De Commodore van de VNS, de gezagvoerder van het vlaggenschip Randfontein, verkreeg onsterfelijkheid toen men hem tegen een passagier hoorde zeggen: ‘Dit is het nummer 1 schip van de maatschappij, dus ben ik als Kapitein, de nummer 1 Kapitein van de maatschappij’. De passagiers waren diep onder de indruk van zijn ‘statement’. Ik aanzienlijk minder.
!
Voor mij verkreeg hij pas onsterfelijkheid toen ik hem op de Weser, in onvervalst Cambridge Engels, hoorde zeggen: ‘Pijlot, loek out for de buggermill, odderwijs we kum in de soep’.
!
De ‘buggermill’ in kwestie was een ouderwetse emmer baggermolen van het type dat je tegenwoordig nauwelijks meer ziet.
Het moet een dergelijke ‘buggermill’ geweest zijn, die in 1967 op de Taag bij Lissabon ‘gebuggerd' had. De ‘bugger’ werd in onderlossers gestort die door ‘onze’ sleepboot van en naar de stortplaats werden getrokken.
!
In maart 1967, na het behalen van mijn derde rang, wilde ik terug naar de VNS, waar ik mijn leerlingentijd had doorgebracht. De aannemer hr. Kok, (met Kòòhok…) vertelde dat men dat jaar 100 leerlingen had aangenomen maar dat er maar 50, als 4e stuurman mochten terugkomen. 1 of 16
Dus hoe eerder je je 3e rang kwam laten zien hoe beter. Snel was ik dus terug, maar het antwoord: ‘Ja, we willen je wel terug maar we hebben nog geen schip voor je. Ga maar zo lang in de WW’. Dat was natuurlijk niet echt wat ik wilde horen.
!
Maar ik woonde toen in Baarn, drie straten verwijderd van het kantoor van Redwijs. Die waren in die tijd wereldberoemd door het bemannen van allerlei radiopiraten op het Noordelijk halfrond. Ik daar naar toe. Heb je niks te doen voor me? Ja, dat hadden ze wel: Kapitein op de tender van de Radio Caroline. Een mislukte visserman; dagelijks van Felixstowe naar de Goodwin Sands met grammofoon plaatjes, potjes jam en maffe DJ’s. Heb je je radio telefonie? Neen, dat had ik niet en dat was ook niet nodig voor de VNS. Nou, ga dat dan maar even halen. Dat kan je in een week hebben. Ik de papieren c.q. boeken aanvragen, maar voordat ik hoofdstuk 1 uitgelezen had, een telefoontje van Redwijs.
!
Kan je even langskomen? Er ligt een sleepboot in Lissabon en die moet naar Bantry Bay, Ierland voor het bouwen van de Gulf Terminal.
!
Ja, dat wilde ik natuurlijk wel. Maar daarmee verging wel mijn kans op eeuwigdurende wereldwijde roem. 2 of 16
Stel je voor hoe de wereld er uit gezien zou hebben, als ik “Sir?” Jimmie Saville toen in het water had laten vallen?
!
Met z’n vieren vlogen we naar Lissabon, ik met een rol zeekaarten onder mijn arm, een stopwatch en een pleinschaal als navigatiemiddelen. Computers, GPS of overige electronica bestonden toen nog niet. Kapitein, stuurman (mijn eerste job als zelfstandig stuurman), een kok-matroos en een matroos. De machinekamer moet wel vol-automatisch zijn geweest?
Photograph by courtesy of Jos Haver
3 of 16
Het propeller tijdperk liep op z’n end want we vlogen met een Caravelle, een redelijk nieuw straalvliegtuig van de SAS. Heel spannend allemaal. De Ierse regering had besloten dat er een grote olie terminal moest worden gebouwd op Whiddy Island, in de baai van Bantry Bay. Die (binnenvaart) sleepboot heette ANARICA en was het eerste aannemersmateriaal dat arriveerde voor de constructie. De voormalige Portugese bemanningsleden waren binnenmannen en die mochten er niet mee overzee. In Lissabon werden we per taxi vervoerd naar de werf van Lisnave. Op de kade aangekomen keek ik verlangend uit naar ons ‘schip’ maar tot mijn grote teleurstelling zag ik niks. Dan moet je over de rand van de kade naar beneden kijken, zei mijn Kapitein. Dat was wel even slikken.
!
Het schip was voor de grote oversteek geprepareerd door blindflenzen voor de poorten te lassen, grote multiplex platen met vlinderbouten voor de ramen van het stuurhuis te bevestigen, en nog wat andere zaken die de Scheepvaart Inspectie vast niet mocht weten. In het multiplex waren ‘uitkijkspleten’ gezaagd om niet helemaal van de buitenwereld afgesloten te zijn. Radar hadden we tenslotte ook niet. De hoogte van de spleten werden bepaald door de lengte van de Kaptein en van mijzelf bij elkaar op te tellen en door twee te delen; en we verschilden nogal wat, zodat we beiden rugklachten aan deze reis zouden overhouden.
