PERSDOSSIER
De federale herdenking van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog in België 21 MEI 2013, BRUSSEL www.be14-‐18.be
INLEIDING De Eerste Wereldoorlog, tussen 1914 en 1918, wijzigde grondig de geschiedenis van ons land en van de hele wereld. “Meer dan welke moderne oorlog ook, leeft ’14-‐’18 in de herinnering voort als het ultieme voorbeeld van een onevenwicht tussen inzet en kosten. Het is de oorlog van de ‘opgeofferde generatie’, opgeofferd voor iets dat achteraf niet meer zo goed te achterhalen is” (Sophie De Schaepdrijver). Ondanks het feit dat de laatste menselijke getuigen overleden zijn, blijft deze oorlog voortleven in het collectieve geheugen van ons land. België speelde een belangrijke rol in deze oorlog, niet in het minst door de moedige weerstand van onze soldaten bij de Duitse invasie. “Poor little Belgium” had de bewondering van de hele wereld verdiend. België zal dan ook een centrale plaats innemen in de herdenking van de 100ste verjaardag van deze oorlog. Deze herdenking zal onder meer gebeuren door enkele nationale herdenkingsplechtigheden met internationale uitstraling. Daarnaast zullen, op de verschillende bestuursniveaus binnen ons land, gedurende de hele periode 2014-‐2018, culturele, artistieke, historische en wetenschappelijke initiatieven genomen worden.
DRIE THEMA’S
De federale regering wil een drievoudige doelstelling bereiken: • de collectieve herinnering: alle lagen van de maatschappij die door hun persoonlijk offer de oorlogsinspanning hebben gedragen -‐ militairen, verzetsleden en burgerlijke slachtoffers -‐ zullen in de belangstelling worden gebracht; hierbij dient de overdracht naar de volgende generaties een centrale bekommernis te zijn; • het gezamenlijk streven naar een vreedzame toekomst: België heeft over de jaren een internationaal imago opgebouwd van neutrale bruggenbouwer, advocaat van een wereldwijde ontwapening en promotor van de rechtsstaat en van de strijd tegen straffeloosheid; • solidariteit en partnerschap: het moedige gedrag van België tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft een mobiliserende uitstraling gehad en heeft het belang bevestigd van internationale samenwerking en multilateralisme; België lag mee aan de basis van de oprichting van krachtige instellingen zoals de Verenigde Naties, de NAVO en de Europese Unie.
2
www.be14-‐18.be
NATIONALE CEREMONIËN
Drie nationale herdenkingsplechtigheden met internationale uitstraling Om zo dicht mogelijk bij de historische realiteit aan te sluiten, de belangrijke rol van ons land in het conflict te benadrukken, zowel de militaire als de burgerslachtoffers eer te betuigen en de herdenkingen ook op de burgers toe te spitsen, koos de federale regering drie locaties met hoge symbolische waarde die elk verschillende aspecten van deze oorlog weerspiegelen: Luik, Ieper en Brussel. 04/08/2014 Luik
28/10/2014 Ieper, Nieuwpoort
11/11/2018 Brussel
In Luik wordt de honderdste verjaardag van de invasie van België door Duitsland en de schending van de Belgische neutraliteit herdacht met als thema: de weerstand tegen de invasie. In Ieper en Nieuwpoort wordt de honderdste verjaardag van de slag bij Ieper herdacht met als thema: de weigering van de onderwerping, het onder water zetten van de Ijzervlakte en een eerbetoon aan Koning Soldaat. In Brussel wordt de honderdste verjaardag herdacht van de ondertekening van de wapenstilstand met als thema: het einde van de oorlog en de terugkeer naar de vrede en de heropbouw.
Plechtigheden waaraan de federale overheid zal deelnemen Naast deze plechtigheden zal de federale overheid deelnemen aan vier grote herdenkingsplechtigheden met internationale uitstraling die verband houden met de Eerste Wereldoorlog: 04/08/2014 Bergen
3
De deelname aan de oorlog door het Verenigd Koninkrijk als reactie op de schending van de Belgische neutraliteit. De Britse regering heeft beslist dit feit te herdenken op 4 augustus 2014 door plechtigheden op zijn grondgebied en in Bergen (einde namiddag) te organiseren, op de plaats waar de eerste Britse soldaat is gesneuveld.
www.be14-‐18.be
01/01/2015 -‐ 31/12/2016 Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Tussen 2015 en 2016 zullen evenementen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het dagelijkse leven tijdens de bezetting, de verzetsdaden en de rol van koning Albert I en koningin Elisabeth in de kijker zetten.
22/04/2015 -‐ 28/05/2015 Ieper
De tweede slag bij Ieper tussen 22 april en 28 mei 2015 ter herdenking van de eerste gasaanvallen.
31/07/2017 -‐ 06/11/2017 Passchendaele
De slag bij Passchendaele, waar 500 000 doden vielen, wordt herdacht tussen 31 juli en 6 november 2017. Tot op vandaag is het een zeer symbolische datum in de landen van de Commonwealth.
