Lucian Freud
De relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling
Eindscriptie Klinische Psychologie Universiteit Utrecht Marijke Ottema Begeleiders: Dr. M.J. Enders- Slegers Drs. M.A. Janssen, AdSearch 1
Alleen de overdracht van wat niet over te dragen is loont de moeite - Mauriche Blanchot
Dat het nog wat geworden is met de overdracht dank ik aan een aantal mensen:
Marie-Jose Enders Slegers voor de passie en voor het geduld Mark Janssen voor de kritische blik De begeleidingscommissie voor de nuttige tips Micky, Frank, Maria en Jantina die er altijd zijn!
2
INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1. INLEIDING ....................................................................................................................5 1.1 Huiselijk geweld en de relatie met dierenmishandeling............................................................5 1.2 Drie thema’s..............................................................................................................................6 1.4 Maatschappelijke relevantie van het onderwerp.......................................................................9
HOOFDSTUK 2. LITERATUURONDERZOEK ...........................................................................................11 2.1 Methode ..................................................................................................................................11 2.2 Vraagstelling...........................................................................................................................11 2.3 Inperkingen en afbakeningen ..................................................................................................11 2.4 Aanpak ....................................................................................................................................12 2.5 Kwaliteitsbeoordeling .............................................................................................................12 2.6 Zoekresultaten per databestand ..............................................................................................12 2.7 Dierenmishandeling door mannen, waarbij deze ook partner mishandelt .............................14 2.8 Bevindingen bij tabel 1: dierenmishandeling door mannen, waarbij deze ook vrouw mishandelt.....................................................................................................................................16 2.9 Blootstelling aan huiselijk geweld en het plegen van dierenmishandeling. ............................17 2.10 Bevindingen tabel 2: Dierenmishandeling door kinderen die blootgesteld worden aan huiselijk geweld.............................................................................................................................19 2.11 Dierenmishandeling als voorspeller van gebruik van geweld op latere leeftijd ...................20 2.12 Bevindingen tabel 3: Dierenmishandeling door kinderen als voorspeller van geweld op latere leeftijd. ................................................................................................................................22 2.13 Overige onderzoeken.............................................................................................................23 2.14 Bevindingen Tabel 4: Overige onderzoeken .........................................................................24 2.15 Conclusies literatuuronderzoek ............................................................................................25
ENQUÊTEONDERZOEK.........................................................................................................................27 3.1 Inleiding ..................................................................................................................................27 3.2 Rol van dierenartsen ...............................................................................................................27 3.3 Belemmeringen .......................................................................................................................28 3.4 Doel van het onderzoek...........................................................................................................29 3.5 Vraagstelling...........................................................................................................................29 3.6 Hypotheses ..............................................................................................................................29
HOOFDSTUK 4. METHODE...................................................................................................................31 4.1 Participanten...........................................................................................................................31 4.2 Vragenlijsten ...........................................................................................................................31 4.3 Constructie vragenlijst............................................................................................................31 4.4 Uittesten van de vragenlijst.....................................................................................................33 4.5 Verwachte respons-rate ..........................................................................................................33 4.6 Analyse....................................................................................................................................33
3
HOOFDSTUK 5 RESULTATEN VAN DE ENQUÊTE ...................................................................................35 Hypothese 1. Een meerderheid van de dierenartsen krijgt te maken met dierenmishandeling in zijn praktijk. ..................................................................................................................................35 Hypothese 2. Dierenmishandeling wordt door het merendeel van de dierenartsen gemeld .........35 Hypothese 3. Dierenartsen zijn op de hoogte van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld.............................................................................................................................37 Hypothese 4. Dierenartsen herkennen de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling in de praktijk. ....................................................................................................................................38 Hypothese 5. Huiselijk geweld wordt door het merendeel van de dierenartsen gemeld...............39 Hypothese 6: Vrouwelijke dierenartsen constateren vaker dierenmishandeling dan mannen......41 Hypothese 7: Vrouwelijke dierenartsen herkennen de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld vaker dan mannen.............................................................................................................42 Hypothese 8: Dierenartsen, gevestigd in een grote stad, zullen vaker in aanraking komen met de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld dan dierenartsen die werkzaam zijn in een kleinere stad of dorp. ....................................................................................................................42 Hypothese 9: Naarmate een dierenarts jaarlijks meer dieren behandelt, zal deze minder vaak de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld constateren..............................................43
HOOFDSTUK 6. CONCLUSIE EN DISCUSSIE...........................................................................................44 Aantallen.......................................................................................................................................45 Relatie dierenmishandeling en huiselijk geweld. ..........................................................................46 Aanbevelingen en verder onderzoek .............................................................................................46 Conclusie ......................................................................................................................................47 LITERATUURLIJST ..........................................................................................................................48 BIJLAGE 1 VRAGENLIJST ..............................................................................................................52
4
They who delight in the suffering and destruction of inferior creatures, will not be apt to be very compassionate or benign to those of their own kind (Locke, 1964. Thoughts on education).
Hoofdstuk 1. Inleiding Stichting DierZijn heeft aan M.J. Enders-Slegers, departement Klinische- en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Utrecht en aan M.A. Janssen van het onderzoeksbureau AdSearch, opdracht gegeven om een onderzoek uit te voeren naar de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Onderdelen van dit onderzoek zijn een literatuuronderzoek en een enquête onder dierenartsen om zicht te krijgen op zowel nationale- als internationale onderzoeksresultaten als op de kennis en inzicht van dierenartsen in de link tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Onder begeleiding van bovengenoemde onderzoekers ben ik in de periode van maart tot en met augustus in het kader van mijn afstudeeronderzoek bezig geweest met het uitvoeren van het literatuuronderzoek en de enquête. Deze scriptie bestaat uit twee delen; in de eerste twee hoofdstukken wordt het onderwerp geïntroduceerd en is een literatuuronderzoek beschreven. In het tweede gedeelte worden de resultaten van een enquête onder dierenartsen besproken.
1.1 Huiselijk geweld en de relatie met dierenmishandeling. De laatste jaren is er in Nederland steeds meer aandacht voor huiselijk geweld. Zowel op landelijk als regionaal niveau wordt sinds de jaren negentig onderzoek uitgevoerd om zicht te krijgen op huiselijk geweld in Nederland. In 2004 werd vanuit landelijke politiegegevens gedetailleerde informatie over huiselijk geweld bekend. Uit deze registraties bleek dat er in Nederland jaarlijks 56000 incidenten van huiselijk geweld worden gemeld (Ferwerda, 2004). Hierbij moet worden aangetekend dat in slechts 12% van de gevallen van huiselijk geweld de politie wordt gewaarschuwd en dat 6% uiteindelijk komt tot een officiële aangifte bij de politie (Dijk, Flight, Opperhuis & Duesmann, 1997), waardoor het werkelijke aantal waarschijnlijk nog vele malen hoger ligt. Bijna de helft (46,5%) van het aantal incidenten van huiselijk geweld wordt door de onderzoekers onder psychisch huiselijk geweld geschaard. Hiermee bedoelen de auteurs strafbare feiten, waarbij wel sprake is van huiselijk geweld, maar niet van fysiek geweld tegen personen. Hierbij valt te denken aan het vernielen van eigendommen, het inbreken in een woning of het mishandelen van huisdieren (Kuppens, Heijden & Ferwerda, 2007). Over dit laatste, het mishandelen van 5
huisdieren als onderdeel van huiselijk geweld, is in ons land echter nog weinig bekend.
Alhoewel John Locke in bovenstaand citaat uit 1705 al sprak over de relatie tussen dierenmishandeling en geweld naar personen, is pas recent gestart met wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp. De afgelopen 25 jaar is er een toenemend aantal onderzoeken gepubliceerd, waarin de relatie tussen geweld naar personen en geweld naar dieren besproken wordt. Als gevolg van deze onderzoeken met vaak schokkende resultaten, is in landen als Amerika, Canada en Engeland een samenwerking gestart tussen verschillende hulpverlenende instanties, zoals justitie, dierenbescherming, dierenartsen en kinderbescherming, om vrouwenmishandeling, verwaarlozing en kindermishandeling en dierenmishandeling tegen te gaan. In Nederland is er vooralsnog weinig bekend over de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling en lijkt er binnen de hulpverlening weinig aandacht geschonken te worden aan de veronderstelde relatie. Dit onderzoek heeft als doel om te onderzoeken wat er binnen en buiten Nederland bekend is over de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld en welke preventieve en andere maatregelen in binnen en/of buitenland hebben geleid tot herkenning, c.q. hebben bijgedragen tot een oplossing van deze kwestie.
1.2 Drie thema’s Na een eerste verkenning van de literatuur, bleek dat de onderzoeken die de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling als onderwerp hebben binnen drie thema’s kunnen worden ingedeeld. Deze thema’s worden in de volgende drie paragrafen nader uiteen gezet. 1.2.1 Dierenmishandeling door mannen, waarbij man ook partner mishandelt. Uit het onderzoek van Dijk, Flight, Opperhuis & Duesmann, (1997) blijkt dat 46,5% van het huiselijk geweld in Nederland bestaat uit psychisch geweld. Hieronder valt volgens de auteurs onder andere dierenmishandeling. Flynn (2000) deed onderzoek onder vrouwen in opvangcentra en ontdekte dat veel mannen die zowel fysiek als psychisch huiselijk geweld plegen, ook huisdieren mishandelen als middel om controle over hun vrouw uit te oefenen. Wanneer vrouwen een hechte band hebben met een huisdier, zullen zij zich zorgen maken om het welzijn van de dieren en minder snel de thuissituatie verlaten, ook wanneer deze onveilig of onprettig is.
6
1.2.2 Dierenmishandeling door kinderen die blootgesteld worden aan huiselijk geweld Een van de eerste studies, gericht op het vinden van bewijs voor een relatie tussen kindermishandeling en dierenmishandeling is afkomstig uit Engeland (Hutton, 1983). Hutton analyseerde alle gevallen van dierenmishandeling die bekend waren bij The Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals (RSPCA) binnen een regio. De resultaten van zijn onderzoek waren dat van de 23 gezinnen die deelnamen aan de studie, 82% ook aangemeld was bij de sociale dienst en dat 61% bekend was bij the national probation service, een instelling die zich onder andere bezighoudt met het terugdringen van geweldsdelicten bij leden van risicogezinnen. Deze gezinnen werden omschreven als gezinnen waarin een verhoogde kans bestaat dat zich geweldsincidenten voordoen. 1.2.3 Dierenmishandeling door kinderen als voorspeller voor gebruik van geweld op latere leeftijd. Volgens de DSM-IV (APA, 1994) zijn gedragsstoornissen een van de meest frequente gediagnosticeerde stoornissen bij kinderen. De criteria die de DSM-IV stelt voor een gedragsstoornis zijn ‘a repetitve and persistent pattern of behavior in which the basic rights of others or major age appropriate societal norms or rules are violated” (APA, 1994). Daarnaast hebben kinderen met een gedragsstoornis volgens de DSM-IV, vaak weinig empathie met anderen en kunnen ze zich slecht inleven in gevoelens en wensen van anderen. Bovendien vertonen kinderen met een gedragsstoornis vaak delinquent gedrag, zoals liegen en stelen en tonen ze vaak agressie naar mensen en dieren. Uit een onderzoek van Jensen, Martin & Clemer (1997) bleek dat kinderen met een gedragsstoornis een groter risico lopen om op latere leeftijd delinquent gedrag te vertonen. In de DSM-III werd als criterium voor een gedragsstoornis wel geweld tegen mensen gebruikt, maar over dieren werd nog niets vermeld (Lockwood & Ascione, 1998). In 1987 kwam een herziene versie uit, waarin dierenmishandeling wel werd opgenomen als criterium voor een gedragsstoornis. Uit een onderzoek naar kinderen met gedragsstoornissen (Spitzer, Davies & Barkley, 1990) bleek dat dierenmishandeling een betrouwbaar diagnostisch criterium is voor een gedragsstoornis. Gezien kinderen met een gedragsstoornis een verhoogd risico lopen later delinquent gedrag te vertonen kan dierenmishandeling op jonge leeftijd een voorspeller zijn van het gebruik van geweld op latere leeftijd.
