De jubileumbijeenkomst begint met een film van Erik Heuvelink die ons in vogelvlucht meeneemt langs de maatschappelijke ontwikkelingen

30

cogiscope

0413

BE R IC H T E N UI T H E T V E L D

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld Stichting Centrum ’45 bewijst al 40 jaar zijn noodzaak ‘Lang leve uw koninkrijk! In de vijftien jaar dat ik er woon is de elektriciteit van mijn lamp geen minuut uitgevallen. Het water heeft de kraan nooit in de steek gelaten. De riolering in uw koninkrijk is sterker dan de hemel, want hoeveel water zij ook naar beneden gooit, het verdwijnt. In bakkerijen liggen meer soorten brood dan soorten wapens in Irak. Een hond heeft meer papieren en rechten dan ik in mijn vaderland had. Zelfs een cavia in uw koninkrijk geniet meer dan mijn moeder die twaalf kinderen heeft gebaard en ze vanaf 27 oktober 1987 nooit meer allemaal samen heeft kunnen zien.’ Uit: Brieven voor de koning van het NRC, dit voorjaar gepost door Rodaan Al Galidi. Hij won dit jaar de Europese Unieprijs voor de letteren, was al twee keer Zwarte Piet, is gek op fietsen, maar zakte voor zijn inburgeringsexamen en dreigt, ondanks zijn generaal pardon, alsnog te worden uitgezet. Al Galidi is een van de sprekers in de Stadsgehoorzaal in Leiden, waar op 7 november jl. het 40-jarige

jubileum van Centrum ’45 wordt gevierd. Wat valt er, buiten het gegeven van dit jubileum, eigenlijk te vieren? Ik luister naar Al Galidi en raak verward. Hij verhaalt over de vele onzekere jaren in het AZC: niet mogen werken, geen onderwijs, geen lessen Nederlandse taal, gedoemd tot ledigheid… Nu draagt hij zijn met zelfstudie in het Nederlands geschreven gedichten voor. Ik voel me wat ongemakkelijk de schoonheid van mijn eigen taal te ervaren uit de mond van een allochtoon. Ritmisch, melancholisch, soms zelfs humoristisch draagt hij zijn gedicht Ik hou van Holland voor. De jubileumbijeenkomst begint met een film van Erik Heuvelink die ons in vogelvlucht meeneemt langs de maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van traumaverwerking en behandeling en de reflectie van Centrum ’45 hierop. We zien Koningin Juliana op 16 mei 1973 Centrum ’45 openen, dat in zijn eerste jaren de nadruk legt op de zorg van verzetsstrijders en hun familieleden, slachtoffers

Foto Erik Kottier

van de Tweede Wereldoorlog. Later komen daar Indiëgangers met de kampslachtoffers en dwangarbeiders bij. Vanaf de jaren '90 breiden de patiëntengroepen zich verder uit met veteranen en vluchtelingen en nog later beroepsgetroffenen van politie en brandweer. Niet alleen de patiëntengroep verandert, ook het behandelaanbod is voortdurend in ontwikkeling. We zien fragmenten uit de documentaire Begrijpt u nu waarom ik huil van Louis van Gasteren, waarin een patiënt LSD toegediend krijgt door Prof. dr. Bastiaans (psychiater

bij Centrum ’45 tot 1988), overgaan in recente beelden van een EMDR-sessie. De doelstelling van het centrum blijft echter al die jaren dezelfde: de best mogelijke psychotrauma-behandeling bieden aan getroffenen van vervolging, oorlog en geweld. Daarvoor is ook onderzoek en innovatie nodig en niet in het minst de onvoorwaardelijke toewijding van het personeel. De naam Centrum ’45 verwijst naar het bevrijdingsjaar maar eigenlijk is het centrum voortdurend bezig met bevrijding; de bevrijding van ernstig getraumatiseerde mensen,



BE R IC H T E N UI T H E T V E L D

cogiscope 0413



31

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld opdat ze weer grip krijgen op hun eigen leven. Vervolgens gaat Dorine Holman in gesprek met Jan Brokken over het thema verwerking van oorlogstrauma’s in de literatuur. In Brokkens autobiografische roman Mijn kleine waanzin beschrijft hij aan de hand van persoonlijke herinneringen een halve eeuw Hollandse geschiedenis. Jan Brokken is geboren na de oorlog in een domineesgezin dat de kampen in Indië heeft overleefd. Hij is het ‘verwende’ nakomertje dat ziet hoe de oorlog, die hij zelf nooit heeft meegemaakt, blijft doorwoekeren in het gezin waarin hij opgroeit. Daarop laat Jan Brokken aan de hand van zijn laatst verschenen boek zien dat oorlog niet alleen de natuurlijke homeostase binnen een gezin kan ontwrichten, maar zelfs die van een hele samenleving. In dat boek, De vergelding, een dorp in tijden van oorlog, reconstrueert hij de gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld in het plaatsje Rhoon waar hij is opgegroeid. Een dorp dat sinds de oorlog een

geheim met zich meedraagt. Door sabotage vindt in 1944 een Duitse soldaat de dood. De vergelding is verschrikkelijk: zeven mannen uit Rhoon worden geëxecuteerd, hun vrouwen en kinderen uit hun huis verdreven. Wie pleegde de aanslag op de Duitse soldaat en waarom? Of was het toch een dom ongeluk met fatale gevolgen? Tot op de dag van vandaag maken de dorpsbewoners elkaar verwijten. Ook zij zijn nu nog slachtoffers van de oorlog. Voor de media niet gekende slachtoffers, die wel erkenning kunnen vinden bij Centrum ’45. Na de pauze staan Freek de Jonge en zijn vrouw Hella op het programma. Hella begint met de voordracht van een autobiografisch verhaal. Haar ouders hebben in de Tweede Wereldoorlog een groot deel van hun familie verloren en die onverwerkte trauma’s drukten een zware stempel op de jonge Hella. Dat leidde bij haar tot een loyaliteitsconflict. De liefde van haar vriend, de toen nog piepjonge Freek, gaf haar de nodige steun. Freek vervolgt met een uit grap-

pen opgebouwd maar daarom niet minder dramatisch familieverhaal, waarin hij het publiek begrip laat opbrengen voor de persoon die ‘het schitterende gouden horloge heeft gestolen dat je van je opa hebt geërfd’, door invoelbaar te maken waarom deze uiteindelijk tot die daad gekomen is. Freek eindigt zijn bijdrage met een gedicht, oorspronkelijk geschreven voor zijn dochter met liefdesverdriet, maar voor vanmiddag eveneens toepasselijk: Laat die hand maar los, of pak er juist een vast… Centrum ’45 is in al die jaren van haar bestaan de uitgestoken hand geweest voor getraumatiseerden. Duizenden patiënten zijn geholpen om in weerwil van de barbarij die ze hebben meegemaakt toch nog iets van hun leven te maken. Maar tijdens deze jubileumbijeenkomst geen aandacht voor de wapen­ feiten van het centrum, dat op het gebied van psychotraumatologie het keurmerk TOPGGz heeft en het initiatief nam om de deelgebieden in de psycho­traumazorg bijeen te brengen in een groep van experts, de Arq Psychotrauma Expert Groep.

