DE KLEINE ALK contactorgaan Vogelwerkgroep Alkmaar en omstreken

Jaargang 31 nummer 4 2013

DE KLEINE ALK contactorgaan Vogelwerkgroep Alkmaar en omstreken verschijnt vier maal per jaar Redactie Tom Damm Miranda Zutt-van der Made Vaste medewerkers Pierre van der Wielen Erwin van Saane Wilbert Kerkhof Wim Schols Wim Bart Stoop Vormgeving Peter van Brandwijk (072) 515 84 96 Beeldredactie Jan Stok (072) 511 65 20 Redactieadres Tom Damm (06) 42 12 26 10 [email protected] Verspreiding Jannie Nijman (072) 561 56 05 Conny Wubbels Bestuur Voorzitter Harry Smit (072) 511 51 37 [email protected] Secretaris Miranda Zutt-van der Made (0226) 32 02 01 [email protected] Dijk 6, 1721 AE Broek op Langedijk Penningmeester, ledenadministratie Auke Burrie (072) 572 96 94 Acacialaan 1, 1702 ST Heerhugowaard [email protected] Lid Paul de Jong (072) 564 40 29 Cees de Haan (072) 533 73 37

IJsvogelwerkgroep contactpersoon Rutger Polder, [email protected], (072) 511 99 39 Roofvogelwerkgroep contactpersoon Dook Vlugt, [email protected], (072) 589 77 78 Lid worden Het lidmaatschap van onze vereniging bedraagt slechts € 15,00 per jaar. Hiervoor ontvangt u viermaal per jaar ons blad De Kleine Alk en bent u van harte welkom op de door ons georganiseerde activiteiten, waaronder lezingen en excursies. Als welkomstgeschenk ontvangt u tevens het boek ‘Alkmaar heeft vleugels’ (t.w.v. € 9,95 ). Lid wordt u door € 15,00 over te maken op Gironummer 2197346 t.n.v. VWG Alkmaar e.o. en door tevens een mail te sturen naar Auke Burrie, [email protected], met uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres. Ook adreswijzigingen kunt u doorgeven aan Auke.

Voorplaat: kleine alk, Frits-Jan Maas

DE KLEINE ALK

1

in dit nummer pagina 3 ▼ Vooraf: ▼ Met

in het bestuur spoed gezocht: nieuwe bestuursleden

Miranda Zutt-van der Made Het Bestuur

pagina 4 ▼Bericht

aan de Steenlopertjes

Hans Dorrestijn

pagina 5 ▼ Broedvogels

van de Alkmaarder Hout in 2013

Harry Smit & Rutger Polder

pagina 10 ▼ M.AKV,

het wel en wee van een Texelse/Alkmaarse Zilvermeeuw

Miranda Zutt-van der Made

pagina 16 ▼ Makkumer-

en Workumerwaard 24 augustus 2013

Maarten Min

pagina 17 ▼ Raadselvogel

van Wim

Wim Schols

pagina 18 ▼ Excursie

naar de Biesbosch 14 september 2013

Dirk van der Made

pagina 20 ▼Een

raar rondje De Putten

Jan Oostingh

pagina 23 ▼ Communicatie ▼ Van

& Actualiteiten het bestuur

Het Bestuur

pagina 25 ▼ Lezingen

Harm Niesen & Wilbert Kerkhof

pagina 27 ▼ Nieuwjaarsreceptie

2014 van IVN-NKL & KNNV & VWA

▼ Excursienieuws

Erwin van Saane

pagina 29 ▼ Buitencentrum ▼ Waarnemingen

Schoorlse Duinen augustus t/m oktober 2013

Pierre van der Wielen

pagina 34 ▼ Ogrut

34: Mimi’s Natuur

Kopijsluitingsdatum nr. 1: 1 februari 2014

2

DE KLEINE ALK

Wim Bart Stoop

Vooraf: in het bestuur Ik had me voorgenomen nooit meer in een bestuur te gaan. Dit naar aanleiding van het moeten opheffen, door gebrek aan leden en dus ook bestuursleden, van de afdeling Alkmaar van de ACJN, één van de jeugdbonden. Ik was een jaar of 17 en het voelde echt als falen. Maar als je lid bent van een vereniging dan moet je toch op een zeker moment ook iets terugdoen vind ik. Dus bij het 25-jarig jubileum van onze club gaf ik me op om mede het feest te organiseren. Zo deed ik toch nog wat en ik was er binnen een jaar weer mee klaar, dacht ik... Toen kwam de gemeente met het aanbod/kado om een boekje over vogels in Alkmaar te maken en werd ik daar door het bestuur voor gevraagd. Na eerst nog de boot te hebben afgehouden, was het toch wel een leuke uitdaging die ik wel wilde aangaan. Ik vergaderde daarom een paar keer mee met het bestuur en voor ik het wist was ik Algemeen bestuurslid. Niet veel later heb ik me om laten praten om secretaris te worden. Het zijn drukke jaren geweest; het jubileumfeest was een succes, ‘Alkmaar heeft vleugels’ won de aanmoedigingsprijs voor gemeenten, we kregen een nieuwe website, een folder, we wonnen de Zilverenmaanprijs, Nico de Haan kwam langs, we organiseerden mede de Natuurdag. Ook het beschermingswerk kostte veel tijd, zoals het Beheerplan voor de Abtskolk & De Putten, bomenkap in het broedseizoen, schieten op meeuwen, de klucht rond de Hondsbossche Zeewering. De jaren zijn omgevlogen en ik heb ENORM veel geleerd en veel leuke mensen leren kennen waarvan er ook een aantal echte vrienden zijn geworden. En nu verlaat ik na de jaarvergadering het bestuur. Dat moet van de Statuten, maar het staat er niet voor niets in en ik vind het prima. Er blijft nog genoeg werk voor me over, zoals redactiewerk en de gebiedsbeschrijvingen op de website. Maar iedere oproep die we doen voor nieuwe bestuursleden levert niets op. Alleen Maarten Platteeuw meldde zich aan, maar kan door drukke werkzaamheden minder doen dan gehoopt. Dus eindig ik straks weer zonder opvolging met een ‘trauma’? Nee toch? Miranda Zutt-van der Made

Met spoed gezocht: nieuwe bestuursleden Op 19 maart zullen twee bestuursleden het Bestuur verlaten, het jaar daarop weer twee. We zijn dan ook hard op zoek naar leden die iets voor de vereniging willen doen. Het Bestuur vergadert iedere twee maanden bij één van de bestuursleden thuis. Tijdens deze overleggen wordt besproken wat er zoal allemaal is gebeurd, waar vragen over zijn gesteld, wat er bij Animo besproken is, wat er via de post of mail is binnengekomen e.d. De acties die hierop moeten volgen worden binnen het bestuur verdeeld. Als je belangstelling hebt in een functie binnen het bestuur wordt je van harte uitgenodigd een volgende vergadering bij te wonen, om eens te kijken wat het nu precies allemaal inhoudt. Interesse? Neem dan contact op met Miranda ([email protected], 0226-320201).

DE KLEINE ALK

3

Bericht aan de Steenlopertjes Zomaar even een briefje om te laten weten dat ik nog aan jullie denk: wat was het leuk op de pier van IJmuiden hé, verleden week! Jullie zagen er prachtig uit! Welke modekoning zit daarachter? Fabuleus dat stralende lichtbruin op jullie rug met in het midden die zwarte streep en dat schubbige patroontje op de grens van rug en borst. En niet te vergeten die halsketting! Die maakt het helemaal af! Jawel, ik heb goed naar jullie gekeken, maar toch niet zo goed dat ik jullie niet graag gauw weer terug wil zien. Jullie maken me altijd blij. Jullie zijn een must aan de kust. Veel liefs Hans Dorrestijn

Foto: Tim Zutt

4

DE KLEINE ALK

Broedvogels van de Alkmaarder Hout in 2013 Harry Smit & Rutger Polder

Inleiding De Alkmaarder Hout is het oudste stadspark van de stad, met een inmiddels respectabele leeftijd van ruim 400 jaar. De oppervlakte is 42,5 ha, inclusief de Algemene Begraafplaats. Vegetatiekundig behoort de Alkmaarder Hout tot het FluitekruidEssenbos en het Abelen-Kurkiepenbos (Bruinenberg & Baas 1993). Het park heeft een rijke stinzenflora, een van de meest talrijke stinzenplanten is de daslook. De Alkmaarder Hout heeft al lange tijd de belangstelling getrokken van lokale vogelaars. De eerste bekende inventarisatie stamt uit 1959, hoewel ook al eerder gegevens over broedvogels verzameld zijn (Platteeuw & Van der Ham 1993). Sinds die tijd zijn er zo’n 15 volledige inventarisaties gedaan, de laatste in 2003 (Smit et al. 2005). In 2013 is de Hout opnieuw geïnventariseerd en in dit artikel wordt daarvan verslag gedaan. Methodiek Voor het inventariseren is de BMP-methode van SOVON gebruikt (Van Dijk & Boele 2011), met toepassing van de zg. autoclustermethode. Deze laatste methode berekent het aantal territoria, nadat deze zijn ingevoerd in het programma. De Alkmaar Hout is in twee delen gesplitst, een deel omvatte de Westerhout en Algemene Begraafplaats (Alkmaarder Hout-Noord), het andere deel de rest van de Hout (Alkmaarder Hout Zuid, zie fig. 1). Waterpartijen in het gebied en de sloot langs de spoorlijn zijn in de inventarisaties meegenomen. Aan de oostzijde was het fietspad langs de Zandersloot de grens, de Zandersloot zelf is niet meegenomen. Er is achteraf gecorrigeerd voor overlappende territoria van de twee gebieden. In totaal zijn zeven vroege ochtendronden gedaan (maart 1, april 2, mei 2, juni 2), en een (Alkmaarder Hout Noord) respectievelijk twee avondrondjes (Alkmaarder-Hout Zuid).