7
1.3 Huiselijk geweld, kindermishandeling en dierenmishandeling In een nota van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2004), wordt huiselijk geweld gedefinieerd als elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard in de privé-situatie, waardoor schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan het slachtoffer in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Opvallend aan deze definitie is dat geweld naar dieren hier niet in wordt genoemd. Ook het mishandelen van kinderen wordt niet expliciet genoemd in deze definitie. De wet op Jeugdzorg heeft hier een eigen formulering voor opgesteld: kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.
Huiselijk geweld, maar ook kindermishandeling is meer dan lichamelijk geweld: het gaat om elke vorm van bedreigende en gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard. De schade als gevolg van mishandeling kan zich op verschillende manieren voordoen: in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Het gaat dus niet alleen om zichtbare schade; huiselijk geweld en kindermishandeling kunnen ook geestelijke schade veroorzaken. Opvallend aan bovenstaande definities is dat verwaarlozing niet expliciet genoemd wordt als vorm van huiselijk geweld of kindermishandeling. Hierdoor lijken de definities onvolledig.
De waarde die aan dieren gehecht wordt, varieert per persoon, cultuur en geloof en daarom is het formuleren van een definitie van dierenmishandeling niet eenvoudig. De Amerikaanse onderzoeker Frank Ascione geeft in een van zijn onderzoeken de volgende definitie van dierenmishandeling: a socially unacceptable behaviour that intentionally causes unnecessary pain, suffering, or distress to and/or the death of an animal’ (1993). Deze definitie van dierenmishandeling is door veel onderzoekers overgenomen. Net als bij de definities van huiselijk geweld en kindermishandeling, valt ook bij de definitie van dierenmishandeling op dat niet-opzettelijke mishandeling, zoals verwaarlozing door onoplettendheid, niet opgenomen zijn in de definitie, terwijl dit veel negatieve gevolgen kan hebben voor dieren. In deze scriptie wordt niet8
opzettelijke mishandeling wel gezien als vorm van dierenmishandeling. De definitie van dierenmishandeling die in dit onderzoek gehanteerd wordt is daarom: onnodig letsel, pijniging of verwaarlozing, waarbij diergeneeskundige zorg nodig is.
Veel onderzoekers gebruiken in plaats van de term dierenmishandeling de term huisdiermishandeling, om het doden van dieren met economische doelen, voedsel, geld of kleding, uit te sluiten. Daarnaast maken Munro en Thrusfield (2001) onderscheid tussen vier vormen van dierenmishandeling, te weten mishandeling, seksueel misbruik, emotioneel/geestelijk misbruik en afwijzing/verwaarlozing. In de definitie voor dierenmishandeling die in dit onderzoek wordt gehanteerd, sluiten we hierbij aan.
1.4 Maatschappelijke relevantie van het onderwerp De aandacht van de hulpverlening ging in zaken met huiselijk geweld in het verleden vooral uit naar het menselijk welbevinden. Hierbij werd er weinig aandacht geschonken aan de rol van dieren. Aangezien er in meer dan 50% van de Nederlandse gezinnen huisdieren aanwezig zijn, is het aannemelijk dat in veel gezinnen waar huiselijk geweld plaatsvindt ook huisdieren aanwezig zijn. In meerdere onderzoeken is aangetoond dat huisdieren een belangrijke rol kunnen spelen voor mensen en dat zij een positief effect kunnen hebben op het lichamelijk en psychisch welbevinden van mensen (Headey, 2002; Lynch, 2000; Enders-Slegers 2000). Volgens Flynn (2000) is alleen al om deze redenen het gebrek aan aandacht voor het verband tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling schokkend en is het belangrijk om aandacht te besteden aan de rol tussen dierenmishandeling en geweld. Naast dat er geen aandacht wordt geschonken aan het welzijn van dieren, zijn er volgens Flynn nog een aantal andere redenen waarom het van belang is dat dierenmishandeling aandacht krijgt: -
Dierenmishandeling is volgens de wet verboden.
-
Dierenmishandeling door kinderen en jongeren komt relatief veel voor.
-
Het is waarschijnlijk dat het mishandelen van dieren op jonge leeftijd een Predictor is van een negatieve ontwikkeling van kinderen.
-
Dierenmishandeling op jonge leeftijd kan leiden tot gewelddadig gedrag op latere leeftijd.
-
Dierenmishandeling kan een aanwijzing zijn van huiselijk geweld
9
Een van de criteria voor een gedragsstoornis is volgens de DSM- IV (APA, 2004) het plegen van dierenmishandeling. In de praktijk blijkt echter, dat aan dit gegeven weinig aandacht geschonken wordt. Wanneer hulpverleners alert zijn op de ontwikkeling van kinderen en hun houding ten opzichte van dieren, is het mogelijk om gedragsstoornissen in een vroeg stadium te herkennen en eventueel interventies te plegen, zodat de ontwikkeling van het kind minder problematisch verloopt. Ook is er groeiend bewijs voor het vermoeden dat plegers van huiselijk geweld dreigen met mishandeling van huisdieren of de huisdieren daadwerkelijk mishandelen of doden, met als doel om macht te krijgen over hun vrouwen of kinderen (Ascione, 2000). Voor veel vrouwen is de zorg om het huisdier een reden om de partner niet te verlaten en daarom langer in een onprettige en soms gevaarlijke thuissituatie te blijven. Pas wanneer de situatie echt uit de hand loopt, wordt hulp gezocht. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat dierenmishandeling vaak voorkomt in gezinnen waarin kinderen lichamelijk en seksueel mishandeld worden (Flynn, 2000; Ascione, 1993). Wanneer hulpverleners aandacht schenken aan deze relatie zal het mogelijk zijn mishandeling van kinderen en dieren, in welke vorm dan ook te herkennen en mogelijk zelfs te voorkomen.
10
Hoofdstuk 2. Literatuuronderzoek In het tweede hoofdstuk van deze scriptie wordt gezocht naar gepubliceerde artikelen met als onderwerp de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Vervolgens worden deze artikelen geanalyseerd aan de hand van een aantal kwaliteitscriteria.
2.1 Methode Met behulp van diverse zoekmachines is een verkenning van het onderzoeksveld uitgevoerd. Hieruit bleek dat in Nederland geen onderzoeksgegevens zijn over de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Phil Arkow, een Amerikaanse onderzoeker, heeft een bibliografie bijgehouden (Arkow, 2008), waarin meer dan vierhonderd literatuurbronnen over dit onderwerp te vinden zijn. In deze bibliografie geeft Arkow ook een aantal referenties naar artikelen die de onderzoeksresultaten tot nu toe samenvatten en als een goede basis kunnen dienen voor verder onderzoek. Deze artikelen zijn doorgenomen om een beeld te vormen van het uitgevoerde onderzoek binnen dit veld. Vervolgens is met behulp van een aantal databanken en zoekwoorden gezocht naar publicaties over de relaties tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Hiervan zijn de samenvattingen bestudeerd en de artikelen die voldoen aan de inclusiecriteria zijn opgenomen in het literatuuronderzoek.
2.2 Vraagstelling De leidende vraag in dit onderzoek is: Welke wetenschappelijke bewijzen zijn er voor de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling en hoe sterk is dit bewijs?
2.3 Inperkingen en afbakeningen Het onderzoeksterrein is volgens de volgende criteria afgebakend: -
Onderzoek gepubliceerd tussen 1998 en april 2008.
-
Primair onderzoek.
-
Alleen onderzoek naar de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling, dus geen evaluaties van preventie- of behandelprogramma’s.
-
Alleen onderzoeken die zijn verschenen in peer-reviewed tijdschriften.
11
2.4 Aanpak Er is gezocht in de volgende databestanden: Psychinfo, Picarta, PubMed, en Google Scholar. Op aanraden van een geraadpleegde deskundige van Movisie, is ook Scopus meegenomen als databestand. Na een eerste zoekactie is het databestand Google Scholar niet meegenomen omdat dit vooral verwijzingen oplevert naar andere databestanden. De zoektermen “Animal Abuse”, “Animal Cruelty”, “Domestic Violence” en “Violence” zijn gebruikt om studies te zoeken.
2.5 Kwaliteitsbeoordeling De onderzoeken krijgen een beoordeling toebedeeld, variërend van een ster (*), tot drie sterren (***). Wanneer een onderzoek voldoet aan een van onderstaande criteria krijgt het per criterium een ster toebedeeld. -
N >40
-
Aanwezigheid van controlegroep
-
Dossieranalyse, prospectief en/of longitudinaal onderzoek
2.6 Zoekresultaten per databestand
Animal Cruelty
PsychInfo
Picarta
Pub Med
Scopus
13
1125
32
115
34
225
179
276
45
128
54
203
51
3343
210
11682
AND Domestic Violence Animal Cruelty AND Violence Domestic Violence AND Cruelty Animal Abuse AND Violence
Tabel 1: zoekresultaten per databestand
12
Bovenstaande zoekwoorden zijn gebruikt bij het opsporen van onderzoeken over de link. Bij het selecteren van relevante artikelen is als volgt te werk gegaan: de artikelen werden gesorteerd op jaartal en vervolgens werd de titel en de samenvatting bestudeerd. Hoewel artikelen van voor 1998 wel in tabel 1 vermeld staan zijn deze niet opgenomen in het literatuuronderzoek omdat geen van deze artikelen aan de inclusiecriteria voldoet. Wanneer een onderzoek leek te voldoen aan de inclusiecriteria, werd het onderzoek opgenomen in de studie. Nadat de studies ontdubbeld zijn (sommige onderzoeken komen in meerdere zoekbestanden voor) en de inclusiecriteria toegepast, bleken 30 studies opgenomen te kunnen worden in het literatuuronderzoek. Waar mogelijk zijn deze 30 onderzoeken opgevraagd en bestudeerd. In een enkel geval was dit echter niet mogelijk en is volstaan met het bestuderen van de samenvatting. De 30 onderzoeken zijn in onderstaande tabellen verwerkt.
13
2.7 Dierenmishandeling door mannen, waarbij deze ook partner mishandelt Tabel 1: Dierenmishandeling door mannen, waarbij deze ook partner mishandelt
Auteurs
Aantal Participanten N= 34 bezit huisdieren N= 18 geen huisdieren
Methode Onderzoek Vragenlijsten en interviews
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
N=38
Vragenlijsten
Ascione, Weber, Thompson, Heath, Maruyama & Hayashi (2007)
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld en controlegroep zonder geweldservaring
N= 221 experimentele groep N=221 controlegroep
Vragenlijst Kwantitatief
HG is voorspeller DM. Vrouwen met geweldservaring hebben 11 keer meer kans op partner die dieren mishandelt.
Faver & Strand (2003)
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
N=41
Interviews
Bij bijna de helft van * slachtoffers ook sprake van DM. Meerderheid had moeite thuissituatie te verlaten vanwege huisdier.
Carlisle, Frank, & Nielsen (2004)
Ascione (2007)
Bestudeerde groep Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
Flynn (2000) Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
Kwantitatief & Kwalitatief
Kwantitatief
Kwalitatief
N=107
Vragenlijsten Kwantitatief
Resultaten 53% van partners met huisdieren pleegt ook DM. Plegers HG en DM tonen minder affectie, straffen eerder en hebben irreële verwachtingen van dieren Relatie tussen mishandeling vrouwen en mishandeling huisdieren
46.5% van partners van vrouwelijke slachtoffers van HG mishandelt ook huisdieren. Vrouwen hebben zorgen over huisdieren.