Vandaag laat men genodigden verhalen over de verschrikkingen die mensen elkaar aandoen en de nasleep hiervan. Daarmee wordt duidelijk dat een discussie over het bestaansrecht van een organisatie als Centrum ’45 helaas ook voor de komende jaren niet aan de orde is. Een lichtpuntje: er zijn altijd mensen die zich met volle overgave inzetten om anderen te helpen hun angsten en verdriet om te zetten in kracht, liefde, in kunst… Maar ronduit indrukwekkend en bemoedigend is het dat veel slachtoffers daartoe in staat zijn louter op eigen veerkracht. Zo iemand is Al Galidi die eerder deze dag zijn gedicht voorlas: ‘Ik hou van Holland’, zei de paraplu. ‘Het is mijn land. Ik kan me geen ander land voorstellen waar ik zo mezelf kan zijn en zo open voor iedereen.’ Marieke Sleijpen, onderzoeker/ psycholoog; o.m. werkzaam bij Arq Psychotrauma Expert Groep

32

cogiscope

0412

BE R IC H T E N UI T H E T V E L D / b o e k e n

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld b o e k e n Indische collectie 1940-1950 van het NIOD wordt gedigitaliseerd Het NIOD start binnenkort met de digitalisering van een groot deel van de Indische collectie 1940-1950. De digitalisering is mogelijk door een subsidie van Metamorfoze, het nationaal programma voor het behoud van papieren erfgoed. Door de conservering blijft de waardevolle maar kwetsbare collectie voor de toekomst behouden en komen de veelal bijzondere archiefstukken voor iedereen digitaal beschikbaar. De collectie bestaat onder andere uit documenten met betrekking tot de bezettingstijd, waaronder administratie van de Japanse internerings- en krijgsgevangenenkampen en persoonlijke verslagen. Deze gegevens werden in de loop der tijd aangevuld door uitgebreide interviews met repatrianten die tijdens de oorlog in een Japans kamp gezeten hadden. Daarnaast bevat de collectie documenten (o.a. processtukken) van geallieerde en Nederlandse opsporingsinstanties en krijgsraden voor

de berechting van Japanners. Ook bevat de collectie rapporten en verslagen van overheidsinstanties over de nasleep en financiële afwikkeling van de Japanse bezetting en over de naoorlogse economische ontwikkeling van Indië/Indonesië.

Baranowsky, Anna B., Eric Gentry, Franklin Schultz, Behandeling na trauma: Methoden voor stabilisatie en herstel. Amsterdam: Hogrefe, 2013. ISBN 9789079729821, 256 pag.

De auteurs baseren zich in dit boek op het Driefasenmodel van Herman. In dit model wordt eerst gezorgd voor veiligheid, vervolgens vindt de traumaherinnering en -verwerking plaats, en ten slotte wordt gewerkt aan het herstel van verbinding met het dagelijks leven. Dit uitgebreide naslagwerk bevat instructies, praktische werkbladen en talloze oefeningen en protocollen. Chalavi, Sima, The traumatized brain: gray and white matter morphology in dissociative identity disorder and Posttraumatic Stress Disorder. Zutphen: Wöhrmann, 2013. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 239 pagina’s.

De hersenen van mensen met een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS, eerder: meervoudige persoonlijkheidsstoornis) of een PTSS zien er anders uit dan die van mensen zonder zo’n stoornis. De

verhouding tussen grijze en witte stof is afwijkend in bepaalde gebieden, waaronder de hippocampus. Dat concludeert Sima Chalavi in dit promotieonderzoek, waarin zij met behulp van MRI-scans de verhouding tussen witte en grijze stof in de hersenen vergeleek van mensen met DIS, met een PTSS en die van een gezonde controlegroep.



boeken

c o g i s c o p e 0 4 1 2

33

van collaborateurs. Dit onderzoek is onderdeel van het NWO-project 'Erfenissen van collaboratie'.

Doornbos, Nienke, De papieren asielzoeker: institutionele communicatie in de asielprocedure, Recht & Samenleving 18, GNI Instituut voor Rechtssociologie/Centrum

Hezewijk, Irma van, Anne-Mieke

voor Migratierecht KU Nijmegen,

Kruuk, Anke Visser, Moet iedereen

2013.

het weten? Draaiboek bij crisissitua-

ISBN 907147870X, 269 pagina’s.

ties seksuele intimidatie in het primair

Dit boek beschrijft en verklaart op basis van observaties en interviews hoe de communicatie tussen asielaanvragers en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) verloopt en welke rol de vraaggesprekken spelen in het selectieproces dat met de asielprocedure wordt beoogd. Er is ook aandacht voor de rol van tolken en de communicatieproblemen waar zij mee te maken hebben.

onderwijs. Utrecht: PPSI/APS, 6e

Gelder, Johan van, Maror: de dubbele roof op de Joodse tegoeden. Groenste Media, 2013. ISBN 9789491267055.

Maror beschrijft de geschiedenis van het Centraal Joods Overleg (CJO) en de Stichting Platform Israël (SPI) die met de Nederlandse overheid, bankwezen en verzekeraars hebben onder-

herz. druk 2013. 78 pagina’s.

handeld over teruggave van de geroofde Joodse tegoeden. Publicist Johan van Gelder volgde het spoor van de geroofde Joodse tegoeden wat uiteindelijk resulteerde in de Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland die jaarlijks subsidies verstrekt om de Joodse traditie voor de toekomst financieel zeker te stellen. Grevers, H.M., Van landverraders tot goede vaderlanders: de opsluiting van collaborateurs in Nederland en België, 1944-1950. Balans, 2013. ISBN 9789460037009, 256 pag.

De vervolging van collaborateurs in Nederland en België na de Tweede Wereldoorlog ging niet alleen gepaard met geweld, zoals vaak wordt gedacht. Heropvoeding tot 'goede vaderlanders' was even belangrijk als bestraffing, al sorteerde die heropvoeding niet altijd het gewenste effect. Opsluiting, vervolging en heropvoeding verliepen in beide landen verschillend. Dat concludeert historicus Helen Grevers in dit vergelijkend promotieonderzoek naar opsluiting

Het project Preventie Seksuele Intimidatie (PPSI) werd in 1993 ingericht om te fungeren als ‘aanjaagmotor’ voor de bestrijding van seksuele intimidatie op scholen. Dit is al weer de 6de druk van dit stappenplan voor besturen en directies die geconfronteerd worden met seksuele intimidatie op hun school. Per stap worden steeds informatie en een lijst met actiepunten gegeven. Iersel, Fred van, Jan Peter van Bruggen, René de Boer, Trouw aan jezelf: hoe de Geestelijke Verzorging kan bijdragen aan de morele vorming van militairen. Budel: Damon, 2013. ISBN 9789460361555, 159 pagina’s.

Dit praktijkboek verschaft inzicht in het proces van morele vor-

34



cogiscope

0412



Boeken

b o e k e n

ming van militairen waarin voor de Geestelijke Verzorging een belangrijke taak is weggelegd. In vier artikelen wordt o.a. aandacht besteed aan de ontwikkeling van moreel besef bij militairen, de deugdethiek als karaktervorming van militairen, en op welke manier ontsporend groepsgedrag voorkomen kan worden.

Kolmer, Roy, Leven met PTSS: het

Lower, Wendy, Hitler's Furies:

Soest, Aaldert van, Oorlog op af-

ware verhaal van een Bosnië-veteraan.

German Women in the Nazi Killing

stand: De betrokkenheid van Iran bij de

Zoetermeer: Free Musketiers,

Fields. Houghton Mifflin

terreurbewegingen Hezbollah, Hamas

2013.

Harcourt, 2013.

en Palestijnse Islamitische Jihad.

ISBN 9789048428830, 161 pagina’s.

ISBN 9780547863382, 288 pagina’s.

Soesterberg: Aspekt, 2007.