Resultaten In totaal zijn er 34 vogelsoorten vastgesteld en een overzicht staat in de tabel aan het eind. Hieronder worden de meest opvallende resultaten besproken. Nieuwkomers Sinds 2012 broedt de Blauwe reiger in de Alkmaarder Hout, aanvankelijk met twee paar, in 2013 met een paar. De Blauwe reiger is niet echt een nieuwkomer, in het verleden is de soort een incidentele broedvogel geweest, met broedgevallen in 1992 en 1994 (Smit et al. 1995). De Krakeend wordt steeds meer een stadsvogel, en dat deze soort in een sloot langs de spoorlijn opduikt als broedvogel is dan ook geen verrassing. De Boomklever is een nieuwkomer in de Alkmaarder Hout. Deze soort broedt sinds 2002 in de Hout, de eerste jaren steeds met 1 paar. Zomerdijk et al. (1971) vermeldden dat de Boomklever tot 1963 in de Hout broedde, maar Platteeuw & Van der Ham (1993) vermeldden de soort niet als broedvogel, ook niet voor eind jaren vijftig en in de jaren zestig.

DE KLEINE ALK

5

Verdwenen soorten De lijst van verdwenen soorten is langer dan die van de nieuwkomers. Reeds in de jaren zestig verdwenen een aantal soorten als broedvogel in de Alkmaarder Hout, namelijk Zomertortel, Boerenzwaluw, Witte kwikstaart, Gekraagde roodstaart, Grasmus, Braamsluiper, Fluiter, Zwarte mees, Glanskop, Matkop en Ringmus. Deels zijn dit soorten die elders nog steeds algemeen zijn, deels soorten die landelijk sterk achteruit zijn gegaan (bijvoorbeeld Zomertortel). Daarnaast is er een groep soorten die in meer recente tijden uit de Hout is verdwenen. De Grauwe vliegenvanger was in 1994 nog met twee paar aanwezig in de Hout, in 2004 was zij verdwenen en ook in 2013 is de soort niet meer waargenomen. De Grauwe vliegenvanger broedde in het verleden jaarlijks in de Hout, met een maximum van 7 paar in 1959 en 6 paar in 1978 (Platteeuw & Van der Ham 1993). Landelijk is de ‘Grauwe vlieg’ vanaf 1984 afgenomen, al lijkt de stand de laatste jaren te stabiliseren (Boele et al. 2013). De Grote lijster broedde enigszins onregelmatig in de Hout, het laatste paar is in 2001 vastgesteld. Huismus en Spreeuw broedden in het verleden soms in flinke aantallen in de Hout, bijvoorbeeld 34 paar Huismussen in 1984 en 25 paar Spreeuwen in 1978. Langer geleden waren de aantallen Spreeuwen nog hoger, bijvoorbeeld 45 paar in de periode 1959-1961. Voor het laatst werden deze twee soorten in 1991 als broedvogel vastgesteld, in 2003 waren zij beide verdwenen als broedvogel. Huismus en Spreeuw zijn landelijk sterk achteruit gegaan, en Alkmaar is daar geen uitzondering op.

Boomklever, sinds 2002 broedvogel in klein aantal.

6

DE KLEINE ALK

Foto: Jan Stok

Het aantal Grote bonte spechten blijft stabiel.

Foto: Jan Stok

Overige soorten Na een serie strenge winters is het aantal Winterkoningen in Nederland flink afgenomen. Ook in de Hout is dat het geval. Vergeleken met 2011 is het aantal Winterkoningen met bijna 30% afgenomen. Ook de Merel is met bijna 30% in aantal afgenomen. Deze achteruitgang is al enige tijd gaande. In 2004 nam deze soort in Alkmaar met 7% af, met toen de grootste achteruitgang in oudere wijken en stadsparken (Smit et al. 2005). Nog een soort die het in de Hout niet goed doet is de Roodborst. Vergeleken met 2011is de Roodborst met 27% achteruit gegaan. Landelijk zien we de soort de laatste jaren ook achteruit gaan, vermoedelijk een gevolg van de strenge winters. Meer winterhard is de Heggenmus, waarvan de stand is toegenomen van 7 paar naar 18 paar. Zwartkop, Tjiftjaf en Pimpelmees zijn alle toegenomen, en de Kauw is weer op het niveau van 1991. De Groenling is een soort die al vanaf 1994 achteruit gaat in Alkmaar. Smit et al. (2005) wijdden dit aan het zg. inbreiden (bebouwen van open ruimtes in de stad) en het verstenen van tuinen. De Appelvink was in 2001 voor het eerst met drie territoria vertegenwoordigd in de Alkmaarder Hout, en de soort heeft dit niveau kunnen handhaven in 2013. Dankzegging De volgende personen hebben geassisteerd bij de inventarisatie, waarvoor onze hartelijke dank: Piet Feld, Frans de Buijzer, Maarten Platteeuw en Herman Pols.

DE KLEINE ALK

7

Tabel 1. Broedvogels van de Alkmaarder Hout in 1991, 2001 en 2013.

1991 Blauwe reiger Wilde eend Krakeend Nijlgans

2001

2013 1 9 1 2

2

1 4 2

2

Boomvalk Sperwer Waterhoen Meerkoet

1

Holenduif Houtduif Turkse tortel Bosuil Grote bonte specht Groene specht

3 26 9 1 2

8 37 7 8 2

7 41 6 1 7 1

Winterkoning Heggenmus Grote lijster Zanglijster Merel

37 10 1 13 67

69 7

49 18

15 57

18 41

Roodborst Nachtegaal Zwartkop Tuinfluiter Fitis Tjiftjaf Grauwe vliegenvanger

27

41 1 14 2

30 1 22

15

24

Pimpelmees Koolmees Staartmees Boomklever Boomkruiper

17 33 2

13 26 2

10

16

21 25 2 4 16

Groenling Putter Vink Appelvink

10 1 6

1 7

3 1 8 3

Huismus Spreeuw Zwarte kraai Kauw Ekster Gaai

+ 10 2 21 5 7

4 8 10 9

5 24 10 6

8

DE KLEINE ALK

+

10 1 2 12 2

De Zwartkop zit in de lift.

Foto: Jan Stok

Literatuur Boele AJ, J van Bruggen, A van Dijk, F Hustings, J-W Vergeer & C Plate 2013. Broedvogels in Nederland in 2011. SOVON-rapport2013/01, 158 pp. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Bruinenberg L & T Baas 1993. De Flora. In: Argeloo M & Smit H (red.). De Alkmaarse Hout. Natuurlijke rijkdom van een vier eeuwen oud stadsbos. Alkmaarse Cahiers 5: 8-16. Dijk AJ van & A Boele 2011. Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen, 56 pp. Platteeuw M & N van der Ham 1993. Broedvogels van de Alkmaarse Hout. In: Argeloo M & Smit H (red.). De Alkmaarse Hout. Natuurlijke rijkdom van een vier eeuwen oud stadsbos. Alkmaarse Cahiers 5: 19-31. Smit H, CF Roobeek & M Platteeuw 1995. De broedvogels van Alkmaar in 1994. Bijzondere uitgave Kleine Alk, Vogelwerkgroep Alkmaar en omstreken, 115 pp. Smit, H, CF Roobeek & T Damm 2005. De broedvogels van Alkmaar in 2001-2004. Bijzondere uitgave Kleine Alk, Vogelwerkgroep Alkmaar en omstreken, 114 pp. Zomerdijk PJ, C van Orden, K Zwart, W Verkerk, B Muusers, HE Fabritius & C de Vries 1971. Broedvogels van Noord-Holland Noord. Vogelwerkgroep Noordhollands Noorderkwartier 215 pp. Harry Smit, Emmastraat 32a, 1814 DM Alkmaar, [email protected] Rutger Polder, Westerweg 232, 1815 JK Alkmaar, [email protected]

DE KLEINE ALK

9

M.AKV, het wel en wee van een Texelse/Alkmaarse Zilvermeeuw Miranda Zutt-van der Made

M.AKV staat er op de groene ring met witte letters om de poot van een Zilvermeeuw, die in de loop der jaren een beetje speciaal voor ons is geworden. Hij (de M staat voor male = man) is als adulte vogel op 29 mei 2009 door Kees Camphuysen gevangen en geringd in de Kelderhuispolder op Texel, waar zich een grote gemengde kolonie van Zilvermeeuwen en Kleine mantelmeeuwen bevindt. Kees doet daar onderzoek naar de broedbiologie, voedselecologie, foerageergebieden en populatiedynamica van Zilvermeeuwen en Kleine Mantelmeeuwen in de Westelijke Waddenzee. M.AKV woont op Texel, op wat Kees bestempelt als de Sea Dunes (zeeduinen), aan de rand van de kolonie. Het aflezen van de meeuwen is daar lastiger (je kijkt omhoog, tegenlicht) en dus vangt Kees daar alleen af en toe wat adulte vogels als hij wat tijd over heeft. Omdat M.AKV vaak op een hoge duintop op de uitkijk zit en daardoor goed af te lezen is, is hij één van de uitzonderingen. Het is nog niet gelukt zijn partner te vangen en te ringen. M.AKV in Alkmaar Na eind mei te zijn geringd, wordt M.AKV in september 2009 tweemaal afgelezen bij Callantsoog en de Hondsbossche Zeewering (HBZ), om later op te duiken in IJmuiden en in Noordwijk op 8 oktober. Begin mei 2010 duikt hij pas weer op in de

M.AKV op zijn vaste plek in de Goereestraat.