14
Beoor deling *
*
**
*
Loring & Vrouwelijke Boldenslachtoffers van Hines (2004) huiselijk geweld, die zelf ook overtreding hebben begaan
N=107
Interviews Kwalitatief
Bij 75% van steekproef was ook sprake van dierenmishandeling door partner.
Simmons & Lehmann (2007)
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
N= 1283
Interviews Kwalitatief
Volant, Johnson, Gullone & Coleman (2008)
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
N= 102 Experimentele groep N=102 Controlegroep
Vragenlijsten Kwantitatief
Agressieve partners die * ook dieren mishandelen gebruiken meer vormen van geweld Vrouwen van mannen die ** DM gepleegd hebben, vijf keer zo grote kans om in geweld groep te zitten.
DM: Dierenmishandeling KM: Kindermishandeling HG: Huiselijk geweld
15
*
2.8 Bevindingen bij tabel 1: dierenmishandeling door mannen, waarbij deze ook vrouw mishandelt Acht onderzoeken zijn ondergebracht in de categorie huiselijk geweld en mishandeling van partners. Alle onderzoeken binnen deze categorie hebben als resultaat dat er een relatie bestaat tussen dierenmishandeling en mishandeling door partner. De participanten die hebben deelgenomen aan deze onderzoeken zijn in alle gevallen vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld die onderdak in een opvanghuis zoeken of hebben. Er zijn echter wel een aantal kanttekeningen te plaatsen bij de methodologie van sommige onderzoeken. Bij slechts twee van de studies was naast de onderzoeksgroep een controlegroep aanwezig met vrouwen die geen slachtoffer zijn van huiselijk geweld. De vragenlijsten die gebruikt worden in de onderzoeken zijn vaak door de onderzoekers zelf samengesteld en niet gevalideerd. Hierdoor zijn de resultaten van de verschillende studies lastig te vergelijken. Een andere kanttekening is dat alle studies gebruik hebben gemaakt van vragenlijsten of interviews als methode. Dit betekent dat de studies zijn gebaseerd op zelfrapportage, waardoor niet altijd een accuraat beeld naar voren komt. Geen van de onderzoeken binnen dit thema heeft een waardering van drie sterren gekregen en slechts twee hebben twee sterren. Dit houdt in dat er binnen het thema dierenmishandeling en mishandeling van partners nog veel onderzoek uit te voeren is. Opvallend is dat bij geen van de gevonden studies na is gegaan of er bijvoorbeeld officiële aangiftes zijn gedaan van dierenmishandeling. In toekomstige onderzoeken zou dit een interessante toevoeging kunnen zijn.
Toch zijn er ook enkele studies die erg zorgvuldig en methodologisch goed zijn uitgevoerd. In het onderzoek van Ascione, Weber, Thomson, Heath, Maruyama & Hayashi (2007), werd zowel een controlegroep als een relatief grote steekproef gebruikt. Hieruit bleek een positieve relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Het onderzoek van Johnson, Vallant en Gullone (2008) is ook een noemenswaardige studie, aangezien hier een controlegroep aanwezig was en de steekproef relatief groot. De onderzoekers voerden een multiple regressie uit, waaruit bleek dat wanneer partners dierenmishandeling plegen, hun vrouwen een vijfmaal zo grote kans hebben om slachtoffer van huiselijk geweld te zijn. Gezien deze onderzoeksresultaten kan, ondanks de genoemde kanttekeningen, gesteld worden dat huiselijk geweld door partners gerelateerd is aan het plegen van dierenmishandeling.
16
2.9 Blootstelling aan huiselijk geweld en het plegen van dierenmishandeling. Tabel 2: Dierenmishandeling door kinderen die blootgesteld worden aan huiselijk geweld.
Auteurs
Doelgroep
Baldry (2003)
Italiaanse kinderen In de leeftijd van 9-17 jaar.
Baldry (2005)
Italiaanse kinderen in de leeftijd van 9-12 jaar.
Becker, Stuewig, Herrera & McCloskey (2004)
Currie (2006)
Moeders en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld en controlegroep zonder geweldservaring
Vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld
Aantal Participanten N = 1392 Onderverdeeld in groep die getuige is van DM en geen getuige DM N =268 Onderverdeeld in groep die DM pleegt en groep die geen DM pleegt N = 191 experimentele groep N =191 controlegroep
N = 47
Methode Onderzoek Vragenlijsten Kwantitatief
Vragenlijsten Kwantitatief
Longitudinale, prospectieve studie, interviews en historische gegevens. Kwantitatief & Kwalitatief Interviews & Vragenlijsten voor ouders
Resultaten Getuigen van DM en HG door ouders, plegen zelf vaker DM.
Beoor deling **
DM door kinderen heeft in 75% van de gevallen te maken met blootstelling aan geweld
**
Kinderen die dieren mishandelen zijn vaker blootgesteld aan HG en plegen vaker gewelddadige delicten
***
Kinderen blootgesteld aan HG plegen vaker DM
*
Kinderen met gedragsstoornis en die DM plegen, hebben vaker te maken met huiselijk geweld
**
Kwantitatief & Kwalitatief Duncan, Thomas & Miller (2006
Jongens met gedragsstoornis en dierenmishandeling + jongens met gedragsstoornis zonder dierenmishandeling
N = 50 controlegroep N= 50 experimentele groep.
Vragenlijsten en interviews Kwantitatief & Kwalitatief
17
Flynn (1999)
Schoolgaande kinderen in de leeftijd van 9 – 12 jaar
Tallichet & Gevangenen Hensley (2005)
Thompson & Gullone (2006)
Kinderen in de leeftijd van 12-18 jaar
N= 267
Vragenlijsten Kwantitatief
N =261 Vragenlijsten onderverdeeld in groep die Kwantitatief DM gepleegd heeft en een groep die geen DM. N =286 Vragenlijsten Kwantitatief
Meer dan helft van kinderen die geslagen wordt door vader, mishandelt zelf huisdieren
*
Personen die DM te zien ** kregen hebben grotere kans om zelf DM te plegen
Kinderen die DM te zien krijgen plegen zelf ook vaker DM
DM: Dierenmishandeling KM: Kindermishandeling HG: Huiselijk geweld
18
*
2.10 Bevindingen tabel 2: Dierenmishandeling door kinderen die blootgesteld worden aan huiselijk geweld.
De acht studies met als onderwerp dierenmishandeling door kinderen en blootstelling aan huiselijk geweld hebben allen als resultaat dat er een relatie bestaat tussen blootstelling aan huiselijk geweld als kind en dierenmishandeling door het kind. In deze categorie zijn de participantengroepen vaak heterogeen, wisselend van schoolgaande kinderen, kinderen met een gedragsstoornis en retrospectieve studies onder volwassen gevangenen. Ook is er een onderzoek opgenomen waarbij ook ouders vragenlijsten hebben ingevuld over het gedrag van hun kinderen. Een van de studies binnen deze categorie krijgt een zeer goede beoordeling en drie studies krijgen slechts een ster toebedeeld. Van de 8 studies hebben 6 studies meer dan 100 participanten en bij vijf studies is een controlegroep aanwezig. Ook in deze categorie geldt dat onderzoekspopulaties vaak klein en heterogeen zijn. Ook berusten de meeste onderzoeken, afgezien van het onderzoek van Becker, Stuewig, Herrera & McCloskey (2004) op zelfrapportage.
Een opvallend onderzoek binnen deze resultaten is een longitudinaal onderzoek van Becker, Stuewig, Herrera & McCloskey (2004), die gedurende tien jaar onderzoek deden onder slachtoffers van huiselijk geweld, met een controlegroep van personen die geen geschiedenis van huiselijk geweld hebben. Naast interviews met moeders, analyseerden de onderzoekers ook rechtbankgegevens en namen ze verschillende vragenlijsten af. Het bleek dat de kinderen die te maken hadden met huiselijk geweld vaker dieren mishandelen dan kinderen uit de controlegroep. Uit een ander onderzoek van Duncan, Thomas en Miller (2006) blijkt dat bij kinderen die een gedragsstoornis hebben en dieren mishandelen, vaker sprake is van huiselijk geweld dan bij kinderen die een gedragsstoornis hebben en geen dierenmishandeling plegen. Dit onderzoek suggereert dat een gedragsstoornis geen afdoende verklaring is voor het mishandelen van dieren door een kind, maar dat ook blootstelling aan huiselijk geweld hierbij een rol speelt.
Gezien de onderzoeksresultaten binnen deze categorie kan geconcludeerd worden dat ervaring met huiselijk geweld gerelateerd is aan het plegen van dierenmishandeling door kinderen. 19
2.11 Dierenmishandeling als voorspeller van gebruik van geweld op latere leeftijd Tabel 3: Dierenmishandeling door kinderen als Predictor van gebruik van geweld op latere leeftijd. Auteurs
Doelgroep
Participanten
Methode
Arluke, Levin, Luke & Ascione (1999).
Plegers Dierenmishandeling
Flynn (1999)
Undergraduates van 9 tot 12 jaar
N =153 + controlegroep van mensen die geen DM hebben gepleegd N=264
Hensley, Tallichat & Singer (2006)
Gevangenen
N=261
MerzPerez, Heide, Silverman (2001) O'Grady, Kinlock & Hanlon (2007)
Gevangenen voor geweldsdelicten
N=45 Experimentele groep N = 45 controlegroep N =183 N= 183 controlegroep drugsverslaafde gevangenen zonder poging tot moord N =224
Dossieranalyse Daders dierenmishandeling op Kwantitatief latere leeftijd vaker betrokken bij gewelddadige incidenten. Vragenlijsten Relatie bevestigd. Kwantitatief Kinderen hebben positievere houding ten opzichte van huiselijk geweld Vragenlijsten Mensen die geweld tegen personen hebben Kwantitatief gebruikt, vaker seksuele handelingen met dieren verricht als kind Dossieranalyse Significante relatie en interviews tussen dierenmishandeling als Kwalitatief en kind en geweld nu kwantitatief Vragenlijsten Personen die als kind DM pleegden hadden Kwantitatief grotere kans om in de poging tot moord groep te zitten.
Drugsverslaafde gevangenen met poging tot moord als delict
Salter, Slachtoffers van McMillan, seksueel misbruik Richards, als kind Talbot, Hodges, Bentovim, Hastings, Stevenson & Skuse (2003)
10-jarige longitudinale studie. Interviews + historische gegevens
Conclusie
Beoor deling ***
*
*
***
**
Van alle slachtoffers is ** 26% zelf pleger van seksueel misbruik geworden, hiervan 29% ook dierenmishandeling
Kwantitatief en Kwalitatief
20
Tallichet & Hensley (2005)
Gevangenen
N =261
Vragenlijst en historische gegevens kwantitatief
Tallichet, Hensley & Singer (2005)
Gevangenen
N =261
Wright & Hensley (2003)
Seriemoordenaars 342, waarvan 5 case-studies
Vragenlijst Kwantitatief
Case-studie Kwalitatief
Plegers van ** dierenmishandeling als kind, later vaker betrokken bij incidenten met geweld. Geen verband tussen * plegen van dierenmishandeling als kind en plegen van geweldsdelicten op latere leeftijd 21% van * seriemoordenaars ook pleger dierenmishandeling
DM: Dierenmishandeling KM: Kindermishandeling HG: Huiselijk geweld
21
2.12 Bevindingen tabel 3: Dierenmishandeling door kinderen als voorspeller van geweld op latere leeftijd. Van de elf onderzoeken in deze categorie, wijzen tien in de richting van een relatie tussen dierenmishandeling door kinderen en het gebruik van geweld op latere leeftijd. Een studie die dit verband niet aantoont (Tallichet, Hensley & Singer, 2005) is de studie onder 261 gevangenen die vragenlijsten invulden over hun gedrag als kind. Opvallend hierbij is dat wanneer er bij hetzelfde onderzoek naast de vragenlijsten ook een dossieranalyse wordt uitgevoerd, er wel een verband gevonden wordt tussen dierenmishandeling op jonge leeftijd en geweld op latere leeftijd.