Roy Kolmer is een Bosnië-veteraan die tijdens zijn uitzending in voormalig Joegoslavië chronische PTSS heeft opgelopen. In dit boek vertelt Kolmer zijn persoonlijke verhaal met behulp van dagboekfragmenten gemaakt tijdens zijn uitzending en de periode dat hij in therapie was.

Dit boek belicht de rol van hele gewone Duitse vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief waren aan het Oostfront. Uit o.a. dertien biografieën die in dit boek beschreven worden, blijkt dat vrouwen veel actiever betrokken waren bij de misdaden van de Holocaust dan voorheen werd gedacht.

ISBN 9789059115835, 103 pagina’s.

Aaldert van Soest onderzocht in zijn doctoraalscriptie of Iran een oorlog via derden, de zogenaamde 'proxy's' tegen Israël voert. Hij beantwoordde die vraag met 'ja', gezien de invloed op en steun van Iran aan Hezbollah en de Palestijns Islamitische Jihad. Ook deed hij onderzoek naar de banden die er tussen Iran en Hamas bestaan.

BOEKEN

COGISCOPE

Narratieve Exposure Therapie

Wegen, Joost van der, Onder spanning. Werken bij de politie. Crimesite, 2013. ISBN 9789491308109

Journalist Joost van der Wegen sprak met (oud-)politieagenten, wetenschappers, politiechefs en andere ervaringsdeskundigen over het werken bij de politie. In dit boek laat hij onder andere zien dat politieagenten in hun loopbaan vaak met meer geweld en agressie te maken krijgen, dan militairen tijdens hun uitzending naar een brandhaard ergens in de wereld. Agenten hebben daardoor moeite om overeind te blijven en gaan gebukt onder grote spanningen. Wind, Tim R., Linking post-disaster mental health to the erosion of social fabric. Diemen: Arq Psychotrauma Expert Groep, 2013. ISBN 9789089531957, 179 pagina’s.

Psychische gevolgen na een natuurramp worden niet alleen bepaald door de traumatische ervaring zelf en de manier waarop individuen omgaan met de gevolgen van de ramp. Zij worden ook bepaald door de destructieve

35

0412

gevolgen van rampen op de context en de sociale gemeenschap waarin getroffen mensen wonen. Het is belangrijk deze complexe factoren te betrekken in rampen-onderzoek. Dit proefschrift wil aantonen dat het kruisvlak tussen individuele variabelen en determinanten in de rampgetroffen context bepaalt of mensen psychische problemen ervaren na een ramp.

Voorjaarssymposium Arq Psychotrauma Expert Groep

21 maart 2014

Narratieve Exposure Therapie (NET) is specifiek ontwikkeld voor de behandeling van PTSS ten gevolge van meervoudige traumatiserende gebeurtenissen. In maart 2014 verschijnt het eerste Nederlandstalige handboek over NET, Levensverhalen en Psychotrauma. Het boek beschrijft de achtergrond van deze behandelmethode. Diverse invalshoeken komen aan de orde zoals oral history, getuigenistherapie, narratieve therapieën bij ouderen en NET in Uganda. Ter gelegenheid van het verschijnen van het boek organiseert Arq Psychotrauma Expert Groep een symposium over NET. Sprekers zijn o.a. Maggie Schauer, Thomas Elbert, Ruud Jongedijk, Selma Leydesdorff en Eric Vermetten. Prijs € 145 (studenten € 100‚ inclusief boek t.w.v. € 27,50) Locatie Amsterdam

Accreditatie wordt aangevraagd Voor meer boeken, artikelen en dvd’s bezoek onze bibliotheek www.cogis.nl/bibliotheek

Levensverhalen en Psychotrauma (red. Ruud Jongedijk) verschijnt in maart 2014 bij Uitgeverij Boom en maakt onderdeel uit van de Arq-reeks.

www.arq.org

36

cogiscope

0412

In de media

in de media Oorlog in het hoofd Volkskrant, 23 november 2013

Wat gebeurt er precies in het hoofd van de soldaat als er een berm bom vlak bij hem ontploft? In ruim tien jaar tijd is bij bijna een-vijfde van de teruggekeerde militairen de diagnose mild traumatisch hersenletsel gesteld, maar artsen hebben zich daarbij louter gebaseerd op de door militairen gerapporteerde klachten. Of die afkomstig zijn van beschadigingen in het hoofd? ‘We weten het niet zeker’, zegt Eric Vermetten, die als hoogleraar aan het LUMC de medisch-biologische en psychiatrische aspecten van trauma onderzoekt. Toch lijkt een fysieke oorzaak niet onmogelijk. Een reportage over Mild Traumatisch Hersenletsel

Babymeisjes hebben tot twee jaar na Filipijnse tyfoon een verhoogde sterftekans Scientias, 21 november 2013

Tyfonen zoals het exemplaar dat recent over de Filipijnen joeg, doet de sterftekansen van jonge meisjes tot 24 maanden nadat een tyfoon overkomt, enorm ver-

hogen. Dat blijkt uit onderzoek aan de Universiteit van Berkeley. Opvallend genoeg bleek de sterftekans van babyjongetjes niet te pieken na een tyfoon. De onderzoekers speculeren dat dat komt doordat ouders – waarschijnlijk onbewust – ander voedsel en andere zorg bieden aan baby­meisjes dan aan babyjongetjes.

Nederland geeft miljoen voor slachtofferfonds ICC

Onafhankelijke adviescommissie PTSS Politie ingesteld

‘post-koloniaal geheugenverlies’ van de Nederlandse autoriteiten.

Politieacademie, 19 november 2013

De onafhankelijke adviescommissie PTSS Politie is officieel van start gegaan. Deze commissie buigt zich over de verzoeken van individuele politiecollega’s die de diagnose PTSS kregen en kijkt aan de hand van eenduidige criteria of er een verband is tussen de ziekte PTSS en het beroep of de werkomstandigheden.

Kwaliteit meten in de kinder- en jeugdpsychiatrie MGv, 15 november 2013

Alle behandelaren willen graag weten of hun behandeling werkt. Maar hoe meet je dat? Mijnke Janssen en collega’s onderzochten een vragenlijstmethode voor kinderen, hun ouders en behandelaren in de kinder- en jeugdpsychiatrie.

Trouw, 20 november 2013

Nederland geeft een miljoen euro aan het slachtofferfonds van het Internationaal Strafhof (ICC). Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken maakte dat bekend op de jaarvergadering in Den Haag van de 122 aangesloten landen bij het ICC. Het Slachtofferfonds (TFV) geeft onder meer materiële steun en fysieke en psychologische bijstand aan slachtoffers van genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden.

‘Moord op (Indische) Nederlanders is genocide’

Opening poli Suïcidepreventie

Reformatorisch Dagblad, 18 no-

GGZ nieuws, 5 november 2013

vember 2013

Op 5 november werd bij GGZ-instelling Vincent van Gogh in Venray de eerste poli Suïcidepreventie van Nederland geopend. De medewerkers van de poli gaan mensen met ernstige suïcidegedachten begeleiden en behandelen en bieden nazorg aan cliënten en hun familie of naasten.

De golf van etnisch geweld in Nederlands-Indië, die begon in 1945, is steeds ten onrechte door Nederland naar de achtergrond verdrongen. De moord op duizenden (Indische) Nederlanders in de Bersiaptijd is door Nederland altijd gelaten geaccepteerd, ‘terwijl het zich het best laat omschrijven als volkerenmoord’. Dat zegt de Amerikaanse historicus William H. Frederick in een interview in Trouw. Hij spreekt daarin van

Onderzoeksprogramma ‘Erfenissen van Collaboratie’ gepresenteerd NIOD, 1 november 2013

In

het

onderzoeksprogramma



In de media

cogiscope 0412



37

in de media Erfenissen van Collaboratie hebben onderzoekers voor het eerst de positie van voormalig ‘fout’ Nederland en België in de naoorlogse samenleving in kaart gebracht. Zo geven ze nieuw inzicht in de mechanismen van uitsluiting en integratie in Nederland en België en in de daarmee samenhangende ideeën over ‘goed burgerschap’. Dit onderzoeksprogramma besluit met drie uitgaven. Het laatste deel zal in mei 2014 verschijnen.