10

DE KLEINE ALK

Foto: Miranda Zutt

kolonie op Texel en wordt daar tot begin juni afgelezen om vervolgens elders op Texel te verblijven. Op 8 september wordt hij afgelezen in Schoorl aan Zee en op 10 december op het strand bij het Zwanenwater. En dan, op 23 januari 2011, op zoek naar Appel- en Goudvinken in de Rekerhout, valt Tim de geringde meeuw op, trappelend op een grasveldje nabij de Goereestraat in De Mare. Hij weet hem af te lezen en al binnen een dag nadat we hem gemeld hebben krijgen we netjes de life-history van Kees toegestuurd. Dit is het begin van een soort ‘verslaving’ wat het aflezen van ringen betreft. Helemaal als het zo dicht bij huis kan! Vier dagen later leest ook Ruud Costers M.AKV af in dezelfde straat. Omdat Ruud er vlakbij woont is het voor hem helemaal makkelijk om deze ‘speciale’ Zilvermeeuw in de gaten te houden. Tot 14 maart wordt hij dan ook regelmatig door ons beiden afgelezen. Op 26 april is hij weer present in de kolonie op Texel waar hij tot 31 mei wordt afgelezen. Als je de life-history van M.AKV bekijkt, dan wordt hij na het broedseizoen eerst een aantal keren afgelezen aan de kust tussen Schoorl en Groote Keeten, om vervolgens zijn dak in de Goereestraat weer op te zoeken. Het gebeurt echter ook wel, dat hij even heen en weer pendelt tussen Texel en De Mare. Zo wordt hij op 1 april 2012 gezien in De Mare, 14 en 22 april op Texel, 27 en 30 april weer in De Mare om op 2 mei bij een nest met één ei in de kolonie te worden afgelezen! Ook in 2013 is M.AKV op 20 april in De Mare, 21 april bij Strandpaal 8 op Texel, op 24 april in de kolonie, op 26 april in De Mare en op 3 mei bij zijn eerste ei in de kolonie op Texel. Uit het onderzoek van Kees blijkt dat Zilvermeeuwen standvogels zijn of trekvogels op korte afstand, met overwinteringsgebieden in Zuid-Nederland, België en NoordFrankrijk (Camphuysen 2013, Hfdst. 6). Broedsucces M.AKV heeft een vaste broedplek op de Sea dunes. Het is er door de glooiing lastig om enclosures (gaas om het nest zodat de jongen niet weg kunnen lopen) te plaatsen en dus worden de nesten daar alleen gevolgd, tot de eieren uitkomen en de jongen het nest verlaten. In 2009 volgde Kees het nest van M.AKV vanaf 9 mei, op het moment dat er drie eieren in lagen. Een ontdekt nest wordt vanaf dat moment zeker iedere drie dagen (of vaker) bezocht, tenzij het weer het niet toelaat. Als het te veel regent of koud is, waardoor de eieren of jongen gevaar lopen, dan wordt afgezien van een controle. Op 29 mei lukt het Kees M.AKV te vangen en te ringen. Dit gebeurt met een vangkooi die over het nest wordt gezet. De broedende vogel wil zo snel mogelijk terug naar zijn of haar eieren, dus lukt het vaak om de vogel op deze manier te vangen. Een dag later vertoont het eerste ei barstjes en drie dagen later zijn er drie jongen uit het ei gekropen. Daarna volgen nog twee controles en zijn er zeker twee kuikens gevonden in de vegetatie om het nest. Later gaan de kuikens steeds verder aan de wandel en weet je niet meer welke jongen bij welke ouders horen. Op dat moment wordt de marker bij het nest weggehaald. In 2010 worden tussen 1 en 6 mei drie eieren gelegd en na 25 dagen vertoont het eerste ei barstjes. Op 1 juni worden er drie kuikens rond het nest gezien, op 4 juni

DE KLEINE ALK

11

worden er geen kuikens meer aangetroffen en het is ook de laatste dag dat M.AKV in de kolonie wordt afgelezen. In 2011 wordt er op 26 april één ei gevonden en op 1 mei zijn er wederom drie eieren gelegd. Op 17 mei wordt een poging gedaan de partner te vangen, maar dat mislukt. M.AKV valt in deze periode fel uit naar de controleurs. Op 25 mei is er één jong uit het ei gekropen en is één ei aangepikt. Op 28 mei ben ik op uitnodiging van Kees mee met een controleronde en vinden we één jong. Twee dagen later wordt geen jong meer aangetroffen, hoewel M.AKV wel nadrukkelijk aanwezig is. Tot 31 mei wordt hij gezien in de kolonie, op 8 juni bij Camperduin, 4 juli in de kolonie, 2 augustus in de kolonie en op 7 augustus in De Mare. In 2012 wordt op 2 mei een eerste ei gevonden en op 8 mei zijn er drie eieren. Op 29 mei is er één kuiken uit het ei. Op 1 juni zijn alle eieren uitgekomen en wordt er zeester als voedsel voor de jongen aangetroffen. Op 4 juni worden geen jongen meer aangetroffen, M.AKV wordt tot 7 juni afgelezen in de kolonie. In 2013 wordt, ondanks het koude voorjaar, op 3 mei het eerste ei gevonden en op 6 mei zijn er drie eieren gelegd. Op 15 mei zijn twee eieren gepredeerd; naast het nest wordt een eischaal gevonden. Op 18 mei wordt het laatste ei nog aangetroffen, maar op 21 mei zijn alle eieren weg. Tot 30 mei wordt M.AKV afgelezen in de kolonie, op 4 juni is hij weer even in de Goereestraat om een dag later weer op te duiken op de Sea Dunes. Op 5 juni worden in het oude nest drie eieren aangetroffen. Eén dwergei en een gewoon ei in het nest, en één ei erbuiten. Op 8 juni is het ei buiten het nest gepredeerd en zijn er nog twee eieren over. Op 14 juni is alleen het dwergei nog over en is

Kees (midden) met helpers aan het werk in de kolonie. Links en rechts zijn enclosures (let op de paaltjes/gaas) te zien. Foto: Miranda Zutt

12

DE KLEINE ALK

het de laatste dag dat hij in de kolonie wordt afgelezen. Op 19 juni is hij weer in de Goereestraat. Dus dit seizoen is het ondanks een tweede poging niet gelukt om jongen voort te brengen. Enclosures Uit de gemarkeerde nesten van Zilvermeeuwen die op een makkelijker bereikbare (vlakkere) plaats in de kolonie zitten, worden er ieder jaar door loting een aantal geselecteerd voor een enclosure. Om het nest heen wordt dan een stuk gaas gezet met voldoende schuilgelegenheid voor de jongen. Deze nesten worden gevolgd tot de jongen zijn gepredeerd of de enclosure verlaten. De jongen worden dan iedere (ongeveer) drie dagen gewogen en gemeten en krijgen als ze groot genoeg zijn een ring. Bij het wegen van de jongen werd zowel bij de Zilvermeeuw als de Kleine Mantelmeeuw door wisselende aanvoer van voedsel een duidelijk patroon gevonden. De groei van de kuikens liep terug in de weekeinden, maar nam snel weer toe in het midden van de week. Het wekelijkse patroon komt overeen met de aanwezigheid van vissersvloten op zee rond de kolonies. Dit was één van de opmerkelijke uitkomsten van het onderzoek van Kees (Camphuysen 2013, Hfdst 3). Dieet In en rond het nest wordt bij de nestcontroles gekeken of er voedselresten te vinden zijn. Bij de controle braken de jongen ook wel eens voedsel uit en ook dit wordt verzameld en later onderzocht.

Miranda met een kuiken van M.AKV in 2011.

Foto: Kees Camphuysen

DE KLEINE ALK

13

Zilvermeeuwen vinden hun voedsel vooral in de getijzone, en dan worden met name schelpdieren gegeten. Voordat de eieren uitkomen voeren de Zilvermeeuwen dan ook vrijwel alleen schelpdieren aan. 25% van de paren is min of meer gespecialiseerd op een voedselbron. Dit verandert echter wanneer er kuikens zijn en er een hogere energiebehoefte is. Er wordt dan meer gevarieerd voedsel aangevoerd en voedselspecialisaties zijn minder herkenbaar. Bij Zilvermeeuwen die veel krabben aanvoeren worden voor de jongen relatief lage groeisnelheden van de kuikens gemeten (Camphuysen 2013, Hfdst. 9). Zilvermeeuwen die het hoogste broedsucces behaalden voerden hun kuikens vis (Camphuysen 2013, Hfdst. 2). Het resultaat van de verzamelde voedselmonsters van M.AKV is te vinden in de tabel. Tabel 1. Prooisoorten van M.AKV in 2009-2012 (28 ge-analyseerde monsters). F = Frequentie (in aantal en als percentage), N = Aantal gemeten exemplaren

F Gewone zeester Mossel Kokkel Amerikaanse zwaardschede Gewone garnaal Gewone zwemkrab beenvissen Wijting Grauwe of Rode poon ei ongedet. grote meeuw Kraaiheide (bessen) varken brood schelpengrit steentje

Asterias rubens 1 Mytilus edulis 20 Cerastoderma edule 1 Ensis americanus 5 Crangon crangon 1 Liocarcinus holsatus 1 unident. bony roundfish 1 Merlangius merlangus 2 Trigla/Eutrigla 1 large gull egg 1 Empetrum nigrum berries 1 pork 1 bread 1 fossil shell, grit 3 rock, grit 2

% 3,6 71,4 3,6 17,9 3,6 3,6 3,6 7,1 3,6 3,6 3,6 3,6 3,6 10,7 7,1

N 1 700 18 1 6 7 3 1 25 1 5 7

Het huis in de Goereestraat ligt aan het water en vanaf de nok heeft M.AKV goed uitzicht over het water in de directe omgeving. Tegenover het huis is een vijver waar regelmatig brood wordt gevoerd. Ook meer richting het zuiden is een grote vijver. De kans is groot dat M.AKV hier regelmatig gevoerd brood mee-eet met de eenden. Ook worden in het park regelmatig trappelende Zilvermeeuwen waargenomen. Ze bootsen op deze manier regen na waardoor wormen omhoog komen. Tim heeft M.AKV dit de eerste keer ook zien doen. Ringen aflezen Met dit artikel wil ik aangeven dat het aflezen van gekleurringde vogels een schat aan informatie oplevert. Het beantwoordt vragen, maar roept ook weer nieuwe vragen op.