Een onderzoek dat op een sterk verband wijst is het onderzoek van Arluke, Levin, Luke & Ascione (1999). Uit dit onderzoek onder 125 veroordeelden van dierenmishandeling, bleek dat daders van dierenmishandeling op latere leeftijd vaker betrokken zijn bij verschillende soorten delicten, waaronder drugsgerelateerde- en geweldsdelicten. Dit onderzoek is echter wel gebaseerd op zelfrapportage door middel van vragenlijsten, wat de resultaten wellicht minder betrouwbaar maakt. Uit een longitudinale studie van Salter, McMillan, Richards, Talbot, Hodges, Bentovim, Hastings, Stevenson & Skuse (2003), waarbij ook rechtbankgegevens geanalyseerd werden, bleek dat slachtoffers van seksueel misbruik in 26% van de gevallen zelf dader worden van seksueel misbruik en dat 29% van deze personen dierenmishandeling pleegt.
De conclusie die op basis van de onderzoeken binnen deze categorie getrokken kan worden is dat dierenmishandeling door kinderen een voorspeller kan zijn voor het plegen van geweld op latere leeftijd.
22
2.13 Overige onderzoeken Tabel 4: Overige onderzoeken Auteur
Doelgroep
Participanten
Methode
Conclusie
Beoor deling
Ascione, Friedrich, Heath & Hayashi (2003)
Slachtoffers van seksueel misbruik, psychiatrische groep zonder seksueel misbruik
N = 1433 (verdeeld over twee groepen + controlegroep)
Vragenlijsten, ingevuld door ouders
Flynn (2002)
Schoolgaande kinderen verdeeld over groep kinderen die regelmatig met ouders op jacht gaat en groep die niet jaagt.
N =236
Vragenlijst
Gleyzer, Felthous & Holzer (2002)
Veroordeelden dierenmishandeling
Green (2002)
Veroordeelden Freeze-killing (stropers)
N = 46 experimentele groep N = 46 controlegroep N =365
Henry & Sanders (2007)
Schoolgaande kinderen in de leeftijd van 12-16 jaar
**
Jagende kinderen zijn vaker betrokken bij vandalisme en stelen, maar niet bij geweldsdelicten
**
Kwantitatief
Kwantitatief
N =186
Kinderen die DM plegen, gebruiken meer geweld naar anderen.
Systematische Relatie tussen DM en *** dossieranalyse antipersoonlijkheids-trekken Kwantitatief Historische gegevens Kwantitatief Vragenlijsten en interviews
Freeze killers twee keer zoveel betrokken bij geweldsdelicten
**
Kinderen die DM plegen gebruiken meer fysiek geweld tijdens pesten
**
Kwalitatief & Kwantitatief
23
2.14 Bevindingen Tabel 4: Overige onderzoeken Zoals eerder genoemd zijn de onderzoeken naar de relatie erg divers en zijn veel verschillende aspecten van de link onderwerp geweest van studies. Tijdens de zoektocht naar literatuur kwamen een aantal onderzoeken naar voren die niet binnen de drie vastgestelde categorieën vallen, maar die wel de moeite van het noemen waard zijn. Green (2002) deed een onderzoek onder 365 veroordeelden wegens het zogenaamde freeze-killing. Dit is een manier om herten te jagen waarbij de jager met een sterke lamp op herten schijnt, waardoor het hert ‘gevangen’ komt in de lichtstraal en vastgenageld aan de grond blijft staan. Hierdoor wordt het voor een jager erg gemakkelijk het hert af te schieten. Deze vorm van jagen is in Engeland verboden en wordt gezien als dierenmishandeling. Green deed onderzoek hiernaar en ontdekte dat de veroordeelden van deze vorm van dierenmishandeling vaker betrokken waren bij geweldsdelicten. Flynn (2002) onderzocht personen die op een legale manier jagen, en ontdekte dat zij weliswaar vaker betrokken zijn bij delicten als stelen en vandalisme, maar niet bij geweldsdelicten. Tevens blijkt dat plegers van dierenmishandeling als kind vaker fysiek geweld gebruiken naar anderen (Henry & Sanders, 2007; Ascione, Friedrich, Heath & Hayashi, 2003) en dat personen die veroordeeld zijn voor het plegen van dierenmishandeling over meer antisociale persoonlijkheidstrekken beschikken dan mensen die geen dierenmishandeling hebben gepleegd. Hoewel de methodologie van de laatstgenoemde onderzoeken redelijk te noemen is (relatief grote steekproeven en veelal aanwezigheid van een controlegroep), zijn de onderzoeken vaak heterogeen; elke studie heeft een iets andere opzet en om die reden zijn de studies onderling lastig te vergelijken.
24
2.15 Conclusies literatuuronderzoek In dit literatuuronderzoek is een aantal wetenschappelijke publicaties bestudeerd over de link tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Uit de resultaten van dit literatuuronderzoek kan geconcludeerd worden dat er aandacht bestaat voor meerdere aspecten van deze relatie. Naast de Verenigde Staten, Canada, Italië en Engeland, zijn ook in Australië en Nieuw Zeeland verschillende onderzoeken opgezet rondom dit thema en wordt er gewerkt aan manieren om de relatie tussen dierenmishandeling en geweld aan te kaarten. Ook in Nederland lijkt er langzaam maar zeker aandacht te ontstaan voor dit onderwerp.
Vrijwel alle bestudeerde onderzoeken in dit literatuuronderzoek wijzen in de richting van een relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. In de inleiding zijn drie verschillende onderwerpen vastgesteld. Voor alle drie de categorieën blijkt er wetenschappelijk bewijs te zijn: zo is er een relatie gevonden tussen het mishandelen van een partner en het plegen van dierenmishandeling; dierenmishandeling als onderdeel van huiselijk geweld; en kan ook dierenmishandeling door kinderen als predictor van later gewelddadig gedrag beschouwd worden.
Methodologisch gezien zijn er nog wel een aantal kanttekeningen te plaatsen bij enkele onderzoeken: steekproeven zijn in sommige gevallen klein en controlegroepen ontbreken. De gebruikte vragenlijsten zijn niet altijd gevalideerd en verschillen bovendien per onderzoek, waardoor onderzoeksresultaten onderling moeilijk met elkaar te vergelijken zijn. In toekomstig onderzoek is het van belang om rekening te houden met deze methodologische gebreken en vragenlijsten te ontwikkelen die onderling vergelijkbaar zijn. Ook zijn een aantal studies retrospectief, waardoor een vertekend beeld kan ontstaan. Desondanks kan geconcludeerd worden dat op wetenschappelijke wijze is aangetoond dat er een relatie bestaat tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling.
Hetgeen John Locke in 1705 al constateerde, dat personen die geweld naar dieren gebruiken ook niet zullen terugdeinzen voor geweld naar personen, blijkt ook in dit onderzoek bevestigd.
25
In antwoord op de onderzoeksvraag, zoals die aan het begin van dit literatuuronderzoek gesteld is, kan worden geconcludeerd dat er wetenschappelijk bewijs bestaat voor de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Dit literatuuronderzoek heeft een groot aantal studies opgespoord en geëvalueerd. Verreweg de meeste hebben als uitkomst dat er een relatie bestaat tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Hoewel er de laatste jaren steeds meer aandacht is voor deze relatie, is verder onderzoek noodzakelijk om een gedetailleerd beeld te krijgen van de Nederlandse situatie. Hierbij dient er aandacht te zijn voor de kwaliteit van het onderzoek zodat toekomstige onderzoeken onderling vergeleken kunnen worden.
Een belangrijke waarneming van dit literatuuronderzoek is dat verschillende soorten hulpverlening betrokken kunnen zijn bij het voorkomen van zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld. Voor de toekomst is het van belang dat zowel binnen de sociale hulpverlening, politie en justitie als binnen de diergeneeskunde er bewustzijn ontstaat over de link. Door een goede samenwerking kan zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld in een vroeg stadium herkend worden en kunnen preventieve maatregen genomen worden.
26
Enquêteonderzoek Zoals is gebleken uit het literatuuronderzoek, bestaat er een sterke relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Vooral in de Verenigde Staten en in Engeland is al veel onderzoek verricht naar deze verbanden. Nederland is hierin achtergebleven en heeft nog geen onderzoek verricht op dit gebied, noch preventieve acties ondernomen. Om deze reden wordt in opdracht van Stichting DierZijn een onderzoek uitgevoerd met het doel om de bestaande kennis in kaart te brengen en te verbreiden, de mogelijkheden voor preventie en oplossingen te inventariseren en om een draagvlak te scheppen voor deze preventie en oplossingsmogelijkheden. In het tweede deel van deze scriptie worden empirische gegevens verzameld over de Nederlandse situatie. Aanvankelijk werd gedacht aan een replicatie van delen van het onderzoek van Ascione, maar van dit voornemen is afgestapt omdat zich de mogelijkheid voordeed om (op zeer efficiënte wijze) dierenartsen te enquêteren. Dankzij de vertegenwoordiger van de KNMvD in de begeleidingscommissie van het hoofdonderzoek, konden we toegang krijgen tot het adressenbestand van alle Nederlandse dierenartsen via het bestaande enquêteringapparaat van deze maatschappij. Door deze enquête worden verschillende doelen gerealiseerd: het verzamelen van data over de link, het scheppen van een draagvlak en het verbreiden van kennis over de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling.
3.1 Inleiding Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat uit vrijwel alle onderzoeken rondom dit thema een verband tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld naar voren komt. Daarnaast wordt dierenmishandeling door kinderen gezien als een voorspeller van gebruik van geweld op latere leeftijd. Meerdere retrospectieve studies hebben een relatie gevonden tussen een geschiedenis van dierenmishandeling en het plegen van geweldsdelicten.
3.2 Rol van dierenartsen De onderzoeken over dierenmishandeling variëren onderling sterk, zowel in methode als in resultaten. Uit een Engels onderzoek naar de prevalentie van dierenmishandeling kwam naar voren dat 48% van de dierenartsen dierenmishandeling constateert. De Australische onderzoekers Green & Gullone (2005) die onderzoek deden naar de relatie tussen huiselijk geweld en
27
dierenmishandeling vonden dat maar liefst 92% van de dierenartsen te maken krijgt met dierenmishandeling in zijn praktijk. Flynn (2000) is ervan overtuigd dat het belangrijk is dat hulpverleners, waaronder dierenartsen, zich bewuster worden van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Volgens Arkow (1994) is voor dierenartsen de preventie van geweld momenteel geen primaire taak. Maar dierenartsen zouden volgens hem kunnen bijdragen aan preventie door de signalen van zowel dierenmishandeling als mishandeling van personen, te herkennen (Arkow, 1994). Uit een studie van DeViney et al (1983), bleek dat in 60% van de huishoudens waar kinderen werden verwaarloosd, ook dieren werden mishandeld. Daarnaast werden in 80% van de huishoudens waar kinderen werden mishandeld ook dieren mishandeld. Uit ditzelfde onderzoek bleek eveneens dat in deze gezinnen de dieren net zoveel zorg kregen en net zo vaak naar de dierenarts gaan, als in gezinnen waar dieren niet mishandeld worden. Arkow (1994) vindt op grond van deze onderzoeken dat dierenartsen een sociale verantwoordelijkheid hebben om het vermoeden van dierenmishandeling en huiselijk geweld te herkennen en te melden.
Samenvattend kan worden gesteld dat dierenartsen een belangrijke rol zouden kunnen spelen bij het herkennen van problemen in gezinnen zoals dierenmishandeling en mogelijke kindermishandeling. Ook zouden dierenartsen door vroege signalering een preventieve functie kunnen hebben wat betreft huiselijk geweld.