Minder risico op PTSS bij kinderen van Holocaust-overlevenden

Jonge recruten hebben verhoogde kans op PTSS

Laboratory Equipment, 29 okto-

The Guardian, 28 oktober 2013

ber 2013

Jongeren die onder de 18 jaar zijn en gerekruteerd worden in het Britse leger hebben meer kans op het ontwikkelen van PTSS en zijn suïcidaler bij het verlaten van hun dienst. Dit blijkt uit het rapport The Last Ambush, van ForcesWatch.

Onderzoekers aan de Universiteit van Tel Aviv onderzochten of de zogenoemde tweede generatie Holocaust-overlevenden minder kans heeft op het ontwikkelen van PTSS en zelfs baat heeft bij de trauma’s van hun ouders. De uitkomsten zijn gepubliceerd in de Journal of Traumatic Stress Volume 26, Issue 4.

Installatie Klachtencommissie Nuldelijnsondersteuning Veteranen Platform

Trauma veroorzaakt dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)

Nieuwsbrief Veteraneninstituut,

De hersenen van mensen met een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS, eerder: meervoudige persoonlijkheidsstoornis) of een PTSS zien er anders uit dan die van mensen zonder zo’n stoornis. De verhouding tussen grijze en witte stof is afwijkend in bepaalde gebieden, waaronder de hippocampus. Dat concludeert Sima Chalavi in haar promotieonderzoek.

31 oktober 2013

Het Veteranen Platform is met de steun van het VFonds in 2012 begonnen met een driejarig project om de nuldelijnsondersteuning van veteranen en hun relaties te versterken. Dit moet leiden tot het opzetten van een landelijk dekkend systeem van genormeerde nuldelijnsondersteuning.

UMCG, 28 oktober 2013

en zussen. Dat was al bekend, nu begint duidelijk te worden waarom: door veranderingen aan het DNA van de ongeboren vrucht, al in het prilste begin van de zwangerschap. Dat ontdekte Elmar Tobi tijdens zijn promotieonderzoek in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij deed genetisch onderzoek bij zestig kinderen, verwekt in de barre winter van 1944-45.

'Roma-onderzoeken deugen niet' Trouw, 26 oktober 2013

Onderzoek naar de Roma-cultuur die criminaliteit veroorzaakt, deugt niet. Dat schrijft Huub van Baar in Letter&Geest (literaire bijlage van Trouw). De kenner van de positie van Roma in Europa analyseerde twee studies die uitvoerig in de media zijn geweest.

Hongerwinter trok sporen in het DNA van baby's Trouw, 18 oktober 2013

Hongerwinterkinderen zijn vaker te dik, hebben vaker suikerziekte en een te hoog cholesterolgehalte, en lijden vaker aan schizofrenie dan eerder of later geboren broers

Vroege screening herkent mogelijk PTSS bij jonge kinderen Pediatrics, 23 september 2013

Door zeer jonge kinderen te screenen met de Pediatric Emotional Distress Scale-Early Screener (PEDS-ES), 6 tot 13 dagen na een schokkende gebeurtenissen of ongeval, zouden tijdig symptomen te herkennen zijn die kunnen leiden tot PTSS. Een onderzoek daarnaar is recent gepubliceerd in Pediatrics, 32 september 2013 (doi: 10.1542/ peds.2013-0713).

38

cogiscope

0412

f i lm s

films Speelfilm: Omar Regie: Hany Abu-Assad, Palestina, 2013, 96 min. Première: 21 november 2013

Al eeuwen bouwen mensen muren om zich te beschermen tegen de vijand. Van Hadrian’s Wall in Schotland tot de Grote Muur in China of de muur van Berlijn. Nog redelijk nieuw en minder bekend is de ‘Israëlische muur’ die sinds tien jaar wordt gebouwd op de westelijke Jordaanoever. Voor de Israëli’s een barrière om Palestijnse terroristen tegen te houden en voor Palestijnen een versperring, die zorgt voor separatie en segregatie en die hun bewegingsvrijheid ernstig beperkt. Met name in OostJeruzalem is een situatie ontstaan, die herinneringen oproept aan de scheiding tussen Oost en West-Berlijn. Het eerste beeld uit de film Omar van de Palestijns-Nederlandse filmmaker Hany Abu-Assad spreekt wat dat betreft boekdelen. Een jongeman staat te wachten bij een immens hoge muur. Plotseling klimt hij behendig aan een touw langs de muur omhoog. Bovenop gekomen wordt hij beschoten, maar hij weet te ontkomen in de wirwar van steegjes aan de andere kant. Even later zit Omar, zoals de muurklimmer heet, gezellig op de bank bij zijn vrienden Tarek en Amjad, maar hij heeft vooral oog voor Tarek’s zuster Nadja met wie hij stiekem briefjes uitwisselt. Bij een volgende klimpartij over de muur wordt Omar, die de kost verdient als broodbakker, op de terugweg opnieuw beschoten en even later aangehouden door een jeep met Israëlische militairen. Als pesterij moet hij doodstil op een wiebelende steen blijven staan, terwijl zijn identiteitskaart wordt gecontroleerd. Als hij, zoals te verwachten, van de steen valt wordt hij bruut met een geweerkolf neergeslagen. Daarmee zet regisseur AbuAssad de toon voor de komende gebeurtenissen. Al snel blijkt dat er meer speelt achter de muur. De drie vrienden behoren tot een groep Palestijnse ‘freedom fighters’. In het geheim bereiden ze een missie voor, waarbij ’s nachts een Israëlische militair in koelen bloede wordt neergeschoten.

IJzeren gordijn

Abu-Assad heeft maar weinig beelden nodig om zijn verhaal te vertellen. Op een snelle, bijna minimalistische manier wordt de overval in beeld gebracht. Geen woord en geen beeld teveel, de kijker mag veel dingen zelf invullen. Daarbij kan enige voorkennis van de situatie in de Palestijnse bezette gebieden geen kwaad. Zoals het feit dat Israël sinds 2003 een nieuw soort ‘ijzeren gordijn’ rond de Westbank aanlegt van inmiddels zo’n 450 kilometer lang, dwars door steden, dorpen en landbouwgebieden. Het aantal aanslagen door terroristen is daarmee, naar zeggen, drastisch afgenomen, maar het sociale leven in Palestijnse woongebieden is hier en daar ernstig verstoord. Zo moet Omar over een muur van acht meter klimmen om bij zijn vrienden te komen die een paar minuten bij hem vandaan wonen. De muur is daarbij ook een metafoor voor de barrière tussen hem en zijn geliefde, met wie hij geheime afspraakjes heeft en fantaseert over trouwen. Maar voor een huwelijk heeft hij toestemming nodig van de familie van Nadja. In dit geval haar broer Tarek, maar die heeft andere, belangrijker dingen aan zijn hoofd en vindt dat Omar zich eerst maar eens moet bewijzen in de strijd voor zijn land. Regisseur Abu-Assad focust in de film op de persoonlijke geschiedenis van Omar, die je zowel kunt zien als een aardige, verliefde bakkersknecht die je het mooiste meisje van de wereld gunt, maar die tegelijk ook betrokken is bij een koelbloedige moord op een onschuldige Israëlische soldaat. Hij is mededader, maar komt gaandeweg steeds meer in de rol van slachtoffer terecht. Een ontwikkeling die door Abu-Assad op een subtiele manier in beeld wordt gebracht, met aanvankelijk nog onschuldige klimpartijen over hoge muren maar eindigend in een doolhof waaruit geen ontkomen