14

DE KLEINE ALK

Ik vind het in ieder geval opmerkelijk dat een meeuw uit Alkmaar op Texel broedt en dus niet hier in de stad. O.a. deze life-history is een bevestiging van het feit dat Zilvermeeuwen standvogels zijn of trekkers over korte afstand. Het zijn gewoontedieren, die onderling toch ook weer veel van elkaar kunnen verschillen. Paar M.ANH en F.ANJ bijvoorbeeld zijn vrijwel altijd samen en jaarrond te vinden in de NIOZ-haven. M.ANH is daar klaarblijkelijk de baas en ze leven van wat er uit de fuiken van de onderzoekers van het NIOZ komt. Ik vraag me af of de partner van M.AKV ook op de daken in De Mare te vinden zal zijn. Kees heeft me uitgedaagd om komend seizoen haar te komen vangen en die uitdaging neem ik graag aan! Bescherming Al vanaf de jaren tachtig nemen de aantallen Zilvermeeuwen af, doordat veel vuilstortplaatsen werden gesloten en de vissersvloot krimpt (Camphuysen 2013). Ondanks een redelijk broedsucces van de Zilvermeeuwen in de Westelijke Waddenzee zorgt een lage overleving van broedvogels en jonge dieren tot een klein aantal rekruten en een afnemende populatie. Met name in de winterperiode sterven er veel Zilvermeeuwen (Camphuysen 2013). Omdat Zilvermeeuwen minder populair zijn dan bijvoorbeeld de Grutto, wordt er weinig aandacht aan deze achteruitgang besteedt. Het feit dat er in 2014 25 ha foerageergebied verloren gaat als de strekdammen voor de HBZ onder het zand verdwijnen, zal zeker effect gaan hebben op de Zilvermeeuwen. Vrijwel alle Zilvermeeuwen die Tim en ik aflezen komen hier immers geregeld. Waar gaan zij straks heen voor voedsel? En wat heeft dit voor effect op hun broedsucces en de aantallen? En hoe lang zal het duren voor de Zilvermeeuw op de Rode Lijst zal verschijnen? Promotie Op 21 juni 2013 promoveerde Kees Camphuysen (1959) in Groningen met zijn proefschrift A historical ecology of two closely related gull species (Laridae): multiple adaptations to a man-made enviroment. Bijzonder, zeker voor iemand die al jong geen zin meer had in school en de wijde wereld introk. Door zelfstudie heeft hij het ver weten te schoppen. Het proefschrift is op internet te lezen via www.waddenacademie.nl onder ‘Wetenschap’ en dan ‘Proefschriften’. Hij droeg zijn proefschrift op aan zijn vrouw Gepke, die hem op zijn vele omzwervingen vergezelde. Ze overleed, veel te jong, een paar weken na het verkrijgen van zijn doctoraat. Kees heeft inmiddels te horen gekregen dat hij zijn onderzoek komend jaar weer voort kan zetten. Literatuur Camphuysen Kees (CJ) 2013. A historical ecology of two closely related gull species (Laridae): multiple adaptations to a man-made enviroment. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen. Miranda Zutt-van der Made, [email protected]

DE KLEINE ALK

15

Makkumer- en Workumerwaard 24 augustus 2013 Leiding Mart van Zweeden. Vijf auto’s, niet helemaal vol, vertrekken op deze ietwat winderige dag naar het noorden in de hoop Reuzensterns en andere ornithologische delicatessen te zien. De eerste halte is Dijkgatsweide. Daar waait het al flink. Er staat meer riet dan in andere jaren. Het riet spreekt: jullie komen zeker weer voor zeldzame vogels he? Nou vooruit ,ik heb een Bosruiter en een Watersnip voor jullie. Het riet zwijgt. Geen Wespendief, geen Slechtvalk. Dat is wel eens anders geweest. Volgende stop is de Breezanddijk. Een soort pretparkje zonder attracties. Weer sterke wind. Moet ik Torenvalk en Boompieper noemen? Dat heb ik dan bij deze gedaan. Kornwerderzand is bijna altijd de moeite waard. Bonte vliegenvangers, een handje vol, doen ons vogelhart iets sneller kloppen. Het bosje is zwaar gesnoeid en lijkt op een siertuin. Een goed ontworpen siertuin met veel ritme maar dan zonder sierplanten. Het fascineerde me. Een Braamsluiper liet zich horen: Sorry vogelaars, ik heb maar een heel kort liedje, meer kan ik niet. Wat een bescheiden en sympathiek vogeltje. Goudplevier en Oeverloper completeren het steltloperpakket. Langs het laatste stuk van de Afsluitdijk zwommen heel veel vogels. Eindelijk kon ik een forse streep zetten door mijn schaamsoort, de Krooneend. Niet in zijn mooiste jasje maar toch heel fraai. Ook konden we een ‘Bruine kiek’ bijschrijven. In de Makkumer Zuidwaard gaat de teller flink omhoog. De eerste Reuzensterns laten zich zien. Wat een snavels! In het z.g. Binnenmeertje zwemt van alles, veel fuutachtigen. Geoorde fuut, maar zelfs ook de ‘Roodhals’. Nu is mijn dag echt goed. Door de wind klinkt een zacht stemmetje: “Jullie treffen het hè, dat ik mijn zondagse pakje aan

Kijken naar Bonte vliegenvangers bij Kornwerderzand.

16

DE KLEINE ALK

Foto: Rob Struyk

heb; dat duurt niet lang meer. Binnenkort ga ik weer lekker stemmig in het grijs.” Het geluid van de Zwarte ruiter vind ik altijd opwindend. Buizerd en Sperwer komen ook langs en ... late Grutto’s. Bij een vervallen loodsje – hier zou een afrekening plaatsgevonden kunnen hebben – hoort Erwin met die deksels goeie oren een Buidelmees. Het geluid is niet bepaald Heavy Metal. Heb ik het nou gehoord of niet? We lopen terug naar de karren. Dan gaat het naar Piaam, de kijkhut. Veertig Lepelaars. Een Havik is altijd leuk maar een Visarend is nog veel leuker. Prachtig was deze te zien. Het lijstje krijgt allure. De Workumerwaard valt wat tegen. Er is veel activiteit van boeren. Uiteindelijk zien we hier nog 13 Reuzensterns. Tijd voor de terugreis. Sommige deelnemers gaan huiswaarts, de rest gaat naar een vogelterrein onder Medemblik in de buurt van Twisk. Er zou hier een Grote grijze snip zitten. Eenmaal hier aangekomen lopen we het hele terrein langs maar geen GGS. Ook lokale vogelaars vinden hem niet meer. Maar wel een Zomertaling, Bontbekplevier, veel Kemphanen, een Witgat en toch nog een Slechtvalk. Lange leuke dag. Ik bedank Mart en Veronique. Zij hield de score keurig bij. Maarten Min, [email protected]

De raadselvogel van Wim.

Illustratie: Wim Schols

DE KLEINE ALK

17

Excursie naar de Biesbosch 14 september 2013 De Biesbosch. Dat leek mij wel wat, want tenslotte lagen mijn roots in het nabijgelegen Made. Een aantal generaties hebben daar als schipper rondgevaren, dus hoogstwaarschijnlijk ook in de Biesbosch. Met mij vertrokken onder leiding van Pierre en Erwin nog 26 belangstellenden. Die hadden niets met mijn geschiedenis, maar alles met vogels. Onder een gestaag neervallende regen gingen wij op pad. Op weg naar Hank, van waaruit wij met een fluisterboot de Brabantse Biesbosch in zouden varen. Spiritueel en historisch gevoelige mensen zouden hier een gevoel van een soort thuiskomen hebben. Dat had ik niet, vooral omdat ik al een hekel heb in de regen thuis te komen. Nou, en regenen deed het. Gelukkig was de Vissershang, zoals de boot heette, overdekt. Onder leiding van Thomas van der Es, de jongste boswachter van Nederland, vertrokken wij.

Tijdens de vaartocht zagen we regelmatig IJsvogels.

Foto: Miranda Zutt

In de haven waren een Fuut en een Meerkoet aan het foerageren. Nauwelijks buitengaats, om toch maar eens schipperstaal te gebruiken, flitste een IJsvogel langs en klonk aan de overkant de zang van een Cettis zanger. Een Waterhoentje zocht de dekking op terwijl een Knobbelzwaan een mooi contrast met de achtergrond vormde. In een zijkreek doken een paar Dodaarzen onder. Op aanraden van de schipper hadden wij de doorzichtige zijflappen op het dak van de boot gegooid. Dat verruimde onze blik aanzienlijk maar gaf de regen de kans de boot in te waaien. De lijzijde zat dus goed, maar de loefzijde niet, maar allen konden van het vrije uitzicht genieten. Bruine kiekendief, Groene specht, Gaai, Zwarte kraai, Houtduif en Aalscholver konden overvliegend goed bekeken worden.

