De Fulkaan Talentontwikkeling 2013 - 2016 1.inleiding Keunstwurk ontvangt in de beleidsperiode 2013 – 2016 een budgetsubsidie van de provincie Fryslân. Binnen deze budgetsubsidie is een geoormerkt bedrag voor het stimuleren van jong (muziek) talent beschikbaar. Over de besteding /verdeling van dit geoormerkte bedrag zijn nadere afspraken gemaakt. Beoogd resultaat van de maatregel is dat jong (muziek) talent in Fryslân de kans krijgt zich op verschillende niveaus in een doorgaande lijn te ontwikkelen. De focus ligt daarbij op muziek, maar voor cross overs of multidisciplinaire projecten is zeker ook ruimte. Om de doorgaande lijn te kunnen realiseren is het van belang samenhang te creëren tussen wat er op lokaal/regionaal niveau plaats vindt voor jong talent en dat wat vanuit provinciaal perspectief wordt opgezet of ondersteund. In dat licht zou er ook (kritisch) gekeken moeten worden naar de huidige talentvoorzieningen die tot en met 2012 met incidentele middelen van de provincie via Keunstwurk ondersteund worden. Het gaat daarbij in het bijzonder om het de Friese Jeugd Brass Band (FJBB), het Fries Jeugd Harmonieorkest (FJHO), Kunstbende (voorronde) en de Broeikas (dans). Aan Keunstwurk is door de provincie Fryslân gevraagd een plan te ontwikkelen waarmee vanuit provinciaal perspectief het jong (muziek) talent in Fryslân wordt gestimuleerd. Het plan - de Fulkaan - wordt hierna beschreven. De Fulkaan richt zich primair op muziektalent; maar het is een concept dat ook toepasbaar is voor andere disciplines zoals dans of waarbij gebruik gemaakt kan worden van multidisciplinaire projecten of cross overs. Vanwege de muzikale invalshoek, is De Fulkaan voorgelegd aan de koepelorganisatie voor amateurmuziek in Fryslân, SAMO. Het plan wordt door SAMO ondersteund.
2. huidige situatie Fryslân kent een sterke traditie op het gebied van (amateur) muziek. Voor kinderen en jongeren zijn er op lokaal/regionaal niveau vele mogelijkheden om muziek te spelen en hun talent te ontwikkelen. Door beleidskeuzes van gemeenten en door particuliere initiatieven (die hiervan soms het gevolg zijn), is het muzikale landschap in de afgelopen jaren wel veranderd en meer divers geworden. Mede hierdoor wordt talent in toenemende mate vroegtijdig gescout en kan een talent in bijna alle fasen van het ontwikkelingsproces, op veel verschillende plekken en manieren begeleiding krijgen. Mogelijkheden voor jongeren met muziektalent op lokaal/regionaal niveau zijn nu: muziekverenigingen/korpsen met (talent)klassen; orkesten of bigbands in het voortgezet onderwijs in het kader van het vak CKV; lessen en talentklassen bij centra voor de kunsten of muziekscholen; privé initiatieven zoals de Rein Albert Ferwerda Academie of de Fryske Blaasakademie; lessen en spelen in ensembles bij privé docenten. Daarnaast bestaan er vanuit provinciaal perspectief voor talentvolle jongeren mogelijkheden in de vorm van: talentklassen van en spelen in het Fries
1
Jeugdorkest en het Haydn Jeugdstrijkorkest ; verschillende jeugdorkesten zoals het Friese Jeugd Fanfare orkest, de FJBB en het FJHO. Ook kunnen talenten deelnemen aan bijzondere SAMO projecten zoals het Harmoniefestival of de Klank fan Fryslân. En natuurlijk is er de vooropleiding van het Prins Claus Conservatorium. Kortom, er is veel en er kan veel; maar voor een talent is het soms moeilijk om door de bomen het bos te zien. Met meer afstemming en samenhang zou een dorgaande leerlijn kunnen worden gecreëerd die het talent in Fryslân ten goede kan komen. 