3.3 Belemmeringen Maar, er zijn vele redenen waarom dierenartsen een dergelijke rol niet willen of kunnen vervullen. Sharpe en Wittum (1999) noemen hiervan een aantal, waaronder onzekerheid, gebrek aan scholing en bewustzijn, angst en moeite met het herkennen van dierenmishandeling. Ook al zijn de klinische en pathologische kenmerken van mishandeling nauwkeurig omschreven, het blijkt dat voor veel dierenartsen dierenmishandeling moeilijk te herkennen is. Een gebrek aan scholing over dierenmishandeling is een van de belangrijkste redenen voor het niet melden van dierenmishandeling (Munro 2002). Uit een Amerikaans onderzoek bleek dat slechts 8% van de dierenartsen vond dat kennis over dierenmishandeling belangrijk voor hen was. De meerderheid van hen was bovendien niet op de hoogte van de rechten en verantwoordelijkheden van dierenartsen op dit gebied. De conclusie van dit
28
onderzoek was dan ook dat de meeste dierenartsen geen melding maken van dierenmishandeling vanwege het gebrek aan kennis over het onderwerp (Sharpe & Witton 1999).
3.4 Doel van het onderzoek - Kennis verzamelen over de verbanden tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld en de frequentie hiervan in Nederland. - Het verkennen van preventie- en oplossingsmogelijkheden bij dierenartsen (en mogelijke knelpunten die zich daarbij voordoen). - Het scheppen van een draagvlak onder dierenartsen voor preventie.
3.5 Vraagstelling 1 Hoe vaak krijgen dierenartsen te maken met dierenmishandeling? 2 Hoe gaan dierenartsen om met dierenmishandeling? 3 Is de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld bekend bij dierenartsen? 4 Hoe vaak wordt (het vermoeden van) de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld door dierenartsen opgemerkt of vermoed? 5 Welke belemmeringen ervaren dierenartsen bij het herkennen van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld? 6 Zijn er verschillen in sekse en woonplaats van dierenartsen wat betreft het herkennen van de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling?
3.6 Hypotheses 1 Een meerderheid van de dierenartsen te maken met dierenmishandeling in zijn praktijk. 2 Dierenmishandeling wordt door het merendeel van de dierenartsen gemeld. 3 Dierenartsen zijn op de hoogte van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. 4 Dierenartsen herkennen de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling in hun praktijk. 5 Dierenartsen ervaren belemmeringen bij het herkennen en melden van dierenmishandeling. 6 Vrouwen constateren vaker dierenmishandeling dan mannen.
29
7 Vrouwelijke dierenartsen herkennen de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld vaker dan mannen. 8 Dierenartsen gevestigd in een grote stad, komen vaker in aanraking met de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. 9 Naarmate een dierenarts jaarlijks meer dieren behandelt, zal deze minder vaak de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld constateren.
30
Hoofdstuk 4. Methode
4.1 Participanten In dit onderzoek zijn vragenlijsten verstuurd naar een deel van het bestand van dierenartsen. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Dierenartsen (KNMvD) heeft een groot bestand met adressen van dierenartsen die zijn aangesloten. De KNMvD deelt de dierenartsen in per specialisatie. Voor het huidige onderzoek is gekozen om alleen de dierenartsen te benaderen die in gezelschapsdieren en paarden zijn gespecialiseerd. De groep dierenartsen die gespecialiseerd is in gezelschapsdieren bestaat uit ongeveer 1000 personen en de groep die gespecialiseerd is in paarden bestaat uit ongeveer 500 personen. De vragenlijsten zijn alleen verstuurd naar dierenartsen die ook daadwerkelijk werkzaam zijn in een praktijk. In dit onderzoek zijn uiteindelijk 1200 vragenlijsten verstuurd.
4.2 Vragenlijsten Twee weken voor de vragenlijst werd verstuurd heeft in het tijdschrift van de KNMvD een vooraankondiging gestaan. Hierin werd gemeld dat er een onderzoek zou worden uitgevoerd en werd gevraagd of dierenartsen hun medewerking wilden verlenen door de vragenlijst in te vullen.
De vragenlijst werd door de KNMvD via email verstuurd met een voorwoord van de vice-voorzitter van de KNMvD. In dit voorwoord werd kort het verband tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling uiteengezet. In de mail stond tevens een link die verwees naar een pagina waarin de vragenlijst stond. Participanten beantwoordden de vragen en retourneerden vervolgens de ingevulde vragenlijst. Na twee weken werd een herinneringsmail verstuurd om de participanten te herinneren aan het invullen van de vragenlijst.
4.3 Constructie vragenlijst De vragenlijst (zie bijlage 1) die gebruikt is in dit onderzoek is gebaseerd op de vragenlijst die door Green & Gullone (2005) is gemaakt. Naast Green en Gullone hebben ook Williams, Dale, Clarke en Garett (2005) en Sharpe & Wittum (1999) onderzoek gedaan naar de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling en de rol van dierenartsen hierin. De vragenlijst die Sharpe & Wittum in 1999 hebben
31
gebruikt komt voor een gedeelte terug in de vragenlijst van Green & Gallone. Williams, Dale, Clarke en Garett hebben eveneens de vragenlijst van Green & Gullone gebruikt in het onderzoek. Het onderzoek van Green & Gallone had als doel om inzicht te verkrijgen in de kennis en ervaring van Australische dierenartsen omtrent de link tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling. Deze vragenlijst bestaat uit drie afzonderlijke delen waarvan het invullen ongeveer twintig minuten tijd in beslag neemt: In het eerste gedeelte wordt naar demografische gegevens gevraagd, het tweede gedeelte richt zich op de herkenning van de link en het derde gedeelte richt zich op de ideeën van de dierenarts over de rol van dierenartsen binnen deze link.
De vragenlijst, gebruikt in het huidige onderzoek, bestaat ook uit deze drie onderdelen. In het eerste gedeelte wordt gevraagd naar de frequentie van de dierenmishandeling en wordt er gevraagd naar gevallen waarin zowel dierenmishandeling als een vermoeden van andere vormen van geweld voorkwam.
In het tweede gedeelte van de vragenlijst wordt aandacht besteed aan de rol van de dierenarts in het herkennen van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Er wordt gevraagd wat volgens de participant een passende reactie is op zowel dierenmishandeling als op huiselijk geweld. De participant kan hierbij kiezen uit niets doen, de cliënt ernaar vragen, de cliënt adviseren, de cliënt aanraden hulp te zoeken, alle gevallen melden, alleen ernstige gevallen melden of een andere reactie. Er wordt ook gevraagd of de dierenarts zich verantwoordelijk voelt voor het herkennen en melden en of de dierenarts voldoende kennis heeft over mogelijkheden om dit te melden. In de vragenlijst van Green & Gullone wordt tevens getest of de dierenarts kennis heeft van de link door een aantal stellingen te presenteren. In dit onderzoek is ervoor gekozen te vragen aan de participanten of het ontbreken van kennis over dierenmishandeling en de relatie met huiselijk geweld voor de dierenarts een belemmering vormt voor het melden van dierenmishandeling en huiselijk geweld.
In het derde gedeelte tenslotte, wordt gevraagd naar de demografische gegevens van de dierenarts, de grootte van de praktijk, etc. Deze vragen hebben als doel inzicht te krijgen in relaties tussen bijvoorbeeld sekse en het herkennen van de link en grootte van de praktijk en het melden van huiselijk geweld. Om er zeker van te zijn dat alle participanten de juiste definitie voor dierenmishandeling, kindermishandeling en 32
huiselijk geweld hanteren, worden deze definities gegeven aan het begin van de vragenlijst.
De vragenlijst bestaat uit gesloten vragen met aan het einde een mogelijkheid om vragen toe te lichten. Er is geen informatie bekend over de validiteit en betrouwbaarheid van zowel de vragenlijst van Green en Gullone als over de vragenlijst die voor dit onderzoek is opgesteld.
4.4 Uittesten van de vragenlijst Nadat de vragenlijst is opgesteld en zorgvuldig is besproken, is deze uitgetest bij enkele dierenartsen. Naar aanleiding hiervan zijn een aantal wijzigingen doorgevoerd. Ook werd de vragenlijst naar de KNMvD gestuurd ter commentariëring.
4.5 Verwachte respons-rate De laatste jaren gebruiken steeds meer onderzoekers het internet bij het verzenden van vragenlijsten. Vaak is deze methode minder tijdrovend en het biedt veel voordelen voor zowel de onderzoeker als voor de participant. Het aantal vragenlijsten dat wordt teruggezonden is afhankelijk van vele factoren. Uit een review over responsrates (Sheenan, 2001) bleek dat tot 1998 een stijging te zien was in de responsrates, maar dat deze hierna daalde naar 24%. Uit een onderzoek van Manfreda & Vehova (2003, bleek dat de responsrate rond de 22% ligt wanneer participanten niet individueel worden benaderd. De respons-rate van oderzoeken onder dierenartsen variëren van 27% (Williams, Dale, Clarke & Garett, 2008), tot 36%. Dit is tevens afhankelijk van het feit of het onderzoek van tevoren wordt aangekondigd en of er na enige tijd een herinnering wordt verstuurd. De KNMvd heeft wisselende ervaringen met de responsrate. Afhankelijk van het onderwerp ligt bij hen het percentage tussen de 25 en 40%. De verwachting in dit onderzoek is derhalve dat de responsrate tussen de 25 en 35% zal liggen
4.6 Analyse De KNMvD leverde de ruwe resultaten aan in een excelldocument. Daarnaast is er een worddocument aangeleverd waarin de antwoorden op de vragen in overzichtelijke tabellen zijn verwerkt. Met behulp van deze tabellen en het excell bestand wordt hypothese 1 tot en met 6 getoetst. Over de verkregen percentages wordt een
33
betrouwbaarheidsinterval berekend waardoor met 95% zekerheid een onder- en een bovengrens kan worden vastgesteld.
De ruwe data werd ook verwerkt in het verwerkingsprogramma Statistical Package for the Social Sciences (SPSS). Dit programma wordt gebruikt om hypothese 7 tot en met 10 te beantwoorden. Over hypothese 7 en 8 worden onafhankelijke t-toetsen uitgevoerd. Dit is niet mogelijk bij hypothese 9 en daarom wordt hier getoetst met een ANOVA. Vervolgens wordt bij hypothese 10 getoetst of er sprake is van een significante correlatie.
34
Hoofdstuk 5 Resultaten van de enquête In totaal hebben 106 participanten de vragenlijst ingevuld. Van deze 106 personen hebben 86 personen de vragen over leeftijd en geslacht beantwoord. Van deze 86 zijn 61 vrouwen en 28 mannen. Ook hebben 86 personen de vraag over leeftijd beantwoord. De gemiddelde leeftijd van de participanten is 42,74 met een standaarddeviatie van 10,50.
Hypothese 1. Een meerderheid van de dierenartsen krijgt te maken met dierenmishandeling in zijn praktijk. Op de vraag of men wel eens dieren behandelt waarbij er een vermoeden is van dierenmishandeling antwoordt 59% (N=104) van de dierenartsen bevestigend. Dit betekent voor de algemene populatie dat met 95% zekerheid gesteld kan worden dat tussen de 50% en 68% van de dierenartsen dierenmishandeling signaleert in de praktijk. Dit bevestigt de hypothese dat een meerderheid van de dierenartsen te maken krijgt met dieren die mishandeld zijn. 40% van de dierenartsen geeft aan nooit dieren te behandelen waarbij sprake is van een vermoeden van dierenmishandeling. Om na te gaan hoeveel dieren mishandeld worden, is het aantal dieren dat jaarlijks behandeld wordt, gedeeld door het aantal dieren met klachten die voortkomen uit mishandeling. Het resultaat is dat een op de 702 dieren die in een dierenarts praktijk komt, mishandeld wordt. Er kan dus worden geconcludeerd dat er per 100 dieren die door dierenartsen aangesloten bij de KNMvD behandeld worden, 0,14 gevallen van dierenmishandeling zijn. De bevindingen wijzen erop dat hypothese 1 bevestigend kan worden beantwoord: een meerderheid van de dierenartsen krijgt te maken met dierenmishandeling in haar praktijk.