!
4 of 16
De Nederlandse Consul was ontboden om ons aan te monsteren. ‘Shit’ was ik in alle opwinding mijn monsterboekje vergeten! Ook de loods was al aan boord alsmede de douane om ons uit te klaren.
!
Dat zag er niet goed uit! Gelukkig was er wel drank aan boord ‘gestored’. Dus veel drank leek ons de enige oplossing om de douane ‘om te kopen’. Inmiddels was het ver na middernacht toen we uiteindelijk succes leken te krijgen. Maar er bleek nog steeds een belangrijk document te ontbreken. Mijn bijdehante kapitein liet steeds dezelfde papieren zien, maar telkens in een andere volgorde. Toen we uiteindelijk onze rijbewijzen (toen nog driedelig roze) er ook tussen splitsten, zag de plichtgetrouwe douaneman het niet meer zitten en gaf hij de loods toestemming om ons naar buiten te brengen.
!
Toen mijn vrouw jaren later eens verhaalde hoe ontzettend zeeziek ze was geweest toen ze eens mocht meevaren zei: ‘Ik was zo ziek, ik was bang dat ik doodging’. Neen schat, je bent pas echt zeeziek als je bang bent dat je NIET doodgaat. En dat heb ik meegemaakt op de Anarica. Het werk moest natuurlijk wel gewoon doorgaan. Er was niemand om het waar te nemen. Als matroos was de kok-matroos vast wel goed, maar als kok? Ik zal het nooit weten. 5 of 16
Ik heb al die tijd slechts sinaasappelsap tot mij genomen.
!
De multiplex platen zaten er niet voor niets. Toen we eenmaal Finisterre voorbij waren kregen we het volle pond. Bij iedere golf die we tegenkwamen stak hij zijn neus erin en kwam er een knal groen water tegen het stuurhuis. Er stond NW 5 à 6, maar het weerbericht voorspelde 9 tot 10, occasionally 11. Daar werden we niet echt vrolijk van. Ja, die jongens van de Zwarte Zee en zo, lachen jullie maar; voor jullie is dit natuurlijk peanuts. Vooral het aflossen was wel interessant. Motor op stop. Wachten tot er weer zo’n knal water over kwam. Als een haas het trappetje af naar beneden, deur snel dicht en op de knevels, vóór de volgende klap water, dan die ouwe porren. Ik bleef dan een kwartiertje naast zijn kooi zitten tot hij wakker en aangekleed was. Dan wachtte hij op een klap water, snel deurtje open en dicht, als een haas naar boven, en knal de volgende klap water. En ploef, ploef, dan ging het machien weer op vooruit.
!
Op een ochtend werd ik wakker en was het helemaal stil. Was de motor kapot? Neen, toen ik boven kwam bleek het ballendik van de mist te zijn. Nou, dan was in ieder geval die wind weg. Maar zoals gezegd: geen radar. En die Ierse kust is veel harder dan de Hollandse kust. Dus was er maar 1 oplossing: Stoppen en wachten tot we konden zien waar we heen gingen. Hoe lang dat precies heeft geduurd weet ik niet meer, maar wel verschillende dagen.
!
6 of 16
Eigenlijk was het wel gezellig met zijn vieren op dat bruggetje. Wat doe je dan de hele dag? Klaverjassen! Wie heeft er kaarten bij zich? Niemand natuurlijk. Dat werd door de kok opgelost. Die sneed met een scherp mes uit de kombuis, de zeekaart van Lissabon in 52 gelijke stukjes. Die zeekaart hadden we toch niet meer nodig. Nadat een ieder een kleur had getekend, konden we spelen. Als je echter de geografie van Lissabon een beetje in je hoofd had, kon je na een paar dagen aan de achterkant van de kaarten precies zien wat je maat in zijn hand had.
!
Het meest geavanceerde apparaat aan boord was een
transistor radio, een voorloper van een gettoblaster. Het was een rechthoekige Panasonic van een 7 of 16
vaalblauwe kleur, met een zilveren front met grote knoppen. Aangezien onze beide matrozen zich na deze job, op de Caroline North dienden te melden voor een volgende tour of duty, achtte ik het een beetje mijn morele plicht om alvast de frequentie van dit radiostation op te zoeken, zodat ze vast in de stemming konden komen.
!