18

DE KLEINE ALK

Plotseling ging onze schipper stuurboord uit een smalle kreek in. Daar bevond zich een beverburcht, die door de begroeiing voor ons slecht zichtbaar was. Tjiftjaf, Koolen Pimpelmees vluchtten het moerasbos in. Eenmaal met wat ruimer uitzicht zagen wij de Buizerd die belangstelling had voor een groepje Puttertjes. Als eenling had de Matkop geen last en ook de Grote bonte specht hamerde onverstoorbaar door. De korte droge periode die wij toen beleefden zorgde ook voor activiteit van de Boeren-, Huisen Oeverzwaluw, terwijl ook de Slechtvalk, Torenvalk en Visarend op pad waren. Een Rood weeskind fladderde een tijd met de boot mee. Niet dat de vader en moeder door de aanwezige Graspieper verorberd waren, maar zo heet die vlinder nu eenmaal. Wandelen Ter afwisseling gingen wij een wandeling bij de Zuiderklip maken. Een plas-drasgebied, dat gevoed wordt door de Bergse Maas. Dat leverde de nodige eenden op zoals Krakeend, Wilde eend, Smient en Wintertaling, maar ook de Grote Canadese gans, Grauwe gans en Nijlgans. Lopende over de dijk meldde zich de Witte kwikstaart en een enkeling scoorde nog het Paapje. De wegvliegende Watersnippen en Rietgors kon niemand missen. Dat er niet alleen in de lucht gekeken werd, werd bevestigd door de vondst van een Sabelsprinkhaan. Weersproken door derden die er een Grote groene sprinkhaan van maakte. In ieder geval was hij groot en groen. Kans op een verhitte discussie was er niet, want die werd bij voorbaat geblust door de zoveelste regenbui. Nadat iedereen weer ingescheept was ging het, keurig tussen de betonning, bakboord uit terug naar de haven. Met dit taalgebruik openbaart zich wel enige verwantschap met een schipper. Zou het dan toch?? Mijn dromerij werd onderbroken door een langsvliegende IJsvogel en als dan bij de ontscheping een Visarend overvliegt wordt je vanzelf weer vogelaar. Er volgde een sanitaire stop, waar niet alleen de 10 aanwezige dames gebruik van maakten, voor wij onder leiding van Thomas de ontpoldering in de directe omgeving in ogenschouw gingen nemen. Het weer was redelijk opgeknapt en al snel konden wij genieten van zowel een paartje Bruine als Blauwe kiekendieven. Bij de Harde Hoek kregen wij waar wij heimelijk allemaal voor gekomen waren. De Zeearend. Het was Miranda die op een klein eilandje het eerste exemplaar ontdekte. Klaas ontdekte een tweede exemplaar op een dijktalud aan de overkant. Beiden waren adult. We verplaatsten ons naar de andere zijde waar wij verrast werden door een late Gierzwaluw en een Zwarte zwaan. Na afscheid genomen te hebben van Thomas gingen wij door naar het Biesbosch museum. Het leek of daar een blik roofvogels was open getrokken. Buizerd, Boomvalk, Sperwer, Torenvalk, Roodpootvalk en een in de verte verdwijnende Zeearend zorgde voor een waardige afsluiting van deze excursie of het moet die fotogenieke Blauwe glazenmaker geweest zijn. Weinig blauws te zien, want het was een vrouwtje die een groen streepjespak had aangetrokken. Het grootste gedeelte van onze groep ging nu huiswaarts, terwijl een tiental nog de jacht opende op twee Roodpootvalken die zich in de omgeving van Lith moesten bevinden. Dat dat niet zonder gevolgen bleef kan Jan beamen. Een onverwacht achteruit rijdende plaatselijke vogelaar testte de voorkant van Marts auto net op het moment dat wij er een boven een bosje in het natuurontwikke-

DE KLEINE ALK

19

Wandeling langs een waterberging.

Foto: Miranda Zutt

lingsgebied Gat aan de Dam hadden ontdekt. Daar aangekomen had de Roodpootvalk zich stiekem tussen de Torenvalken gemengd en bleef voor ons een Roodborsttapuit over. Als je er dan verder geen gat meer in ziet verder te zoeken, ga je of een hapje eten of snel naar huis. En zo geschiedde. Dirk van der Made, Broekerwaard 19, 1824 EP Alkmaar

Een raar rondje Putten Woensdag 30 oktober is het knap weer en ik moet er even uit naar De Putten. Via de Belkmerweg rijd ik met mijn VW-bus een rondje over Burgerbrug naar de Hazenweg, langs de Slaperdijk, lijkt er een bruine streep plastic plotseling over de weg te schieten. Het volgende moment realiseer ik me dat het een Hermelijn is; zo vlug als alles voorbij was, zo intens is de beleving. Sinds jaren weer een Hermelijn gezien, prachtig, helaas zo kort was deze mooie belevenis. Ik besluit om eerst achter De Putten langs te rijden over de Houtendijk, rare naam, maar begrijpelijk van een heel lange tijd geleden, toen dijken nog met houten palen werden verstevigd en de paalworm nog niet zijn destructieve werk was begonnen. Op de splitsing staat een auto met een telescoop buiten het raam, ik kijk met de binoculair en zie iets van 1012 Goudplevieren; de vogelaar beaamt het en zegt “Kijk nog eens goed!” Verdraaid,

20

DE KLEINE ALK

ze bewegen niet en blijven rechtop staan, behalve één Goudplevier en één Kievit, verdraaid, dat is gek, wat is hier aan de hand? Nu dringt het tot me door dat verderop in het weiland een soort plastic schot staat opgesteld; verdorie, een of andere hufter probeert daar plevieren te lokken en te vangen. Nu vallen me ook de twee heel dunne lijntjes op die naar de twee af en toe spartelende vogels toe lopen. De vogelaar naast mij, Fred Visscher, met vrouw Renate en kind in de auto, zegt “Ja, ik heb Harm Niesen al gebeld, maar die zit in IJmuiden en komt heel misschien wel hierheen.” Het schijnt één of andere gek te zijn die Goudplevieren (Wilsters) probeert te vangen om te consumeren. In ieder geval de opgezette houten vogels in het weiland hebben een echte vacht of balg van een ex-levende vogel om zich heen, ze zien er dan ook sprekend uit als echte Goudplevieren. Ondertussen is Fred al foto’s aan het maken als bewijs van de criminele activiteiten van de man in het weiland, het lijkt erop dat dit volkomen illegaal is. Onder welk mom hij De ringer aan het werk. Steltlopers aan een touwtje om andere van de betreffende steltlopers te vangen mag blijkbaar gewoon. Foto: Fred Visscher eigenaar toestemming heeft om in het weiland deze activiteiten te ontplooien is ons volkomen onduidelijk, misschien ganzen verjagen? De kerel in het weiland, een man van omstreeks 60-70 jaar, met een gebreid mutsje op, laarzen en een regenjack met een eigenaardige tekening achterop zijn rug, begrijpt nu dat zijn gedrag gefotografeerd wordt en hij begint zijn vanginrichting af te breken. Eerst wikkelt hij de lange lijn op waar de Goudplevier aan vast zit en op het laatst houdt hij demonstratief de vogel in de hand, maakt hem los en gooit het beest in de

DE KLEINE ALK

21

lucht en deze vliegt weg. Datzelfde toneeltje herhaalt zich met de lijn waar de Kievit aan zit en ook deze krijgt met een demonstratief gebaar de vrijheid weer terug. Fred, zijn vrouw en ik lachen tevreden, het was dus illegaal, anders was dit niet gebeurd, ook een andere vogelaar heeft begrepen, na mijn uitleg, dat dit niet legaal was! Nu de man alles aan het opruimen is en zijn spullen gaat laden in zijn Opel Combo met aanhangwagen, gaan wij verder. Ik rijd naar De Putten via de verharde Gruisweg, waar ik in de ruime bocht van de Munnikenweg na alle emoties even een rustpunt zoek en me laaf aan wat vruchtensap en een koek. Daarna ga ik op weg naar plasjes aan de voet van de Hondsbossche, helaas is er door de harde wind weinig te beleven. Het gewone spul, wat strandlopers, Steenlopers, Kieviten, Watersnippen, Slobeenden, meeuwen en een enkele Kluut. Niet bijzonder maar toch leuk, het aantal soorten vogels komt die middag op 32 stuks uit, van huis tot huis. Daar horen dan ook de Grauwe ganzen en Brandganzen bij aan de noordkant van De Putten. Ik ga daar ook rechtsaf en constateer met tevredenheid dat de “vogelvanger” net met zijn aanhanger wegrijdt en de Hazenweg opgaat, waarschijnlijk richting de Stolpen, waar hij vandaan zou komen, vreemde vogel! Wat is nou de lol van het vangen van een zo mooie vogel en deze de nek omdraaien en opeten, sommige mensen hebben blijkbaar een rare opvoeding gekregen dat ze zich later gaan verlagen tot ordinaire dierenmoordenaars! En sinds wanneer is een plevier schadelijk in een weiland? Een geslachte koe opeten is toch iets anders dan een wilde vogel vangen en opeten of niet? Voer voor psychologen, mijn mening is extreem negatief over dit soort mensen!! Ik vervolg mijn weg weer, via het sluisje in de Hondsbossche Vaart, naar de molen in polder L en de N9, even langs de Hand en dan op weg naar het Hoefplan in Alkmaar. Een vreemde dag, met toch weer een redelijke afloop en een ervaring, die ik me nog lang zal herinneren. Toch eens met Harm praten, wat dat voor een raar mens is en dat dat allemaal maar mag! Het blijkt dat de man uit De Stolpen al jaren Goudplevieren en andere steltlopers vangt voor het ringonderzoek, met toestemming van het Vogeltrekstation in Heteren en met toestemming van de grondgebruikers (van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer krijgt hij nooit toestemming). Sinds 2005 probeert Harm hem weg te houden uit het hele gebied tussen Schoorl en Petten: hij mag daar niet vangen omdat het Natura 2000-gebied is en hij weet dat al jaren. Ook door anderen is hij daarop gewezen. Hou hem in de gaten en film of fotografeer hem! Jan Oostingh, [email protected]