3. beleidskader 2013 - 2016 Op 23 januari 2013 hebben Provinciale Staten van Fryslân de Yntegrale beliedsnota kultuer, taal en ûnderwiis Provinsje Fryslân Grinzen oer vastgesteld. In deze nota benadrukt de provincie onder meer dat talent in Fryslân kansen moet krijgen zich te ontwikkelen; bij voorkeur in een doorgaande lijn. In de lijn van deze provinciale beleidsnota heeft Keunstwurk in haar nieuwe beleidsnota 2013 – 2016 in algemene zin de missie, ambities en doelen beschreven. De rol van Keunstwurk is in de afgelopen tijd veranderd. In plaats van een uitvoerende projectorganisatie is Keunstwurk steeds meer een expertise- en adviesorganisatie die vanuit provinciaal perspectief initieert, adviseert, regisseert en ondersteunt. Dat is ook vertrekpunt voor het beleid van Keunstwurk voor de periode 2013-2016. In de nieuwe beleidsperiode besteedt Keunstwurk ook aandacht aan jong talent. Keunstwurk zet zich in om ondersteuning te bieden van talentvolle jongeren in Fryslân, in de vorm van bijzondere projecten en bedoeld als extra stimulans en aanvulling op dat wat lokaal of regionaal niveau al gebeurt. 4. aanleiding voor verandering Zoals hierboven is beschreven, het landschap voor jong muziek talent in Fryslân is de afgelopen jaren veranderd en gedifferentieerd. Verder zijn er ambities voor de komende jaren geformuleerd op het gebied van een doorlopende lijn muziekonderwijs. De financiering van een aantal talentvoorzieningen op provinciaal niveau is veranderd. De regeling Cultuurparticipatie is gestopt; in plaats daarvan is er met ingang van 2013 een geoormerkt budget beschikbaar via de budgetsubsidie aan Keunstwurk. Voldoende aanleiding tot verandering wellicht, maar er is nog meer. Mede als gevolg van de nieuwe media is de wereld een open venster geworden. We signaleren bij jongeren een tendens waarin een voorkeur is voor een mix van stijlen en werelden, dat er multidisciplinair en met crossovers gewerkt wordt. Dat er behoefte is aan nieuwe vormen en werkwijzen en dat het veelal om kortlopende verbintenissen gaat. Wanneer we in dit kader de twee jeugdorkesten - FJHO en FJBB - tegen het licht houden die tot nu toe onder de vleugels van Keunstwurk spelen, dan constateren wij dat beide orkesten moeite hebben om gevorderd jong talent te scouten en vast te houden. Verder, juist omdat er lokaal/regionaal zoveel aanbod is, constateren we dat de toegevoegde waarde van de twee orkesten als provincie brede orkesten gering is. Om het (hafabra) muziektalent goed te kunnen ondersteunen, zouden impulsen in de vorm van incidenteel samengestelde projectorkesten/ensembles meer voor de hand liggen. Daarmee kan aanvullend op dat wat er op lokaal/regionaal niveau plaats vindt een stimulans worden gegeven.
2
5. de fulkaan Verwijzend naar Grinzen Oer met daarin het voornemen om te streven naar een doorlopende leerlijn muziekonderwijs, staat het Keunstwurk voor ogen dat er binnen het muzikale landschap, een dergelijke doorlopende leerlijn komt waarlangs talent, vanuit het kennismaken, via een verdieping in de fase daarna, zich kan ontwikkelen naar het niveau van de professional en toptalent. Daarbij is het van belang dat er een adequate afstemming komt tussen wat er op lokaal en provinciaal niveau al gebeurt. Ook is het van belang dat de talentontwikkeling een duurzaam karakter heeft: in die zin dat er een doorlopend proces op gang komt waarin reeds ontwikkeld talent een voedende werking heeft voor nieuw talent. Vandaar de naam voor het project: De fulkaan. We zien het project als een vulkaan: van onder op, uit een groot reservoir van activiteiten op lokaal/regionaal niveau worden talenten gescout. Het zijn jongeren die kennis hebben gemaakt met muziek en een talent op dit gebied blijken te hebben. Zij krijgen de kans om dit talent verder te ontwikkelen en te verdiepen. Dat gebeurt op provinciale schaal. In zogenaamde ateliers spelen zij met elkaar onder begeleiding van jonge professionals. Hieruit ‘borrelen’ enkele toptalenten naar boven; zij vormen met elkaar een netwerk; sommigen kiezen voor muziek als hun beroep. Om vervolgens als professional de toekomstige jongeren kennis te laten maken met muziek. Om in de metafoor van de vulkaan te spreken: lava verzamelt zich en wordt langzaamaan naar boven gestuwd. Na de eruptie, daalt de vruchtbare as neer en zorgt voor nieuwe groei. Nieuwe ideeën zullen ontstaan, nieuwe initiatieven worden genomen. Een breed netwerk spreidt zich uit over Fryslân en brengt crossovers tot stand die eerder niet denkbaar waren. In figuur 1. wordt de gedachtegang geïllustreerd.