Tijdens het draaien aan die grote knop kwamen er plotseling een stelletje harde piepen uit de luidspreker. Twee lange, daarna gevolgd door twee lange en twee korte piepen. Dit waren de letters MZ. Voor de computer nerds onder ons, dit was het geheimschrift dat ene meneer Samuel Morse had bedacht om op afstand met elkaar te kunnen communiceren. Een systeem dat in gebruik was toen we nog nooit van Whatsapp, email of Facebook hadden gehoord. Op dat moment kwam ik er ook niet echt voor uit mijn stoel, maar onze Commodore smeet zijn goede troeven wild in de hoek en sprong opgewonden naar de radio en riep: ‘Mizen Head!’
!
Alsof ik wist wat Mizen Head was….? Nou, Mizen Head bleek een vuurtoren te zijn op het uiterste ZW puntje van Ierland. En in die tijd hadden we nog een RDF (een Radio Direction Finder oftewel Radio Richting Zoeker) aan boord als navigatiemiddel. Nou de Anarica natuurlijk niet, maar een echt schip wel. En de vuurtoren zond het peilsignaal MZ uit. Daarop begon onze gezagvoerder als een dwaas met de radio in de rondte te draaien. Na een minuut of vijf juichte hij: ‘Ik heb hem. Ik heb een peiling van Mizen Head’. 8 of 16
En inderdaad, je kon duidelijk horen dat het signaal op enig moment sterker was dan wanneer de radio 90º gedraaid werd. Echter, alhoewel ik nog maar vijf minuten op de hoogte was van het bestaan van Mizen Head, zag ik toch kans om de vreugde van de kapitein te bederven door te vragen:’ En zit hij dan aan BB of aan SB?’ Daar had hij nog niet over nagedacht. Een echte RDF
Mizen Head
!
heeft een voorziening om dat vast te kunnen stellen, maar een Japanse spreeuwenkist natuurlijk niet. Ik zag zijn hersens werken en na een paar seconden riep hij: ‘Kom mee stuur’ en stormde met radio en al de trap af. Aan dek werd de hele procedure nog een paar maal herhaald. ‘Hoor jij het verschil?’ ‘Neen, ik niet’ ‘Shit, ik ook niet’. ‘Achterin de kombuis’ riep hij en opende de deur aan stuurboord. ‘Hoe denk je dat dan te horen?’ vroeg ik. ‘Nu naar bakboord’ riep hij. 9 of 16
We renden voorlangs naar BB en hij opende de deur van het toilet. Staande achter de pot, probeerden we het verschil in sterkte van het signaal vast te stellen. ‘Terug naar de kombuis’ riep hij. Dit ritueel herhaalde zich minstens een keer of twaalf. ‘Het is de kombuispeiling’ riep ik. ‘Neen, het is de schijthuispeiling’ riep de gezagvoerder. Maar het geluid bleek overal even hard. De beide matrozen schouwden het tafereel van bovenaf meewarig aan. ‘Die twee zijn echt van de pot gerukt’ sprak de kok.
! !
Radio Richting Zoeker
10 of 16
Gelukkig begon de erwtensoep daarna wat uit te klaren en plotseling zagen we de wal recht vooruit. We hadden de motor in ieder geval geen minuut te vroeg gestopt!
!
Waarom wist niemand, maar we begonnen de kust in Oostelijke richting te volgen. Na een uurtje of twee stomen, kregen we dat onbestemde gevoel: Er klopt iets niet. In de verte zagen we een boer op een tractor. We gingen zo dicht mogelijk onder wal en probeerden de aandacht van die boer te trekken. Hij zal in zijn bestaan niet dikwijs door een schip gepraaid zijn. Maar hij kwam verbaasd van zijn tractor en liep zo ver mogelijk naar ons toe. ‘Bantry Bay,’ schreeuwden wij, ‘which way is Bantry Bay?’ Of hij ons begrepen had weet ik niet maar hij wees naar het westen en schreeuwde: ‘Two inlets up the road” of iets van dien aard. En verdomd, wij terug en het klopte nog ook.
11 of 16
Inmiddels stond de radio natuurlijk weer op een piraten radio station toen we het nieuws hoorden, dat de Torrey Canyon bij Land’s End aan de grond was gelopen. Onze Commodore was een sleepvaartman van nature, dus die kwam onmiddellijk met het idee om rond te gaan en er naar toe. We hebben hem met zijn drieën tegen dek moeten worstelen om hem van dat onzalige idee af te brengen. ‘Wat wil je in vredesnaam met 300 lullige pk’tjes inbrengen tegen 120.000 ton?’ vroegen we vertwijfeld. Maar daar ging het niet om, zei hij, we hoefden maar met een vliegertouwtje vast te maken om mee te kunnen delen in al die bergings millioenen. Toen wist hij natuurlijk nog niet dat de Britse luchtmacht, een week later, met 42 duizendponders probeerden het schip uit te stuffen. Zonder de hulp van Anarica had de Ierse regering er natuurlijk geen gat meer in gezien!
!