22

DE KLEINE ALK

Communicatie & Actualiteiten Van het bestuur Animo Er is een kennismakingsexcursie geweest met de Stichting Open Polders in De Rijp. Deze Stichting, met Ard Schenk als voorzitter, strijdt o.a. tegen de bouw van grote schuren/stallen in de Schermer. Er is uitgelegd hoe de contacten met de gemeente verlopen en wat de rol van Animo is. Binnen de gemeente Alkmaar zijn er veel verschuivingen geweest. Er is overleg geweest over de nieuwe organisatiestructuur. In september is er een overleg geweest met o.a. wethouder Jan Nagengast. De brief van Animo ‘meer natuur voor minder’ is tot op heden alleen meegenomen in de evaluatie van het groenbeleidsplan. Verder moeten we geduld hebben tot het eind van dit jaar. Er is in dit overleg gewezen op de noodzaak van een Natuurwaardenkaart. Er is gevraagd om de Klimopnota in te trekken. Na discussie is besloten om zeer terughoudend om te gaan met het verwijderen van Klimop. Er wordt alleen Klimop verwijderd als de veiligheid in het geding is. Voorgesteld werd om het groenoverleg met Stadswerk voort te zetten en tevens werd aangegeven dat er veel kennis bij de natuurclubs aanwezig is waar (beter) gebruik van gemaakt kan worden. Jan Nagengast geeft aan nogmaals een gesprek te willen met de VWG wat betreft de meeuwen. Gierzwaluwen Na een tip van Marjan Dekker is Miranda Zutt gaan kijken bij het Wildemanshofje in Alkmaar. Daar is een grondige renovatie gaande en mogelijk waren er kansen om iets te doen voor Gierzwaluwen of Huismussen. Omdat het een monument is bleek dit toch lastiger te zijn dan gedacht. Er werden bij het renoveren van het dak wel pannen gevonden met een ‘huifje’ erop wat er op duidt dat er vroeger ook al rekening werd gehouden met vogels. Deze zullen herplaatst worden. Dierenwelzijn In Langedijk wordt een Dierenwelzijnsnota opgesteld. Miranda en Tim Zutt hebben een avond meegedacht wat hier allemaal in zou kunnen komen te staan. Te denken valt aan het verbieden van roofvogelshows of het showen van roofvogels op markten en braderieën, vogelvriendelijk bouwen, diervriendelijke aanleg en onderhoud van plantsoenen e.d. Dook Vlugt heeft hetzelfde gedaan bij de gemeente Bergen, waarvoor onze dank. Hondsbossche Zeewering De nota van beantwoording Zienswijzen op de plannen voor de HBPZ was, zonder bijlagen, 171 pagina’s dik. Genoeg werk dus om het alleen al door te lezen en te bepalen met welke punten we naar de Raad van State gaan. Hoewel Vogelbescherming afziet van verdere procedures gaat de VWG samen met Faunabescherming wel naar de Raad van State.

DE KLEINE ALK

23

Contributie Dit jaar zijn we gestopt met het meesturen van acceptgiro’s voor het betalen van de contributie i.v.m. de kosten die daaraan verbonden zijn. Aan de leden is gevraagd om een automatische incasso af te geven en daar lijkt toch enige weerstand tegen te bestaan, want maar 73 leden hebben dit gedaan. In De Kleine Alk 1 is vervolgens een oproep gedaan om de contributie te betalen. Helaas zijn veel leden toch vergeten de contributie te betalen of hebben er overheen gelezen. Wij willen daarom in het nieuwe jaar nogmaals vragen om een automatische incasso in te vullen. Een automatische incasso is heel makkelijk, met een paar muisklikken weer in te trekken, en zelfs het al afgeschreven bedrag is terug te halen. Beheerplan Abtskolk & De Putten Het Beheerplan is inmiddels klaar en in november gepresenteerd. Het vangen van steltlopers zoals dat onlangs gebeurde en waar u in deze Kleine Alk meer over kunt lezen is in dit plan toegestaan. Dit omdat het bijna nooit gebeurt... Natuurlijk hebben we aangeven dat dit niet moet kunnen in een Natura 2000-gebied. Natuur Educatie Wijzer De coördinatie van de Natuur- en Milieu Educatieactiviteiten (NME) is per 1 september ondergebracht bij Hortus Alkmaar. Dit coördinatiepunt heet vanaf die datum Natuur Educatie Wijzer. De uitvoering van de verschillende natuur- en milieu-educatieactiviteiten blijft uiteraard in handen van de organisaties die zich daadwerkelijk met NME bezighouden. Natuur Educatie Wijzer biedt een website waar de verschillende organisaties hun aanbod kunnen tonen en de afnemers, zoals scholen, buitenschoolse opvang, verenigingen en groepen hun product kunnen betrekken of een vraag om een nieuw product kunnen stellen. De beheerder van de website brengt vraag en aanbod bij elkaar. In de komende maanden zal Hortus Alkmaar de nieuwe website van Natuur Educatie Wijzer vullen. Op dinsdagavond 26 november presenteert Natuur Educatie Wijzer de website en vanaf 1 januari 2014 is het nieuwe coördinatiepunt volledig operationeel. Jan Vrouwe bezocht voor ons de presentatie waarvoor onze hartelijke dank. Als VWG moeten we bedenken hoe en of we hieraan invulling kunnen geven. We willen dit met de leden bespreken op de jaarvergadering. Bezorging De Kleine Alk Jannie Nijman heeft aangegeven na de jaarvergadering te gaan stoppen met de verspreiding van De Kleine Alk. Ze heeft dit vele jaren, samen met Conny Wubbels, met veel plezier gedaan. Vooral de contacten met de bezorgers gaat ze erg missen. Conny heeft aangegeven wel door te willen gaan, alleen heeft ze daarbij wel hulp nodig. Wie wil er 5 keer per jaar een avond of dagdeel helpen? Neem dan even contact op met Miranda ([email protected], 0226-32 02 01). Jannie hartelijk dank voor al die jaren dat het allemaal perfect geregeld was!

24

DE KLEINE ALK

Steun de Broedvogelatlas Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. heeft de broedvogelatlas gesteund door een soort te sponsoren. We hebben gekozen voor een soort die voor onze VWG bijzonder is, en dat is de Dwerggans geworden. Ook jullie kunnen een soort in de atlas sponsoren. Voor €100,-- kan je zelf een vogelsoort uitkiezen en daar komt in het boek jou naam bij te staan. Kijk voor meer informatie op www.sovon.nl/sponsoreensoort Jaarvergadering Noteer vast in uw agenda dat deze plaatsvindt op 19 maart 2014 uur om 19.30 uur. Het Bestuur

Lezingen Woensdagavond 20.00 uur buurthuis “De Eendracht”, Papaverstraat 9 te Alkmaar. De KNNV-lezingen zijn chronologisch verwerkt in de overzichten en herkenbaar aan “[KNNV]”; deze vinden plaats in Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97 te Alkmaar. Woensdag 20.00 uur. Parkeren Bergerhof Rondom de Eendracht mag tot 20.00 uur alleen geparkeerd worden met een speciale vergunning. Je kan het best parkeren langs de Kruseman van Eltenweg en daar een paar centen in de meter gooien, want een boete is zonde van het geld. Woensdag 18 december: Avondje Jan Stok Bijna vanzelfsprekend en volstrekt uniek! Wat Jan gaat laten zien is nog de vraag, maar er is een reis naar Spitsbergen geboekt. Verder gaat hij dit jaar ook richting Cap GrisNez en vermoedelijk begin oktober weer naar Falsterbo. De gebruikelijke onderwerpen zoals ‘rond het huis’, ‘vogelwerkgebied’, ‘roofvogelwerkgroep’ komen vast en zeker ook aan bod. Woensdag 15 januari: Garry Bakker met Vogelen in Thailand en Cambodja: Siberische surprises en illustere ibissen Thailand is een onder vogelaars populaire reisbestemming: zoutpannen vol met OostSiberische steltlopers, waaronder de ernstig bedreigde Lepelbekstrandloper en Gevlekte groenpootruiter, en op korte afstand mogelijkheden om tal van bijzondere bosvogels te zien. Buurland Cambodja kent een tragische geschiedenis maar ook een natuurlijke rijkdom die het land sinds de openstelling voor toeristen een interessante bestemming voor vogelaars maakt. De geheimzinnige en zeer zeldzame Reuzenibis was een belang-

DE KLEINE ALK

25

Oosterse vorkstaartplevier.

Foto: Garry Bakker

rijke reden voor Garry Bakker om in maart 2013 een bezoek te brengen. Helaas werden de mooie verwachtingen vaak overschaduwd door de aanblik van grootschalige ontbossing, die weinig goeds belooft voor de toekomst van de natuur in het land. [KNNV] Woensdag 29 januari: Zoogdieren, door Peter van der Linden Eureka. Archimedes gebruikte het om het materiaal van de kroon te bepalen; waar het ene materiaal is verdwijnt het andere. Dat werkt in de natuur ook zo: waar de ene soort leeft kan de andere soort niet (of juist wel) voorkomen. Het voorkomen van zoogdieren is afhankelijk van het voorkomen van andere soorten èn van het landschap. Over deze relaties gaat de lezing over zoogdieren. De zoogdierfauna in de duinen en de Eilandspolder - twee goed ontwikkelde gebieden - worden daarbij als voorbeeld gebruikt. Woensdag 19 februari: Ethiopië door Fred Koning Ethiopië heeft veel wisselende landschappen met een extreem rijke flora en fauna. We bezochten een aantal meren in de Rift-vallei maar ook de Bale-mountains met gebergten tot 4377 m en hoogvlakten op 4200 m hoogte. Dit is een landschap waar een aantal endemen is te zien zoals de Spot-brested plover, de Blue-winged goose and de zeldzame Wattled crane. Ook zijn deze bergen het biotoop van de Ethiopische wolf en de Mountain Nyala. Al met al een land vol prachtige vogels als trappen, tourako’s, dwergvalkjes, vele soorten wevers, zoogdieren zoals antilopes, gelada’s en andere apen. Een land waar 3 weken rondreizen veel te kort is.