meer mogelijk is. Bij een fatale klimpartij wordt hij beschoten en opgepakt door Israëlische militairen. In een gevangenis wordt hij gemarteld en zwaar onder druk gezet om tot een bekentenis te komen over de moord op de Israëlische soldaat. De gevangenis blijkt een broeinest waar niemand te vertrouwen is. Omar wordt er in geluisd en gedwongen mee te werken met de Israëli’s in ruil voor zijn vrijlating. Hij denkt er wel mee weg te komen, maar komt van alle kanten onder druk te staan in een serie van gebeurtenissen die eindigen in een Gordiaanse knoop. Een onontwarbare kluwen die symbolisch is voor de situatie in het Midden-Oosten en die Abu-Assad van binnenuit kent. Hij is in 1961 geboren in Nazareth, waar hij zijn jeugd heeft doorgebracht voor hij in 1980 naar Nederland kwam om vliegtuigbouwkunde te studeren. Begin jaren negentig sloeg hij een andere weg in en werd filmmaker. Daarbij bleek het Midden-Oosten een belangrijke bron van inspiratie. Met films als Rana’s Wedding, over een Palestijnse bruid die dreigt te worden uitgehuwelijkt, gevolgd door Ford Transit, een geënsceneerde documentaire over een Palestijnse chauffeur die met zijn Fordbusje passagiers vervoert tussen Ramallah en Jeruzalem. En vooral zijn bekroonde film Paradise Now uit 2005. Een aangrijpend drama over twee Palestijnse zelfmoordterroristen.

f i lm s

cogiscope 0412



39

Een film die hem ook een ticket bezorgde voor ‘Hollywood’, maar dat leidde slechts tot een mislukte thriller (The Courier) en twee jaar geleden kwam hij met de staart tussen de benen terug naar Nederland. Om daar zonder verdere Hollywoodaspiraties het scenario te schrijven voor Omar. Net als Paradise Now een kleine film, volledig opgenomen in Palestijns gebied, met een Palestijnse crew en met een cast van voornamelijk amateurs die weten wat er speelt in de bezette gebieden. Alleen voor de rol van de Israëlische ondervrager huurde hij een professionele acteur in. Vertrouwen

Het verhaal van Omar is deels gebaseerd op ware gebeurtenissen. Een vriend van Hany Abu-Assad werd ooit benaderd door de Israëlische geheime dienst, die hem, omdat ze bepaalde dingen van hem wisten, probeerde te chanteren en voor hen te laten werken. Abu-Assad werkte het verhaal uit tot een spannend scenario en wist er, gepokt en gemazeld door zijn ervaringen in Hollywood, een meeslepende thriller van te maken. Het thema dat hem daarbij voor ogen stond was vriendschap en vertrouOmar ging in première op het filmfestival van Cannes, waar de film de juryprijs won in het onderdeel ‘Un Certain Regard’. Ook viel de film in de prijzen op het in oktober gehouden Filmfestival in Gent en dingt de film – net als eerder Paradise Now – in 2014 mee naar een Oscar in de categorie ‘Beste buitenlandse film’. Na een succesvolle tournee langs diverse filmfestivals en de Nederlandse filmhuizen is Omar inmiddels ook geselecteerd voor het Movies That Matter-festival van Amnesty International, dat van 20-26 maart 2014 wordt gehouden in Den Haag.

40

cogiscope

films wen en hoe die door omstandigheden compleet kunnen kantelen. Zoals in de film Omar, waarbij de drie vrienden het vertrouwen in elkaar kwijt raken nadat Omar is opgepakt door de Israëli’s. Door zijn vrijlating wordt hij in de eigen gemeenschap automatisch als collaborateur en verrader beschouwd. En het wordt nog erger als hij daarna door zijn vrienden gedwongen wordt mee te doen aan een actie om Israëlische militairen in een hinderlaag te lokken. Daardoor komt hij volledig klem te zitten tussen twee werelden, die allebei hun vertrouwen in hem hebben opgezegd en hem min of meer vogelvrij hebben verklaard. Dat daarbij zijn vriendinnetje er ook nog eens vandoor gaat met zijn vriend is de druppel die de emmer doet overlopen en die zorgt voor een onontkoombare ontknoping. Het zorgt voor een zinderend slot van een documentaire die opnieuw aantoont hoe wankel het evenwicht is tussen goed en fout. Henk Maurits, freelance film­ journalist.

0412

f i lm s / R e f e r e e r b i j e e nk o m s t e n

Refereerbijeenkomsten Stichting Centrum ’45 23 januari 2014 Locatie: Oegstgeest Tijd: 16.30-18.00 uur

Relatie tussen mens- en wereldbeeld en de ernst van psychopathologie bij mensen met complex trauma in de voorgeschiedenis Ruth Roelofsen (arts in opleiding tot psychiater) Complex trauma leidt vaak tot psycho­pathologie. Er zijn verschillen in klachtenniveau en in behandelbaarheid. De vraag is in hoe­ verre het mens- en wereldbeeld van patiënten een bijdrage kan leveren aan de verklaring van deze verschillen en of er een verschil is tussen doelgroepen (eerste generatie, naoorlogse generatie, veteranen en vluchtelingen/asielzoekers).

Medisch-psychiatrisch forensische rapportage bij asielzoekers Rembrandt Aarts (psychiater in opleiding) Het Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek (IMMO) faciliteert sinds 2012 medisch- forensische rapportages bij asielzoe-

kers. Er wordt in het referaat een beeld geschetst van de uitvoering van deze rapportages en hun plaats in de asielprocedure. Aan de hand van literatuur en kwantitatieve analyse van opgestelde rapporten (N=97) worden onder andere de volgende vraagstellingen besproken: wat zijn de (psychiatrische) kenmerken van de onderzochte asielpopulatie?; hoe beoordelen de rapporteurs de eventueel aanwezige (causale) relatie tussen het asielrelaas en de bestaande psychopathologie?; welke variabelen spelen een rol in het tot stand komen van deze causaliteitsbeoordeling?

Religieuze intensiteit en cognitieve strategieën bij getraumatiseerde vluchtelingen Ellen Minkenberg (psychiater in opleiding) Cultuur bepaalt wat als stressvol wordt ervaren, hoe die stress lichamelijk en psychologisch beleefd wordt, wat de gevolgen zijn, welke symptomen er bij optreden, hoe die geïnterpreteerd worden, en wat een adequate reactie van het

individu en de omgeving is. Religie staat zeer hoog in de hiërarchie van betekenisverlening. Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van positieve en negatieve cognitieve strategieën en intensiteit (beleving en handelen) van religie en geloof bij vluchtelingen met PTSS.

25 februari 2014 Locatie: Diemen Tijd: 16.30-18.00 uur

Relatie tussen mens- en wereldbeeld en de ernst van psychopathologie bij mensen met complex trauma in de voorgeschiedenis Ruth Roelofsen (arts in opleiding tot psychiater)

Medisch-psychiatrisch forensische rapportage bij asielzoekers Rembrandt Aarts (psychiater in opleiding) Informatie en aanmelden: www.arq.org



C OGI S C OPE

0413

redactioneel



auteursinstructie

Behoefte om te publiceren?

van de redactie

Schrijf voor Cogiscope – platform voor kennisuitwisseling – een artikel, essay, column; of interview een collega of bericht over uw onderzoek.