PROJECTOPROEP In het kader van de herdenking van WOI wordt een algemene projectoproep voor subsidiëring en/of sponsoring gelanceerd.
Subsidieaanvragen kunnen ingediend worden tot 14 juli 2013. Alle aanvragen zullen geanalyseerd worden door het Wetenschappelijk Comité van het Organisatiecomité.
Thema’s § § § § § § §
Historische, culturele en pedagogische overdracht De gevechten Het geweld tegenover de burgers Het dagelijkse leven in bezet België Het verzet De herinnering De herdenking
4
www.be14-‐18.be
Mogelijke projecten § § § § § § §
Tentoonstelling Publicatie Conferentie en colloqium Spektakel en historische re-‐enactment Bewaring en herwaardering herrinneringspatrimonium (archieven, kunstwerken, fotografie, gebouwen,…) Pedagogisch herinneringsproject Websites
Evaluatiecriteria § § § § § § § § § §
Innovatie Originaliteit Inschrijving in een solide historische context Verspreiding Duurzaamheid Pertinentie op historisch en wetenschappelijk vlak Transnationale en internationale dimensie v/d herinnering Federale en/of internationale dimensie Brede publieke en/of gespecialiseerd wetenschappelijke dimensie Meerwaarde van het project
DIPLOMA ‘STAD OF GEMEENTE SLACHTOFFER VAN OORLOGSFEITEN 14-‐18’ De Eerste Wereldoorlog had een ingrijpende impact op heel België. Bepaalde steden en gemeenten hadden echter meer dan anderen te lijden onder de gruwelijkheden van de oorlog. Om het leed en de beproevingen die deze plaatsen en hun inwoners doorstonden nooit te vergeten, wordt een erediploma "Stad of Gemeente slachtoffer van oorlogsfeiten 1914-‐1918" gecreëerd. Hiermee worden de verdiensten erkend van de Belgische steden of gemeenten, die bijzonder zwaar getroffen werden door de gevechten, bombardementen en slachtpartijen die zich hebben afgespeeld gedurende de Eerste Wereldoorlog tussen 4 augustus 1914 en 11 november 1918. De steden en gemeenten in kwestie zullen een bijpassend herinneringslint kunnen hechten aan hun vlag. Het erediploma en het herinneringslint worden toegekend door de Minister van Landsverdediging.
5
www.be14-‐18.be
De steden of gemeenten die nog geen erkenning bekomen hebben voor een of meerdere plaatsen en die van mening zijn te voldoen aan de voorwaarden kunnen een aanvraag indienen bij de Minister van Landsverdediging. De aanvragen zullen geëvalueerd worden door het Wetenschappelijk Comité van het Organisatiecomité.
ORGANISATIE In het koninklijk besluit van 23 maart 2012 werden Paul Breyne, voormalig gouverneur, en Jean-‐Arthur Régibeau, directeur-‐generaal bij de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, benoemd als commissaris-‐generaal en adjunct-‐commissaris-‐generaal belast met de Herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Hun opdracht: • respectievelijk het voorzitterschap en het ondervoorzitterschap van het Organisatiecomité waarnemen en de werkzaamheden van de operationele werkgroepen opvolgen met het oog op de voorbereiding van de nationale herdenkingsplechtigheden en een federaal meerjarenprogramma; • zorgen voor overleg op federaal niveau, alsook met de deelgebieden en de lokale en provinciale overheden; • in dialoog blijven met hun collega's op internationaal niveau. Het Organisatiecomité bestaat uit vertegenwoordigers van de FOD Kanselarij van de Eerste minister, de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, het Ministerie van Defensie en het Instituut voor Veteranen – NIOOO. Voor begeleiding en hulp in zijn geschiedkundige en wetenschappelijke werkzaamheden besliste het Organisatiecomité een beroep te doen op een raadgevend Wetenschappelijk Comité dat bestaat uit hedendaagse historici-‐onderzoekers die belast zijn met de verschillende wetenschappelijke aspecten: § Jean Cardoen (voorzitter) -‐ Directeur van het departement Herinnering en Communicatie van het IV-‐NIOOO § Yasmina Amire (ondervoorzitter) – Kanselarij van de Eerste Minister § Francis Balace -‐ ULG § Marnix Beyen -‐ Universiteit Antwerpen § Benoit Majerus -‐ Université de Luxembourg, ULB § Jean-‐Michel Sterkendries -‐ Koninklijke Militaire School § Toon Vrints -‐ Universiteit Gent § Louis Vos -‐ KULeuven Het Wetenschappelijk Comité heeft als taak de wetenschappelijke en historische adviezen voor het Organisatiecomité voor te bereiden, de historische waarheid te waarborgen, een vernieuwde storytelling te definiëren voor de plechtigheden en de dossiers te evalueren die ingediend worden in het kader van de federale projectenoproep.
6
www.be14-‐18.be