26

DE KLEINE ALK

[KNNV] Woensdag 26 februari: Paddenstoelen door Martijn Oud en/of Strandvondsten en/of Insecten over de grens door Wilbert Kerkhof [KNNV] Woensdag 26 maart: Ledenvergadering, met Hans Nieuwenhuijsen en wellicht iets van Rob Monsees Harm Niesen, [email protected], (072) 589 42 19 [KNNV] Wilbert Kerkhof, [email protected]

Uitnodiging

Nieuwjaarsreceptie 2014 van IVN-NKL & KNNV & VWA Beste leden van IVN-NKL & KNNV & VWA, Hierbij nodigen de besturen van IVN-NKL & KNNV & VWA al haar leden van harte uit om op zaterdag 4 januari 2014 samen een toast uit te brengen op het nieuwe jaar! Locatie: Parnassia, Bergen aan Zee Tijdstip: 15.00 uur tot 17.00 uur Namens de besturen hartelijke groet, Albertien Frans, Secretaris IVN Noord-Kennemerland, www.ivnnkl.net, [email protected], (0612) 40 84 38

Excursienieuws Alle excursies vinden plaats op een zaterdag en duren een hele dag en vertrekken vanaf de parkeerplaats achter station Alkmaar, tenzij anders vermeld. De KNNV-excursies worden niet meer vermeld, omdat er geen algemene excursies meer worden georganiseerd, alleen nog die van de KNNV-werkgroepen. Zie ook internet http://www.vwg-alkmaar.nl/ en http://www.knnv.nl/alkmaar/. 11 januari 2014 Vandaag leidt Tom Damm ons rond over de Zuidpier en omgeving zoals het Kennemermeer. In de winter zijn deze plekken altijd wel goed voor soorten als Paarse strandloper, Steenloper en Oeverpieper en met wat geluk, zeker als het de dagen ervoor wat gewaaid heeft, kunnen we hier ook zeevogels verwachten. Vertrek om 8.30 uur.

DE KLEINE ALK

27

15 februari 2014 Het traditionele Rondje Noordkop onder leiding van Pierre van der Wielen. We gaan naar het noorden, dat staat vast maar of we via de westkant (via De Putten) of de oostkant omgaan hangt van het weer en het getij af. Gebieden als de Wieringermeer, haven Den Oever, Balgzandpolder staan altijd wel op het programma. We hopen op leuke aantallen ganzen, zwanen en watervogels in het algemeen. Vertrek om 8 uur. 8 maart 2014 Het eerste van twee geplande bezoeken aan de Flevopolders van dit jaar. Rutger Polder neemt ons mee naar de Oostvaardersplassen en diverse gebieden in de nabijheid zoals het Harderbroek. Het is tegenwoordig gebruikelijk dat we op deze excursie Zeearenden zien en vaak ook nog andere roofvogels zoals Ruigpootbuizerd, Blauwe kiekendief en soms ook zeldzaamheden als Klapekster. Ook komt in deze tijd de trek alweer goed op gang, dus hangen er veel watervogels rond. Vertrek om 7.30 uur. 19 april 2014 Jan Stok neemt ons mee voor een mooi rondje in het park de Hoge Veluwe. In deze periode komen de eerste zomergasten terug terwijl broedvogels als raaf en havik nog lekker druk zijn. Daarnaast is dit een goede periode voor spechten en voorgaande keren kwamen we ook her en der edelherten en moeflons tegen. We gaan met auto’s het park in maar gaan waarschijnlijk ook stukken wandelen en fietsen. Vertrek om 7 uur Vrijdag 2 tot en met zondag 4 mei 2014 We gaan het weer proberen! Eens moeten we toch die perfecte dag op de telpost in Breskens treffen! Op goede dagen stromen hier duizenden vogels per uur het land in. Denk aan Gierzwaluwen, Boeren- en Huiszwaluwen, Wielewalen, steltlopers, zeevogels en vaak ook leuke krenten zoals Purperreigers, Grauwe kiekendieven, wouwen et cetera. Als er geen trek is, is niet alles verloren. Er liggen ook diverse natuurgebieden in de buurt. Harm Niesen leidt ons daar rond. We overnachten in trekkershutten in de nabijheid. Geef je voor eind januari op bij Erwin. Het aantal plaatsen is beperkt, dus vol = vol! Volgende datums: 21 juni Fochtelooërveen, 16 augustus Lauwersmeer, 20 september Texel, 11 oktober Maasvlakte 2, 22 november Friese Waddenkust, 13 december Flevopolders. Het wordt op prijs gesteld als u zich uiterlijk drie dagen voor aanvang van de excursie aanmeldt, zodat tijdig de beschikbaarheid in de auto’s kan worden geregeld, zie onder. Er wordt voor de auto’s gerekend met een tarief van 20 cent per kilometer. We raden de bestuurders aan in het bezit te zijn van een inzittendenverzekering. Erwin van Saane, [email protected] of (072) 564 43 25 of (0623) 70 84 61

28

DE KLEINE ALK

Buitencentrum Schoorlse Duinen Omdat steeds vaker blijkt dat er (nog) geen activiteiten vermeld staan voor de periode nadat De Kleine Alk uitkomt, gaat de redactie stoppen met deze rubriek. Op de website van Staatsbosbeheer is gemakkelijk te filteren op excursies, routes, activiteiten voor deze week, voor groepen, kinderen, scholen en op combinaties daarvan. Er is ook een website speciaal voor alle buitencentra (zie onder). Openingstijden: dagelijks van 10-17 uur. In het buitencentrum vindt u bosbrasserie IJgenweis. Daar kunt u genieten van biologische streekproducten. http://www.staatsbosbeheer.nl/ en www.buitencentra.nl

Waarnemingenoverzicht augustus t/m oktober 2013 Gebiedsafkortingen: HbZ = Hondsbossche Zeewering TB = telpost Bergen aan Zee NHD = Noord-Hollands Duinreservaat TC = telpost Camperduin VHP = Vereenigde Harger- en Pettemerpolder Deze periode werden 7289 waarnemingen ingevoerd; duidelijk meer dan in de voorgaande periode. Dit is voor een groot deel te danken aan de Rosse waaierstaart die veel bezoekers trok. Augustus was droog en zonnig maar september was wat meer wis-

Veel belangstelling bij de Rosse waaierstaart.

Foto: Jan Gerhardus

DE KLEINE ALK

29

Nieuw voor Nederland, Rosse waaierstaart, 26 september, Vereenigde Harger- en Pettemerpolder. Foto: Jan Gerhardus

selvallig met regelmatig wat regen. Oktober was wat warmer dan gebruikelijk maar ook behoorlijk nat. De gehele periode werden vanaf de diverse telposten regelmatig Roodhalsfuten gezien. De kleinere futen waren een stuk schaarser met slechts één Kuifduiker, 26-10 op het Geestmerambacht, en drie Geoorde Futen. Op 10-8 1 in het NHD en op 168 2 langs Camperduin. Vergeleken met voorgaande jaren werden er veel Noordse stormvogels ingevoerd met waarnemingen op acht data met tot 21 vogels/dag. Grauwe pijlstormvogels werden eveneens op acht data ingevoerd met maximaal 5 stuks op 2-9 en 9-10. Noordse pijlstormvogels vertonen hetzelfde beeld maar met maximaal één per dag. Op 19-9 werd er één opgeraapt maar deze overleed al snel. De laatste reguliere pijlstormvogel kostte een fanatiekeling 22 bezoeken aan Camperduin maar uiteindelijk zag hij dan toch een Vale pijlstormvogel op 15-8. Daarnaast werd er op 6 en 10-8 en 1, 2 en 11-9 telkens nog een exemplaar gezien. Het eerste Vaal stormvogeltje vloog op 17-9 langs Camperduin. De volgende liet een maand op zich wachten (17-10) en op 29-10 vloog er nog één langs. Een Roerdomp werd van 3 tot en met 6-8 gezien bij de Abtskolk. Op 17-8 vloog er één over de VHP en op 5-9 liep er daar één. De Kwak van Aagtdorp werd daar op 22-9 voor het laatst gezien. Tussen 1 en 20-8 verbleef een Kleine zilverreiger nabij Koedijk. Op 3-8 zat daar ook een Purperreiger. Deze soort wordt meer en meer waargenomen in deze regio met verder nog waarnemingen op 4-8 Camperduin en Polder Q, 27-8 telpost NHD, 30-8 over Bergen, 4-9 in de VHP en de laatste op 16-9 nabij Oterleek.

30

DE KLEINE ALK

Op 1-8 verbleven twee Ooievaars bij Bergen. Tussen 27-8 en 14-9 liep er een Zwarte ibis in de polder direct ten oosten van Oudorp. Deze maakte deel uit van een flinke landelijke influx met groepen van 20+ stuks. Verdere waarnemingen waren op 29-9 één over de HBZ naar zuid, 13-10 één bij Burgerbrug en op 18-10 vlogen er twee over de telpost in het NHD naar noord. De eerste 9 Kleine zwanen vlogen op 31-10 over Camperduin. Op 12-10 vlogen de eerste Toendrarietganzen over de Schoorlse Duinen en de eerste Kolganzen werden alweer op 26-9 gezien toen in de VHP diverse groepjes zaten. De ontsnapte Ross’ ganzen van vorige winter (maar nu nog maar twee) zaten van 18-9 tot 5-10 achter De Putten. Ook de net zo wilde Buffelkopeend zit weer op het Geestmerambacht. Op 11-10 zat een Witbuikrotgans in De Putten. Op 29-10 vloog de eerste Grote zaagbek langs de HBZ en de volgende dag vloog er één over het NHD. Op 27-9 vloog een onvolwassen Zeearend over de Schermer. Een 1e kj Steppenkiekendief werd op 22-10 over de telpost in het NHD gezien. Daar werd ook van 22 tot en met 25-8 dagelijks een overtrekkende Visarend gezien. De laatste werd op 12-9 op dezelfde plek gezien. Landelijk werden leuke aantallen Roodpootvalken

Visarend, 5 oktober, waterberging Obdam.