Zodoende sukkelden we op op een mooie zaterdagochtend de baai van Bantry Bay binnen. Alle nautische problemen hadden we deskundig het hoofd kunnen bieden. We hadden echter een kleintje over het hoofd gezien. Het was net laag water! Dus toen we met een sierlijke boog de haven van Bantry Bay probeerden in te draaien, klapten er vier neuzen tegen de ramen van het stuurhuis (de multiplex platen hadden we inmiddels verwijderd) en zaten we, op 20 meter van de kade, aan de grond.
!
Nou is het aardige van aan de grond lopen bij laag water, dat het vroeg of laat toch ook weer een keer hoog water wordt. Dus na een paar uurtjes kwamen we weer los maar inmiddels was het op de kade wel zwart 12 of 16
van de mensen. In tegenstelling tot ‘plat’ Nederland, ligt Bantry tegen een helling zodat ongeveer ieder gebouw een perfect uitzicht op de haven heeft, en ook iedereen het van dichtbij wilde zien. Buiten de plaatselijke vissermannen had men er nog nooit een ander commercieel vaartuig van dichtbij gezien.
!
Maar gelukkig, een politieagent (Garda) hield nieuwsgierigen op een afstand, om ruimte te maken voor een belangrijk uitziend persoon. Dat konden we afleiden uit zijn blauwe uniform jasje met gouden knopen en héééél veel gouden strepen. Onder het jasje een bont gekleurd, geblokt shirt maar ook de lichtbeige broek deed enigszins afbreuk aan de belangrijkheid. Hij stelde zich voor als Douane, Immigratie, Quarantaine arts, Loods, Agent, Ship Chandler en nog een paar onduidelijke zaken. Het rondshuffelen van documenten, zoals bij vertrek Lissabon, vond hier opnieuw plaats, nevens het invullen van nog wat nieuwe, controle van onze paspoorten en het verzegelen van een lade met drank. Aangezien alles in orde bleek nam de Hoge Ambtenaar hartelijk afscheid van ons en verliet het schip.
!
Wat schetst onze verbazing? Tien minuten later was hij weer terug. Nu echter zonder zijn blauwe uniform jasje. Het bontgekleurde hemd bleek de uitmonstering te zijn van de ‘Burgemeester van Bantry’. In die hoedanigheid kwam hij ons nu met de pet in de hand vragen of we wel een rondvaart wilden uitvoeren met enige van zijn onderdanen aan boord.
!
13 of 16
Daar het inmiddels natuurlijk voldoende gerezen water was, hadden we daar geen bezwaar tegen en ik denk dat we die middag wel een keer of vijf, een grote admiraalszwaai door de haven hebben gemaakt met vele tientallen passagiers aan dek. Dat legde ons natuurlijk geen windeieren! Zo’n laag karakter hadden we wel.
!
Het zal de lezer dan ook geen verbazing wekken dat we als helden in het plaatselijke hotel werden ontvangen. Na een lekkere douche en een goede maaltijd werden we naar de bar gesommeerd. Hier was ongeveer de gehele bevolking van Bantry aanwezig om ons te bedanken voor de rondvaart.
!
Het werd die dag een hele goede dag voor ons. Ondanks dat we Guinness betitelden als ‘dropwater’. Ik hoefde alleen maar de trap op naar mijn kamer. Maar daar kan ik me weinig meer van herinneren. Onze Commodore beviel het daar ook wel en besloot ter plekke dat we daar nog maar een paar dagen moesten blijven om af te kicken van onze zeereis. We
14 of 16
hebben in die dagen heel veel nieuwe vrienden
gemaakt, waarvan ik geen enkele naam heb kunnen onthouden. Hoe zou dat komen? Eén van deze vrienden bracht ons uiteindelijk met zijn privé auto naar het vliegveld. Volgens mij heb ik in die paar weken meer beleefd dan in de rest van mijn carrière.
! !
15 of 16
In Baarn had men ons ook met spanning gevolgd. Een hogedruk gebiedje was recht boven ons, met ons mee om de Noord getrokken. Anders waren we wellicht nooit aangekomen.
!
Bij Redwijs kreeg je toen bovenop je gage, een premie. Meestal was dat 25%; als het erg moeilijk was geweest 50%, en in hele uitzonderlijke gevallen wel 75%. Wij kregen als eersten, een premie van 100% bovenop onze gage!
!
Ik wilde daarom eigenlijk helemaal niet meer terug naar de VNS……… En ik hou nog steeds zeer veel van Guinness………..
!
Helaas is het enige jaren later, met de Gulf terminal minder goed afgelopen. De tanker Betelgeuze ontplofte langs de steiger, waarbij zo’n 50 slachtoffers te betreuren vielen. Ook is er nog een duiker van Smit bij omgekomen.
!
16 of 16
