnetwerken willen middels het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten en het organiseren van kennis- en vaardigheidstrainingen de expertise daarover in deze professionele instellingen mede verder ontwikkelen.

Fase 5: vraagbaak voor potentiële slachtoffers, potentiële daders en professionele instellingen Potentiële slachtoffers en potentiële daders van eergerelateerd geweld kampen beiden met angst. De eerste om gedood te worden als daartoe concrete aanwijzingen bestaan, de tweede dat de druk uit hun omgeving zo groot wordt dat ze tot eergerelateerd geweld zullen worden gedwongen. Er zijn nauwelijks voorzieningen of instanties waarbij zowel potentiële slachtoffers

als potentiële daders anoniem hun angsten kunnen uiten en hulp en bescherming kunnen vragen. De HEG-netwerken willen daarom een website inrichten waarop potentiële daders en potentiële slachtoffers ‘anoniem’ terecht kunnen. Bovendien ontbreekt het in het algemeen bij professionele organisaties aan kennis over de culturele achtergronden van slachtoffers en/ of daders. Door aan te sluiten bij bestaande websites of, indien nodig, een nieuwe website, willen de HEG-netwerken zich als vraagbaak opwerpen en zo bijdragen aan het vergroten van kennis over culturele diversiteit bij professionele organisaties.

1 De missie van de HEG-netwerken richt zich met name op het uitvoeren van preventieve werkzaamheden. Van de netwerken mag niet verwacht worden dat ze taken uitvoeren op het justitiële – c.q. strafrechtelijke vlak.

27

24

Contactadressen HEG-vrouwennetwerken: Almelo:

Demet Büyüknacar

T: 06 24 29 41 11 E: [email protected]

Arnhem:

Gülşen Elgün

T: 06 31 23 03 58 E: [email protected]

Enschede:

Meral Doğmuş

T: 06 10 39 61 74 E: [email protected]

Deventer:

Nuray Oğuray

T: 06 15 38 61 00 E: [email protected]

Coördinator HEG vrouwennetwerken: Nurcan Yıldırım

T: 06 29 15 41 58 E: [email protected]

FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Paul Groenestein

T: 030 297 43 21 E: [email protected] 29

Colofon: Deze brochure is een uitgave van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, en is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, programma Wonen, Wijken en Integratie Programmaleiding: Zeki Arslan Projectleiding: Nurcan Yıldırım Projectteam: Ayçığ Çelik en Paul Groenestein Tekst: Froukje Santing Fotografie: leden HEG-vrouwennetwerken Vormgeving: URBAN Perception, Amsterdam Drukwerk: Quadraat Oud-Beijerland FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Kanaalweg 86 Postbus 201, 3500 AE Utrecht T: (030) 2974 321 W: www.forum.nl

© FORUM, juni 2011 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. FORUM is een onafhankelijk kennisinstituut op het terrein van multiculturele vraagstukken vanuit het perspectief van de democratische rechtsstaat, sociale cohesie en gedeeld burgerschap. FORUM vergaart kennis op het brede terrein van integratie, stelt deze beschikbaar en zet de kennis om in praktisch toepasbare methoden en producten. 30

FORUM – Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Postbus 201 3500 AE Utrecht T (030) 2974 321

De kracht van de HEG-netwerken

www.forum.nl

Vrouwen tegen huiselijk en eergerelateerd geweld