Foto: Dennis Berretty

gezien en ook bij ons werden er enkele doorgegeven: één op 20-9 in de Schoorlse Duinen en één op 30-9 in het NHD. Leuk zijn de Porseleinhoentjes die op 12-8 (Wimmenummerduinen) en 7-9 (Polder Mijzen) werden gezien. Er waren maar liefst zes meldingen van Morinelplevieren in deze periode, maar helaas waren ze allen overvliegend. Op 25-8 vloog er één over de telpost in het NHD die even later ook in de Wimmenummerduinen werd opgepikt. Op 27-8 vloog er één

DE KLEINE ALK

31

over het NHD en op 8-9 1 over de Schoorlse Duinen. De volgende werd 12-9 bij Bergen gezien en op 23-9 vloog er één over Aagtdorp. De laatste werd op 29-9 over de Diepsmeerpolder gemeld. Van 28-9 tot 2-9 liep er een ‘Temminck’ nabij Koedijk. De enige Grauwe franjepoot dobberde op 3-9 in Polder L. Rosse franjepoten vlogen op 26 en 29-10 langs Camperduin. Kleinste jagers deden het leuk met langs Camperduin regelmatig waarnemingen. Aantallen tussen de waarnemers verschillen nogal, maar wat conservatief gaat het om: telkens één op 29-8, 1-9 en 2-9, 2 exx op 16-9 en 3 exx op 7-9. Op 12-9 zat er één op het Vogelwater in het NHD. Ook altijd leuk zijn Vorkstaartmeeuwen, op 2-9 vloog een juveniel langs Camperduin. Er werden 5 Geelpootmeeuwen en één Pontische meeuw doorgegeven. De trektellers in het NHD zagen op 1 en 5-8 langsvliegende Zomertortels. Een heel stoere waarneming is die van een Vale gierzwaluw boven Egmond aan Zee op 25-10, kort nadat er ook één in het NHD werd gemeld. Ook elders in Nederland werden er die dag meerdere gezien. Nogal onwaarschijnlijk als je bedenkt dat er daarvoor slechts één in NL gezien is. IJsvogels lijken wat op te krabbelen met 31 waarnemingen in veel verschillende gebieden. Op 25-8 werd een Bijeneter gehoord boven Heiloo. De Hop die van 22 t/m 24-10 in de Hoef zat bleek erg populair. Er werden dit najaar twee

Hop, 24 oktober, Hoefplan Alkmaar.

Foto: Hans Brinks

Draaihalzen gemeld; één van 27 t/m 30-8 in het NHD en 8-10 elders in het NHD. Strandleeuweriken worden steeds schaarser en er werden maar twee waarnemingen doorgegeven met minimale aantallen. Op 14-10 liep er één op de HBZ en op 22-10 vloog er één over de telpost in het NHD. Het was een goed najaar voor Grote piepers

32

DE KLEINE ALK

Hop, 24 oktober, Hoefplan Alkmaar.

Foto: Hans Brinks

maar deze waren vooral weggelegd voor mensen met veel zitvlees. Op de telpost in het NHD werden er tussen 24-9 en 25-10 maar liefst 18 doorgegeven. Daarnaast waren er waarnemingen bij Koedijk op 12-10, over de IJsbeer (2 stuks) op 14-10, één over de Schoorlse Duinen op 17-10, één in het NHD op 19-10 en 2 op de HBZ op dezelfde datum. Van de vier Duinpiepers vlogen er drie over de bekende telpost op 21-8, 6-9 en 25-9. De vierde werd op 26-9 in het NHD gezien. Op 20-10 vloog een Siberische boompieper roepend over de telpost in het NHD. Daar werden op 24-9 en 14-10 ook Roodkeelpiepers gemeld. Daarnaast vlogen er op 29-9 twee over de HBZ. Op 14-10 werden op twee locaties Pestvogels gezien; drie in de Daalmeer en vier in Bergen. De volgende werd op 17-10 gezien in de Schoorlse Duinen. Op 25-9 werd nabij De Putten een nieuwe soort voor Nederland ontdekt, een Rosse waaierstaart. Deze fraaie vogel trok op 26 en 27-9 veel belangstelling (568 keer ingevoerd...) maar bleek de 28e niet meer aanwezig. Waterrietzangers waren dun gezaaid dit najaar. De enige voor onze regio werd op 3-8 bij de Abtskolk gezien. Op 19-10 zat een Pallas’ boszanger bij de telpost in het NHD. Bladkoninkjes deden het bijzonder goed met tussen 15-9 en 21-10 minimaal 18 stuks. Een Humes bladkoning werd op 17 en 1810 gemeld uit de Schoorlse Duinen. Op 31-8 werd daar ook een Kleine vliegenvanger gezien. Een Buidelmees vloog op 5-10 over de telpost in het Geestmerambacht. De tweede nieuwe soort voor ons werkgebied voor dit najaar was de Daurische klauwier die op 25-10 kort in de VHP werd gezien. Helaas kon de vogel niet worden teruggevonden. Op 9-10 zat er een Klapekster op de Mariavlakte. De Bonte kraai die begin september bij Petten verbleef werd op 3-9 ook in ons werkgebied gezien. Op 21-8 werd een Europese kanarie over de HBZ gehoord. De Kruisbekinvasie zet flink door en er worden her en der in het land ook zeldzaamheden als Witband- en

DE KLEINE ALK

33

Grote kruisbek tussen gevonden. Van de laatste werden in de Schoorlse Duinen en het Vogelwater in het NHD tussen 19 en 26-10 diverse kleine groepjes gezien. De grootste groep in Schoorl was 5 en in het NHD 6 stuks. Er werden deze herfst weer leuke aantallen IJsgorzen gezien, met name op de telpost in het NHD. Sneeuwgorzen deden het minder goed, met naast wat trekkers slechts kleine groepjes op de HBZ en bij Camperduin. Geelgorzen werden alleen op de telpost in het NHD vastgesteld met waarnemingen op zes dagen tussen 14 en 25-10 en in totaal 19 vogels. Op 25-8 vlogen er twee Ortolanen over de telpost in het NHD waarvan er één ook in de Wimmenummerduinen werd opgepikt. Pierre van der Wielen, [email protected]

34: Mimi’s Natuur

Mevrouw Kiemstra had de aanwijzingen van het boekje “Uw wilde tuin” nauwkeurig opgevolgd en dagelijks volgde ze vanuit de keuken of vanuit de stoel bij het raam de ontwikkelingen in haar kleine achtertuin, die zich met de dag vulde met meer steel, blad en bloemen. Als Mimi de kat door het luikje kroop was ze meteen uit het zicht, zo dicht drukten Kleefkruid en winden zich tegen de keukendeur aan! Ook de buren bemerkten een verandering in de naastgelegen tuin waarvan het bladerdak voortdurend iets verder omhoog werd gekrikt. Een loopje naar de bramenstruiken zat er voor mevrouw Kiemstra niet meer in. Met het grootste keukenmes had ze zich nog wel door de dikste vezels heen kunnen slaan, maar vanuit een soort ontzag voor al dat groen waagde ze zich niet meer naar buiten. Liefst zat zij met een kopje thee bij het raam om te zien of er bladeren bewogen en of ze ergens een glimp kon opvangen van een interessante vogel of van haar eigen Mimi. Het speurwerk werd beloond. Op een zeker moment zag zij achter een dikke, hoge vetplant de kop van een Gaai, die ze door een plukje blauw in het verenpak had kunnen thuisbrengen. Op nog geen 10 centimeter viel een streep licht in twee zwarte kattenogen, die de volgende seconde al niet meer waren te zien. Het was warempel nog spannender dan in de dierentuin waar alle soorten, gescheiden van elkaar, in kooien leven. In dit geval was het de vraag wie voor wie bang moest zijn: de gaai voor de kat of de kat voor de gaai. Mevrouw Kiemstra had nog geen idee wat voor verrassing haar nog te wachten stond. In de hoogste boom was, op een zijtakje, een Sperwer gaan zitten. Omdat vanuit de kamer alleen de kop te zien was, rende mevrouw Kiemstra als een jonge meid de trap op, drie treden tegelijk nemend. Toen ze hijgend bij het slaapkamerraam stond zag ze tot haar stom-

34

DE KLEINE ALK

me verbazing niet alleen de Sperwer in volle glorie maar vlak daarachter ook nog eens een Havik, die tot haar afgrijzen met zijn ene klauw Mimi in de greep hield. De huiskat kon nog wat geluiden voortbrengen die al heel zielig klonken. Mevrouw Kiemstra opende met een stotende beweging het slaapkamerraam, waarop de Sperwer opvloog. Haar hoofd naar buiten stekend zag zij de Havik nog altijd zitten zonder dat nog iets van Mimi was te zien. De roofvogel had zijn poot laten zakken en het was maar de vraag of er nog enig leven zat in mevrouw Kiemstra’s lieveling. Door zorgen bevangen stak ze een been naar buiten en zette ze haar voet op een tak die richting het openstaande raam groeide. Het was duidelijk dat deze haar niet zou houden, dat had ze ook nog wel door. Snel keek ze achter zich de slaapkamer in. Zou Mimi nog te redden zijn? De enige kans was de Havik zo erg te laten schrikken dat hij weg zou vliegen onder gelijktijdige loslating van de kat. Het schoot haar ineens te binnen dat zij die ochtend bij de klerenmand de voetbaltoeter van haar man had zien liggen. De herrie die het ding voortbracht was inderdaad enorm en had het gewenste effect. Wekenlang heeft Mimi zich laten verzorgen voordat ze zich weer door het kattenluikje naar buiten waagde. De hele tuin was overigens betegeld en alleen langs de rand stond een rijtje viooltjes en wat goudsbloemen die waren toegevoegd om zelfs de mieren op afstand te houden. Een tegen de schuur geleunde drietand en een oude fiets completeerden het beeld van een knusse tuin. Want dát hadden mevrouw Kiemstra en Mimi ervan geleerd: natuur is voor diegenen die er niet buiten kunnen, en wie zich heeft ingesteld op het hoogpolig tapijt bij de kachel hoeft er van zijn leven niet meer te komen.

DE KLEINE ALK

35

Nieuw omgangsbord in de Bergermeer. Niet doen hoor, meeuwen voeren!! Foto: Jan Vrouwe

Oplossing pagina 17: Trekvogel

36

DE KLEINE ALK