De Inventaris Bouwkundig Erfgoed 14 oktober 2010 Joeri Mertens Gewestelijk Erfgoedambtenaar
Ruimte en Erfgoed Officiële naam: Ruimte en (onroerend) Erfgoed - Vroeger bekend als Monumenten en Landschappen - Takenpakket: bouwkundig, landschappelijk en archeologisch erfgoed - Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed zijn één dienst!
Spelers in de onroerend erfgoedsector GEMEENTE -
Gemeentelijke inventaris
Gemeentesecretaris Technische dienst Archief bibliotheek
lokaal erfgoedbeleid ‘beschermen’
beheer
UNESCO werelderfgoed
Heemkundige kring inventaris
VLAANDEREN beschermen
beheer
Erfgoedverenigingen IOED’s en IAD’s
PROVINCIE
-
Diverse erfgoeddiensten
-
Bibliotheek
Provinciale inventaris
provinciaal erfgoedbeleid ‘beschermen’ beheer
Spelers in de onroerend erfgoedsector GEMEENTE -
Gemeentelijke inventaris
Gemeentesecretaris Technische dienst Archief bibliotheek
lokaal erfgoedbeleid ‘beschermen’
beheer
UNESCO werelderfgoed
Heemkundige kring inventaris
VLAANDEREN beschermen
beheer
Erfgoedverenigingen IOED’s en IAD’s
PROVINCIE
-
Diverse erfgoeddiensten
-
Bibliotheek
Provinciale inventaris
provinciaal erfgoedbeleid ‘beschermen’ beheer
Wat is ‘De inventaris’ •
Overzicht van het waardevolle bouwkundig erfgoed in Vlaanderen
•
Momenteel ca 75.000 items
•
Oost-Vlaanderen: 20.926 items
Wat vind je in ‘de inventaris’? •
De inventaris van het bouwkundig erfgoed bevat: – Gebouwen van verschillende typologieën – gebouwengroepen – Straatbeelden – Complexen – Complexen met interieurelementen – Infrastructuurobjecten – Klein erfgoed – Straatmeubilair – kunstwerken
‘de inventaris’ – historisch Een proces van meer dan 35 jaar • Begonnen begin jaren ’70 van de 20ste eeuw als een nationaal initiatief • Publicatie eerste boekdelen (Leuven en Nijvel) in zowel een Nederlandse als Franstalige versie!
‘de inventaris’ - historisch •
1972 – Oprichting Rijksdienst Monumenten en Landschapszorg onder het ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur de eerste kerntaak wordt inventarisatie
•
1975 Europees Monumentenjaar
•
1977 fusies van de gemeentes = wijziging van de volgorde van de gemeentes in de publicaties (hoofdgemeente – deelgemeente)
•
2001 stopzetting van de publicatie in boekvorm, digitale publicatie op website
‘de inventaris’ - historisch •
2004 oprichting van het VIOE – inventarisopdracht ligt bij het wetenschappelijk instituut – Inventarisploeg Agentschap OE werkt de geografische inventaris af tegen 2010 – Herinventarisatie en thematische inventarisatie = taak van VIOE
•
2009 online databank operationeel
‘de inventaris’ historisch Oost-Vlaanderen •
Proces van 35 jaar
•
Gestart 1975 met Arrondissement Aalst en stad Gent
•
Afgewerkt januari 2010 met Arrondissement Dendermonde
Doel van de inventaris? • • • •
Basis en werkinstrument voor het wettelijk beschermingsbeleid Architectuurgids voor een bepaalde streek Uitgangspunt voor verder wetenschappelijk en meer diepgaand onderzoek Sinds vaststelling van de inventaris (14/9/2009): juridisch statuut en erfgoedtoets bij sloop
Hoe is de inventaris gemaakt? •
Indeling inventaris (boeken): – Per provincie – Provinciehoofdplaats heeft eigen boekdeel – Rest provincie: per arrondissement, kieskanton en gemeente
Hoe is de inventaris gemaakt? •
Methodologie: – Veldwerk • Systematische plaatsbezoeken • Gemeente per gemeente / Staat per straat • Opmaak van fiches en foto’s – Archiefwerk • Kadaster • Landboeken • Kaarten • Heemkundige kringen • Bouwvergunningen / gemeentelijke archieven – redactie
Hoe is de inventaris gemaakt? •
Selectie van items: – Tot 1976 • Historische redenen • Artistieke redenen
– Na 1976 waarden zoals opgenomen in het beschermingsdecreet • • • • • •
Historisch Volkskundig Industrieel-archeologisch Wetenschappelijk Sociaal-cultureel artistiek
– Criteria tot opname: • • • • •
Gaafheid Representativiteit Context Ensemblewaarde zeldzaamheid
Knelpunten in de inventaris Spoedinventaris = geen uitputtend archiefwerk en beperkte besprekingen van interieurs 1974: opname van panden tot ca 1840 Nu: opname van panden tot ca 1970 Eerste inventarissen zijn reeds deels achterhaald en onvolledig!