Stel… Stel dat behandelaren in staat zouden zijn feilloos aan te geven wie welke psychische stoornissen hebben en welke behandelingen ervoor geschikt zijn. In de actiefilm Minority Report (2002) waren wetshandhavers erin geslaagd foutloos vast te stellen wie in de toekomst misdaden zouden plegen. Dat kunnen we niet zeggen van psychische stoornissen, momenteel zijn we niet in staat tot meer dan delen van de puzzel te verklaren. Een puzzel waarvan de stukjes kunnen veranderen bij ieder nieuw onderzoek en elke nieuwe waarneming, interpretatie en speculatie. Als ik naar de onderzoeken kijk die behandelsucces bij PTSS voorspellen voelt het soms alsof we onszelf voor het eerst proberen te beschrijven in een lachspiegel. Van het weinige dat er onderzocht is zien we ruwweg wat er is en hoe het werkt, maar het beeld is niet consistent. Als we er vanuit een andere hoek naar kijken dreigt het soms te vervormen en onze visie te vertroebelen. Enkele voorbeelden: Speelt klachtenernst een voorspellende rol op behandel­ succes? Vier studies hebben dit onderzocht, het oordeel van iedere afzon­ derlijke studie geef ik gemakshalve in hoofdletters weer: JA, JA, NEE, NEE. Een tweede voorbeeld: Speelt depressie een rol: JA, NEE, JA, NEE. Deze uit­

komsten lenen zich niet voor kant-en-klare conclusies. Het beeld is overigens niet alleen troebel, er zijn ook concepten die eenduidiger succes voorspellen zoals boosheid: JA, JA, JA, NEE. Los van de vraag of we ooit de som van iemands leven kunnen begrijpen als we onszelf na een heel leven nog niet begrijpen, vrees ik de dag dat we einde­ lijk alles weten over onszelf en anderen. Dat we alles kunnen voorspellen en behandelen. Enerzijds wordt het een prachtwereld waarbij iedereen zich goed voelt en er geen plek is voor leed, maar tegelijkertijd verliest iedere persoon zijn uniekheid en de verantwoordelijk over zijn eigen daden en eigen lot. Passiviteit ligt op de loer om als een nummer door de fabriek van psychisch herstel te gaan. Het is maar de vraag of iemand kan genieten van het zoete zonder af en toe het bittere te proeven, en maken onze ervaringen, goede en slechte, ons niet volwaardig? Overigens, wat Minority Report betreft, het her­ kenningsproces van misdadigers bleek zelfs op het witte doek niet feilloos; voorlopig duurt het nog even voordat we alles kunnen voorspellen en mis­ schien is dat maar goed ook. Joris Haagen

Cogiscope Cogiscope informeert over de psychosociale

Kwartaalblad: verschijnt 4x per jaar

Kosten: € 27,50 per jaar

sCholing

26 april 2013 Symposium Getraumatiseerde gezinnen: veerkracht van gezin & hulpverlening www.cogis.nl

geconfronteerd. Daarbij denken wij ook aan geüni­

• congresverslagen

28 mei 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl 31 mei 2013 Complex trauma bij kinderen; de focus op dissociatie www.congressenenopleidingen.nl

Cogiscope omslag_1-2013.indd 1

sCholIng

formeerden bij defensie, politie, ambulance, brand­

• recensies

weer, openbaar vervoer.

• actuele informatie uit het veld

2013 9 en 16 september Psychotrauma en ouderen Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO www.rino.nl 10 september 2013 Zorg en Welzijn Jaarcongres www.reedbusinessevents.nl

3 december 2013 Basis GGZ. Naar multidisciplinaire en regionale samenwerki s.nl www.leidscongresbureau ng 1 en 15 november 2013 .nl 19 november 2013 Trauma bij baby’s en peuters 10 december 2013 am : h y pe of www.rino.nlVeer k r ach t bij rDe rolpen van cognitie bij Biologische Psychiatrie psychiatrisch posit iev e on t wik k elin g? gen e stoornissen: theorie – Resilience oVer geVol www.benecke.nl en praktijk 7 november 2013 tIjdsChrIft rtenIssen ende gebeU www.yuliusacademie.nl Psychotraumatisering. Va n s C h o K K De r olEen v an aspe-sociale bin d in g 11 december 2013 cifieke kwetsbaarhe jaargang 9 numm er 4 deCember 2013 idsfactor voor n a collect ief geweld Jubileumcongres 19 november 2013 psychopathologie oktober-december De Evenaar, 2013 Centrum voor Transculture Vroegkinderlijke www.scem.nl Basisopleiding chronische traupsychotrauma le matisering: B lau w d r u k M en t ale Zor glij nenPolit ie psychiatrie Noord-Nederland (Arq i.s.m. RINO diagnostiek Noord-Holland) behanwww.ggzdre deling 7-9 november www.rino.nl van psychische nthe.nl 2013 gevolgen in de volwassenhe Resilience after trauma: De imfrom pact een r amidp sur- v an 22 januari 2014 www.curecare.nl viving to thriving oktober 2013-maart 2014 op alloch t on e get r offen en Diagnostiek van (Annual Meeting PTSS na vroegkinderl de persoonlijk* Organisatie in handen van Arq i.s.m. RINO Noord­Holland ISTSS) ijk misbruik heid. Verwarring 21 november 2013 www.istss.org of kindermisha of houvast? ndeling www.sympopna.nl Trends in de GGZ 20 maart 2014 april-juni 2014 januari – juni 2014 2013 10 januari 2014 www.benecke.nl Cultuursensitief behandelen Basisopleiding psychotrauma* GGZ Kennisdag 2014 Complexe traumatisering – ver7-9 november 2013 from diepingscursus* www.rino.nl www.rino.nl www.trimbos.nl Resilience after trauma: www.rino.nl surviving to thriving

2013 september-december Therapie Narratieve Exposure

(NET) Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO www.rino.nl 2013 september 2013-december (MFT) Multi Family Therapy ) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland www.rino.nl

ISTSS) (Annual Meeting www.istss.org

13 november 2013 Back to the future Najaarscongres VGCT www.vgctnajaarscongres.nl

2014 september 2013-maart Beknopte Eclectische PTSS (BEPP) Psychotherapie voor Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO

27 september 2013 in de EMDR: brede toepassingen praktijk l www.cursussenencongressen.n 2013 september-november EMDR basiscursus Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO www.rino.nl 2013 september-december Basisopleiding psychotrauma Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO www.rino.nl

www.rino.nl 7 oktober 2013 psychiatrie Palliatieve zorg en www.studiearena.nl 2014 oktober 2013-maart basisComplexe traumatisering: cursus Noord-Holland) (Arq i.s.m. RINO www.rino.nl

