De Cleantech Regio Stedendriehoek daagt uit! 1
Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015 1
Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen eo wijers-stichting
voor ruimtelijke kwaliteit in de regio
De Cleantech Regio Stedendriehoek daagt uit! Trendbreuk en out of the box-denken noodzakelijk om energieneutraal te worden De Stedendriehoek is gekozen als regio
Deze brochure informeert u over de visie van de
De Strategische Board Stedendriehoek heeft
waar in 2014-2015 de befaamde Eo Wijers-
Stedendriehoek op de rol van ondernemers bij
gekozen voor het begrip Cleantech als verbindend
prijsvraag plaatsvindt. Tientallen ontwerpers
energietransitie.
thema voor de regio. Cleantech is diepgeworteld
en experts gaan de komende maanden ideeën bedenken en inzenden om de Stedendriehoek
in de regio. Nu al zetten bewoners en bedrijven In de jury van de prijsvraag zitten ook twee
in de regio Stedendriehoek bovengemiddeld in op
in 2030 energieneutraal te maken. Zij worden
ondernemers, namelijk Aart Roos (CEO
duurzame productie en dienstverlening en het
uitdrukkelijk uitgedaagd ondernemers daarbij
Koninklijke Auping) en Dirk-Siert Schoonman
verkrijgen van energieneutraliteit. Een circulaire
te betrekken en de (financiële) haalbaarheid
(voorzitter LTO Gelderland en bestuurslid LTO
economie, waarin het (her)gebruik van producten
van de ideeën te toetsen.
Noord).
en grondstoffen centraal staan. Om zo te komen tot een duurzame samenleving die economisch én ecologisch houdbaar is. Door deze talrijke initiatieven te labelen en bundelen als Cleantech regio Stedendriehoek, krijgt innovatie meer kans, krijgen nieuwe initiatieven meer draagvlak en versterken we elkaar.
2
De Cleantech Regio Stedendriehoek daagt uit! Energietransitie: De noodzaak
Energietransitie: De uitdagingen
De energietransitie naar duurzame en schone
Zonder samenwerking en maatschappelijk
energie is hard nodig. Uiteraard vanwege het
draagvlak krijgen we deze transitie niet voor
klimaat, maar ook omdat we als regio meer dan
elkaar.
een miljard euro per jaar uitgeven aan fossiele energie. Dit biedt kansen.
De belangrijkste vragen zijn: hoe krijgen we de transitie op gang? Hoe ontwikkelt zich de
In de Cleantech Regio Stedendriehoek zijn wij er
rolverdeling tussen bedrijfsleven, maatschappelijke
van overtuigd dat schone en duurzame technologie
organisaties en overheid (die voor zichzelf steeds
enorme mogelijkheden biedt voor innovatie en
meer een faciliterende rol ziet)? Is een transitie
een positieve bijdrage levert aan een sterkere
te organiseren? Hoe vinden we de juiste partners
regionale economie en werkgelegenheid. Ook de
om iets te bereiken in het maatschappelijk veld
(door)ontwikkeling van bestaande methoden van
en behouden we draagvlak, enthousiasme en
duurzaam bouwen en renoveren bieden grote
welwillendheid bij de inwoners? Hoe voorkomen we
economische kansen. Wij borgen hiermee onze
dat belangrijke troeven zoals het fraaie landschap
welvaart en welzijn, ook voor de lange termijn.
verloren gaan? Wat vraagt de ondernemer van de overheid? En hoe kan de overheid ondernemers en
De Stedendriehoek heeft de ambitie om in 2030
maatschappelijke organisaties faciliteren? Op welke
energieneutraal te zijn. Dat betekent dat er een
wijze kunnen we op regionale schaal belemmeringen
energietransitie van formaat op stapel staat. Dit
in Europese en landelijke regelgeving pareren?
heeft gevolgen voor de ruimtelijke inrichting van het gebied, voor onze energienetten, voor ons denken en doen over energie, kortom: voor de hele regionale samenleving.
3
De Cleantech Regio Stedendriehoek daagt uit! Samenwerking van ondernemers, Innovatieve ideeën nodig onderwijs/onderzoek en overheid Het thema ‘Stedelijke regio’s in transitie’ van de
(nieuwe) aandrijftechnieken. En over duurzame
De regionale samenwerking, die al meer dan tien
het begrip Cleantech als verbindend thema voor
Eo Wijers-prijsvraag valt perfect samen met het
ruimtelijke ontwikkeling in de breedste zin, over
jaar geleden is gestart met zeven gemeenten, is
de regio. Cleantech is diepgeworteld in de regio.
uitrollen, doorontwikkelen en realiseren van de
duurzame stadsdistributiesystemen, over het
sinds enkele jaren versterkt met de Strategische
Nu al zetten bewoners en bedrijven in de regio
hoge ambities die we als Stedendriehoek hebben.
aantrekkelijk maken van zelf produceren, inclusief
Board Stedendriehoek.