Knelpunten in de inventaris • Normen tot opname in de inventaris zijn grondig gewijzigd in 35 jaar – Meerdere (nieuwe) typologieën: vb klein historisch erfgoed
• Aandacht voor interieurs sinds jaren 1990
• Ook in de beschrijving van straatbeelden staan individuele huizen vermeld! – wel in publicatie maar niet op de website! • Vele items werden gesloopt sinds de opname in de inventaris ca 1% per jaar
Knelpunten in de inventaris
inventaris is een historisch document; een tijdsbeeld
Inventaris vs beschermen •
Ideaaltoestand: – Inventaris als basis en werkinstrument voor het wettelijk beschermingsbeleid
•
Realiteit: – Inventaris is een tijdsbeeld – Soms is niet alle erfgoed in een regio bekend (vb interieurs, industrieelarcheologisch erfgoed) – Noodzaak aan een thematische inventaris
•
Gevolg: – Niet in inventaris en toch beschermd kan!
Inventaris vs beschermen voorbeeld: Gent (Gent) Sint-baafsplein 32-34, 66-70 •
Inventaristekst: Nr. 30-32. Classicistisch hoekhuis van drie bouwl., l.-gedeelte of nr. 32 onder zadeldak (mechanische pannen), r.gedeelte of nr. 30 onder lager zadeldak (kunstleien); vlg. archiefstukken daterend uit 1771, doch later aangepast. Vlg. oorspronkelijke ontwerptekening, gesigneerd J.B. Simoens, voorgevel van negen trav. en twee bouwl. (thans drie bouwl.) met drie hoger opgetrokken middentrav. bekroond met driehoekig fronton en tweede bouwl. afgelijnd door eenvoudig hoofdgestel met gelede architraaf, onversierde fries en kroonlijst op klossen. …
•
Beschermd in 2006 omwille van middeleeuwse kern uit de 12de-13de eeuw!
Consulteren van ‘de inventaris’ • Publicatie ‘Bouwen door de eeuwen heen’ – 17 boekdelen voor OostVlaanderen tussen 1976 (Gent) en 1998 (Ronse)
• 2009 databank VIOE http://inventaris.vioe.be/
Consulteren van ‘de inventaris’ De boeken – – – – – – – – – – – – – – – – –
Stad Gent: de kuip (4na), 1976 Stad Gent: de 16de-eeuwse stadsuitbreiding, noordelijk en oostelijk (4nb), 1979, Stad Gent: de 16de-eeuwse stadsuitbreiding, zuidelijk en westelijk (4nb), 1979 Stad Gent: de 19de-en 20ste-eeuwse stadsuitbreiding (4nc), 1983 Stad Gent: de fusiegemeenten (4nd), 1983. Arrondissement Aalst: gemeenten A t/m G (5n1), 1978. Arondissement Aalst: gemeenten H t/m Z (5n2), 1978. Arrondissement Gent - Kanton Nevele (12n1), 1989. Arrondissement Gent - Kantons OosterzeleDestelbergen (12n2), 1989. Arrondissement Gent - Kantons Deinze-Nazareth (12n3), 1991. Arrondissement Gent - Kantons Evergem-Lochristi (12n4), 1993. Arrondissement Gent - Kantons Waarschoot en Zomergem (12n5), 1994. Arrondissement Oudenaarde - Stad Oudenaarde met fusiegemeenten (15n1), 1996. Arrondissement Oudenaarde - Kanton Oudenaarde (15n2), 1998. Arrondissement Oudenaarde - Kanton Ronse (15n3), 1998. Arrondissement Sint-Niklaas: gemeenten B t/m L (7n1), 1981. Arrondissement Sint-Niklaas: gemeenten S t/m T (7n2), 1981.