19 november 2013 bij psychiDe rol van cognitie theorie en atrische stoornissen:

praktijk www.yuliusacademie.nl 19 november 2013 Vroegkinderlijke chronische en traumatisering: diagnostiek behandeling van psychische

gevolgen in de volwassenheid www.curecare.nl

2013 november-december na ingrijpende Opvang en nazorg

gebeurtenissen www.rino.nl

CogIsCope SCHoling

16 januari 2014 Jaarsymposium Kinder- en Jeugdpsychiatrie 2014 www.benecke.nl

21 maart 2014 24 april 2014 Narrative Exposure Therapy Voorjaarssymposium Arq trauma psycho­ (herhaling 20 mei 2014) unen na onderste trauma Expert Groep Cultuur en trauma ( Jeroen www.arq.org Knipscheer) agen? nafase doorgesl Refereerbijeenkomst Stichting 22 januari 2014 Is de zorg in de 27-29 maart 2014 Centrum ‘45 Diagnostiek van de persoonlijk25 februari 2014 www.centrum45.nl heid. Verwarring of houvast? Refereerbijeenkomst Stichting Trauma, dissociation and attachop het slagveld terug Centrum ‘45 Veterane n ment in the 21st century. Where www.sympopna.nl 26-03-13 12:37 1-2 mei 2014 are we heading? Voor informatie over onder­ werpen en sprekers zie pagina aten Congres Kind, gezin en trauma 23 januari 2014 in Uganda Kindsold … www.estd2014.org www.centrum45.nl Refereerbijeenkomst Stichting www.centrum45.nl Centrum ‘45 31 maart en 14 april 2014 februari – april 2014 Voor informatie over onder­ Psychotrauma en ouderen* 1-4 juli 214 werpen en sprekers zie pagina … www.rino.nl EMDR basiscursus* 7th European Conference on www.centrum45.nl Positive Psychology www.rino.nl maart – mei 2014 www.ecpp2014.nl 30 januari 2014 EMDR vervolgcursus* 1-4 maart 2014 Conferentie Nafase European Congres of Psychiatry www.rino.nl najaar 2014 www.impact.nl www.epa­congress.org Complexe traumatisering – basiscursus* 1 april 2014 Beknopte Eclectische www.rino.nl 31 januari 2014 vanaf 6 maart 2014 Psychotherapie voor PTSS* Effectiever behandelen door Getraumatiseerde gezinnen* stageren en profileren www.rino.nl www.rino.nl november 2014 – april 2015 9-11 april www.amcpsychiatrie.nl Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS* Voorjaarscongres NVVP nb www.nvvp.net www.rino.nl 1 ik heb een noorapeel gemaakt ter informatie van een veelvoorkomend zinnteje dat een hoop ruimte inneemt. mee eens? 2 kunnen julie in deze kolom één witregel te winnen? boven 9-11 april moet er nog een worden toegevoegd namelijk. Cogiscope omslag_4-2013.indd 1

vanaf 5 februari 2014 Trauma, cultuur en migratie. Complicerende factoren bij de behandeling Kinderen www.rino.nl

e

TijdsChRi fT oveR g evolgen va n s C h o kkende g ebeuRTen issen

Thema numme r Rampe n - Impact van crises en rampen - Stevan Hobfol l over kernpr incipes van psycho sociale zorg - Veerkra cht: baken - Bertho ld Gerson of dwaalli cht? 20 jaar rampen s over lessen uit hulpve rlening

www.psychotherapie.nl

september-december 2013 6-9 juni 2013 lI 2013 Ummer 2 jU 0 nbasiscursus Trauma and its clinical r g a n–g 1EMDR j a apathways PTSD and beyond (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl (ESTSS congress) www.estss.org september-december 2013 14 juni 2013 Basisopleiding psychotrauma Tot welke prijs?! De keuzes van de (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl vrijgevestigde GGZ­professional anno 2013 www.congressenenopleidingen.nl november-december 2013 17 september 2013 Mental Health. Zomer 2013 Opvang en nazorg na ingrijpende No health without in zorginstelling EHRI summer schools gebeurtenissen 21 juni 2013 Hoe zorgzaam is de studies Holocaust DigitaleZorgEvent: Zien, Doen, www.rino.nl www.scem.nl www.ehri-project.eu Beleven www.cursussenencongressen.nl 23-24 september 2013 and violence 10 september 2013 Understanding terror Stichting and Refereerbijeenkomst in the lives of children Centrum ‘45 adolescents de in Sociale mechanismen http://gyroconference.no/en geestelijke gemeenschap die 2013 gezondheid na natuurrampen september rzoek Tim 24 bepalen (promotieonde Veilig in de GGZ Wind) www.veiligezorgiederszorg.nl www.centrum45.nl

Conference www.winchester.ac.uk

november 2013-maart 2014 Narratieve Exposure Therapie (NET) bij de behandeling van PTSS (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

13 november 2013 Back to the future Najaarscongres VGCT www.vgctnajaarscongre

23-26 oktober 2013 8th European congress on violence in clinical psychiatry www.oudconsultancy.nl

september-december 2013 Brief Eclectic Psychotherapy for PTSD (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

4-6 september 2013 of War 5th International Children

11 november 2013

Landelijk Congres Positieve Psychologie www.positievepsycholog i

CogisCop

tijdSCHrift over gevolgen va n S C H o k k e n d e g e b e u r t e n i S S e n

CogiSCope

04 13

• interviews

23 april 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

31 oktober 2013 Congres Online hulp 2013 www.congresonlinehulp .nl 31 oktober en 1 november 2013 Partners in psychiatrie www.ggzdrenthe.nl

november-december 2013 Opvang en nazorg na ingrijpende gebeurtenissen www.rino.nl

0413 C o g i S C o p e

gevolgen van) schokkende gebeurtenissen worden

18 april 2013 Palliatieve zorg in de GGZ www.studiearena.nl

11 oktober 2013 Slegs vir Nederlandss prekenden? De toegankelijk heid van de zorg www.ktv-kennisnet.nl

11 oktober 2013 Diagnostiek en classificatie in de psychotherapie: uit de schaduw van DSM-5

Cope 0213 C o g I s

psychotrauma

zomer 2013 EHRI summer schools in Holocaust studies www.ehri-project.eu

6 juni 2013 Dader & slachtoffer. Evenbeeld of tegenpool? www.ppo-opleidingen.nl

0213

• achtergrondverhalen over

werkbelasting voor mensen die veelvuldig met (de

Mei-juni 2013 Multi Family Therapy (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

juni–oktober 2013 Narratieve Exposure Therapie (NET) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

CogisCoPe

CogIsCope

Een belangrijk aandachtsgebied vormt ook de

17 april 2013 5e Nationale Rehabilitatie Congres: 'Maatschappelijk inte­ greren. Hoe kun je dat van elkaar leren?' www.trimbos.nl/agenda

25 juni 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

‘Cultuur erbij, een zorg minder’, interculturele competentie in theorie en praktijk www.i-psy.nl

C o g i S C o p e 04 13

26 april 2013 Netwerken, van neuraal tot psychosociaal www.zonderzorg.nl

oVer geVolgen 8 november Va n s C h o k k e n D e g e B e u r2013 tenissen

021 3

16 april 2013 Landelijke studiedag E­Mental Health www.leidscongresbureau.nl

www.rino.nl tijDsChrift

oktober 2013-maart 2014 Complexe traumatiseri ng: basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

031 3

10-12 april 2013 Voorjaarscongres NVvP www.nvvp.net

Inhoud:

31 mei 2013 Cultural Psychiatry & Global Mental Health www.nvtg.org

2013

0313 C o g isCope

rellen, aanslagen, gijzelingen, rampen.