Stedendriehoek bovengemiddeld in op duurzame
de ruimtelijke vertaling daarvan. En, last but
productie en dienstverlening en het verkrijgen van
De ambitie om energieneutraal te worden is alleen
not least, over de financiering van projecten en
In deze Board werken ondernemers, onderwijs,
energieneutraliteit. Een circulaire economie, waarin
maar dichterbij te brengen door een compleet
samenwerkingsverbanden, over slimme business
onderzoek en de overheid samen. De Board richt
het (her)gebruik van producten en grondstoffen
andere aanpak dan we gewend zijn, met huidige en
modellen. Vast staat dat innovatie nodig is. Niet
zich op het versterken van de innovatiekracht en
centraal staan. Om zo te komen tot een duurzame
nieuwe partners en andere sturingsmechanismen.
alleen in technologisch opzicht, ook in de aanpak,
het concurrentievermogen van het bedrijfsleven,
samenleving die economisch én ecologisch houdbaar
Een grootschalige energietransitie brengt meer
de samenwerking, creatief ruimtegebruik, de
een goed werkende, vraaggerichte arbeidsmarkt
is. Door deze talrijke initiatieven te labelen en
met zich mee dan alleen windmolens neerzetten of
verdienmodellen, de uitwerking en de verbeelding.
met een goede aansluiting vanuit het onderwijs en
bundelen als Cleantech Regio Stedendriehoek, krijgt
zonnecollectoren op daken plaatsen. Dat is zeker óók
We zoeken inspirerende ideeën die helpen de route
een onderscheidend vestigingsklimaat. De Board
innovatie meer kans, krijgen nieuwe initiatieven
nodig.
van de Stedendriehoek naar een energieneutrale
is initiatiefnemer in de profilering van de regio als
meer draagvlak en versterken we elkaar. Er is in de
regio vorm te geven. Dus de route naar een situatie
Cleantech Regio Stedendriehoek.
Stedendriehoek dus ruimte voor ondernemerschap
Daarnaast gaat het echter om investeringen in
waarin de regio evenveel produceert en bijdraagt
en het slim maken van de energienetten, over
aan het (inter)nationale energiesysteem als zij
De samenwerking van ondernemers, onderwijs en
infrastructuur en mobiliteit, over keuze voor
gebruikt.
overheden in de Stedendriehoek heeft gekozen voor
en innovatie. Juist in combinatie met de reis op weg naar energieneutraliteit.
4
De Cleantech Regio Stedendriehoek daagt uit! Prijsvraagopgave Innovatie, ondernemerschap en creativiteit
Het besef begint te groeien dat voor een echte
Bij het ontwikkelen van een offensieve strategie
vormen belangrijke ingrediënten voor de
energieneutrale regio een forse en ingrijpende
voor de ruimtelijke effecten van de energietransitie
Eo Wijers-prijsvraag. De opdracht hierbij is:
ruimtelijke verandering nodig is. De opgave is
dient rekenschap gegeven te worden van de
Onderzoek en ontwerp voor de Stedendriehoek
hieraan een positieve invulling te geven. Dit
bestaande stedelijke en landelijke landschappen
een (ruimtelijke) strategie voor een
betekent dat op sommige plekken gekozen wordt
en hun onderlinge samenhang. Elk gebied
toekomstbestendig vestigingsklimaat waarin
voor behoud van bestaande (landschappelijke)
heeft zijn eigen ‘laadvermogen’ wat betreft de
rond 2030 energieneutraliteit bereikt wordt.
kwaliteiten terwijl op andere plekken nieuwe
opname van de (ruimtelijke) effecten van de
kwaliteiten worden geïntroduceerd, gekoppeld aan
energietransitie. In sommige gebieden zijn meer
Wat verstaat de regio onder energieneutraliteit?
de energietransitie. Onorthodoxe oplossingen zijn
kansen dan in andere voor opwekking van energie
In de ‘Routekaart Nieuwe Energie’ staat het als
van harte welkom. Er is bereidheid van de regio te
of juist energiebesparing, respectievelijk voor
volgt omschreven:
zijner tijd bestaande beleidskaders af te stemmen
infrastructurele of logistieke maatregelen. De
op door de prijswinnaars aangereikte (innovatieve)
regio Stedendriehoek kiest er nadrukkelijk voor de
oplossingen. Ook het rijk zal daaraan dan zijn
ambitie van de energieneutraliteit niet te zien als
steentje moeten bijdragen om het Nationale
een geïsoleerd vraagstuk, maar het te gebruiken om
Energieakkoord tot een succes te maken.
het vestigingsklimaat te versterken, in de sociale,
‘De regio is dan netto zelfvoorzienend. Dit houdt in dat de productie van energie ten minste gelijk is aan of hoger is dan de regionale energievraag en dat de jaarlijkse import van energie de jaarlijkse export van energie niet overstijgt. De opgave waar de regio voor staat is om de energievraag die nu wordt voorzien met geïmporteerde, veelal fossiele energie, in het geheel te vervangen door lokale (duurzame) energiebronnen.’
economische en ruimtelijke betekenis van dat Het is nodig om aandacht te besteden aan
woord. Op een uitdagende manier werken aan de
maatschappelijk draagvlak. De context bestaat
ontwikkeling en transitie van de Stedendriehoek!
uit lokale energiemaatschappijen die een steeds belangrijker rol spelen, maar ook uit
Voor meer informatie:
natuur- en cultuurhistorische belangengroepen
Bekijk de video met ‘vaandeldrager’ Sebastiaan
en verenigingen, (agrarische) ondernemers,
van ’t Erve (burgemeester van Lochem) op
vastgoedeigenaren en betrokken burgers. Maar de
www.eowijers.nl. Daar vindt u onder meer ook
Dit betekent dat de energietransitie niet gezien
regio bestaat ook uit zeven autonome gemeenten
de prijsvraagbrochure.
wordt als iets wat alleen ingepast moet worden in
waar lokale belangen niet automatisch in elkaars
het bestaande landschap (defensieve benadering),
verlengde liggen. Die realiteit mag ook niet
Projectleider in de Stedendriehoek is Linda
maar als een kans voor het vormen van een deels of
vergeten worden.
Sprikkelman,
geheel nieuw landschap (offensieve strategie).
T (0575) 56 82 33 M 06 - 50 222 405 E
[email protected]
5