Hypothese 2. Dierenmishandeling wordt door het merendeel van de dierenartsen gemeld Wanneer aan dierenartsen gevraagd wordt wat een passende reactie is op het constateren van dierenmishandeling, blijkt dat 11% van de dierenartsen het melden van alle gevallen van dierenmishandeling een passende reactie vindt. Van de dierenartsen vindt 18% dat alleen ernstige gevallen van dierenmishandeling gemeld zouden moeten worden. In tabel 5.1 zijn de percentages weergegeven voor deze categorieën. Uit de resultaten van vraag 8, ‘wat zijn uw belemmeringen bij het melden
35
van dierenmishandeling’, blijkt dat 16% van de dierenartsen aangeeft hierin geen belemmeringen te ondervinden. Wanneer hierover een betrouwbaarheidsinterval berekend wordt ligt dit percentage voor de algemene populatie tussen 9,31 en 22,7%. Hieruit kan met een zekerheid van 95% geconcludeerd worden dat maximaal 22,7% van de dierenartsen geen belemmeringen ervaart in het melden van dierenmishandeling. Dit betekent dat 77% van de dierenartsen wel belemmeringen heeft om dierenmishandeling te melden. Zoals in tabel 5.2 te zien is blijkt dat maar liefst 34% van de dierenartsen aangeeft dat het lastig is om bewijslast te verkrijgen voor het plegen van dierenmishandeling en dat dit een belemmering vormt voor het melden van dierenmishandeling. Daarnaast zegt 11% van de dierenartsen dat een melding van dierenmishandeling de relatie tussen cliënt en dierenarts zal verstoren en 10% weet niet welke hulpverleners benaderd kunnen worden voor een melding over dierenmishandeling. Geen enkele dierenarts ziet het als passende reactie op het signaleren van dierenmishandeling om geen actie te ondernemen. Als conclusie voor hypothese 2 kan gesteld worden dat dierenmishandeling niet door het merendeel van de dierenartsen wordt gemeld. Slechts 11% van de dierenartsen vindt het passend om dierenmishandeling in alle gevallen te melden.
Tabel 5.1 Passende reactie op het constateren van dierenmishandeling N= 86 Passende reactie
Aantal
Percentage
Niets mee doen
1
0
De cliënt ernaar vragen
43
20
De cliënt raad geven
46
22
Aanraden professionele
39
18
39
18
Alle gevallen melden
24
11
Anders
16
7
hulp te zoeken Alleen ernstige gevallen melden
36
Tabel 5.2 Belemmeringen voor het melden van dierenmishandeling N= 86 Belemmering
Aantal
Percentage
Geen belemmering
30
16
Niet de taak van
2
1
Kennis is niet toereikend
9
4
Geen recht om zich te
3
1
21
11
13
7
3
1
20
10
Bewijslast is lastig
62
34
Anders
19
10
dierenartsen
mengen Melding zou relatie met cliënt verstoren Melding zou pricacyregels schenden Economische belang is te groot Geen kennis over welke hulpverlening te benaderen
Hypothese 3. Dierenartsen zijn op de hoogte van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Op de vraag of dierenartsen al eerder hadden gehoord van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld antwoordt 78% bevestigend, 21% had nog nooit van deze relatie gehoord (n=105). Met een betrouwbaarheidsinterval van 95% kan gesteld worden dat minimaal 70,43% van de dierenartsen op de hoogte is van een mogelijke relatie. De bevindingen wijzen erop dat hypothese 3, dierenartsen zijn op de hoogte van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld, bevestigend beantwoord kan worden.
37
Hypothese 4. Dierenartsen herkennen de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling in de praktijk. In de vragenlijst is een vraag opgenomen over het herkennen van de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling( vraag 4). Deze vraag gaat over het vermoeden en/of de zekerheid van het constateren van zowel dierenmishandeling als andere vormen van huiselijk geweld. Helaas hebben slechts 38 van de 106 dierenartsen de vraag beantwoord. Het is onduidelijk of de dierenartsen die deze vraag niet hebben ingevuld dit vermoeden nooit hebben of dat om andere redenen de vraag overgeslagen is. Gezien de lage responsrate op de vraag is het lastig om deze hypothese te beantwoorden. Wanneer we de antwoorden bekijken, blijkt dat slechts 10% van de 38 dierenartsen die deze vraag beantwoord hebben zegt nooit een vermoeden gehad te hebben van zowel huiselijk geweld als dierenmishandeling. Van de participanten die de vraag hebben beantwoord, blijkt dat 42% wel eens een vermoeden heeft van een relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling en 30% zegt dit minstens eenmaal per jaar zeker te weten.
Tabel 5.3 Aantal keer per jaar vermoeden van relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. N = 38 Aantal
Percentage
0 keer
4
10
1 keer
16
42
2 keer
8
21
3 keer
4
10
4 keer
2
5
5 keer
1
2
10 keer
1
2
25 keer
1
2
50 keer
1
2
Aantal keer per jaar vermoeden relatie dierenmishandeling en huiselijk geweld
38
Tabel 5.4 Aantal keer per jaar met zekerheid relatie dierenmishandeling en huiselijk geweld. N= 38 Aantal keer per jaar zeker
Aantal
Percentage
0 keer
21
55
1 keer
12
30
2 keer
3
7
3 keer
1
2
4 keer
1
2
5 keer
1
2
25 keer
1
2
weten relatie dierenmishandeling en huiselijk geweld
Hypothese 5. Huiselijk geweld wordt door het merendeel van de dierenartsen gemeld. Wanneer het gaat om huiselijk geweld, ziet 7% van de dierenartsen geen reden om actie te ondernemen; 17% zegt alleen ernstige vormen van huiselijk geweld te melden en 13% van de dierenartsen zegt alle vormen van huiselijk geweld te melden (zie grafiek 5.5). Deze percentages komen sterk overeen met de percentages voor het melden van dierenmishandeling. Waar slechts 1% van de dierenartsen vindt dat het niet de taak van dierenartsen is om dierenmishandeling te melden, vindt 10% van de dierenartsen dit als het gaat om huiselijk geweld. Wanneer gevraagd wordt naar de belemmeringen voor het melden van huiselijk geweld, zoals te zien in grafiek 5.6, blijkt dat dierenartsen het lastig vinden om voldoende bewijslast hiervoor te vinden; 25% van de participanten geeft dit als belemmering voor het melden aan. Bovendien denkt 11% van de dierenartsen dat het melden van huiselijk geweld de relatie tussen de dierenarts en cliënt zal verstoren. Slechts 10% van de dierenartsen zegt geen belemmeringen te ervaren bij het melden van huiselijk geweld. Wanneer er naast dierenmishandeling ook sprake is van huiselijk geweld, richt zich dat in 21% van de gevallen tot volwassenen (partners) en in 32% van de gevallen op zowel partners als kinderen. Slechts in 2% van de gevallen is het huiselijk geweld enkel op kinderen gericht. Hypothese 5 kan niet bevestigend worden beantwoord. Hoewel slechts 7% 39
van de dierenartsen aangeeft geen actie te zullen nemen bij signalen van huiselijk geweld, ziet slechts 13% het melden van alle vormen van huiselijk geweld als een goede oplossing en wordt het signaleren van huiselijk geweld weinig gemeld.
Tabel 5.5 Passende reactie op vermoeden van huiselijk geweld N = 86 Passende reactie op
Aantal
Percentage
Niets mee doen
12
7
De cliënt ernaar vragen
24
15
De cliënt raad geven
16
10
Aanraden professionele
36
22
28
17
Alle gevallen melden
21
13
Anders
21
13
vermoeden huiselijk geweld
hulp te zoeken Alleen ernstige gevallen melden
40
Tabel 5.6 Belemmeringen melden van huiselijk geweld N= 86 Belemmering
Aantal
Percentage
Geen belemmering
21
10
Niet de taak van
20
10
Kennis is niet toereikend
34
17
Geen recht om zich te
13
6
14
7
8
4
1
0
25
12
Bewijslast is lastig
50
25
Anders
13
6
dierenartsen
mengen Melding zou relatie met cliënt verstoren Melding zou privacyregels schenden Economische belang is te groot Geen kennis over welke hulpverlening te benaderen
Hypothese 6: Vrouwelijke dierenartsen constateren vaker dierenmishandeling dan mannen Om deze hypothese te testen is een onafhankelijke t-toets uitgevoerd met sekse als onafhankelijke variabele en het aantal dieren waarbij jaarlijks dierenmishandeling wordt geconstateerd als afhankelijke variabele. Zoals in tabel 5.1 te zien constateren mannen gemiddeld 4,1 keer per jaar dierenmishandeling en vrouwen gemiddeld 7 keer per jaar. Concluderend kan hier gesteld worden dat het gemiddelde aantal constateringen van dierenmishandeling voor vrouwen (M=7,00; SD= 6,61) significant hoger is (t=-2,08; df= 51; tweezijdige p= 0,043) dan die van mannen (M=4,11; SD=1,134). Hiermee wordt de hypothese dat vrouwen vaker dierenmishandeling constateren dan mannen bevestigd.
41
Hypothese 7: Vrouwelijke dierenartsen herkennen de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld vaker dan mannen Om deze hypothese te testen is een onafhankelijk t-toets uitgevoerd met sekse als onafhankelijke variabele en het aantal keer dat er een vermoeden is van de link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld als afhankelijke variabele. Zoals in tabel 5.2 te zien is kan geconcludeerd worden dat er geen verschil is in hoe vaak vrouwen (M=4,18; SD= 2,22) en mannen (M=4,10; SD= 2,14) een vermoeden hebben van de link (t= -0,25; df=31; tweezijdige p > .005). Dezelfde toets wordt uitgevoerd met als onafhankelijke variabele het aantal keer dat een mannelijke of vrouwelijke dierenarts zeker weet dat er sprake is van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld (zie tabel 5.3). Ook hier geldt dat er geen significant verschil is geen verschil is in hoe vaak vrouwen (M=.79; SD= 2,23) en mannen (M=2,55; SD= 2,25) een vermoeden hebben van de link (t= .774; df=33; tweezijdige p > .005)
Hypothese 8: Dierenartsen, gevestigd in een grote stad, zullen vaker in aanraking komen met de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld dan dierenartsen die werkzaam zijn in een kleinere stad of dorp. Om deze vraag te beantwoorden zijn drie enkelvoudige ANOVA’s uitgevoerd. Allereerst is een ANOVA uitgevoerd met stad als onafhankelijke variabele het vermoeden van dierenmishandeling als afhankelijke variabele. Aangezien slechts 8 mensen van de steekproef in een gemeente werkzaam zijn die kleiner is dan 20.000 inwoners, is deze categorie samengevoegd tot een categorie “kleiner dan 20.000 inwoners”. De drie verschillende categorieën op stad (minder dan 20.000 inwoners, 20.000 – 50.000 inwoners en meer dan 50.000 inwoners) hebben geen significant verschil met aantal keer dat dierenmishandeling vermoed wordt. (F(2,30) = .56; p > 0,05). Hetzelfde geldt voor het met zekerheid constateren van dierenmishandeling. Ook hier is een enkelvoudige variantieanalyse uitgevoerd en is er geen significant verschil ontdekt in de grootte van de woonplaats en de keren dat een dierenarts met zekerheid constateert dat er sprake is van zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld (F(,2,32) = .15; p > 0.05). De hypothese dat dierenartsen gevestigd in een grote stad vaker in aanraking komen met de link dan dierenartsen die werkzaam zijn in een kleinere stad of dorp kan niet bevestigd worden.