3
6. uitwerking De fulkaan kent drie fases. Die worden hierna beschreven. fase 1: voorronde De eerste fase betreft jongeren in heel Fryslân die door activiteiten op lokaal/regionaal niveau kennis hebben gemaakt met muziek en talent blijken te hebben. Zoals hiervoor al beschreven, spelen zij in een schoolband, hebben les via een privé docent of muziekschool, spelen in een korps of doen mee aan een projectorkest. Uit deze brede basis van de vulkaan wordt in nauw overleg met het lokale/regionale werkveld talent gescout voor de tweede fase. projectorkesten In de eerste fase maken projectorkesten deel uit van het brede aanbod aan activiteiten op lokaal/regionaal niveau voor jong muziek talent. Zij komen in de plaats van de twee huidige provinciale jeugdorkesten op het gebied van hafabra: het FJHO en de FJBB. De projectorkesten zijn bedoeld als impuls op wat er op lokaal/regionaal niveau gebeurt. Met deze nieuwe aanpak wil Keunstwurk jongeren de kans bieden om een bijzondere (leer) ervaring op te doen. Het is bedoeld als een stimulans op het spelen in het eigen orkest, in de eigen, lokale situatie. In tegenstelling tot een vast orkest, biedt een projectorkest de mogelijkheid om goed in te spelen op de vraag/behoefte van jongeren. Het is eenmalig; er kan kort en intensief worden geoefend en gespeeld; de samenstelling van het orkest kan wisselen; evenals de dirigent en het repertoire. Er is ruimte voor bijzondere muziekstijlen en voor cross overs, aanvullend op wat er al op lokaal niveau gebeurt. In een seizoen worden twee projectorkesten geformeerd. Hiervoor doen de jongeren auditie. De orkesten worden geleid door dirigenten van naam, van wie ook bekend is dat zij voor een bijzondere speel/leerervaring zorgen. Keunstwurk formuleert de kaders waarbinnen een projectorkest opereert. Daarbij gaat het om de doelgroep, de kwaliteit, de vorm en het tijdsbestek. Na dit project stopt het projectorkest en komen er een volgend seizoen weer andere projectorkesten waarvoor de jongeren auditie kunnen doen. Voor wat betreft de realisatie zoekt Keunstwurk een partij in de regio. Dat kan een Centrum voor de Kunsten zijn, maar het kan ook een andere partij zijn die in staat is om een beoogd project te organiseren. Keunstwurk faciliteert en levert ook een financiële bijdrage. Verder worden in de projectorkesten talenten gescout voor deelname aan de tweede fase van De fulkaan. planning september 2013 – januari 2014: ontwikkelen project / samenstellen orkest februari 2014 – mei 2014: repeteren / spelen / optreden e juni 2014: scouten talent voor 2 fase regie: Keunstwurk, in overleg met SAMO.
4
fase 2: talent meets talent In deze tweede fase van De fulkaan gaat het om jongeren uit heel Fryslân die talent hebben en in de eerste fase in nauw overleg met het lokale/regionale werkveld en via de projectorkesten zijn gescout. In deze tweede fase zullen zij – onder de titel talent meets talent - in ensembles samenspelen en worden begeleid door jonge professionals. Deze ensembles of ateliers zijn samengesteld vanuit provinciaal perspectief. Het gaat hier om een nieuwe werkwijze, waarbij we tegelijkertijd talentvolle jongeren een perspectief willen bieden in de richting van een professionele carrière en jonge professionals om útens, die Fryslân hebben verlaten om hun opleiding te volgen, terug willen halen en werk willen bieden in Fryslân. talent meets talent. De werkvorm die gekozen wordt, laat zich het best beschrijven als een atelier. Een gaat om een groep talentvolle jonge musici die gedurende een seizoen samen oefenen, les krijgen, spelen en optreden. De ateliers kunnen bestaan uit een kleine groep (kwartet, trio, duo) maar ook uit grotere groepen (orkest, koor). Doorgaans zijn ateliers samengesteld uit deelnemers uit dezelfde disciplines, maar multidisciplinaire ateliers (bijvoorbeeld muziek en dans, muziek en theater) worden zeker niet uitgesloten. Per seizoen zijn er verspreid over Fryslân verschillende ateliers. Wij gaan vooralsnog uit van vijf ateliers per seizoen. De ateliers verschillen jaarlijks van samenstelling, leidende professionals, repertoire en optredens. Een atelier bestaat in principe een seizoen en de deelnemende talenten kunnen daarna bij voldoende kwaliteit doorstromen naar fase 3: het talentennetwerk en/of naar een kunstvakopleiding/professionele carrière. planning juni 2013: scouting talent voor ateliers september 2013: samenstelling 5 ateliers oktober/december 2013: repetities januari 2014 – juni 2014: diverse optredens regie: Keunstwurk, in nauw overleg met werkveld uit fase 1.
fase 3: talentennetwerk De ateliers hebben bij hun afronding nieuwe ontmoetingen tot stand gebracht. Ontmoetingen tussen amateurs en professionals, die elkaar op andere wijze niet zo snel zouden hebben opgezocht of zouden zijn tegengekomen. De talenten hebben in de ateliers ervaren, hoe vruchtbaar de samenwerking kan zijn en hoe het werkt om dat wat je kent los te laten en nieuwe gebieden te durven verkennen en te ontdekken. Het talentennetwerk - als derde fase in De fulkaan – vormt het vervolg op de ateliers. Met het netwerk wordt gefaciliteerd dat de toekomstige professionals en talentvolle jongeren die er niet voor kiezen om professional te worden, elkaar kunnen blijven ontmoeten. Het talent dat een jaar samen heeft gewerkt in een atelier, kan zo gebruik maken van een omgeving waarin samen met anderen eigen, nieuwe initiatieven ontwikkeld en uitgevoerd kunnen worden.
5