25 april 2013 Meet the expert Renos K. Papadopoulos: psychotrauma, resilience and adversity­activated development www.rvagroep.nl

10 numm eR 3 okTo beR

9 en 30 oktober 2013 E-mental health in de eigen praktijk www.rino.nl

sCholing april-oktober 2013 Beknopte eclectische psycho­ therapie voor PTSS (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

jaaRgang

7 oktober 2013 Palliatieve zorg en psychiatrie www.studiearena.nl

jaargang 10 nuMMer 1 aPril 2013

0113 C o g i s C o P e

slachtoffers van mensenhandel, seksueel geweld,

Aanmelden: [email protected] 01 1 3

van schokkende gebeurtenissen

e 0313

Thema: sociale en psychische gevolgen

oorlogsgetroffenen, asielzoekers, vluchtelingen en

C o g i s C o P e 0 11 3

aandacht voor de hulpverlening aan slachtoffers als

CogisCop

gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Er is

S p ok e n i n d e k a m e r – ov e r tr a u m a e n h e ch ti n g bi j v lu ch te li n ge n k i n d e r e n C u ltu u r se n si ti e v e tr a u m a th e r a p i e Handreiking herdenken H on d e n m e t e e n m i ssi e

29-11-13 10:30

Auteursinstructie Cogiscope is een kwartaalblad over sociale en psychische ­gevolgen van schokkende gebeurte­ nissen. Het stelt zich ten doel om­betrokkenen op dit terrein te informeren over ontwik­kelingen op het gebied van preventie en hulpverlening. Ook wil het de ­huidige en sociaal-historische context belichten waarin geweld plaatsvindt en -vond. De redactie ontvangt graag wetenschappelijke, opiniërende en praktijkgerelateerde bijdragen over sociale en psychische gevolgen en achter­ gronden van geweld, als ook over de opvang, zorg en nazorg van betrokkenen. De redactie beoordeelt binnengekomen teksten en geeft een beknopte reactie. Daarin zijn de eventuele redenen voor afwijzing opgenomen dan wel vragen en opmerkingen als de tekst in beginsel is geaccepteerd. Instructies voor de auteur Auteur en redactie hebben bij voorkeur contact over omvang en inrichting van het artikel vóórdat het wordt toegezonden. • Indien u noten wilt gebruiken, dan enkel eind­ noten. Notenlijst als tekst aan eind van het artikel. • Indien u geen noten wilt gebruiken, maar wel literatuur wilt vermelden, dan graag aan het slot. * Houd het aantal literatuurverwijzingen beperkt. • Citaten in het Nederlands.

• De tekst wordt verdeeld in (niet-genummerde) paragrafen, elke paragraaf heeft een titel (tussenkopje). Werk met korte tussenkopjes (max. 20 karakters). • Geef het artikel een korte titel, maximaal 30 karakters. De redactie kan kiezen voor een andere titel.

c o g i sc o p e 0 4 1 3



41

Abonnementsinformatie Cogiscope verschijnt 4x per jaar. Een jaarabonnement kost

Aanleveren en verdere procedure We ontvangen uw tekst in Word, bij voorkeur per e-mail: [email protected]

€ 27,50. U kunt zich abonneren via: www.cogis.nl/cogiscope Colofon Redactie: Michel Dückers, Joris Haagen, Jeroen Knipscheer

De tekst zo plat mogelijk aanleveren, dus zo weinig mogelijk opmaakeffecten in de tekst aan­ brengen. Onderstrepingen en vet worden niet overgenomen, c­ ursiveringen zijn wel toegestaan. In de regel zult u, korte tijd na de afgesproken inlever­datum, de geredigeerde bijdrage ter goedkeuring ontvangen. Indien de redactie geen inhoudelijke wijzigingen of slechts minimale wijzigingen aanbrengt, bijvoorbeeld alleen in de interpunctie, krijgt u uw tekst niet meer voorge­ legd. Ook dan ontvangt u bericht van de redactie. Voor de lay-out van uw bijdrage is de redactie verant­woordelijk. Cogiscope verschijnt zowel in een papieren als digitale versie.

(hoofdredacteur), Hans Moors, Michaela Schok en Pim Scholte Eindredactie: Marleen van de Ven Bureauredactie: Linda Reek en Wim Visser Redactieadres: Cogis, Nienoord 5, 1112 XE Diemen Telefoon 020-6601930, fax 020-6601931 E-mail [email protected] Oplage: 900 exemplaren Vormgeving: CARTA, communicatie & grafisch ontwerp, Utrecht Druk: ZuidamUithof, Utrecht ISBN 1871-1065 © Cogis Cogis Cogis is het kennisinstituut sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en geweld. Hulpverleners vormen de belang­ rijkste doelgroep. Voor hen ontwikkelt en organiseert Cogis cur­ sussen, trainingen, congressen, symposia en studiedagen, ook

Honorarium Voor toegezonden en opgenomen tekst­materiaal wordt geen honorarium verstrekt. In andere geval­ len wordt het honorarium in overleg vast­gesteld.

op aanvraag. Daarnaast geeft Cogis beleidsadviezen en fungeert het als vraagbaak voor geweldsgetroffenen. De bibliotheek van Cogis Cogis heeft een uitgebreide bibliotheek over de psy­chische

Copyright Het copyright van opgenomen materiaal valt toe aan Cogiscope. Uitzonderingen op deze regel zijn mogelijk.

gevolgen van geweld. Naast een uitgebreide eigen verzameling gedrukt- en beeldmateriaal is veel (externe) informatie ook digitaal toegankelijk. www.cogis.nl/bibliotheek Foto omslag: Jonge Cambodjaanse vluchteling, 1992 (Corbis/HH).

sch o l i n g

* Organisatie in handen van Arq i.s.m. RINO Noord-Holland

10 januari 2014 Cultuursensitief behandelen www.rino.nl

januari – juni 2014 Basisopleiding psychotrauma* www.rino.nl

16 januari 2014 Jaarsymposium Kinder- en Jeugdpsychiatrie 2014 www.benecke.nl

vanaf 5 februari 2014 Trauma, cultuur en migratie. Complicerende factoren bij de behandeling www.rino.nl

22 januari 2014 Diagnostiek van de persoonlijkheid. Verwarring of houvast? www.sympopna.nl 23 januari 2014 (herhaling 25 februari) Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 Voor informatie over onder­ werpen en sprekers zie pag. 40. www.centrum45.nl

27-29 maart 2014 Trauma, dissociation and attachment in the 21st century. Where are we heading? www.estd2014.org 31 maart en 14 april 2014 Psychotrauma en ouderen* www.rino.nl

februari – april 2014 EMDR basiscursus* www.rino.nl

maart – mei 2014 EMDR vervolgcursus* www.rino.nl

1-4 maart 2014 European Congres of Psychiatry www.epa-congress.org

1 april 2014 Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS* www.rino.nl

vanaf 6 maart 2014 Getraumatiseerde gezinnen* www.rino.nl

30 januari 2014 Conferentie Nafase www.impact.nl

20 maart 2014 GGZ Kennisdag 2014 www.trimbos.nl

31 januari 2014 Effectiever behandelen door stageren en profileren www.amcpsychiatrie.nl

21 maart 2014 Narrative Exposure Therapy Voorjaarssymposium Arq psycho­ trauma Expert Groep www.arq.org

9-11 april Voorjaarscongres NVVP www.nvvp.net april-juni 2014 Complexe traumatisering – ver­ diepingscursus* www.rino.nl

24 april 2014 (herhaling 20 mei 2014) Cultuur en trauma Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl 1-2 mei 2014 Congres Kind, gezin en trauma www.centrum45.nl 1-4 juli 214 7th European Conference on Positive Psychology www.ecpp2014.nl najaar 2014 Complexe traumatisering – basiscursus* www.rino.nl november 2014 – april 2015 Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS* www.rino.nl

C o g i sc o p e

Sp ok en in de k inderk amer – ov er trauma en hechting b ij v luchteling en­k inderen Cultuurs ens itiev e traumatherap ie H andreik ing herdenk en H onden met een mis s ie

0413



0 4 1 3 C o g i sc o p e

C o g i sc o p e 0 413

t i j d sch r i f t o v e r g e v o l g e n v a n sch o k k e n d e g e b e u r t e n i ss e n

jaargang 10 nummer 4 december 2013