42
Hypothese 9: Naarmate een dierenarts jaarlijks meer dieren behandelt, zal deze minder vaak de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld constateren. Aangezien deze variabelen alle op rationiveau zijn, is het gewenst om hier een correlatieanalyse uit te voeren. Met behulp van een scatterplot is geanalyseerd of er sprake is van een lineair verband. kleine correlaties zijn gevonden tussen het aantal keer dat dierenartsen dierenmishandeling constateren, een relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld vermoeden of zeker weet en het aantal dieren dat een dierenarts jaarlijks behandelt. Om de correlatie met zekerheid te berekenen is een Pearson’s productcorrelatie berekend. Hieruit blijken geen significante correlaties te zijn tussen het aantal dieren dat jaarlijks behandeld wordt door een dierenarts en hoe vaak deze een link tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld constateert. Hypothese 9 kan dus niet bevestigd worden; het aantal behandelde dieren heeft geen verband met het aantal opgemerkte gevallen van dierenmishandeling en huiselijk geweld.
43
Hoofdstuk 6. Conclusie en discussie In bovenstaande hoofdstukken worden de resultaten besproken van een onderzoek naar dierenmishandeling en de relatie met huiselijk geweld. Uit dit onderzoek is duidelijk geworden dat een meerderheid (59%) van de dierenartsen te maken krijgt dierenmishandeling. Een meerderheid van de dierenartsen heeft gehoord van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld, maar de relatie wordt weinig herkend in de praktijk. Dierenartsen zullen zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld niet snel melden.
Bij het analyseren van de resultaten is het van belang rekening te houden met het feit dat slechts 106 van de 1200 benaderde dierenartsen de vragenlijst hebben ingevuld. Mogelijk is dat dierenartsen die interesse hebben in het onderwerp eerder geneigd zijn om de vragenlijst in te vullen. Hierdoor kunnen de resultaten vertekend zijn. Dierenartsen die al eerder gehoord hebben van de relatie herkennen dit waarschijnlijk sneller in de praktijk en daardoor kunnen de aantallen in de realiteit lager liggen. Bij het analyseren van de resultaten is het van belang om bewust te zijn van een mogelijke vervorming van de resultaten
Respons-rate Zoals eerder aangegeven heeft dit onderzoek een responsrate van 8,8%. Slechts 106 dierenartsen hebben de vragenlijst ingevuld. Het onderzoek van Green & Gullone had een respons-rate van maar liefst 48% (185 dierenartsen). Er zijn een aantal mogelijke verklaringen te noemen voor de lage respons-rate. De eerste vragenlijst werd ongeveer drie weken voor de zomervakantie verstuurd. Wellicht waren veel dierenartsen op dit moment bezig met de laatste voorbereidingen voor de vakantie en gaven daarom geen prioriteit aan het invullen van een vragenlijst. Naar aanleiding van een interview met een dierenarts uit Den Haag, bleek dat in de weken voordat de vragenlijst verstuurd werd, dierenartsen minstens eenmaal per week het verzoek kregen deel te nemen aan een onderzoek. Dierenartsen zouden hierdoor ‘vragenlijstmoe’ kunnen zijn. Dit gegeven komt ook terug in de opmerkingen bij de vragenlijst. Daarnaast zou ook tijdgebrek en een weerstand voor het onderwerp een van de redenen kunnen zijn voor de lage respons-rate. De enquêtes die verstuurd
44
worden via de KNMvD krijgen doorgaans veel reacties. Dat deze reacties in dit onderzoek uitblijven heeft wellicht te maken met het feit dat zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld onderwerpen zijn die bij dierenartsen weerstand oproepen.
Daarnaast heeft ook de vragenlijst zelf invloed op de respons-rate op sommige vragen. Ook al is de vragenlijst meerdere malen gecontroleerd, toch hebben een aantal vragen bij sommige dierenartsen twijfel opgeroepen. Bijvoorbeeld op de vraag, indien u dierenmishandeling ziet in hoeveel gevallen heeft u ook een vermoeden van huiselijk geweld? Bij deze vraag is niet vermeld wat de participant moet invullen indien deze nooit deze relatie ziet. Waarschijnlijk is dit een belangrijke reden voor de lage respons op vraag vier uit de vragenlijst. In vervolgonderzoek is het van belang om met bovenstaande punten rekening te houden.
Aantallen Uit dit onderzoek is gebleken dat 59% van de dierenartsen wel eens dieren behandelt waarbij vermoedelijk dierenmishandeling is gepleegd en dat vrouwen vaker dierenmishandeling constateren dan mannen. Het onderzoek uit Australië meldt dat 92% van de dierenartsen wel eens dierenmishandeling heeft geconstateerd. Dit grote verschil tussen Nederland en het Australië zou kunnen liggen in het feit dat in het Australische onderzoek participanten, naast een vaste, vastomlijnde definitie, ook hun eigen definitie konden geven. Hierdoor kregen participanten wellicht de mogelijkheid dierenmishandeling vast te stellen naar hun eigen normen en herkennen dit dan ook vaker. Uit een onderzoek naar dierenmishandeling in Engeland door Munro & Thrusfield (2001), bleek dat 48,8% van de dierenartsen te maken krijgt met dierenmishandeling. Dit aantal komt meer overeen met de resultaten uit het onderzoek in Nederland. In een onderzoek van Williams, Dale, Clarke & Garret (2005) ziet 63% van de dierenartsen dierenmishandeling in de praktijk. Dit percentage ligt dicht bij de resultaten in Nederland. Uit het onderzoek van Green & Gullone (2005) bleek dat dierenmishandeling in 0,12 van de 100 gevallen voorkomt. In dit onderzoek is deze prevalentie 0,14 per 100 gevallen.
45
Relatie dierenmishandeling en huiselijk geweld. Een grote meerderheid van de respondenten herkent de relatie tussen huiselijk geweld en dierenmishandeling, maar het aantal dierenartsen dat zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld in de praktijk ziet, is laag. 11% van de dierenartsen zegt het passend te vinden alle vormen van dierenmishandeling te melden en 18% zal alleen ernstige gevallen melden. Voor huiselijk geweld liggen deze percentages iets hoger, respectievelijk 21 en 28% maar veel (34%) dierenartsen geven aan dat de kennis niet toereikend is en 20% ziet het signaleren van een relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld niet als taak. 25% van de dierenartsen weet niet welke hulpverleners benaderd kunnen worden.
Al eerder is genoemd dat dierenartsen veel mogelijkheden hebben omdat zij zich in een unieke positie bevinden door zowel in aanraking te komen met dieren als met hun eigenaren. Om die reden hebben dierenartsen mogelijkheden hebben om in een vroeg stadium signalen op te vangen van zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld (Arkow, 1994). Maar, zoals blijkt uit dit onderzoek, ervaren veel dierenartsen nog belemmeringen bij het signaleren en melden van zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld. Het vinden van goede bewijslast lijkt hierbij het grootste obstakel voor veel dierenartsen, zowel in Nederland als in Australië. Waarschijnlijk is dit gerelateerd aan een gebrek aan kennis over het onderwerp. Paula Boyden, een Engelse onderzoekster op dit gebied, benadrukte in een interview dat veel dierenartsen symptomen van dierenmishandeling niet zien of verwarren met onopzettelijk toegebracht letsel. Wanneer dierenartsen meer getraind worden in het herkennen van zowel symptomen van dierenmishandeling als huiselijk geweld zijn zij wellicht in staat dit met grotere zekerheid te herkennen en zullen ze wellicht sneller overgaan tot melden.
Aanbevelingen en verder onderzoek In een aantal vragen en aan het einde van de vragenlijst kregen de participanten de mogelijkheid om een open antwoord te geven. In sommige opmerkingen wordt genoemd dat participanten niet weten bij welke instantie een melding gemaakt zou kunnen worden. Een aantal noemt contact met de huisarts als optie, anderen de dierenbescherming, weer anderen zeggen dat beide instanties niets voor hen kunnen betekenen. Er bestaat geen duidelijk protocol met aanbevelingen voor dierenartsen 46
hoe om te gaan met dierenmishandeling en/ of huiselijk geweld. Een dergelijk protocol zou voor dierenartsen een handvat kunnen zijn om zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld eerder te signaleren en eventueel te melden. Tevens blijkt uit dit onderzoek dat dierenartsen het gevoel hebben over te weinig kennis beschikken om huiselijk geweld te herkennen. Het verdient dan ook aanbeveling om, naast een duidelijk protocol, ook een korte cursus voor dierenartsen beschikbaar te stellen of een memo te versturen, wat kan leiden tot snellere herkenning van dierenmishandeling en huiselijk geweld in de dierenartspraktijk. Een betere samenwerking tussen verschillende hulpverlenende instanties zou ook kunnen leiden tot een sneller herkenning van de link. Wanneer verschillende soorten hulpverleners zoals dierenartsen, kinderbeschermers, maatschappelijk werkers etc. een gezamenlijk netwerk zouden vormen, kunnen kennis en ervaringen uitgewisseld worden en kan er gezamenlijk gezocht worden naar oplossing- en preventiemogelijkheden. Verder onderzoek zou kunnen uitwijzen op welke manier dit in Nederland het beste vorm kan krijgen.
Conclusie Nogmaals samengevat kan als conclusie van dit enquêteonderzoek gesteld worden dat een meerderheid van de dierenartsen dierenmishandeling in zijn praktijk ziet. Slechts 11% van de dierenartsen zegt dierenmishandeling te melden. Het grootste bezwaar voor het melden van dierenmishandeling is het gebrek aan bewijslast. Een grote meerderheid van de dierenartsen had al eerder gehoord van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld, maar binnen de dierenartspraktijk constateren maar weinig mensen de relatie tussen zowel dierenmishandeling als huiselijk geweld. Wanneer huiselijk geweld wordt geconstateerd, zullen slechts weinig dierenartsen dit melden.
