De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Een verhaal over de Brusselse Noordwijk 2007 David Van Vooren Samenlevingsopbouw Brussel vzw
Het Geheugen van een Stadswijk – Gent – 30 maart 2007 Org: Masereelfonds
De Noordwijk: -19e eeuwse uitbreiding van Brussel -Begrensd door kanaal en spoorweg -Gemeenten Brussel, Sint-Joost-ten-Node en Schaarbeek
De Noordwijk: “Geschiedenis van België in het klein” 19e eeuw: •Industriële opgang •Grote infrastructuurwerken (kanaal, spoorweg…) •Mondaine burgerijleven
Eerste trein op Europese vasteland
Het Kanaal Brussel-Willebroek
Zondagse wandeling langs de Groendreef
De Noordwijk: “Geschiedenis van België in het klein” 20e eeuw: •Oorlogstol WOII •Expo 58 als voorbode van de golden sixties •megalomane stedenbouw in ’60 en ‘70
Bombardementen tijdens WOII
“Helihaven” in jaren ’50
Jaren ’60 en ’70: Manhattanplan •Scheiding auto- en voetgangersverkeer •Wijk op kruispunt van twee autowegen •Werk- en woongelegenheid in 80 torengebouwen
Gevolgen Manhattanplan
•Kaalslag Noordwijk, afbraak kerk, vernietiging sociaal weefsel •Gedwongen uitzetting/onteigening 11.000 inwoners •Geen/onvoldoende vervangingswoningen
Geschiedenis Noordwijk = geschiedenis van “de kleine man”…
…Roger voor zijn vroegere kledingswinkel
Geschiedenis Noordwijk = geschiedenis van “de kleine man”…
…de ‘ketjes’ van den basketbal
Geschiedenis Noordwijk = geschiedenis van “de kleine man” “Rooske de colporteuse” voor Café de la Paix
Geschiedenis Noordwijk = geschiedenis van “de kleine man”…
…Bokskampioen “Kid Davidt” op de zwier
Geschiedenis Noordwijk = geschiedenis van “de kleine man”…
…oude schoolfoto’s
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei •Poging tot synthese van “grote” geschiedenis en alledaagse verhalen •Op vraag van / met actieve medewerking van buurtbewoners •Professionele ondersteuning van opbouwwerkers én geschiedkundigen
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Oorsprong •Gepassioneerde verzamelaars buurtgeschiedenis (sinds ’60) •Studiebureau wijkcontract (1997): ambtenaren doorkruisen Noordwijk als “ratten muizen”, weinig interactie ? 1998-1999: “Parcours van Ratten en Muizen” •1998: wijkwandeling met affiches en wijkkrant •1999: tentoonstelling “Van Kassei tot Noordwijk” •Nood aan blijvend aandenken = “nen boek”
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei 2000-2001 •Vergeefse zoektocht naar sponsoring en subsidies •“Stamineeproet”: tussen pot en pint herinneringen ophalen
2002 Vlaams Centrum voor Volkscultuur (VCV) brengt ons in contact met Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB) en de Erfgoedcel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC)
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei 2003: goedkeuring “de grote en kleine geschiedenis van de Kassei” door Vlaamse Gemeenschap (erfgoedconvenant)
Doelstellingen: •Interviews bij buurtbewoners om collectief geheugen op te frissen en neer te schrijven •Inventariseren en ontsluiten van privé-archieven •Samenstellen boek en cd-rom in nauwe samenwerking met buurtbewoners
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Doelstellingen (vervolg): •Publieksmoment met wijkbewoners waarbij boek en collectief verleden centraal staan •Publieksactie gericht naar pendelaars •Versterken van band tussen oorspronkelijke bewoners, nieuwkomers en pendelaars ? looptijd project: oktober 2003 – oktober 2004 (duur contract historicus AMVB)
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Interviews bewoners •Analyse video’s “stamineeproet” •Oproep tot medewerking in buurtkrant Nord-Gazet •“via via” (ex-) buurtbewoners contacteren
Inventariseren en ontsluiten privé-archieven •Via oproep in Nord-Gazet •Eerder beperkt
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: Samenstelling boek en cd-rom ••Boek De grote werdengerealiseerd, kleine geschiedenis op kortevan tijd de uitverkocht Kassei / (600 ex.) La grande et petite histoire de la chaussée •Cd-rom werd niet gerealiseerd
Publieksmoment met buurtbewoners •Boekvoorstelling en volksfeest in oktober 2004 •Ruime deelname buurtbewoners
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: Publieksactie gericht op pendelaars ••Grote De grote stickers en kleine op strategische geschiedenis locaties van de inKassei de wijk/ vormen wijkwandeling La grande et petite histoire de la chaussée •“Broodje Brussel” wandeling i.s.m. Onthaal en Promotie Brussel (OPB) •Wandeling “Brusseldag” Gezinsbond •Fotoreeks “Man Bijt Hond”
> Wandelingen kenden groot succes
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Versterken band tussen oorspronkelijke bewoners, Resultaat: nieuwkomers en pendelaars • De grote en kleine geschiedenis van de Kassei / •Deelname La grandevan et petite alle groepen histoireaan de la activiteiten, chaussée maar toch minder succes bij “nieuwkomers” •Verband met minpunt van het boek: onvoldoende aandacht voor verhalen migranten •Onrechtstreeks: via buurtscholen werden wel allochtone kinderen en jongeren bereikt
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: De rol van het opbouwwerk ••Project De grote ingebed en kleine in ruimere geschiedenis basiswerking van de Kassei (sociaal / restaurant, buurtcomité, La grande etwijkkrant…) petite histoire de la chaussée •“Nieuw” = niet vertrekkend vanuit probleemsituatie, maar vanuit kansen die wijk biedt •Inspelen op persoonlijke interesses en talenten bewoners
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: De rol van het opbouwwerk ••Opbouwwerk De grote en kleine ondersteunt geschiedenis bewonersinitiatief van de Kassei (praktische / steun, La grande contacten et petite met andere histoirediensten, de la chaussée overheden) •Opbouwwerk maakt verbinding tussen bewoners en andere diensten (bv. AMVB) •Opbouwwerk motiveert bewoners tot deelname aan project
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: •Belang De grote voor en het kleine opbouwwerk geschiedenis van de Kassei / La grande et petite histoire de la chaussée •Uitstraling van het OW in de buurt •Uitstraling van de buurt (niet enkel probleembuurt) •Dromen (mee) helpen waarmaken
De grote en kleine geschiedenis van de Kassei Resultaat: Meer van dat? Discussie ••OK De indien grote en ‘sociaal-historische kleine geschiedenisprojecten’ van de Kassei als middel / tot bereiken La grande vanetdoelstellingen petite histoireOW de la chaussée •Periode opstart: ‘trend’ in OW: werken aan imago buurten •Recent: OW terug naar basis > afdwingen van sociale grondrechten i.s.m. achtergestelde bevolkingsgroepen •Dergelijk project past hier niet/minder in > < wél belangrijk > taak voor anderen? (bv. archieven en musea, cultuurfondsen…) > beperkte rol van OW als tussenschakel