Consulteren van ‘de Inventaris’ de website VIOE • http://inventaris.vioe.be/ • • •
Selecteer zoeken / relicten Vul adresgegevens in BINGO!
De vastgestelde inventaris •
Decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten, art. 12/1. (toevoeging 27/3/2009) De Vlaamse Regering stelt een inventaris van het bouwkundig erfgoed vast onder de vorm van een systematische oplijsting per gemeente, waarbij per opgenomen constructie of gezicht een beknopte wetenschappelijke beschrijving wordt gevoegd.
•
De inventaris werd voor het eerst vastgesteld op 14 september 2009
•
Jaarlijks wordt de inventaris opnieuw vastgesteld! (20 september 2010).
Gevolgen van de vastgestelde inventaris
Decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten, art. 12/2.
•
een stedenbouwkundige vergunning voor het slopen van als bouwkundig erfgoed geïnventariseerde constructies kan slechts worden afgeleverd na een algemene onroerenderfgoedtoets.
• • •
Toestand 24/06/2010 Nog geen uitvoeringsbesluit ivm de erfgoedtoets Decreet wordt wel toegepast = OE geeft een advies bij sloop van geïnventariseerd erfgoed op basis van: – Foto’s en beschrijving aanvrager vs foto’s en beschrijving inventaris
•
Er wordt nagegaan in hoeverre de erfgoedwaarden uit de inventaris nog aanwezig zijn. Indien : – verdwenen: goedkeuring voor sloop – schrappen uit inventaris – bewaard: voorstel tot renovatie
Gevolgen van de vastgestelde inventaris Besluit van de Vlaamse regering van 14 april 2000 tot bepaling van de vergunningsplichtige functiewijzigingen en van de werken, handelingen en wijzigingen waarvoor geen stedenbouwkundige vergunning nodig is, art. 3, 5°a) en art. 3, 8°, b).
•
altijd een stedenbouwkundige vergunning nodig is voor panden opgenomen in de inventaris voor: – het plaatsen van fotovoltaïsche zonnepanelen en/of zonneboilers – de afbraak van gebouwen of constructies – De erfgoedwaarde van deze panden moet worden afgewogen in de motivatie voor het al dan niet toekennen van deze vergunning .
•
Er is voor zonnepanelen geen advies van OE nodig enkel een vergunning van de vergunningverlenende instantie!
•
= vrijblijvend advies OE
Gevolgen van de vastgestelde inventaris Besluit van de Vlaamse regering van 28 november 2003 (+ wijzigingen) tot vaststelling van de lijst van toelaatbare zonevreemde functiewijzigingen, art. 10.
•
een vergunning kan worden verleend voor het geheel of gedeeltelijk wijzigen van het gebruik van een gebouw of gebouwencomplex, voorzover aan al de volgende voorwaarden voldaan is:
• •
• •
1° opgenomen in de inventaris van het bouwkundige erfgoed 2° de voortzetting van de vroegere functie blijkt niet haalbaar of garandeert de duurzame leefbaarheid van het gebouw of het gebouwencomplex niet; 3° de nieuwe functie laat de erfgoedwaarde ongeschonden of verhoogt ze; 4° Onroerend Erfgoed brengt een gunstig advies uit over de aanvraag. Ze spreekt zich minstens uit over de in 1°, 2° en 3° vermelde voorwaarden.
Gevolgen van de vastgestelde inventaris
•
Decreet van 22 december 2006 houdende eisen en handhavingsmaatregelen op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen en tot invoering van een energieprestatiecertificaat en tot wijziging van artikel 22 van het REGdecreet, art. 7, 1°. – vrijstellingen of afwijkingen op de EPB-eisen voor gebouwen opgenomen in een vastgestelde inventaris.
•
Besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2007 houdende de financiering van de sociale huisvestingsmaatschappijen voor de realisatie van sociale huurwoning en de daaraan verbonden werkingskosten, art. 7. – de ‘80%-regel’ niet geldt voor gebouwen die opgenomen zijn in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. De ‘80% regel’ houdt in dat een renovatie van een gebouw maximum 80% mag kosten van de prijs voor een nieuwbouw van dezelfde omvang. Als de kostprijs hoger ligt dan die 80%, wordt er normaal overgegaan tot sloping en nieuwbouw.
Meer informatie? Vragen? Inventarisitems Merelbeke: M. Verbeeck (09 265 46 23) Gewestelijk erfgoedambtenaar: Joeri Mertens (09 265 46 97)