47
Literatuurlijst
American Psychiatric Association. (1980). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, (3rd edition), Washington D.C.: Author. American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic ands statistical manual of mental disorders, (4th edition), Washington D.C.: Author. Arluke, A., Levin, J., Luke, C., & Ascione, F.R. (1999). The relationship of animal abuse to violence and other forms of antisocial behavior. Journal of Interpersonal Violence, 14(9), 963-975. Ascione, F.R. (1993). Children who are cruel to animals: A review of research and implications for developmental psychopathology. Anthrozoös, 6(4), 226-247. Ascione, F.R. (2007). Battered women's reports of their partner’s and their children's cruelty to animals. Journal of Emotional Abuse, 1, 119-133. Ascione, F.R., & Arkow, P. (1999). Child Abuse, Domestic Violence and Animal Abuse: Linking the Circles of Compassion for Prevention and Intervention. West Lafayette: Purdue University Press. Ascione, F.R., Friedrich, W.N., Heath, J., & Hayashi, K. (2003). Cruelty to animals in normative, sexually abused, and outpatient psychiatric samples of 6- to 12-year-old children: Relations to maltreatment and exposure to domestic violence. Anthrozoös, 16(3), 194-212. Ascione, F.R., Weber, C.V., Thompson, T.M., Heath, J., Maruyama, M., & Hayashi, K. (2007). Battered pets and domestic violence: Animal abuse reported by women experiencing intimate violence and by non-abused women. Violence Against Women, 13(4), 354-373. Baldry, A.C. (2003). Animal abuse and exposure to interpersonal violence in Italian youth. Journal of Interpersonal Violence, 18, 258-281. Baldry, A.C. (2005). Animal abuse among preadolescents directly and indirectly victimized at school and at home. Criminal Behaviour & Mental Health, 15(2), 97110. Becker, K., Stuewig, J., Herrera, V., & McCloskey, L. (2004). A study of firesetting and animal cruelty in children: Family influences and adolescent outcomes. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43(7), 905-912. Carlisle-Frank, P., Frank, J.M., & Nielsen, L. (2004). Selective battering of the family pet. Anthrozoös, 17(1), 26-42. Currie, C.L. (2006). Animal cruelty by children exposed to domestic violence. Child Abuse & Neglect, 30(4), 425-435. 48
Duncan, A., Thomas, J.C., & Miller, C. (2006). Significance of family risk factors in development of childhood animal cruelty in adolescent boys with conduct problems. Journal of Family Violence, 20(4), 235-239. Dijk, T. van, Flight, S., Oppenhuis, E. & Duesmann, B. (1997). Huiselijk geweld: aard, omvang en hulpverlening. Hilversum: Intomart. Enders-Slegers, J.P.M. (2000). Een leven lang goed gezelschap. Emprisch onderzoek naar de betekenis van gezelschapsdieren voor de kwaliteit van leven van ouderen (proefschrift). Universiteit van Utrecht, Faculteit Sociale Wetenschappen, Capaciteitsgroep Klinische Psychologie, Utrecht. Faver, C.A. & Strand, E.B. (2003). To leave or to stay? Battered women's concern for vulnerable pets. Journal of Interpersonal Violence, 18, 1367-1377. Ferwerda, H. (2004). Huiselijk geweld: de voordeur op een kier. Omvang, aard en achtergronden in 2004 op basis van landelijke politiecijfers. Dordrecht: Schefferdrukkerij. Flynn, C.P. (1999). Animal abuse in childhood and later support for interpersonal violence in families. Society & Animals, 7(2), 161-172. Flynn, C.P. (1999). Exploring the link between corporal punishment and children's cruelty to animals. Journal of Marriage and Family, 61, 971-981 Flynn, C.P. (2000). Battered women and their animal companions: Symbolic interaction between human and non-human animals. Society and Animals, 8(2), 99127. Flynn, C.P. (2000). Women's best friend: Pet abuse and the role of companion animals in the lives of battered women. Violence Against Women 6(2),162-177. Flynn, C.P. (2002). Hunting and illegal violence against human and other animals: Exploring the relationship. Society & Animals, 10, 37-154. Gleyzer, R., Felthous, A.R. & Holzer, C.E. (2002). Animal cruelty and psychiatric disorders. Journal of the American Academy of Psychiatry and Law, 30, 257-265. Green, G.S. (2002). The other criminalities of animal freeze-killers: Support for a generality of deviance. Society and animals, 10(1), 5-30. Green, P.C., & Gullone, E. (2005). Knowledge and attitudes of Australian veterinarians to animal abuse and human interpersional violence. Australian Vetererian journal. 83, 17-23.
Headey, B., Grabka, M., Kelley, J. (2002). Pet ownership is good for your health and saved public expenditure too: Australian and German longitudinal evidence. Australian Social Monitor, 4, 92-99.
49
Heus, P. de., Leeden, R. van der, & Gazendam, B. (1999). Toegepaste data-analyse: technieken voor niet-experimenteel onderzoek in de sociale wetenschappen. Maarssen: Elsevier/De Tijdstroom. Henry, B.C. & Sanders, C.E. (2007). Bullying and animal abuse: Is there a connection? Society & Animals 15(2), 107-126. Hensley, C., Tallichat, S.E., & Singer, S.D. (2006). Exploring the possible link between childhood and adolescent bestiality and interpersonal violence. Journal of Interpersonal Violence, 21, 910-923. Hutton, J.S. (1983). Animal abuse as a diagnostic approach in social work: A pilot study. In A.H. Katcher & A. Beck, eds.: New Perspectives on Our Lives with Companion Animals. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 444-447. Kuppens, J.M.M., van der Heijden, P.G.M., Ferwerda, H.B. (2007). Registraties huiselijk geweld bekeken. Een vooronderzoek in het kader van vangsthervangstschattingen. Arnhem: Advies- en onderzoeksgroep Beke. Lockwood, R. & Ascione, F.R., (1998). Cruelty to Animals and Interpersonal Violence: Readings in Research and Application. West Lafayette: Purdue University Press. Locke, J. (1693). Some thoughts concerning education. Londen Loring, M.T., & Bolden-Hines, T.A. (2004). Pet abuse by batterers as a means of coercing battered women into committing illegal behavior. Journal of Emotional Abuse 4, 27-37. Manfreda, K.L. & Vehova, V. (2003). Survey Design Features Influencing Response Rates in Web Surveys, Faculteit sociale wetenschappen, Universiteit van Ljubljana, Geraadpleegd mei 2008 van: http://www.icis.dk/ICIS_papers/C2_4_3.pdf
Mason, M.S., & Hagan, C.B. (1999). Pet-assisted psychotherapy. Psychological Reports, 84, 1235-1245. Merz-Perez, L., Heide, K. M., & Silverman, I.J. (2001). Childhood cruelty to animals and subsequent violence against humans. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 45(5), 556-572. Montague, J. (1995). Continuing care: back to the garden. Hospitals & Health Network, 69(1), 58-60. Munro, H.M.C., & Thrusfield, M.V. (2001). 'Battered pets': features that raise suspicion of non-accidental injury. Journal of Small Animal Practice, 42, 218-226. O'Grady, K.E., Kinlock, T.W., & Hanlon, T.E. Prediction of violence history in substance-abusing inmates. Prison Journal, 87(4), 416-433.
50
Salter, D., McMillan, D., Richards, M., Talbot, T., Hodges, J., Bentovim, A., Hastings, R., Stevenson, J. & Skuse, D. (2003), Development of sexually abusive behavior in sexually victimised males: A longitudinal study. Lancet, 361, 471-476. Sharpe, M. S. & Wittum, T.E. (1999). Veterinarian involvement in the prevention and intervention of human violence and animal abuse: A survey of small animal practitioners. Anthrozoos 12, 97-104.
Sheehan, K. B. (2001). E-mail survey response rates: A review. Journal of ComputerMediated Communication, 6(2). Spitzer, R., Davies, M., & Barkley, R. (1990). The DSM-III-R field trial of disruptive behavior disorders. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 29, 690–697. Simmons, C.A. & Lehmann, P. (2007). Exploring the link between pet abuse and controlling behaviors in violent relationships. Journal of Interpersonal Violence 22(9), 1211-1222. Tallichet, S.E., & Hensley, C. (2005). Rural and urban differences in the commission of animal cruelty. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 49(6), 711-726. Tallichet, S.E., Hensley, C. & Singer, S.D. (2005). Unraveling the methods of childhood and adolescent cruelty to nonhuman animals. Society & Animals 13(2), 91108. Volant A.M., Johnson J.A., Gullone E. & Coleman G.J (2008). The Relationship Between Domestic Violence and Animal Abuse: An Australian Study.Journal of interpersonal violence. 6. Williams, V.M., Dale, A.R., Clarke, N. & Garrett, N.K. (2008). New Zealand veterinary journal, 56(1), 21-8 Wright, J. & Hensley, C. (2003). From animal cruelty to serial murder: Applying the graduation hypothesis. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 47(1), 71-88.
51
Bijlage 1 Vragenlijst Vragenlijst dierenmishandeling en huiselijk geweld Deze vragenlijst gaat over de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld. Wij willen weten hoe vaak dierenmishandeling en geweld voorkomen en hoe dierenartsen handelen in zulke situaties. Onder dierenmishandeling verstaan we onnodig letsel, pijniging of verwaarlozing, waarbij diergeneeskundige zorg nodig is. Onder huiselijk geweld verstaan we fysiek of psychisch bedreigen, mishandelen, misbruiken of verwaarlozen in de privé-situatie, waardoor schade ontstaat bij het slachtoffer. Het invullen van de vragenlijst neemt ongeveer tien minuten in beslag. Voelt u zich vrij om eerlijk te antwoorden. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Uw reactie wordt volstrekt anoniem verwerkt. Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met, MarieJosé Enders-Slegers (06-26316075) of met Marijke Ottema (06-41249858).
1) Hoeveel dieren worden jaarlijks door u persoonlijk in uw praktijk behandeld? Ca. _____ dieren per jaar 2) Behandelt u wel eens dieren waarbij u vermoedt dat er sprake is van dierenmishandeling? 0 Ja, ca. ____ dieren per jaar 0 Nee 3) Had u al eerder gehoord van de relatie tussen dierenmishandeling en huiselijk geweld? 0 Ja 0 Nee 4) Indien u in uw praktijk een mishandeld dier ziet, vermoedt u wel eens andere vormen van geweld binnen het gezin? 0 Ja, ik vermoed wel andere vormen van geweld, ca.____ keer per jaar 0 Ja, ik weet dat er sprake is van huiselijk geweld, ca.____ keer per jaar 0 Nee, ik heb hier nooit signalen van opgevangen
52
5) Wanneer u huiselijk geweld vermoedt binnen een gezin waarin ook sprake is van dierenmishandeling, op wie is dit dan doorgaans gericht? 0 Kinderen 0 Volwassenen (partners) 0 Kinderen en partners 0 Andere familieleden 0 Anders, nl ____________ 6) Wat vindt u als dierenarts een passende, professionele reactie op het vermoeden van dierenmishandeling? (meerdere antwoordopties mogelijk) 0 Niets mee doen 0 De cliënt ernaar vragen 0 De cliënt raad geven 0 Aanraden professionele hulp te zoeken 0 Alleen ernstige gevallen melden 0 Alle gevallen melden 0 Anders, nl ____________ 7) Wat vindt u als dierenarts een passende, professionele reactie op het vermoeden van huiselijk geweld? (meerdere antwoordopties mogelijk) 0 Niets mee doen 0 De cliënt ernaar vragen 0 De cliënt raad geven 0 Aanraden professionele hulp te zoeken 0 Alleen ernstige gevallen melden 0 Alle gevallen melden 0 Anders, nl ____________ 8) Wat houdt u eventueel tegen bij het melden van dierenmishandeling? (meerdere antwoordopties mogelijk) 0 Ik ervaar hierin geen belemmeringen 0 Het is niet de taak van dierenartsen om hiermee bezig te zijn 0 De kennis van een dierenarts is niet toereikend 0 Een dierenarts heeft niet het recht zich te mengen in dergelijke zaken 0 Een melding zou de relatie tussen cliënt en dierenarts verstoren 0 Een melding zou de privacyregels schenden 0 Als dierenarts heb je geen economisch belang bij het beschuldigen van cliënten 0 Dierenartsen weten niet welke hulpverleners ze kunnen benaderen 0 Het vinden van bewijslast voor dierenmishandeling is lastig 0 Anders, nl__________________________________________________
53
9) Wat houdt u eventueel tegen bij het melden van huiselijk geweld? (meerdere antwoordopties mogelijk) 0 Ik ervaar hierin geen belemmeringen 0 Het is niet de taak van dierenartsen om hiermee bezig te zijn 0 De kennis van een dierenarts is niet toereikend 0 Een dierenarts heeft niet het recht zich te mengen in dergelijke zaken 0 Een melding zou de relatie tussen cliënt en dierenarts verstoren 0 Een melding zou de privacyregels van de dierenarts schenden 0 Als dierenarts heb je geen economisch belang bij het beschuldigen van cliënten 0 Dierenartsen weten niet welke hulpverleners ze kunnen benaderen 0 Het vinden van bewijslast voor huiselijk geweld is lastig 0 Anders, nl__________________________________________________
10) Wat is uw geslacht? 0 Man 0 Vrouw 11) Wat is uw leeftijd? ______ jaar 12) Hoe groot is de gemeente waarin u werkzaam bent? 0 minder dan 5.000 inwoners 0 5.000 – 10.000 inwoners 0 10.000 – 20.000 inwoners 0 20.000 – 50.000 inwoners 0 meer dan 100.000 inwoners 13) Van welke Groep van de KNMvD bent u lid? 0 Groep Geneeskunde Paard 0 Groep Geneeskunde Gezelschapsdieren
Ruimte voor uw toelichting of commentaar: _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ Hartelijk dank voor het invullen van deze vragenlijst! Over de resultaten wordt bericht in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde.
54
